Алдан Айымбетов ұлтын ұлықтаған азамат, қайраткер

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

І тарау

Алдан Айымбетов ұлтын ұлықтаған азамат, қайраткер

Айымбетов Алдан 1931 жылы 15 желтоқсанда ОҚО Түркістан ауданы Шерт елді-мекенінде дүниеге келген. 1949 жылы орта мектепті алтын медальмен бітірген. 1956 жылы КазГУ-дың философия факультетін тәмәмдаған. 1964 жылы кандидаттық диссертациясын қорғады. [1]

Негізінен мамандығы философ. Бірақ, қажеттіліктен қолына қалам алған Айымбетов Алдан кейін шебер публицист, журналист болады. Сонымен, үш қайнаса сорпасы қосылмайтын журналистикаға қалай келді?

Тәуелсіздіктің алғаш жылдарында қазаққа қарсы, қазақтың ұлттығына қарсылар көп болды. Олар қазақтың санасын ақпарат құралдары арқылы әлсіретіп, улап жатты. Сондай қазақтың ұлттығына қарсы бір мақала «Казахстанская правда» газетінде жарияланды. Бұны оқыған Айымбетов қарсы мақала жазып аталмыш газеттің редакторына тапсырады. Бірақ, газет мақаланы жариялаудан бас тартады. Сонда А. Айымбетов қазақтың сөзін сөйлейтін өз «Правдасы» болады деп газет ашуды ұйғарады. [2]

Мақаланы басқа газетте жариялайды. Оны ақпарат министрлігінің баспа ісі жөніндегі орынбасары оқып, сол сарындас мақаласын «Казахстанская парвда» газетінде жариялайды. Мақалада Айымбетовтың адресіне де сын айтылады. Бірақ өзінің пікірлесін тапқан Алдан Айымбетов ол кісімен кездесу іздейді.

Бір күні министр орынбасары С. Құттықадам Айымбетовты шақыртады. Екеуі біраз әңгімелеседі. А. Айымбетов сонда: «Өзімнің газетім болса қазақ мемлекетінің бүкіл дұшпандарын жеңер едім»− дейді.

С. Құттықадам Айымбетовке газетін тіркеп беруге көмек беретінін айтады. Міне осылай «Казахская правда» газеті ашылады.

Газет алғаш санынан бастап ұлтарлық татулықты насихаттайды. Қазақтың ұлттық мүддесін қорғауда, қазақтың қордаланған проблемаларын жоғарыда отырған қазақша білмейтін орыс тілді қазақтарға орысша жеткізуді мақсат еткен.

Егемендік алған тұсты еске түсірейікші. Қазақ мәз болатындай ахуал жоқтың қасы еді. Орыс тілінде шығатын газеттер, телеарналар түгелдей бір ауыздан қазақтың намысын таптап, тілін, ділін, келеке етіп, болар болмас егемендігімізді тұншықтыруға жабыла күш салған еді ғой. Сол кезде өте әлсіз қазақ басылымдары арасында бұған тойтарыс беретін шама жоқ еді [3] .

Міне осы жағдайлар орыс тілінде шығатын «Казахская правда» газетін дүниеге әкелді. Шын мәнісінде «Казахская правда» бір адамның ерік жігерінің арқасында шығып тұрған газет. Алғаш саны 1993 жылдың қаңтарында, соңғы номері 2006 жылдың тамызында 13 жыл бойы жарық көрген. 13 жыл ішінде 175 нөмері жарияланған. А3 форматта, кейде 4 беттік, кейде 8 беттік болып, кейде екі аптада бір рет, кейде айына бір рет, кейде екі айда бір рет шығып тұрған. Бәрі де қаржыға байланысты.

Айымбетов алғашында газетті өз зейнетақысына шығарып жүрді. Ара-тұра кей азаматтар демеушілік жасап тұрды. Бірақ газет сотталып, редакторына «Антисемит» деп айдар тағылған соң көмек берушілер жәрдемін тоқтатты. Анау айтқандай демеушілері де болған жоқ. Негізінен мамандығы философ. Бірақ еліміздегі жағдай, патриоттық сезім оны қалам ұстап, журналист публицист болуға мәжбүрледі.

«Казахстанслая правда» газетінде жарияланған мақалаға қарсы жазған жауап материалы оның тырнақ алды туындысы, журналистикаға басқан алғашқы қадамы деуге болады.

