Жабаев Жамбыл– қазақ халық поэзиясының әйгілі тұлғасы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қазақ елі жорға шешендерден кенде болған емес, оны айтыс өнерінің түркі жұртының ішінде қазақ жерінде өркендеп, шарықтауы дәлел бола алады. Суырып-салмалық өнер ақындардың бір-бірінен үйреніп, еліктеуінен, бірін-бірі ұстаз тұтуынан өркендеген. Жамбылдың ұстазы қазақ-қырғызға бірдей ортақ Сүйінбай болса, Сүйінбайдың ұстазы Қабан жырау делінеді.

Сүйінбайдың шәкірті төкпе ақын Жамбыл шешендігі жөнінде айтылар сөз оның ауызша айтқыш, сайыста айтысқыш шеберлігіне негізделуі қажет. Айтысқа шеберлік - жалпы ақындық өнердің, шешендік өнердің өзгеше бір биік саласы. Жамбыл ауыздыға сөз, аяқтыға жол бермеген Құлмамбеттей жүйрікті сүріндіріп, айтыс ақыны ретінде бағы ашылды.

Қазақ әдебиеттануы ғылымының тарихында Жамбылдың зар заман поэзиясы ағымының құрамында аталмай келгені мәлім. Алайда, осы ағымды арнайы зерттеушілер М. Әуезовтің, Х. Досмұхамедұлының З. Қабдоловтың, Б. Омарұлының, Қ. Мәдібаеваның еңбектерінің нысанына алынған ақындардың барлығы дерлік Жамбыл өмір сүрген кезендердің тұлғалары. Ал, олардың жырлаған зар замандық ой өрімдерімен тектес жырлар Жамбылдың шығармашылығында да бар. Жамбылды XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың басындағы зар замандық ақындармен сарындас үндес жырлаған ақын ретінде айта аламыз [1, 11] .

Жамбылдың ақындық қуатты, сыншыл жырларының біразының нысанасы - XIX гасырдың аяғы мен XX ғасыр басындағы патша үкіметінің негізгі қызметшілері болған қазақтың болыстары. Халқының озбырлықтың құрсауынан арыла алмаған ауыр тағдырын бейнелі жыр өрнектерімен, реалистік-романтикалық зарлы-шерлі сарынмен ақтарыла жырлаған ақынның мұңы - заманының сыры:

Терең-терей ойландым,

Мұңды шаға жырладым.

Жақсылыққа жетпесем,

"Тудым" - дедім - несіне?!

Шиеленген ел күйі,

Қалмаған соң шешіле.

Ызалы сөз өкімге

Қарсы айтылды кесіле.

Жамбылдың шығармашылық тұлғасы тұтастай суырып салмалық (импровизациялық) өнер құдіретінің көрінісі. Ішкі жан дүниесіндегі қайнап жатқан толғанысты ойлардың жарыққа шығу сәттері - жарқылдаған ұшқындары, алаулаған оттары, тұтас қызуы бет қаратпас бейне жаңартаудай әсерлі. Сыншыл да өткір, бейнелі оралымдарымен өрнектелген астарлы философиялық тұжырымды толғаныстардың тереңдіктері, замандық құбылыстар мен адамдардың алуан сырлы келбеттері - бәрі де ақын жүрегінен атқылаған жыр жанартауының өмірдің найзағайлы аспанымен астасқан суреткер! Демек, ұлы Жамбылдың суырып салмалық (импрови-заторлық) ақындығындағы сөзді де сазды да тұтқиылдан айтатындығы - оның ішкі жан жүйесіндегі бұлқынып, толықсып қайнап жатқан қат-қабат ойларының қабаттаса, тізбелене атқылауының жүйелене жырлауының көрінісі. Жамылдың философиялық әуенді толғауларының да, сыршылдық бояулары қалың лирикалық және, сыншылдық тілі өткір сатиралық өлендерінің де, айтыстарының да, эпикалық дастандарының да - бәрінің де осы суырып салмалық қасиетінің табиғатына негізделе дүниеге келгені анық.

