Дебиторлық және кредиторлық қарыздарыдың аудитін ұйымдастырылуының ерекшеліктеріндегі проблемаларды айқындау

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАРДЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың мәні мен маңызы . . . 5

1. 2 ХҚЕС сәйкес дебиторлық берешектерді есепке алу ерекшеліктері . . . 7

1. 3 Кредиторлық қарыздардың есебі . . . 22

2 ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАРДЫҢ АУДИТІ МЕН ТАЛДАУЫ

2. 1 Дебиторлық қарыздар есебінің аудиті . . . 32

2. 2 Кредиторлық қарыздар есебінің аудиті . . . 36

2. 3 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың ЖШС «Көктерек» мысалында талдауы . . . 43

3 ХҚЕС СӘЙКЕС ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАР ЕСЕБІНІҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебінің проблемалары . . . 50

3. 2 Халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебінің жетілдіру жолдары . . . 56

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 60

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 62

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының бюджеттік Кодексіне сәйкес 2009-2011 жылға арналған бюджеттік заңына Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлауын, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік негізінде жүргізуге мүмкіншілік береді [1] .

Дебиторлық қарыз - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің (бизнес контрагенттерінің) шаруашылық жүргізуші субъект алдындағы өткізілген тауар (жұмыс, көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ қарыздары - дебиторлық қарыздар (алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек қарызы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Дебиторлық қарыздар шаруашылықтың ішінде және сыртқы заңды тұлғалармен және жеке азаматтармен де пайда болады.

Дебиторлық қарыз ағымдағы (өтеу мерзімі бір жыл бойы) немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелінетін) дебиторлық қарыздар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:

- Ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;

- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті қарыздар;

- вексельдер бойынша алынуға тиісті қарыздар;

- негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық қарыздар;

- ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық қарызы;

- басқадай дебиторлық қарыздар.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі - дебиторлық және кредиторлық қарыздарыдың аудитін ұйымдастырылуының ерекшеліктеріндегі проблемаларды айқындау.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ қарыздары - дебиторлық қарыздар деп аталады.

Кредиторлық қарыз - бұл кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғаларға берешек сомасы.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ қарыздары - дебиторлық қарыздар (алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек қарызы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Дебиторлық қарыздар шаруашылықтың ішінде және сыртқы заңды тұлғалармен және жеке азаматтармен де пайда болады.

Дебиторлық қарыз ағымдағы (өтеу мерзімі бір жыл бойы) немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелінетін) дебиторлық қарыздар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:

- Ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;

- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті қарыздар;

- вексельдер бойынша алынуға тиісті қарыздар;

- негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық қарыздар;

- ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық қарызы;

- басқадай дебиторлық қарыздар.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі - дебиторлық және кредиторлық қарыздарыдың аудитін ұйымдастырылуының ерекшеліктеріндегі проблемаларды айқындау.

.

Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттер қойылады:

• Дебиторлық қарыздар мен кредиторлық қарыздардың аудитін ұйымдастыру негізі мен ерекшеліктерін айқындау
• Дебиторлық қарыздар мен кредиторлық қарыздардың аудитінің нормативтік актілері мен жүргізілу қағидаларын сипаттау
• Дебиторлық қарыздар мен кредиторлық қарыздардың аудитінің орындалуы мен жүргізу саясатын қарастыру
• Дебиторлық қарыздар мен кредиторлық қарыздардың аудитінің проблемалары мен жетілдіру жолдарын зерделеу
• Халықаралық стандарттар негізінде дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебін жетілдіру.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Дипломдық жұмыс жазу барысында Қазақстан Республикасы бюджеттік Кодексі, 2009-2011 жылға арналған бюджеттік заңы, ҚР Қаржы Министрлігінің нұсқаулар және басқа да нормативтік құжаттар қолданылды.

1 ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАРДЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың мәні мен маңызы

Есепте саудалық және саудалық емес дебиторлық қарызды бөліп көрсетеді. Саудалық дебитор қарызы - негізгі іс - әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес дебиторлық қарыз іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект қызметкерлеріне немесе филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер, алуға арналған дивидендтер мен проценттер, үкімет органдарына салықтарды қайтару жөніндегі тілек талап және басқалар) пайда болады.