Оның публицистикалық мақалалары мыңдаған қазақтың санасына ұлттық сезім мен париотизм ұялатты. Мақалаларымен қоғамды әрекетке шақырды. Кейде көрсек те елемей жүрген мәселелерді көруге түрткі болды. Орыс тілді аудиторияға қазақтың ұлттық идеясын түсіндірумен болды.

А. Айымбетов қоғамдағы өзгеріске, кетартпалыққа бейжай қарап отыра алмады. Қазақстанның экономикасы, әлеуметті жағдайы, мемлекет басшыларының ұстанып отырған саясатына өз көзқарасын білдіріп, дұрыстығын не бұрыстығын тайсалмай айтып, кемшіліктерін қорықпай әшкерелеп отырған.

Ия, негізінен алпыстан асқан соң өзге ақсақалдарымыз бала-шаға, отбасы күйбеңінен ары аса алмайды. Ал Алдан ағаны пайғамбар жасына келгенде газет шығаруға халқына деген сүйіспеншілік, шын потриоттық сезім итемеледі. Немесе қартайған шағында өз атақ даңқы өзіне жетерлік адам газет шығарып несі бар?

Тәуелсіздікке қазақ екі ғасырда әрең жетті. Осы енді тәй-тәй басып келе жатқан тәуелсіздігімізді бесігінде тұншықтырғысы келгендер көп болды. Қазақстанда орыстар өктем болды. Олар Тәуелсіздік алған соң да осы әрекетінен айырылғысы келмеді. Сосын олар ашық шабуылға, ақпараттық күреске шықтты. Барлық ақпарат құралдары орысша сөйлейтін. Қарапайым халықтан үкімет басшыларына дейін орыс тілді басылымдарды оқыды. Қазақтың орыс тілін меңгергені соншалық, тіпті орысқа үйрететін халге жетті. Ал бұл тілінен айрылу ел ретінде тарих сахнасынан жоқ боп кету деген сөз. Сонда күреске Айымбетов шықты. Ол шынында ұлты үшін, ұлтының болашағы үшін күресті, қазақтың дұшпандарымен жалғыз күресті.

Міне, он жылдан асты. Майданда жалғыз жеке батыр А. Айымбетов қана соғысуда. «Один в поле не воин» дейді орыстар. Жоқ, бұл ереже қазаққа жүрмейді. Жүрмейтініне Алдан ағаның ерлігі куә [4] .

Алдан қазақ халқы үшін, оның ұлттық мүддесі үшін күресті. Халықтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап күресті.

Күрес әсіресе, қазақ тілінің мемлекеттік мәртебе алу төңірегінде көп болды. Республикамызда және Ресейде шығатын басылымдар бұрынғы өктемдігін сақтап қалуды көксеп қазақтарға қарсы мақалалар жазды. Бұған тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында «Караван», «Казахская правда» газеттерінде шыққан мақалалар дәлел. Бұндай жағдай жалпы қара халыққа, әсіресе, халқының бүгіні мен ертеңіне бейжай қарай алмайтын отаншыл азаматтарға ауыр тиді. Қазақ тілінде жазылған мақалалар нысанаға жетпей, сөздері далаға кеткендей болатын. Себебі, жоғары лауазымды қызметкерлердің дені қазақ баспасөзін оқымайтын. Ал орыс тілді басылымдар қазақ ұлтының мұңы мен мұқтажын ешқашан көтермейтін, дәл осындайда қазақтың талап-тілегін орыс тілінде жеткізіп айтатын қазақтың қаскүнемдерімен талмай күрескен «Казакская правда» газетінің редакторы А. Айымбетов болды.

Мен Гиллердің кезінде «Караванмен» айтысқанмын. «Караванның» ажалы менен болады дегенмін. Сол сертімде тұрдым. Гиллердің «Караванының» үнін өшірдім [4] .

Қазаққа қарсы мақалалар көп жарияланатын басылым «Казахстанская правда» еді. Онда ұлттар арсына жік салып, от жағатын материалдар көп басылатын. Айымбетов онымен де күресті. Ақыры Срыбных жұмыстан кетті.

«Казахстанская правданың» оқырмандары «Казахская правданың» тегеурінін мойындап оның әрбір санын іздеп оқитын болды.

