Бастауыш сыныпта бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану ерекшелігі мен тиімділігі

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

«Бастауыш сыныпта бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану ерекшелігі мен тиімділігі»

Мазмұны.

Кіріспе . . . 3

І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫПТА БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ САБАҒЫНДА АКВАРЕЛЬ ТЕХНИКАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Әр түрлі дәуірлердегі өнердегі акварель техникасының дамуының педагогикалық негіздері . . . 7

1. 2 Бейнелеу іс-әрекетінде балалардың эстетикалық талғамдарын дамытатын акварель техникасына қажетті құралдар мен материалдар . . . 12

1. 3 Акварель техникасының ерекшеліктері . . . 30

ІІ ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫПТА БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ САБАҒЫНДА АКВАРЕЛЬ ТЕХНИКАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

2. 1 Бастауыш сыныпта бейнелеу өнері сабағында акварель техникасымен жұмыс жүргізудің бірізділігі . . . 35

2. 2 Акварель техникасымен жұмыс жүргізудің тиімділігі . . . 40

Қорытынды . . . 56

Әдебиеттер . . . 59

КІРІСПЕ.

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазақстанда қоғамдық реформаларға орай орта білім беру жүйесін жетілдіруде де көптеген шаралар жүзеге асырылды, жалпы орта білім беру саласындағы пәндердің жалпыға міндетті мемлекеттік білім стандарты бекітілді және жоғары кәсіби білім берудің стандарттық жобалары даярланды. Жаңа білім стандартына сай білім беру жүйесіне «өнер» бөлімі еңгізілді. Бұл блок «Әлемдік көркем мәдениет» курсы және өнертанудың басқа теориялық пәндері арқылы көрініс табады. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бабында білім берудегі басты міндет ретінде жеке тұлғаның шығармашылық және рухани мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауаттық өмір салтының негіздерін қалыптасты-ру жеке тұлғаның дамуына жағдай жасай отырып, олардың ақыл-ойы мен зердесін байыту, сондай-ақ әлемдік және отандық мәдениет жетістіктеріне үйрету атап көрсетілген.

Бұл, әрине қазіргі заман қоғамның рухани-адамгершілік дамуын жедел шешуді қажет ететінін дәйектейді. Сондықтан бұл рухани өміріміздің жанды саласы - мектеп, оның оқу-тәрбие жұмыстарында түбегейлі өзгерістер жасаудың мүмкіндіктерін кеңейтетіні сөзсіз. Демек, ғылыми дүниетанымға жаңа көзбен қарап, жас азаматтың дара тұлға ретінде қалыптасуын өркениеттік тұрғыдан бағдарлауға бет бұруымыз - заман талабымен үндес қадам.

Қазіргі кезде кең өріс ала бастаған білім беруді ізгілендіру бағыты, ең алдымен мәдениеттегі, рухани мұрадағы, тарихымыздағы жалпы адамзаттық құндылықты бағалауға баса назар аударуды қажет етеді.

Бұл орайда, әсіресе ұлттық таныммен әлемдік биік талғамның бірлігі айқын танылатын бейнелеу өнерін оқыту мәселесі өзінің өзектілігімен және өткірлігімен ерекшеленеді. Соңғы кездері Қазақстанда жалпы бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі мәселесіне арналған көптеген басылымдар пайда болды.

Жұмыстың өзектілігін Қазақстан Республикасының Білім Министірлігі белгілеген жоғарыда аталған Ережелер мен, Қазақстандағы орта жоғарғы кәсіби және балама (альтернативті) білім беру стандартының қазіргі талаптары өнердің түрлерін жеке тұлғаны тәрбиелеу мен дамыту үрдісінде кең қолдану мен тарату жұмыстарын жан-жақты жүргізу мәселесін алдыңғы орынға қоюы да дәлелдей түседі.

Өнер арқылы адам қабілетін дамыту мәселесі туралы жазылған ойлар, тұжырымдамалар, көзқарастар, еңбектер баршылық. Ежелден ұлы ойшылдарымыз Әл-Фараби, М. Қашғари, Ж. Баласағұн, ұлы Абай өз еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін дамытуға үнемі назар аударып отырған.

Көрнекті педагогтар К. Д. Ушинский, Ы. Алтынсарин, А. С. Макаренко, Ш. Құдайбердіұлы, Ж. Аймауытов, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев шығармаларында қабілеттері дамытудың және қалыптастырудың жолдары қарастырылған.