Дебиторлық қарыз үш топқа бөлінеді: алынуға тиісті шоттар, алынған векселдер және басқалар.

Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке және субъектілердің ақшалай емес активтеріне деген тілек - талаптары кіреді. Дебиторлық қарыз алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте дебиторлық қарыз шот - фактуралармен расталады. «Алынған вексельдер» бабы борыштық міндеттемелермен расталады. Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексель бойынша төлейтін ресми қарызы болып есептелінеді.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар жүйесінде дебиторлық қарыздың пайда болуы субъектінің шаруашылық іс-әрекетіндегі объективті процесс болып саналады. Дебиторлық қарыз пайда болу сипатына қарай қалыпты және ақталмайтын делініп бөлінеді. Субъектінің өндірістік - шаруашылық іс-әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың қолданыста жүрген нысандарымен пайда болғандары қалыптыға жатады [1, 24] .

Мерзімінде төленбеген дебиторлық қарыз ақталмайтын болып саналады. Ол есеп және қаржы тәртібін бұрмалаушылықтар, ұйымдағы және бухгалтерлік есеп жүргізудегі кемшіліктер, тауарлық - материалдық қорларды жіберуді бақылаудағы босаңсулар салдарынан пайда болады.

Шаруашылық субъектінің қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық қарыздардың айналымы жатады. Яғни дебиторлық қарыздардың есептелген уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзім күндерінің саны. Кәсіпорынның дебиторлық қарызы оған байланысты кіріс танылған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық қарыздар сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға женілдіктерін (скидки) және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сома бойынша есептеледі. Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық қарыздар «Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздар» болып есептеледі. Дебиторлық қарыздардың пайда болған уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кіріс көп жағдайларда ескерілмейді.

Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Кәсіпорындардың бұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін (скидки) пайдалану ұйымның күмәнді қарыздарының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжиребеде баға женілдіктері (скидки) терминімен (сөзімен) бірге сауда жеңілдігі термині қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін тауарларды сатудағы жарнама ретінде пайдаланады. Кәсіпорындардың сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға женілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.

Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық қарыздар есебін жүргізу барысында мына төменде аталған құжаттарды қолданады:

Нөмірі 8 - журнал - ордер - «Алынуға тиісті» қосылған құн салығы, «Есептелген пайыздар», «Басқадай дебиторлық қарыздар және «Берілген аванстар» деп аталатын шоттардың кредиті бойынша;

Нөмірі 9 - Журнал - ордерге қосымша тізімдеме - «Берілген аванстар» шотының дебиті бойынша;

Нөмірі 10 - Журнал - ордер - «Күдікті қарыздар бойынша резерв», «Алдағы кезең шығындары» шоттарының кредиті бойынша;

Нөмірі 11 - Журнал - ордер - «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің қарызы» шотының және «Еншілес серіктестіктердің дебиторлық қарызы» шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталымен қатар басқа қарастырылған капиталды да қолданады. Бұл қарастырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады . Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы - мердігерлердің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі [1, 35] .

Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейкесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындардағы міндеттемелердің есебі типтік шоттар кестесінің алтыншы міндеттемелер деп алынатын бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.

2. . ХҚЕС сәйкес дебиторлық берешектерді есепке алу ерекшеліктері

Қысқа мерзімді дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:

1210 «Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық борышы».

1220 «Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық борышы».

1230. «Қауымдастырылған және бірлескен ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық борышы».

1240. «Филиалдар мен құрылымдық бөлімшелердің қысқа мерзімді дебиторлық борышы».

1250. «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық борышы».

1260. «Жалдау бойынша қысқа мерзімді дебиторлық борыш».

1270. «Алуға қысқа мерзімді сыйақылар».

1280. «Өзге қысқа мерзімді дебиторлық борыш».

1290 «Күмәнді талаптар бойынша резерв» [6] .

Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық борышының есебі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық борышы» деп аталатын бөлім шоттары сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің осы кәсіпорынға деген әр түрлі борыштары жайлы ақпараттарды қорытындылау үшін арналған.

Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу есебі бухгалтерлік есептің мынадай шоттарында жүреді:

1210 «Алынуға тиісті борыштар» шоты;

1130 «Алынған вексельдер» шоты;

1210 «Сатып алушылармен және тапсырыс берушілердің басқадай борыштары» шоты.

Бұлар активті шот болып табылады. Сондықтан да бұл шоттардың дебетінде борыштың сомасы жазылса, ал кредитінде борыштың азаюы көрсетіледі. Алынуға тиісті шоттар сатып алушы заңды немесе жеке тұлғалардың сатып алған тауарлары, сондай-ақ кәсіпорынның оларға көрсеткен қызметі үшін борыш сомаларын білдіреді. 1210 «Алынуға тиісті борыштар» шотында жөнелтілген өнім, тауарлар, орындалған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін төлеуге банк қабылдаған есептесу құжаттарын есепке алады. Алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы немесе қысқа мерзімдегі дебиторлық борыштар, яғни бір есептік кезеңннің ішіндегі болып және ұзақ мерзімдегі дебиторлық борыштар, яғни бірнеше есептік кезеңді қамтитын болып екіге бөлінеді. Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу бойынша бухгалтерлік есепке келесі жазулар жазылады. Сатылған өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің нақты өзіндік құнына сәйкес мына төмендегідей шоттардың корреспонденциясы жасалады:

• 7010 «Сатылған дайын өнімнің, жұмыстардың, қызметтердің өзіндік құны» шоты дебеттеледі де, 1330 «Алынған тауарлар», 8010 «Негізгі өндіріс», 8020 «Өз өндірісінің шала өнімдері», 8030 «Қосалқы өндіріс» және басқа шоттары кредиттеледі. Қаржылық инвестицияларды, материалдық емес активтерді, негізгі құралды сатқан кезде тиесілі шығыстар шоттары дебеттеліп, актив шоттары кредиттеледі.
• Сатылған өнімнің, тауарлардың, атқарылған жұмыстың, көрсетілген қызметтердің сату құнына 2110-шоты дебеттеледі де, 6010 «Сатылған дайын өнімнен, жұмыстардан, қызметтерден түскен табыс» және басқа шоттары кредиттеледі.

Осыған ұқсас шоттардың корреспонденциясы негізгі құралды, яғни 6210 шоттың кредиті, материалдық емес активтерді, бағалы қағаздары, яғни 6210 шоттың кредиті сатқан кезде жасалады. Осы жасалған корреспонденциямен бірге қосымша құн салығына 2110 шоты дебеттеліп, 3130 шоты кредиттеледі. Сатып алушыларға және тапсырыс бесушілерге төлеу үшін берілген есеп айырысу-төлем құжаттарын төлегеніне қарай 1050 «Валюталық шотындағы нақты ақша», 1060 «Есеп айырысу шотындағы нақты ақша», 1010 «Кассадағы нақты ақша» шоттары дебеттеледі де, 1210 «Алынуға тиісті қарыздар» шоты кредиттеледі. Егер сатып алушылар мен тапсырыс берушілер шартқа сәйкес жабдықтаушыға аванс төлесе, яғни 1050, 1030, 1010 -шоттардың дебеті, 3510 «Тауарлы-материалдық запастары мен жабдықтау үшін алынған аванстар» немесе 1270 «Жұмыстарды орындау және қызмет көрсеткені үшін алынған аванстар» шоттардың кредиті, онда сатып алушылар мен тапсырыс берушілер төлеген аванс сомасын шегеріп барып төлем жасайды. Жабдықтаушы кәсіпорынның бухгалтериясы бұрынырақ төленген авансты есепке алады да, ол: 3510 шотының дебеті және 1210-шотының кредиті бойынша көрініс табады.