Қазақты масқаралап, жамандап жазатын газеттің бірі «Мегаполис» еді. «Мегаполис» қазақтың саққа ешқандай қатысы жоқ деп жазды. Айымбетов бұның керісінше екенін ғылыми тұжырымдармен дәлелдеп, газеттің тас талқанын шығарды. Бас редакторы орнынан кетеді.

Айымбетов қазаққа, намысты азаматтарға ұлттың терең мүддесін түсіндіріп, шовинистік, евроцентристік күштермен бітіспей соғысқа түседі. Ол халқының көкейкесті мәселелерін сөз етіп, еліміздің дұрыс дамуы үшін күш салады. Ұлттық демократиялық мемлекетті қалыптастыру керектігін айтып, сондай қоғамды қалыптастыру үшін күреседі. А. Айымбетов сияқты ұлт тағдырына қатысты проблемаларды көтеру батылдықты ғана емес, білімділікті, отансүйгіштікті, жанкештілікті қажет етеді.

Біраз басылымдар «Көп ұлтты Қазақстан» деген тіркесті қолдануда. Ал Айымбетов республиканың негізгі ұлты қазақ, ал, басқалары өзге халықтардың диаспорасы деп есептейді. Ол патшалық Ресеймен Кеңес билігі дәуірінде ұлттық мүддесі тапталған қазақ халқының мәдени экономикалық қажетіне Үкімет көп көңіл бөлу керек деп есептейді. Қазақтың жерден айрылуы тарихын ұзақ зерттеген С. Әсіповтың бастамасын қолдап, қазақтың қазір тәуелсіздік жылдарында да қазақ өз жерінен айрылып жатқынын айтып бұл мәселенің өзктілігін өз басылымында көтерген. Үкіметтің назарын осыған аударған Айымбетов болатын. Қазақтың жауы өз ішінен де табылып жатты. Олар қазақ тілін де, тарихын да, дәстүрін де мойындағысы келемейтін, бірақ өздерін қазақпыз дейтіндер. Олар қазақтың дұшпадарымен бірігіп, қазақтың мемлекет болып кетуіне кедергі жасайды. Қазақтың аяқтан шалушы ішкі жаулары көп. Алдан Айымбетов солармен күреседі. Атамекеніне оралған қазақтарға азаматтық алуда жасанды келдергі келтірушілер көп екенін, осыған үкімет шындап көңіл бөлу керектігін айтады. « Казахская правда» шетелге бала сату адамдыққа жат сорақы іс екенін, қазақ жерінің түкпір-түкпірін аралап дінінен айырып өзегінен жарып жүрген миссионерлерді де сынап жазады. Әлбетте, мұндай қазақтың мұңын мұңдап жоғын жоқтаушы халықтың шын жанашыр басылымы оқырман қолдауына ие болады.

Ия, Айымбетов шын мәнісінде ұлтын ұлықтаған патриот кісі болған кейде ол патриоттығы шектен шығып та кетеді екен. Ол өз басылымында тек түр әлпеті келескен қазақты ғана басқан. Ал, манғол тектес болып кеткен қазақтарды басудан бас тартқан екен.

«Мегаполистің» редакторы газетте ылғи түрі келіспеген қазақтарды басып шығарады. Сонда Алдакең өз суретімен аталмыш газеттің редакторы А. Тәжуітов суретін қатар басып шығарып, неге сен қазақты төмендетесің деген.

Міне, оның патриоттығы соншалық тіпті қазақты әдемі емес деген адмды жақтырмай қалған екен. Шынында А. Айымбетов халқы үшін ештеңеден тайынбаған ол өз басылымы арқылы қазақтың дұшпандарымен күрескен. Ол ұлты үшін ештеңеден аянбай, халқы үшін ештеңеден тартынған жоқ. А. Айымбетов ұлты үшін күресіп жүр екен ғой деп оған көмек қолын созған үкіметте болмады. Ол газетті өз қаржысымен шығарады. Газет шығару үшін алтын-күмісін сатты, мініп жүрген көлігін, киіп жүрген бөрігін сатты. Сөйтіп, күні кешеге дейін қалғудың аз-ақ қалпында тұрған ҚАЗАҚ РУХЫН күндіз-түні көз ілмей отырып қорыды. 13 жыл күзетті. Ұйықтап бара жатқанды түртіп оятты. Есінеп тұрғанды бүркіп оятты. Бүтін бір институттың жұмысын бір өзі атгқарды, шенде шекпен де сұраған жоқ.

