Каспий теңізінің құрлықтық шельфінің минералды ресурстарын игерудің құқықтық мәселелері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 85 бет
Таңдаулыға:

Диплом жұмысы

Каспий теңізінің құрлықтық шельфінің минералды ресурстарын игерудің құқықтық мәселелері

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Құрлықтық шельфтің минералды ресурстарын игеру сұрақтарын реттейтін халықаралық шарттардың жалпы талдауы . . . 7

1. 1. Халықаралық құқықта Әлем мұхитының минералды ресурстарын игеру . . . 7

1. 2. Құрлықтық шельфтің ресурстарын делимитациялау мен игеру сұрақтары бойынша мемлекеттердің халықаралық тәжірибесі . . . 14

Каспий теңізінің минералды ресурстарын игеру сұрағы бойынша Каспий маңы мемлекеттерінің халықаралық құқықтық ұстанымы . . . 23

2. 1 Теңіздің минералды ресурстарын игерудің алғышарты ретінде Каспий құқықтық мәртебесін реттеу мәселесі . . . 23

Каспий минералды ресурстарын игеру сұрағы бойынша Каспий маңы мемлекеттерінің ұстанымы . . . 35
Каспий минералды ресурстарын әлемдік сауда рыноктарына тасымалдаудың саяси-құқықтық мәселелері . . . 51

2. 4. Каспий аймағының минералды ресурстарының Каспий теңізінің қауіпсіздігіне әсері . . . 61

Қорытынды . . . … . . . 69

Библиография . . . 72

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Жаңа мемлекеттердің қалыптасуымен және Каспий бассейні төңірегінде жағдайдың өзгеруімен Каспий мәселесінің құқықтық сұрақтары қазіргі заң ғылымында маңызды орындардың бірін алып отыр. Бұл Каспий мәртебесінің анықталмағандығымен, мұнаймен байланысты жаңа мүмкіндіктердің ашылуымен, мүдделердің өсуімен, сондай-ақ, осы аймақтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету қажеттілігімен түсіндіріледі.

Каспий теңізінің минералды ресурстарын игерудің құқықтық мәселелері астарында оның мәртебесін анықтау мәселесі жатыр. Дәлірек айтсақ, мәртебесін көл немесе теңіз ретінде анықтау емес, жағалау мемлекеттің теңіздің бай көмірсутегі ресурстарына юрисдикциясының сипатын анықтауға саяды, яғни теңізді ұлттық секторларға бөлу немесе кондоминиум режимін бекіту. Қазақстан Республикасының ұстанымы 19 шілде 1994 жылы алғаш рет жарияланды. Қазақстан тарабы Каспийге теңіз мәртебесін беруді жөн деп тапты. Бұл Каспий теңізіне қатысты 1982 жылғы теңіз құқы туралы БҰҰ Конвенциясының қолданылуын білдіріп, автоматты түрде теңіз бен оның пайдалы қазбаларын пайдалану бойынша көптеген мәселелерді шешер еді. Ал көл мәртебесін беру көлдерді делимитациялау мен жағалау мемлекеттердің қызметін реттеу тәжірибесінің жеткіліксіздігі себебінен пайда болуы мүмкін мәселелерді шешуде қосымша ережелер қабылдауды қажет етеді, бұл жағалау мемлекеттерге үлкен жүк артады.

Минералды ресурстарды игерудің бірден-бір мәселесі - шикізатты әлем рыноктарына тасымалдау. Ашық теңізге қол жетпей және мұнайды әлем рыноктарында сатпай, бұл аймақтың болашақта дамуы мүмкін емес. Қазақстанда әлем рыноктарына жолы мүлдем жоқ деп айтуға болмайды. Магистралды жолдар бар, бірақ олардың барлығы Ресей территориясымен өтеді. Бұл Қазақстанды Ресейге тәуелді етеді. Қазақстанға мұнай тасымалдаудың әртүрлі бағыттағы баламалы жолдар қажет. Сондай-ақ, ол жолдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдау қажет.