Ресейлік көрнекті ғалымдар Л. С. Выготский, С. Л. Рубинштейн, А. Г. Ананьев, А. Н. Леонтьев, В. В. Давыдов, Л. В. Занков, Б. М. Теплов республикамыздың көрнекті ғалымдары Т. Тәжібаев, М. Мұқанов, Қ. Жарықбаев, Т. Сабыров еңбектері жеке тұлғаны дамыту мәселесі теориясының және тәжірибесінің қомақты қоры деп білеміз.

Баланың шығармашылық қабілетін дамыту мәселесі жаңашыл-педагогтар (Ш. А. Амонашвили, И. П. Волков), еңбектерінде арнайы сөз етіледі. Мысалы, бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін ойын әрекеті арқылы дамытудың педагогикалық шарттары (М. Мұхамедин), оқыту барысында (Б. Тұрғынбаева), эстетикалық тәрбие беру мәселесі (С. А. Ұзақбаева, Б. А. Әлмұхамбетов, А. Қамақов) зерделеген еңбектерде оқушылар мен студенттердің көркем мәдениеттік тәрбиесін (эстетикалық, музыкалық, адамгершілік) жетілдіру жолдары қарастырылып, педагогикалық мүмкіндіктерін ашып көрсетілген.

Тікелей шығармашылықты дамыту мәселесін де бірқатар ғалымдар зерттеген. Жоғары сынып оқушыларының әр жақты қызығушылығын және оны қалыптастыруды (Н. Д. Хмель) еңбек сабағында бастауыш сынып оқушыларының сәндік-қолданбалы өнерге эстетикалық қызығушылығын туғызудың жлдарын (С. А. Жолдасбекова) сабақ және сабақтан тыс жұмыстардың өзара байланысы арқылы оқушылардың пәнге танымдық қызығушылығын (Б. Т. Нәбиева) болашақ бейнелеу өнері мұғалімдерін дайындау үрдісінде халықтық педагогиканы қолдану мәселесін (Қ. Болатбаев) қазақ мектептерінде бастауыш сынып оқушыларын сәндік-қолданбалы өнерін қолдану арқылы еңбекке баулу (О. Сатқанов) жолдары арнайы зерттеулерге арқау болған.

Дегенмен зерттеу барысында мынадай қарамақайшылықтардың орын алғанын байқадық. Олар:

бейнелеу өнерінде акварель техникасын қолдану арқылы оқушылардың шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыру қажеттілігі мен оның педагогикалық шарттарының анықталмауы арасында;
қазақ бейнелеу өнері мүмкіндіктері мен олардың бүгінгі оқу-тәрбие үрдісінде бастауыш сынып оқушыларының танымдық шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыруды дұрыс пайдаланбауы арасында.

Сонымен, анықталған қарама-қайшылықтар біздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын: «Бастауыш сыныпта бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану ерекшелігі мен тиімділігі».

Зерттеудің мақсаты мектептерінің 1-4 сыныптарда бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану арқылы оқушылардың шығармашы-лық әрекетін қалыптастырудың педагогикалық тиімді шарттарын теориялық тұрғыдан негізден, әдістемелік ұсыныстар жасау.

Зерттеу объектісі: Бастауыш сынып оқушыларын бейнелеу өнеріне баулу үрдісі.

Зерттеу пәні: Бастауыш сыныпта бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану арқылы балалардың шығармашылық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары.

Зерттеудің . . . : Егер оқыту үрдісінде акварель техникасын қолдануда шығармашылық іс-әрекетті қалыптастырудың мазмұны, көрсеткіштері, өлшемдері мен деңгейлері анықталып, әдістемелік жүйеде құрылса онда бастауыш сынып оқушыларының бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану арқылы шығармашылық іс әрекет тиімді жүргізіледі. Өйткені бұл жағдайда оқушылардың ақыл-ойы мен зердесі байып, эстетикалық талғамы өсіп, жалпы адамзаттық қиындықтарды меңгеру мүмкіндіктері арта түсері сөзсіз.

Зерттеудің мақсаты мен болжамына сәйкес төмендегідей міндеттер анықталды:

бенелеу өнері сабағында акварель техникасын қолдану тарихына шолу жасау;
бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық іс-әрекеттерін қалыптастырудың құрылымын жасау;
бастауыш сыныптарда бейнелеу өнері сабағында акварель техникасын қолданудың тиімділігін тәжірибе негізінде тексеріп, дәлелдеу;
бастауыш сынып оқушылардың бейнелеу өнері арқылы іс-әрекет қалыптастыра арналған ғылыми ізденушілік ұсыныстар жасау. ӘР ТҮРЛІ ДӘУІРЛЕРДЕГІ ӨНЕРДЕГІ АКВАРЕЛЬ ТЕХНИКАСЫНЫҢ ДАМУЫНЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.