Алдан аға президентпен кездескен. Бірақ ол елбасынан ештеңе сұрамаған. Шынында, мұндай сәтті пайдаланушылар президентпен кездесуден кейін бай адам болып шыға келер еді. Ал Айымбетов олай етпеген.

1994 жылы желтоқсанда кездескен болатын. Қызмет те, ақша да сұрамаған бар айтқаны көлік жағынан қиналып жүрмін деген. Сонда министрлер кабинетінің гаражынан ескілеу волга бергізген [5] .

Айымбетов халқы үшін өмір сүрген. Жоғарыда айтып кеткеніміздей, ол марапат үшін шен алу емес халқын шын сүйгені үшін күрескен. Ол қарапайым тұрған. Асқан атақ-даңқты ұнатпаған. Қарапайым тұрғанына қарамастан, жәрдем қажет еткен адамға көмек қолын соза білген.

Алдан өзі қайтыс болардан екі жыл бұрын бір әйелдің ауруханада жатқанын, оған әкесінің бүйрегін салу үшін ақша керектігі жайлы оқыған. Алдан маған келіп ақылдасты. Сонымен, газеттің тілшісі арқылы әлгі әйелді таптырдық. Оған 300 әлде 400 долларды өз қолымен береді. Сонда Алдан өз фамилиясын да айтпаған. Тек «Алдан аға және Тамара Мұхамедиярқызынан» деген екен.

Міне, азаматтың азматтығы. А. Айымбетов ұлтын шын сүйген патриот, тек сөзімен емес, ісімен сүйген адам. Ұлты үшін күрескен азамат. Ол «Казахская правдада» ең өзекті мәселелерді көтерген. «Ертең маған кесірі тиер, ертең біреулер сүріндірер» деп қорықпай шындықты шырқыратып жазған. «Казахская правда» газетінің 175-ші номерінде жарияланған мақалаларды алып қарайтын болсаңыз қазақ халқының, ұлтының өркендеу жолындағы мақсаттар мен мұраттар, атқаратын істер деп қарауға болады.

Егер «Казахская правданың» 80-ші номерінде көтерілген мәселелерді бір үлкен томның көлемінде топтап шығарса, оны ұлттың даму мұратының энциклопедиясы деп атауға болар еді [6] .

Онда көкейкесті халықтың пісіп тұрған мәселелері көтерілген. Жалпы, «Казахская правда» жайлы айтсақ, «Казахская правда» А. Айымбетовтың болмысы десек те болады.

«Казахская правда» еліміздегі нағыз ұлттық, патриттық басылым. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында «Казахская правда» көтерген күрделі проблемаларды тіптен ешбір басылым жаза алмады десек те болады.

1990 жылдары енді тәуелсіздігімізді алған тұста басылымдар мен ақпарат құралдарының дені орысша еді. Олар ешқашан қазақтың ұлттық мүддесін қозғамады, ал қазақша басылымдар жалтақ, ондай мәселелерді көтеруге дәрменсіз еді. Ал, ұлттық мүддені жазған басылымдардың өзінің үні әлсіз шығатын. Тіпті 2000 жылдары Қазақстан аяғына нық тұрып, оң-солын танып, қазақша ақпарат құралдары көбейіп, сөз бостандығы орнады деген кезде де кей мәселені жазуға басылымдардың ерік - жігері жете бермейтін.

Жер сатылмайды, жер-Отан, Отан-Ана Өзбекстан тапа - тал түсте шекара сызып, столбтар қойып, Қазақстан территориясына кіріп жатыр. Ал біздің саясаткерлеріміз, мемелекет қайраткерлеріміз саусағын да сытырлатқан жоқ. Тіпті, Өзбекстанмен келісімге келетін тиімді шешім қабылдАйымыз деп Өзбекстанның бұл әрекеттерін қолдап отырған сыңай танытты. Осылай өздерінің бейбіт мемлекет екенін көрсеткісі келетіндей. Бірақ жерге, Отангға келгенде үндемей қалу Отаныңды сатқаның деп Қазақстанның жер мәселесі, шекара, дәлірек айтқанда Өзбекстанмен шекара жайлы ұстанып отырған саясатын сынайды.

Бізде осындай жағдай болып жаттқанда, қоғамның үндемей отырғаны таң қалдырды . Ал оппозиция қайда қарап жүр? Халықты жұмылдырып соңынан ертетін сәт осы емес пе? БАҚ не істеп жүр? Осындайда жазбағанда қашан жазады? [7] .

Міне, Айымбетов тіпті оппозиция үнсіз қалып отырған проблеманы көтереді, ақпарат құралдарының үнсіздігін сынайды. Неге халықтың тағдырына қатысты нәрсені жазуға қорқады деп күйінеді.

«Казахская правда» шынында ел мүддесі үшін күрескен газет. Онда еліміздің мемлекет болып қалыптасуы үшін жарияланған мақалалар көп-ақ. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында басылымдардың көбісі «сары басылым» еді. Олардың жазатыны тек өсек, дәйексіз, дәлелсіз мыс-мыстар мен ұзынқұлақтан естігендері ғана. Тіпті сондай айдармен газет те шығарылып жүрді. Ал одан қала берсе ылғи төсек қатынасын дәріптейтін порнографиялық басылымдар болды.

жылдары барлық нәрсе жекелендіріліп мекемелер өзін-өзін қаржыландыратын болғандықтан басылымдардың осылай ақша табу жолына түсіп, қарақан басының қамы үшін арсыздыққа барғаны баршамызға мәлім. Ал ұлттық мүддені қозғап жазатын болса одан түсер пайда жоқ және былыққа толы саясатты жазуға үлкен күш-жігер қажет болды. Олар үкімет басшыларын, лауазымды иелерді сынауға, олардың екпінінен қорықты. Ал «Казахская правда» ақиқатты батыл да өткір жазды. Бұл Айымбетовтың емендей берік мінезін азаматтық ерлігін көрсетеді.

Патшаны әбден ұрлық-қарлыққа дәніккен тойымсыз, өзінің және ұрлаған мүлкін сақтап қалуға тырысқан айналасындағы адамдар сатып кетті. Біздің мемлекетті де құлатуға мүдделері бар, олар - жемқорлар дейді [8] .

Яғни Айымбетов еліміз енді аяққа тұрып келе жатқанда оны аяқтан шалушылар көп, ол ішімізден шыққан жаулар дейді. Жемқорлар мемлекетімізге қауіпті, олар мемлекетті ішінен ірітушілер дейді.

Бір топ бизнесмендер жерді сатып алғылары келіп «Обращение» деген ат жазыпты. «Казахская правда» да қарап отыра алмай бұларды қатты сынайды. Жерді сатуға қарсы байлар сатып алады да крестьянство орнайды. Ол сіңірі шыққан халық моладан 2 метр жер де ала алмайды дейді.

Жер тауар емес жер құдайдың берген ырзығы. Ол халыққа, ұлтқа тиесілі жерге халықтың атынан сөулеуге құқық алған адамдар қипалық етеді.

Тіпті шаһтар, падишаһтар, шахиншаһтар билейтін шығыстың деспоттық мемлекеттерде жер ортақ иелікте болғанның өзінде жерге жекеменшік түрі кездеседі.

Бірақ мұны да Қазақстанда қолдануға болмайды [9] .

Жер сатылатын болса, онда қарахалық иелеріне яғни жер иеленушілерге қызмеи етіп, иелерімізге таным ететін боламыз. Бұл недеген мәңгүрттік, жерді сатып алу, сату! Біздің батырларымыз, хандарымыз уақыт өте келе сатылсын деп қасық қаны қалғанша жаудан қорғаған жоқ қой.

Алдан Айымбетов қоғамдағы індетті дөп басып таба білді және ең бастысы қоғамдағы қазіргі жағдайларды саралай отырып келешекті көрегендікпен болжай білген.

«Кто следующий президент Казахстана!» деген мақаласында: Келер сайлауда Назарбаев өз жағында отырып президенттікке түседі. Деп Назарбаевтың мезгілінен бұрын сайлауға түсетінін айтқан. Қазақстанның келесі президенті ретінде тағы да Назарбаевты көргісі келетінін және солай болатынын айтады. Өткелде атты ауыстырған дұрыс емес дейді.