Каспийді тек жағалау мемлекеттердің ғана емес, АҚШ, Қытай, Ресей, Иран сияқты ірі мемлекеттердің стратегиялық мүдделері түйіскен жер деп жариялап қойды. 1 Табылған және болжанатын мұнайдың ірі қоры бұл аймақты екінші Парсы шығанағына айналдыруы мүмкін. Каспий теңізінің тәжірибесінде мұнай кен орындарына қатысты өз мүдделерін қорғап қалу мақсатында мемлекеттер “кез келген әдістерді” қолданатынын да жариялаған еді. 2 Бұл әрине алдын алмаса, жаңа қақтығыстардың болу мүмкіндігін жоймайды. Сондай-ақ, АҚШ-ның Каспий теңізін өз мүдделерімен байланыстыруынан жақын болашақта “зұлымдық белдеуі” тізімінің Ирак және Солтүстік Кореямен алғы орындарын алып отырған көршілес Иранға әскери күштерін жөнелту қаупін жоққа шығаруға болмайды. Бұл Каспий теңізі жағалауы арқылы көршілес жатқан мемлекеттерге өз әсерін тигізері анық.

КСРО ыдырағаннан кейін әлем картасында пайда болған жаңа мемлекеттердің экономикалары құлдыраған еді. Ал Каспий бассейнімен байланысты ашылған жаңа мүмкіндіктер экономиканы дағдарыстан шығарудың негізгі тірегі еді. Қазақстан үшін де Каспийдің маңыздылығы - экономикасын демеуде, басқа саладағы инфрақұрылымды қолдауда. Сейсмикалық зерттеулердің нәтижесінде Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде қор 10 млрд. тонна мұнай мен 2 трлн. метр ³ газдан тұратыны белгілі болды. 3 салыстыратын болсақ, егер тек Тенгиз кен орнында 1 млрд. тонна мұнай табылса, осы көлемдегі он кен орны барын айтуға болады. Мұнай қоры бойынша Каспий теңізі Парсы шығанағынан кейін тұр, бірақ Солтүстік теңіздің қорынан екі есе асып түседі.

Зерттеу мақсаты. Дипломдық жұмыстың көзделген мақсаты - теоретикалық, нормативтік және эмпирикалық материалдарды талдау мен зерттеу және осының негізінде мемлекеттердің Каспий ресурстарын игерудегі қызметінің құқықтық жақтарын жетілдіру бойынша ұсыныстар енгізу. Мақсатына жету үшін автор келесі талаптарды алға қояды:

1982 жылғы теңіз құқы туралы БҰҰ Конвенциясына және мемлекеттердің көл мәртебесін бекітудегі тәжірибесін талдау. Соған сәйкес, Каспий су айдынынының ерекшеліктерін көрсете отырып, оған теңіз мәртебесін берудің артықшылықтарын келтіру;
Каспий мәртебесі және 1991 жылға дейін минералды ресурстарды игеруді реттеуге қатысты ИРИ мен КСРО арасындағы шарттық тәжірибеге талдау жасау, сондай-ақ оның Каспий аймағында қалыптасқан жаңа геосаяси жағдайға қолдану мүмкіндігін зерделеу;
Қазақстанның Каспий мұнайын әлемдік рыноктарға тасымалдаудың құқықтық мәселелеріне талдау жасау;
теңіз құрлықтық шельфінің ресурстарын игерудің алғышарты ретінде Каспий аймағының қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңыздылығын зерделеу.

Әдістемелік негізі мен қайнар көздері. Дипломдық жұмыста заң ғылымында қолданылатын құқықтық түсініктерді талдаудың жалпы юридикалық әдістері қолданылады: реми-құқықтық, салыстырмалы-құқықтық және тарихи-құқықтық.