Акварель тарихы.

Акварель сөзі латынның «адна» - су сөзінен шыққан. Акварельден акварель бояуларымен орындалған бейнелеу техникасын және жеке шығарманы айтамыз. Акварельдің негізгі қасиеті - мөлдір нәзік бояу қабаттылығы, ол осы қасиетімен майлы бояудан, темперден, гуаштан ерекшеленеді. Үлкен суретшілер жұмыстарын осы техника бойынша орындағандықтан өте қарапайым және жеңіл болып көрінуі мүмкін, шыныдығында бұл олай емес. Акварель өнері кистьті пайдалану шеберлігін, қағазға бояуды алғашынан соңғы нүктеге дейін дұрыс қоюды талап етеді.

Акварелист түс сезімінің дамығандығын, бояулар ерекшелігін және әр түрлі қағаз сорттарының мүмкіндіктерін игеруі қажет. Ол түс ролін атқарады және максималь ақ болуы керек.

Француз суретшісі Э. Делакруа «Бейнелеудің ақ қағаздағы нәзіктілімен жарқырауы, еш күмәнсіз, ақ қағаздың мазмұндылығының мөлдірлігі» деп жазды.

Акварельдің мүмкіндіктері кең, оның бояулары кейде қаныққан немесе көркем, кейде тығыз әрі қою болып көрінеді. Онымен бейне және графикалық шығармаларды орындауға болады, бұл суретшінің алдына қойған тапсырмасына тәуелсіз болады. Ол көбінесе кітапты безендіру мен иллюстрациялауда қолданылады.

Акварельдің Еуропада дамуы XVІІІ ғасырда басталды. Акварель табиғаттың құбылмалығын бейнелеуде, жарықтөндіру тиімділігінде қатты әрі оның әсерлерді көрсетуде айырбастауға келмейді, сондықтан да көптеген суретші романтиктер оған көп көңіл бөлген. Сондықтан олардың көбі акварель суретінің майлы болғанын қалады. Осы жағдай XVІІІ ғасырда және XІX ғасырда Англияда акварелистердің жетістіктері майлы бояулы пейзажға әсерін тигізді.

XІX ғасырда Ресейде акварель өнері К. Брюллов, А. Иванов, П. Федотов атымен байланысты суретшілер әр түрлі техникаларды пайдаланған: бір қабатқа бірден жазды, екі-үш бояу қабатын құрғақ қағаз бетіне түсірді, нәзік кистьпен тетіктерін салды. Тамаша акварельдерді М. Кромской, Н. Ярошенко, В. Полеков, В. Серов жасаған.

Акварельді И. Репинде жақсы игерген. Ол қалың әрі көркем бейнелер жасай біліді. Орыс акварельдің тарихында В. Суринованың еңбектері ерекше орын алады. Оның акварельдері көп бояулы, орындалуы жағынан темпераментті, өмірге құштар етіп орындалған. Оның еңбегі поэзияға, кеңістікке толы болды. Сурикованың акварельдері келесі буын суретшілерінің өркендеуіне өз үлесін қосты.

Н. Врубельдің акварельдері бояудың көп түрлілігімен ерекшеленеді. Суретші салған көрінбейтін заттардың өзі әдемілікке толы ― тастар, толқындар.

Еңбегі сіңген акварельдің орыс шеберлерінің жетекшілігі осы сурет өнерінің кеңес уақытында негізгі дамуына жол ашты.

Акварельді виртуалды түрде А. Острармов, Лебедев те меңгерген. Қазан төңкерілісі кезінде ол үлкен шебер болған, суретші саяхатқа шығып сурет салуды ұнатқан, әсіресе ол өзінің туған қаласы Неваның бейнесін салуды ұнатқан. Қалаға ол осы техника бойынша өзінің көп шығармасын арнаған.

Өздерінің көп қырлы акварельдерін С. Герасимов пен А. Пластов та шеберлікпен орындаған. Акварель өнерінің қос шеберліктерінде А. Фонвизин саналады, оның еңбектері нәзік, жұқа түстік гаммамен ерекшеленеді және еңбегі қызғылт пергаментті түсті болып келеді. А. Фонвизин кистьті сондай шеберлікпен пайдаланған, ол ылғалды қағаз бетіне өте қаныққан әрі жеңіл етіп санады.