Біздің болжамымыз бойынша келесі сайлауға сөзсіз Назарбаев жеңіске жетеді. Дегенмен сайлаудың өз заңдары бар және тұзбен әрқашан жеңіске жете бермейді.

Бірақ президент болып Назарбаев қайта сайланған жағдайда Қазақстанды көптеген саяси-әлеуметтік прогресстер шын мәнісінде аспаған ел басы күтіп тұр.

Жоғарылау мен құлдыраудың, жеңіс пен жеңілістің дәмін шын сезінген ғана мемлекет басқаруға лайықты саясаткер болады.

Көріп отырғанымыздай Айымбетов Алдан шындықты жаза білген, саяси ахуалды туралықпен сынай білген сонымен бірге тек сынап қана қоймай оның нәтижесінен әкеп соғарын білген адам. Оның жазып кеткені көріп отырғанымыздай айна қатесіз келіп отыр. Президент сайлау мерзімінен бұрын түсіп жеңгені рас және президентіміздің ұстанып отырған саясаты біршама дұрыс. Әлеуметтік, экономикалық, рухани жағынан да біршама ілгерілеп келеміз.

Ия, Алдан Айымбетов саяси публицист ол мақалаларының бірінде сынға алған, анау шенеунік екені мынау депутат екен ертең маған зияны келер деп ойламаған. Тіпті, ең алдымен, сол халық қалаулыларын сынаған.

Парламентке, шын мәнісінде, халық қалаулысы емес кім көргеннің сайланатынын, ал санына келсе өте көптігін айтады. «Құл жиылып бас болмайды, құм жиылып тас болмайды» дейді. Саны көп болғанымен ішінде іліп алары саусақпен санауға боларлықтай [10] .

Парламент үш рет таратылды дейді. Бірінші парламентті Қазақстанды ядролық қарусыз деп танып сол арқылы әлемнің талапайына жол ашқаны үшін кінәләйді.

Ал екіншісін тіпті халық жоғын жоқтамақ түгілі өзінде қорғай алмағандығы үшін кінәләйді.

Үшінші парламент принципсіз, ел тағдырына енжар қарайды. Қандай шешім болса да қабылдауға даяр, тек президентке ұнаса болғаны. Әйтеуір таратып жібермесе болғаны деп отырғандар.

Біткен іске сыншы көп дейді. Бірақ Айымбетов тек сынап қана қоймайды, сол тығырықтан шығу жолдарын да ұсынады.

Сайлау жүйесін өзгерту керек, түбегейлі қайта қарастыру керек. Комиссияны басқа емес халықтың өзі таңдап, жұмысын бақылап отыру керек.

Бос сөйлейтін емес жұмыс істейтін парламент керек.

Назарбаевтың бұл жеті жылдық елбасылық басқаруы алдыңғы жылдарынан тым бөлек болады.

Біріншіден қоғамның құлдырауын тоқтату үшін орасан зор күш керек.

Екіншіден Қазақстан халқы тәуелсіздігіміздің алғаш жылдарындағыдай емес, көзі ашық. Халықты енді ерте білу керек.

Үшіншіден келесі жеті жылдықта шын мәнісінде батыс үлгісіндегі оппозиция қалыпт асады.

Назарбаевтың келесі жеті жылдық басқаруында көп партиялар құрылып, партиялық жүйе орнайды деп Айымбетов келесі елбасылық мерзімде кездесетін қиыншылықтарды айтады.

Он жылдық басқаруында кемшіліктерді сынай келе, Қазақстанның экономикасы, әлеуметтік жағдайын көтеру үшін не істеу керектігін айтады. Айымбетов тек сынап қана қоймаған, тығырықтан шығу жолдарын да көрсеткен. Сонымен бірге, тым қатты сынға алған болса мойындай білген.

Бүгінгі күні бұрын Назарбаевты қатты сынап қателескенімді мойындайымын. Менің тек армандағандарымның президент 80 пайызын іске асыра білді.

Ол жағдайды ушықтырып, Грузиядағыдай соғысқа ұластырмай қазақ мемелекетін құра білді.

Мен қазақ тәуелсіздігін алған жылдары билік басына ұлтшыл-радикалдардың келмегеніне қуанамын, мемлекет басқаруда тәжірибесіз олар не бүлдіретінін елестету де қиын [11] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.