Дипломдық жұмыс нормативтік негізі ретінде: Совет-Иран келісімдері, 1982 жылғы теңіз құқы туралы БҰҰ Конвенциясы, 1958 жылғы құрлықтық шельф туралы Конвенция, Қазақстан мен Ресейдің Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі туралы Конвенция жобалары, халықаралық өзен мен көлдер мәртебесі туралы мемлекетаралық келісімдер, құрлықтық шельфте мемлекеттердің қызметіне қатысты құжаттар мен өзге де су айдындарын пайдалану туралы, теңіз кеңістіктерін делимитациялау, қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша халықаралық құжаттарға, сондай-ақ Қазақстан Республикасы ұлттық заңдылығына сүйенеді.

Дипломдық жұмыста автор Ресей мен қазақстандық халықаралық құқық ғылымының теоретикалық ережелері мен қорытындыларын да пайдаланады. Мысалға, Ю. Н. Колосов, С. В. Молодцов, Л. А. Иванащенко, И. П. Блищенко, В. Я. Шестопалов, Б. М. Клименко, Р. Ф. Захарова, қазақстандық ғалымдардан Н. Ә. Назарбаев, Қ. Т. Тоқаев, М. А. Сәрсембаев, Ж. М. Аманжолов, А. А. Сәлімгерей, У. Т. Қасенов, В. Х. Ғиззатов, К. С. Мауленов жұмыстарын атауға болады. Батыс халықаралық-құқықтық әдебиетінен Л. Опенгейм, В. Е. Батлер, Х. Лаутерпахт, Я. Броунли, Д. Коломбос, Ф. Пондавен жұмыстары қолданылды.

Мәселенің зерттелу дәрежесі. Қазақстандық халықаралық-құқытық ғылымда “Каспий теңізінің құқықтық мәртебесін анықтауда Қазақстанның қатысуының құқықтық жақтары” атты А. А. Сәлімгерейдің диссертациялық жұмысын ерекше атап кеткен жөн. Жұмысында автор Каспий мәртебесін анықтау мәселесін барлық қырларынан қарастырады. Жұмысында автор Каспий бассейнін теңіз ретінде қараудың барлық негіздемелерін келтіреді. Сондай-ақ совет халықаралық құқық ғылымында әзірбайжандық заңгер Р. Ф. Мамедовтың “Каспий теңізінің халықаралық-құқықтық режимі” атты жұмысын келтіруге болады. Бірақ мұнда Каспийді көл деп есептеудің негізі келтіріледі. Осы екі жұмыс та дипломдық жұмысты жазуда үлкен септігін тигізді.

Ғылыми жаңалығы. Барлық Каспий маңы мемлекеттерінің ұстанымы жағынан Каспий теңізінің минералды ресурстарын игеру мәселесі халықаралық және мемлекеттік теория мен тәжірибені ескере отырып комплексті түрде зерттеледі. Солайша автор келесі қорытындыларды қорғауды көздейді:

жұмыста әрбір мемлекеттің бұл мәселеге қатысты ұстанымы дәйектелгендігі, негізделгендігі ескеріледі;
халықаралық құқықтық теорияны зерделеу барысында 1982 жылғы теңіз құқы туралы БҰҰ Конвенциясын қолданған ең тиімді, ол мемлекеттердің теңізде қызметін реттеуде көптеген мәселелерді автоматты түрде шешеді деген қорытындыға келуге болады. Бірақ мұнда міндетті түрде Каспий теңізінің ерекше тарихы мен геосаяси және географиялық жағдайын ескеру керектігін айта кеткен жөн;
1921-1940 жылғы шарттарды зерттей келе, бұл шарттар Каспийдің қазіргі жағдайын реттеуге сәйкес келмейді деген қорытынды жасалады. Олар мемлекеттердің минералды ресурстарды игеру бойынша қызметін толық көлемде реттемейді және пайда болған халықаралық құқықтың жаңа субъектілеріне қатысты юридикалық күші жоқ.
Мемлекетердің тәжірибесін зерттеу негізінде Каспий бастан-ақ de facto теңіз болып есептелген деген қорытынды жасалады. Бірақ мәртебесі нақты бекітілмегендіктен, Каспийді теңіз немесе көл ретінде санауға қатысты дау туындайды. Жұмыста Каспийге қатысты көл мәртебесін бекіту тиімсіз екендігінің негіздері келтіріледі. Ол мемлекеттерге жаңа ережелерді қалыптастырумен байланысты қосымша міндет артып, теңіз ресурстарын игеруде, мұнай құбырларын өткізуде, кеме қатынасы мен балық аулауда, өзге де қызметте қиыншылықтар мен даулар тудыруы мүмкін. Ал 1982 жылғы теңіз құқы туралы БҰҰ Конвенциясы бірнеше жылдар бойы көпшілік мемлекеттердің тәжірибесін жиып келген жалпы қолдау тапқан халықаралық теңіз құқының негізгі құжаты;
Талдаудың нәтижесінде теңіздің су мен ауа қабатын ортақ пайдалануда қалдыра отырып, түбін модификациялы медиана сызығымен сабақтастыра отырып, түзу сызықтармен бөлу ең тиімді деп танылып отыр. Бұл біріншіден Каспий экологиясын қорғауға, екіншіден жағалау мемлекеттердің ынтымақтастығы мен кеме қатынасының еркіндігін қамтамасыз етуге бағытталған шешім екені дәйектеледі;
Зерттеуде барлық мүмкін және іске қосылған мұнай тасымалы бағыттарына талдау жасалады. Осы бағыттардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуде жағалау мемлекеттердің ынтымақтастығына ерекше рөл бөлінеді;
Каспий мұнайы төңірегіндегі жағдайды зерделей отырып, аймақтың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің және болуы мүмкін қақтығыстардың алдын алудың құқықтық механизмдерінің қажеттілігі туралы ұсыныс негізделеді.

Зерттеу пәнін Каспий маңы мемлекеттерінің теңіз құрлықтық шельфінің минералды ресурстарын игерудің құқықтық мәселелері құрайды.

Тәжірибелік маңызы. Каспий теңізінің құрлықтық шельф минералды ресурстарын игеруге қатысты сұрақтардың ғылыми зерттелуіне үлес қосу.

Құрлықтық шельфтің минералды ресурстарын игеру сұрақтарын реттейтін халықаралық шарттардың жалпы талдауы

1. 1. Халықаралық құқықта Әлемдік мұхит минералды ресурстарын игеру

Құрлықтық шельфті құрайтын теңіз түбінің құқықтық режимі мемлекеттердің құрлықтық шельфте қызметін реттеуде негізін құрайтын әртүрлі құжаттарда анықталған. Теңіз түбінің құқықтық режимі ғылыми техниканың дамуымен соңғы кезде өзекті сұрақ ретінде БҰҰ қарауына алынды. 1966 жылдан бастап БҰҰ теңіз түбі мен оның ресурстарын жан-жақты зерделеп келеді. 1966 жылдың наурызында БҰҰ Экономикалық және Әлеуметтік Кеңесінің сессиясында БҰҰ Бас Хатшысына теңіз ресурстары және оларды өндіру әдістері туралы жалпы мәліметке шолу жасау тапсырылды. БҰҰ Бас Ассамблеясының жиырма бірінші сессиясында бұл сұрақ талқыланып, теңіз ресурстары әлем халықтарының экономикалық дамуына септігін тигізетіні ерекше белгіленіп ғана қоймай, табиғи ресурстар туралы білімді кеңейту қажеттігі айтылды. 1967 жылы БҰҰ жанындағы Мальта тұрақты өкілдігі 17 тамыз 1967 жылы Бас Хатшы атына меморандум жіберді. 4 Онда бұл сұрақты БҰҰ Бас Ассамблеясының жиырма екінші сессиясының күн тәртібіне енгізуді сұрады. Мальта теңіз түбін адамзаттың ортақ мұрасы ретінде жариялап, негізіне келесі қағидалар алынатын халықаралық шарт дайындауға алғышарт қабылдау ұсынды: ұлттық юрисдикциядан тыс теңіз түбі қандай нысанда болмасын ешбір мемлекетпен меншіктелмейді; теңіз түбі БҰҰ Жарғысының қағидалары және мақсаттарына сәйкес нысанда қолданылу керек; теңіз түбін экономикалық пайдалану адамзат мүдделеріне сәйкес жүргізілу керек және одан түскен қаржылық пайда ең алдымен кедей мемлекеттердің дамуын қолдауға жұмсалу керек; бұл аймақта мемлекеттердің қызметтерін реттеп, бақылайтын және бұл қызметтің шарт қағидалары және ережелеріне сәйкестігін қамтамасыз етуге шаралар қабылдайтын, барлық мемлекеттердің атынын теңіз түбіне қамқоршы функциясын атқаратын халықаралық орган құрылу қажет. Сессия барысында Мальтаның ұсыныстары талқыланып, халықаралық құқықтың жалпы танылған нормалары және қағидаларына және ашық теңіз негізгі тұжырымдамасына қайшы келетіндігі айтылды. Дегенмен, кейінгі қабылданған №2340-Резолюцияда Мальтамен көтерілген мәселелерге шешім қабылданған жоқ. Оның орнына 35 мемлекеттің өкілінен тұратын, бұл мәселені зерттейтін арнайы комитет құрылды. Комитет кейін юридикалық және экономикалық-техникалық сұрақтарды жеке зерттейтін екі жұмыс тобын құрды.

Теңіз түбінің ресурстарын игеруде мемлекетердің қызметіне қатысты идеяларды талдайтын болсақ, әрине мемлекеттер барлығының мүдделерін қанағаттандыратын режимді бекітуге тырысатыны белгілі. Бірақ әр мемлекет алдымен өз пайдасын ойлайды.

Тұжырымдаманың бірі бойынша, теңіз түбі жағалау мемлекеттердің арасында бөліну керек. 5 Американдық юрист С. Бернфельдің ойы бойынша: құрлықтық шельф туралы Конвенцияның мақсаты теңіз түбін жағалау мемлекеттердің арасында бөлу. Оның негізгі қажеттілігі болашақ қақтығыстың алдын алу сұрақтары. Заңгердің ойынша Конвенция негізгі мақсатына жете алмағандықтан, оған қажеттілік те жоқ, оның орнына, бүкіл теңіз түбі мемлекеттер арасында бөліну керек. Бұл концепция теңіздерді "ұлттық көлге" бөліп икемсіз келді. Оған қарсы идея бойынша бұл сұрақтарды Женева Конвенциясына сүйене отырып шешілу керек делінді. 6

Конвенцияға сәйкес құрлықтық шельфтің сыртқы шекарасы екі белгінің негізінде анықталады - 200 м. тереңдікте өтетін не бұл шектен аса табиғи байлықтарды өңдеу мүмкіндігі жеткенге дейін делінген. Демек, ғылыми техника дамуымен бұл шек ашық теңізге қарай ығыса береді. Ал мемлекет құрлықтық шельфте табиғи байлықтарды зерттеу және өңдеуде ерекше құқықтарға ие болғандықтан, бұл құқықтар ашық теңізге де мүмкіндіктің кеңеюімен бірге тарайды. Бұл тұжырымдама АҚШ, Ұлыбритания, Франция сияқты дамыған мемлекеттерге үлкен мүмкіндіктер берер еді. Теңіз түбіне мемлекеттер юрисдикциясын шектеусіз тарату түбін бөлу ғана емес, оған бақылау орнатуға да әкелер еді. Халықаралық тәжірибемен дәлелденгендей, алдында шектеліп берілген юрисдикция, яғни біздің жағдайымызда теңіз түбіне тарайтын юрисдикцияны бекіту кейін егемендікке, яғни бұл аумаққа территориялық сулар режимін бекітуге әкелуі мүмкін.

Теңіз түбін бөлуде негізделген концепция керек екені белгілі. Женева Конвенциясы құрлықтық шельфтің шегін нақты анықтамағандықтан оны өз пайдасына қарай түсіндіру талпыныстары көп. Конференцияда көптеген делегациялар 550 метр деп ұсынды. Бірақ бұл шек теңізге қарай ұзақ созылатындықтан қолдау таппады. Сондықтан негізгі белгі ретінде су түбін қаптайтын 200 метр тереңдік негізге алынды. Су түбіндегі ерекшеліктерді ескере отырып, Комиссия ауытқуларды да көздеді. 7 Бірақ бірінші бапта көрсетілгендей, құрлықтық шельф деп жағалауға жанасатын теңіз түбі аумағының беткі қабаты мен жер қойнауы жатады. Яғни жалпы теңіз түбі емес, жағалауға жанасатын бөлігі ғана, сондықтан теңіз түбіне мемлекет шексіз юрисдикциясын тарата алмайды. Американдық заңгер У. Гриффинің айтуы бойынша құрлықтық шельф “жақындық” біткен жерде бітеді. Құрлықтық шельфке жағалау мемлекеттің ерекше құқықтары шельфтің жағалау мемлекет территориясының жалғасы деп есептелуіне негізделеді.

Құрлықтық шельфтің түсінігі ғылыми техниканың дамуымен, теңіз түбі ресурстарын тиімді пайдалану мүмкіндіктерінің ашылуымен пайда болды. Құрлықтық шельф ресурстарын игеруде мемлекеттердің әрекеттері территориялық сулардан тыс теңіз түбі мен оның қойнауына ерекше құқықтарын бекітумен ұштасты. Алғаш рет талпыныстар АҚШ, кейін Аргентина, Сауд Арабиясы, Үндістан, Иран, Гондурас әрекеттерінде байқалды. 8 Сол себепті бұл аймақта мемлекеттер қызметін реттеудің халықаралық құқықтық шараларын қабылдау қажеттігі туындады. Бұл сұрақпен халықаралық құқықтық комиссия айналысып, екінші (1950ж. ), үшінші (1951ж. ), бесінші (1953ж. ), сегізінші (1956ж. ) сессияларын арнады. Комиссия құрлықтық шельф туралы Конвенция жобасын дайындап, 1958 жылы халықаралық құқық бойынша БҰҰ конференциясында ұсынды. 9 Конференция Конвенция жобасын қабылдап, қол қоюға ашық деп жариялады. Комиссия бұл мәселені қабылдауға алғанда, алдымен жағалау мемлекеттердің территориялық сулардан тыс теңіз түбі аймақтарына юрисдикциясын таратуы құқыққа сәйкестігі сұрағын шешу керек болды. Комиссия жағалау мемлекет территориялық сулардан тыс жатқан теңіз түбі аймағында жер қойнауы мен бетіне ондағы табиғи ресурстарды игеру мақсатында юрисдикция мен бақылауды жүзеге асыра алатын ұстанымда болды.

Нәтижесінде мұндай аймақтарды анықтау қажеттігі туды. Мұндай аймақтарды кейбір мемлекеттердің ұлттық заңдарында, халықаралық құжаттарда, ғылыми жұмыстарда қолданылғандай “су асты аймақтары” деп атау ұсынылды. Бірақ бұл термин қарастырылып жатқан аймақтардың сипатын нақты анықтамайтындықтан қолдау таппады. Нәтижесінде Комиссия геологиялық ғылымдағы "құрлықтық шельф" ұғымын таңдауды ұйғарды. 10 Комиссия мемлекеттердің теңіз түбі пайдалы қазбаларын игеруде құқықтары "құрлықтық шельфтің" геологиялық сипатына тәуелді етпеу мақсатында "құрлықтық шельфтің" геологиялық түсінігінен ауытқыды, оған қоса, геолог ғалымдар да құрлықтық шельфтің шекараларына қатысты әртүрлі ұстанымда болды. Сұрақты қандай да бір аймақтың құрлықтық шельфке жататындығы және оған сәйкесінше құқықтың тарайтындығы туралы дауларды болдырмайтындай шешу керек болды. Комиссия егер құрлықтық шельфтегідей қалыпты жолмен тіпті геологиялық сипатында құрлықтық шельфке жатпайтын теңіз түбі аймақтарында пайдалы қазбаларды игеретін болса, қысымшылдық көрсетпеуді әділ деп білді. Геологиялық сипатта құрлықтық шельфке жатпайтын теңіз түбі аймағында игеру жұмыстарын жүргізуге мүдделі мемлекетке қандай да бір кері салдар туындамау керек. 11

Құрлықтық шельфтің юридикалық түсінігін анықтау оның территориялық таралу шегі сұрағымен тығыз байланысты. Құрлықтық шельфтің юридикалық түсінігіне жағалау мемлекетпен жанасатын, бірақ территориялық теңіз зонасынан тыс жатқан аймақ кіреді, яғни ішкі шегі территориялық теңіз шекарасынан басталады. Құрлықтық шельфтің сыртқы шегіне қатысты ережелерді қалыптастыру бірқатар қиыншылықтар тудырды. Алдымен бұл сұрақты халықаралық құқық комиссиясы қарастырды. Үшінші сессияда дайындаған Конвенцияның бірінші жобасында Комиссия құрлықтық шельф ұғымын оның игерілу мүмкіндігіне сүйене отырып анықтады. Және бұл термин қаптайтын су тереңдігі теңіз түбі мен оның пайдалы қазбаларын игеруге мүмкіндік беретін су түбі аймақтарындағы пайдалы қазбаларға қатысты. Талқылауда Комиссия 200 метр тереңдіктегі шекті қолданбауын ғылыми техниканың дамуымен 200 метрден асатындай жетістіктерге жеткенде болашақта тұрақсыздық тудыратындығымен түсіндірді. Дегенмен Комиссия кейін бұл шекті мақұлдайды. Оны Комиссия айқындалмаған бұрынғы мәтіндегі бап кейін түсінбеушілік пен дауға әкелуі мүмкін деп себептеді. Барлық қажеттіліктерді өтейтін 200 метрдегі шек дәл осы тереңдікте құрлықтық шельф геологиялық ұғымында тамамдалып, материктік ойыс басталатындығы белгіленген. Сонымен, сегізінші сессияда Комиссия айтылған екі белгіні қосып, құрлықтық шельф ретінде жағалауға жанасатын, бірақ территориялық сулар зонасына енбейтін 200 метрге дейінгі, не одан асып, пайдалы қазбаларды су қалыңдығы игеруге мүмкіндік беретін тереңдікке дейінгі теңіз түбінің беті мен қойнауы белгіленеді. Мұндай шешім ұзақ талқылаудың нәтижесінде қабылданады, өйткені Комиссия мүшесінің көбі "игеру мүмкіндігі" белгісі алдында қабылдаған 200 метр тереңдік белгісіне тұрақсыздық енгізетіндіктен қарсы болды. 12 Теңіз түбінің режимі талқылауға алынғанда жағдай күрделене түсті. 1958 жылы Конвенцияның құрлықтық шельфке қатысты нақты шекара белгілемеуі және бұл сұрақтағы әртүрлі тәжірбиелер мемлекеттердің теңіз түбінде қызмет етуін реттеу мақсатында негізгі құқықтық қағидаларды қалыптастыруда қиындық тудырады. Құрлықтық шельф режимі шельфтен тыс теңіз түбінің құқықтық статусынан ерекшелену керек, сондықтан оларды бөлу сызығын нақты анықтай білу қажет. Сондай-ақ кейбір мемлекеттер конвенцияның ақаулығын пайдаланып, техникасы кез келген тереңдікте игеруге жарамды деп танып өз құқықтарын теңіз түбінің шектелмеген аймақтарына таратуға талпынады.

Өзінің соңғы жобасында 1956 жылы Комиссия бақылау мен юрисдикция терминін "егеменді құқық" терминімен алмастырды, және бұл соңғысы құрлықтық шельфтің табиғи байлықтарын бақылау мен игеруге қатысты барлық құқықтарын қамтыды. Түсіндірмесінде Комиссия жағалау мемлекет теңіз түбінің сол аймағына толық егемендікке иеленетінін белгілеп көрсетті. Комиссия теңіз түбі аймағына мемлекет егемендігінен гөрі ашық теңіз қағидасын шешуші деп таныды. 13

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.