Әр түрлі дәуір өнеріндегі акварель.

Акварель әрқашан суретшілерді өзінің тазалығымен, мөлдірлігімен, түсінің ашықтылығымен түстің нәзік нюанстарын берудегі мүмкінділігі-мен, кистьпен жұмыс істеудің еркіндігімен ерекшеленеді. Осы қасиеттер акварельді басқа суреттермен салыстырғанда ерекшелігін көрсетеді. Сурет өнерінің бүкіл тарихында акварельді пайдалану тәсілдері көп өзгерген.

Акварельдің жаңа мүмкіндіктерімен онымен жұмыс істеудің жаңа тәсілдері ашылған. Акварельдің даму жолын арнайы зерттеулер бойынша ғана толығырақ таңдауға болады, мұнда тек жеке мысалдар ғана келтіріледі.

Өте ерте заманда египеттіктер суретті папируста салған. Орта ғасырдың акварель суреттері мен қолжазба кітаптарын безендіретін. Акварель гуашпен жиі қолданылған.

Қайта өрлеу дәуірінде акварельді неміс суретшісі Альберхт Дюрер жиі қолданған.

Акварельдің өте кең дамуы XVІІ ғасырда Голландия мен Флондрияда байқалған. Голландтық пейзаж өнері тилер үстінде жұмыс істеуде акварельдің жаңа мүмкіндіктері анықталған. Пейзажбен қатар акварель портрет пен тұрмыстық жанрды да қамтыды. Якоб Иорданстың акварельды жұмыстары тереңдігімен және тазалығымен ерекшеленеді және ол өз еңбегінде акварельдің араласқан техникасын сотина мен гуашты қолданған.

Көптеген елдерде акварельді архиген жобаларды көркемдеуде, қала, парк жоспарларында кең қолданады. XVІІІ ғасырда Францияда акварельдің қайталанбас үлгісіне нәзіктігімен және суретінің шеберлігімен ерекшеленген Гюбер Робер жасаған.

Архитектураның пейзажда акварельді тамаша қолданған осы дәуірдің Истония суретшілері. Акварельдің жаңа мүмкіндіктерін әсіресе пейзаж саласында ашқан XІX ғасырдағы әртүрлі мемлекет суретшілерінің суреттері. Англия суретшілері тарихта алғашқы болып акварель көрмесін ұйымдастырған. Ауа перспективасының тапсырмасын, табиғат құбылысын жеткізу, адам мен табиғат байланысын Констебль мен Тернер акварель мектебінің алғашқы ағылшын өкілдері шешкен. Ағылшын мектебінің шеберлері колорит нюанстарын біріктіретін және түске қаныққан бояу беретін тәсілдерді кең қолданған.

Түстің барлық мүмкіндіктерін кеңінен қолданған әрі акварель техникасының көп қырлылығын XІX француз шеберлері: Шарм, Домье, Гаварни және тағы басқалары өз шығармаларында қолданған. Неміс суретшілері арасында осы уақытта Мемцель бірінші орын алады, ол гуашты жиі қолданғандықтан оның шығармалары бейненің материалдығымен ерекшеленеді. Италия акварелисттері калористінің жарықтығы мен түсінің тазалығымен ерекшеленетін пейзаждар жасаған. Орындау шеберлігінің жоғарылығымен, акварельдің ерекше қасиеттерінің пайдалануымен XІX ғасыр ортасында испан мектебінің суретшісі Фортуни ұсынған. Русьте ерте уақыттан бастап акварельмен қолжазба кітаптарын әшекейлеген. Сақталынған үлгілер қызықты түріндегі әртүрлі ою-өрнекті композицияларымен ерекшеленген.

Акварель өнерінің жаңа талаптарын орыс өнерінің XVІІІ ғасыр шеберлері қоя білді. Акварельде үлкен шеберлікке А. Н. Ворошкин, Джокомо Кварети, Ф. Я. Алексеев олар архитектураның типтес бірнеше пейзаж бейнелеген. Кітапта архитектураны мотивті қара акварель техникасы мен кистьпен жұмысты тетіктірді қанатпен салумен қоса отырып Д. Кварети орындаған.

Осы дәуірде акварельдің миниатюралық портреті дамыған орыс акварель мектебінің дамуы XІX ғасырға жатады. П. Ф. Соколов, Ф. П. Толстой, К. П. Брюллов сияқты орыс суретшілері акварельдің мүмкіндіктерін кеңінен көрсетеді. XVІІІ және XІX ғасырда кішкене акварельді портреттер үлгіні нәзік әрі жұмсақ көрсететін кішкене кистьтермен орындалған. Осы портреттердің жоғары шеберлігі натураны көңіл бөліп зерттеу арқылы қол жеткізілген. Осы акварель техникасын біздің кітабымызда қолдану мысалы П. Ф. Соколовтың «Портрет дочки» шығармасында көре аламыз. Акварельде теңдессіз шедеврді А. А. Иванов жасаған. Акварель өнерінің техникалық тәсілдерінің қырлары күшпен күте дамуда. Акварельдің тамаша үлгілерін орыс суретшілері: В. А. Серов, И. Н. Кромской, Н. Е. Репин, В. И. Суриков, М. А. Врубель, И. И. Левитан, В. Е. Маковский қалдырған.

Акварель жұмыстарында осы суретшілер әртүрлі психологиялық қалыптағы адам сипатын бере білмек, әртүрлі сюжеттер таң қаларлықтай бейнеленген. Кеңес өнерінде акварель суретінде Д. Н. Кордовский, Е. Е. Лонсере, А. Г. Остроумова, Лебедева, С. В. Герасимов, Д. А. Шмориков, Кукрынинсы сияқты шеберлер үлкен табысқа жеткен.

1. 2 БЕЙНЕЛЕУ ІС-ӘРЕКЕТІНДЕ БАЛАЛАРДЫҢ ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТАЛҒАМДАРЫН ДАМЫТАТЫН АКВАРЕЛЬ ТЕХНИКАСЫНА ҚАЖЕТТІ ҚҰРАЛДАР МЕН МАТЕРИАЛДАР.

Кемелденген тұлға тәрбиелеу ісі ең алдымен оған қажетті алғы шарттар мен жан-жақты тәрбиелеу құралдарына тікелей байланысты. Осындай парасаттылыққа, ізгілікке және әсем талғамға тәрбиелеу құралдарының бірі өнер болып табылады. Өнердің ― жас ұрпақтың қалыптасуына әсері ұшан-теңіз.

Атап айтсақ, баланың өзін қоршаған ортаны танып - білуіне ұшқыр қиялы мен нәзік сезімдерінің дамуына, ғибрат пен саналылыққа, биік адамгершілік сезімдерге, яғни рухани жағынан дамып, жан-жақты жетілуіне ықпал ете алады. Өнерге жаны құштар, өз ісінің білгірі, терең ойлы бала жүрегін ұға алатын педагог өз кезегіндегі бала тәрбиесінде өнердің маңызын жете түсініп, өз мамандығын шығармашылық еңбекпен ұштастырары сөзсіз. Түрлі өнер саласы бойынша хабардар болып, жалпы көркемдік бағыттағы тәрбие туралы мәліметтер жинақтауы педагог беделін арттыра түседі.

Тұңғыш ұлттық бағдарлама «Балабөбек» бағдарламасының «Өнер көзі ― халықта» атты бөлімінде, осы әсемдікке, көркемдікке тәрбиелеу мәселесі жан-жақты қарастырылып, нақты бағыттар берілген. Әсіресе халық өнерінің нұсқауларын насихаттау, өте нәзік өнер иірімдеріне деген сезімдік қабылдауларын жетілдіруге мән берілген. Түрлі халық шеберлерінің асқан таланты мен биік талғамдарының шынайы көрінісі болып табылатын, түрлі бұйымдарды көріп, терең қабылдап, сол арқылы халқымызға тән өнердің негізгі бағыттарымен танысуға болатына айтылған. Осы халық өнерінің туындыларын көріп, көкірек зердесіне түйе отырып бала қазақ халқының ұлттық өнер ерекшеліктерінен оның түр сипатынан мол мағлұмат алып, төл өнерге деген мақтаныш сезімдері қалыптасады, көркемдік талғамы ояна бастайды. Ал, көркемдік талғам ең алдымен өнер туындысын айналадағы не табиғаттағы құбылыстар мен заттарда біртұтас көрініс беретін құбылыстар. Бағалау, әрине жеке тұлғаның әсемдік талғампаздығының негізгі белгісі болып табылады. Әсемдік талғам барынша сезімталдықпен ұштасса ғана, соғұрлым қоршаған ортадағы объектілердің эстетикалық қасиеттерін терең талдап, әділ бағалауға мүмкіндік туары сөзсіз. Әсемдік талғам дамыған жағдаятта нақты бір заттар мен құбылыстардың сыртқы түрі мен мазмұндағы гармонияға, ішкі үндестік пен үйлесімділікке деген талап та күшейе түсері сөзсіз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.