Егер де алынуы тиіс шоттар алғашқыда шетел валютасымен, содан соң теңгемен көрсетілсе, онда олардың есептік кезеңнің соңына пайда болған оң айырмасы 1210 шоттың кредитінде көрініс табады. Қысқа мерзімді дебиторлық борыштар соларға байланысты түсетін табысты салыстырғанның нәтижесінде ғана танылады, бірақ табыстан баға бойынша да, сату бойынша да берілген жеңілдіктермен қоса, сатудан қайтарылған тауарлардың құны шегеріледі. Баға мен сатудан берілген жеңілдіктер 6030 «Сатудан жасалған жеңілдіктер», 6030 «Бағадан жасалған жеңілдіктер» деген шоттары дебеттеліп, 1210 шоты кредиттеледі. Осыған сәйкес, бұрындары есептелген қосылған құн салығы да түзетіліп жазылады. Айдың аяғындағы 1210-шоты бойынша сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өздеріне келген тауарлы-материалдық қорлар және орындалып, қабылданған жұмыстар мен қызметтер үшін өтелмеген борыштың қалдығын көрсетеді. Қысқа мерзімді дебиторлық борыш айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдайды. Әдетте, қысқа мерзімді дебиторлық борыштың айналымдылығы 30-дан 90 күнге дейін тең болады, егер де осы мерзімнен асып кетсе, онда оны мерзімі өтіп кеткен деп санайды. Соның нәтижесінде кейінгі кездері қысқа мерзімді дебиторлық борышты талап ету құқығын факторингалық компанияларға жүктейді. Факторингалық операциялардың есебі. Факторинг, басқаша айтқанда, қаржылық агент болып табылады және ол үшінші тұлға ретінде қарызды өндіріп беру үшін қызмет етеді. Ондай қаржылық агент болып банктерде басқа да несиелік, коммерциялық ұйымдар бола алады, бірақ олар аталған қызметті жүзеге асыру үшін лицензия болуы керек. Бірақ кез келген кәсіпорын немесе ұйым факторинг қызметімен шұғылданбастан бұрын екі жақтың да несие қабілеттігін тексереді және көрсеткен қызметі үшін, өз құқығын берген кәсіпорын автоматты түрде төлеуге тиіс. Бұл арада өзінің дебиторлық борышты талап ету құқығын берген кәсіпорын мен факторинг компаниясы келісім-шартқа отырады. Ондай келісімшарт ашық та, жабық та болуы мүмкін. Мысал. ЖШС «Көктерек» «ЕТ» ААҚ-на 326250 теңгеге тауарды беретіндігі жөнінде келісім шартқа отырған. Енді осы жеткізіп берген тауарына толық төлемін алу үшін ЖШС «Көктерек» факторингалық компаниясымен, яғни «ЕТ» ААҚ-мен келісім шартқа отырады. Келісім шарттың жағдайы бойынша факторингалық компания «ЕТ» ААҚ, ЖШС «Көктерек» «Шұжық» ААҚ-на тауарды жөнелткеннен кейін үш күннің ішінде АТК «Талсай Ет» ЖШС-тің есеп айырысу шотына ақшаны аударуы тиіс. Шын мәнінде, «Шұжық» ААҚ жасалған контрактының 80% құнын бірден аударған, ал қалған контрактының құнынан (20%) марапаттау сомасы ұсталып, содан қалған сомасы аударылған. Келісім-шартқа сәйкес марапаттау сомасы, несие мөлшерлемесі сияқты 38% жылдық мөлшерлемесінің деңгейінде ұсталған. Қаражаттың айналымдық мерзімі 18 күнді құраған. Факторинг келісім-шарты бойынша марапаттау сомасы 1, 9% {(38%*18 күн) / 360 күн} құраған және сол сомасы төлеуге қабылданған. Енді біз шоттар корреспонденциясын жасап көрейік [7] .

Кесте -1 ЖШС «Көктерек» -тің «Тасты» ААҚ-мен есеп айырысу корреспонденциясы

1 Кестенің жалғасы

1 кестенің жалғасы

Кесте-2 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары шоты бойынша жүргізілетін операциялар

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс