Атмосфералық қысымның таралыуы

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Атмосфералық қысымнын таралыуы.

Церкуляциялық зандылықтарды анықтау.

Атмосфера қысымы. Жердің ауа қабатын атмосфера деп атайды. Жерді қоршап тұрған ауа қабаты өзеннің салмағымен жер бетіндегі заттарға қысым түсіреді. Кез -келген беткейге түсірілетін қысым оның үстінде тұрған ауа бағытының салмағына тең болады.

Атмосфера қысымы деп, төселім беттен атмосфераның жоғарғы шекарасына дейінгі, табанауданы 1см ² ауа бағытының салмағымен жерге түсірілетін қысылымын атайды. Яғни атмосфераның бірлік беткейге түсіретін қысылым күш. Қысылымның өлшем бірліктері: гПа (гегтопаскаль) МБАР (мельибар), мм. сн бағ (милиметр сынап бағаны )

1. гПам = 1бар= 0, 75мм. см бағ

1. мм. см. бағ= 1, 33гПа = 1, 33мбар.

1. Па дегеніміз 1м ² ауданға түсірілеті 1 ньютон (4) күшке тең:1па=1н/м ² : ал, 1гПа =100Па .

Теңіз дегеніміз де стандартты атмосфера қысымы температура 0 ⁰ С -да 1013, 25гПа (760ммСн бағ) болады. Метрологиялық есептеулерде теңіз дегендегі стандарты қысым 1000гПа еп аталады.

Барометрлік формулалары.

Атмосфера қысымы жоғарғы қатқан барлық ауа салмағымен анықталатындықтан оны бақылау нәтижелері бақылау нүктелерінің теңіз денгейінің биіктігіне байланысты болады.

Сондықтан ауа қысылымының жер бетінде таралу карталарын жасау үшін және әр түрлі нүктелердегі қысылымдарды салыстыру үшін ауа қысылымын белгілі бір денгейге келтіреді. Бақылау нүктелеріндегі ауа қысылымы теңіз денгейіне келтіріледі. Атмосфера қысымының биіктікке бағыныштылығын статистиканың негізгі теңдеуінен шыққан Лаплас немесе Бабине формулаларымен көрсетуге болады.

Борлометрлі формулаларды қолданып үш есепті шешуге болады:

бір денгейдің қысымының және ол ауа бағанымын орташа температурасын біле отырып, екінші денгейдің қысымын анықтауға болады.
екі денгейдің қысымын және ауа бағанасын орташа темперетурасын біле отырып екі денгейдің орта қашықтығын анықтауға болады (борометрлік нивемерлеу деп аталады) .
екі денгейдің қысымын және ара қашықтығын біле отырып ауа бағаналық орташа температурасын анықтауға болады.

Бұл есептерді шешуде қысылымның вертикальды градиентті мен қысым сатысын қолдансада болады.

Атмосфера қысымын өлшейтін құралдар. Метрологияда атмосфера қысымын өлшеуі үшін негізгі төрт түрлі құралдар қолданады.

1. Гидростатика заңдары негізінде жұмыс ітейтін сұйықтық борометрлер:

2. Қатты денелердің серпінділік қасиетін қолданылып жасалған барографтар мен анеройдтар.

3. Газдардың серпінділік күші қолданылатын газды барометрлер:

4. Сұйық заттардың қайнау температурасының сыртқы ауа қысымына бағыныштылығы қолданатын құрал гипсотермометр.

Барометрлерді алғаш Торричелли (1643ж) ойлап тапқан және оны Торричелли трубасы деп атап кеткен. Ал ол аспапты Борометр деп атаған. Бойля (1665ж) . Өзінің тәжірибесінде Торричелли ұзындығы (90см) 90см, бір жағы бітеу шыны трупкаға сынап толтырған оны төнкеруге ашық жағымен сынап құйылған ыдысқа батырған. Сонда трубкадағы сынаптың бір шамасы ыдысқа құйылып, басым бөлігі - 76см - деп трубкада қалып қойған. Бұдан ғалым мынадай қорытынды шығарылған трубкадағы сынап бағанын айырлық күші, ыдыс бетіне түсетін ауа қысымы күшіне теңеліп тұр . Яғни трубкадағы сыап салынған табан ауданытрубканы трубланыкіндей. Атмосфера бағытының салмағы тең. Чашкалы барометр бір жағы бітеу шыны трубкамен чашкадан тұрады. Сыртқы диалиттер 51, 7 чашка бір-біріне негізделген бөліктен итұрады. Чашкадағы сынап ауамен байланысты болуы үшін чешканың жоғарғы бетінде бұран мен жабылатын тесікше бар. Оның құйылған шыны трубкасының сыртына темір қаптама қорапша кгізілген. Ол темір қорапшаның жоғарғы жағында сынап денгейінің бақылау үшін ұзын кесінді тесік жасалған және оның бойына шкала сызықтары түсірілген. Қаптама қортындының ішінде шкала бойымен қозғалып тұратынНонуис болады Нонуисті жоғарғы -төмен қорғау үшін креммалер бұраны қолданылады. Темір қорапшаның төменгі ауа темперптурасые өлшейтін өлігіне ауа температурасына өлшейтін термометр салынған.

Анериод атмосфера қысымы барометр -анериодпенде өлшенеді. Онда сезімтал элемнт шетінде ішіндегі ауасын сорып алынған жіңішке дөнгелек темір қалбырша қолданылады. Ол қалбырша атмосфера қысымының әсерінен сығылып немесе ұлғайып тұрады. Яғни оның үстіңгі және астыңғы қабырғаларының ортаңғы осьтерінің ара қашықтығы өзгереді. Анероидың сезімталдығын ұлғайту үшін бір -біріне ортаңғы осьтерінің жапсырылған 4-5 барокаробка тізбегі қолданылады. Ауа қысымы өскенде баракаробкаға сығылады да арнайы тасмалдау механизмі көрсеткіш тілді шкала бойымен қозғалады. Ол механизм бірінші речактар мен пружиналардан тұрады. Анероид шкаласының бетіне ауа температурасын өлшейтін кішкентай термометр орнатылады.

Барограф атмосфера қысымының үздіксіз бақылау үшін барограф қолданылады. Барографтыңда сезімтал элемент барогрологтар тізбегі жұмыс істеу принцпі анероидік сияқты. Барокоробканың сығылуы арнайы тасмалдау механизмі арқылы басталады сия қаламы бар тілге беріледі. Сия қалам сағаттық механизмі бар Барабанға жиіп туады. Атмосфера циркульяциясы. Егер жер өзінің өсінен айналмаса және оның белгілі бір текті болса не теңіз болса немесе біртекті құрлық болса онда атмосфера церкуьяциясының схемасы жәй ғана болар еді. Экваторда ылғи төлеп қысым аймағы болар еді де ал екі плюстың төнкерілгенде жоғарғы қысым аймағы болар еді және отмосфераның жоғарғы қабатына ауа әр уақытта экватордан плюске ағар еді және атиосфераның жоғарғы қабатында ауа ағымының қозғалысы қысымының градиолетің қарай яғни мериодианның бойымен бағытталған болар еді.

Атмосфераның жалпы церкульяциясы жолын жатқан әр түрлі жағдайларда байланысты болып өте күрделі түрде өтеді. Атмосфераның церкульяциясының жердің формасы, жердің тәуліктік айналысы, жердің күнді айналатын жылдық қозғалысы құрлықпен теңдеудің бөлінуі, перметтің сипаты және басқалар, теңіз ағымы, теңіздің және құрлық мұздарының т. с. с әсер етеді.

Жердің формасы жылудың түрліше бөлінуіне қандай әсер етсе қысының да түрліше болуына сондай әсер етеді. Жердің өзінің өсіне айналуы ауа ағыын бариялық граденттен солтүстік жарты шарда онға қарай, ал оңтүстік жарты шарда