Жамбыл өсе келе тек қазақ еліне ғана емес, барша әлемге әйгілі жырау, ақын, жыршы болып қалыптасқан. Сөз өнерінің бұл үш түрін бір адамның меңгеруі сирек кездесетін құбылыс. Ал Жамбыл өзін әрі жырау, әрі жыршы, әрі ақын ретінде сезінген («Шын жүректен жыр төгіп, сөйлеп бір кетті жырауың», «Нені естісек, соны айту ежелден ісі жыршының», «Жамбыл ақын сөйлеген сөзді бекер демеңдер») . Жүз жыл өмірінің сексен бесін өлең-жырмен өткізген Жамбыл - өткен екі ғасырдың куәсі болды, қайшылыққа толы, күнгейі мен көлеңкесі аралас, жақсылығы мен жамандығы қатарлас екі түрлі қоғамда ғұмыр кешті.

Жамбыддың Ресей патшалығы отаршылдығы саясатына қарсы зар замандық өлеңдері бұрын тек қана кеңестік жүйенің орыстық орталыққа жалтақтауының (көбінесе, жалбақтауының) кесірінен қарастырылмай келгенді. Қазақстанның қазіргі тәуелсіздік жолындағы жаңа тарихының бұрынғы-соңғы мәселелерін қайта таразылауда қазақ поэзиясының алыбы Жамбыл шығармашылығындағы нағыз әлеуметтік сыншылдықты әділ бағалай аламыз. Бұл орайда, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың мына пікірін өз бағдарымызға нысана ете аламыз: «Тарихты әділет тұрғысынан объективті таразылау, әрдайым осы қағидаттан айнымау - ғылыми үдерімнің биік мұраты болуы тиіс. Бүгінгі күнге дейін халқымыздың басынан кешірген тарихи шындықты ғылыми ақиқат биігінен саралап беруге түрлі объективтік және субъективтік себептердің салдарынан мүмкіндік болмағаны да рас» [2, 45] .

Шыншылдық пен сыншылдық қасиетін Жамбыл ақындармен айтыстарында да сақтап, турашылдығымен ерекшеленеді. Жамбылды нағыз ақын ретінде байтақ елге танытқан, оның есімін бүкіл Жетісуға, Қырғызстанға, Сыр бойына таратқан өнері оның айтыстары. Ақындармен айтыс Жамбылдың суырып салмалық дарынын шыңдады, ақындық шеберлігін арттырды, азаматтық өресін өсірді және тақырып аясын кеңейтті. Жамбылдың Жаныс ақынмен, Бөлектің қызымен, Бұрым қызбен, Айкүміспен, Сарамен, Сары ақынмен, Шыбылмен, Бөлтірікпен, Майкөтпен, Сарбаспен, Құлмамбетпен, Доспамбетпен, Шашубаймен, т. б. айтыстары қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылды.

I. Жабаев Жамбыл- қазақ халық поэзиясының әйгілі тұлғасы

Жабаев Жамбыл (1846-1945) - қазақ халық поэзиясының әйгілі тұлғасы, өлең сөздің дүлдүлі, жырау, жыршы. Туған жері - Жамбыл облысындағы Жамбыл тауының етегі. Шыққан тегі - Ұлы жүз Шапырашты тайпасының ішіндегі Екей руы. Жамбылдың өсіп-өнген топырағында ән-күй, ақындық -жыраулық өнер айрықша биікке көтерілген. М. Әуезовтың «қазақ халқында ерекше дамыған айтыс өнері ХІХ ғасырдан бергі жерде өзге жерлерде саябырсып, Жетісу, оңтүстік өлкелерінде шоғырлана бастайды» деуінде үлкен тарихи себеп бар.

Біріншіден, Қазақстанның өзге өңірлерін ертерек шарпыған отаршылдық ел ішінің дәстүрлі қалпына өктемдігін жүргізіп, шырқын бұзып үлгергенде, Жетісу алабы әзірше қағаберісте еді.

Екіншіден, бұл өңірдің ертеден тамырын тереңге жайған өнерпаздық дәстүрі шын мәнінде ХІХ ғасырдан бергі жерде айрықша биік өреге көтеріліп еді. Осы кезеңде Жетісуға сонау Арқадан ұлы Абайдың келуі, Біржан, Шашубай, балуан Шолақ сияқты дауылпаз әнші-ақындардың келуі,

Таластан - Жалайыр Түбектің келуі, оңтүстіктен - Макөт пен Майлықожаның келуі, ту-у Атыраудан - Құрманғазының келуі, сөз жоқ, ең алдымен олардың алыстан жаңғырығы жеткен ұлы өнер мектебіне деген ұмтылыстарына байланысты еді. Осындай өнер бесігінде тербеліп өскен Жамбылдың ақындық дарыны жас кезінен ақ таныла бастаған. Ол бозбала шағының өзінде-ақ өскен ортасын ән мен жырға кенелтіп, тіптен көршілес қырғыз еліне де даңқы жайылып үлгерген.

Жамбылдың өлеңге, ақындыққа құмарту сезімі ерте оянған. Өзінің айтуынша, 13 жасында бастап ақын болуға бекем бел байлайды. Дүмше молдадан оқығанша, «ақын болам» деп әкесінен рұқсат сұрайды.

Жас талаптың Жетісу өңірінің данқты ақыны Сүйінбаймен кездесіп, ботасын алуы оның ақындық бағын ашқан айтулы оқиға болады. Бірде 14-15 жастардағы Жамбыл жарапазан айтуды сылтауратып, Сүйінбай аулына келкді. Үйінің сыртында ат үстінде тұрып, жарапазанға жалғастыра өз жанынан өлең шығарып, ұзақ жырлайды [2, 45] .

Ардақтын үйдің иесі,

Бата бер менің жырама.

Қуат бітіп үніме,

Қөңілін тапсын елімнің.

Жар бол да, өзің жердем ет,

Жібер мені бір демеп, - деп өтінеді жас талап ақын. Айтқандарына сүйінген Сүйінбай Жамбылды үйге шақырып, ұзақ отырып, өлеңін зор ықылыспен тыңдайды, бала ақын болашағынан үлкен үміт күткен көреген жырау: « Осы шабысыңнан тайма! Өлкең-жырыңды дауылдата бер! Жолың болсың! Бақытың ашылсын, балам! Шындықты айт, әділдікті жырла! Көне, тозығы жеткен жолға түвпе, жаңа жол, даңғыл жолға түс! Өленің бүкіл халық сүйсініп, көңілімен иіліп тыңдайтын өлең болсын! Сенің көңіліңнің асылы патшаның қазынасынан да бай болсын!» - деп бата береді. Жамбыл да:

Менің пірім- Сүйінбай,

Сөз сөйлемен сиынбай.

Сырлы сұлу сөздері

Маған тартқан сыйындай.

Сүйінбай деп жырласам,

Сөз келеді бұрқырап,

Қара дауыл құйындай, - деп, Сүйінбайдың өсиетін өмір бойы сақтап, ұстазының есімін ардақтаумен өтеді.

Жамбыл ақындық айлысқа 17-18 жасында араласып, «Көрұғлы», «Өтеген » сияқты дастандарын да сол тұстарда жырлай бастаған.

Ақын «Менің өмірім» шығармасында:

Топ десе, он жетімде тартынбадым,

Семсердей майдандағы жарқылдадым.

Ақынды ауылға ермек басып озып,

Жұлдызай көзге түсіп, жалқындарым, -дейді.

Жамбыл жиырма жасында сол кездің атақты ақыны - Жаныспен айтысып оны жеңеді. «Менім пірім - Сүйінбай» деген өлеңін Жамбыл осы Жаныспен айтысқанда айтады. Жамбылың «Жылқышы», «Пұшықтың ұрыға айтқаны»сияқты өлеңдері сол шамада шығарылады. Атақты «Айкүміспен айтысы» да осы тұста болады.

Одан кейін «Сәт сайланарда», «Жалғызбын деп жүрмесін», Алматыда Абайдың баласы Әбдірахманның қайтыс болуына байланысты көңіл айтуы, «Өсиет», «Әділдіқ керек халыққа», «Кәрібайдың төбеті» тәрізді белгіле өлен, толғаулары туады [1, 25] .

Жамбыл 35 жасында, яғни 1881 жылдың күзінде Іле бойында өткен бір үлкен жәрмеңкеде сол кезде орта жастардағы атақты ақын Құлмамбетпен айтысып, жкңіске жетеді . Сөйтіп, Жамбыл щсыдан былай Жетісу өңірінің нөмірі бірінші ақынына айналады. Бірақ айтыстан кейін де екі ақын бірін-бірі құрметтеп, ардақтап өткен. Атақты Бақтыбай ақынмен кездескен де:

Қаздай қалқып, ерінбей,

Өлең тердім жасымнан.

Майкөп ақын, Құлмамбет

Орын берді қасынан, - деп,

Жамбыл аға ақынның есімін құрметтеп, ардақтай ауызға алады.

Жамбылдың ақын болып қалыптасуы тек Жетісу ақындық мектебінің ауқымында қалған жоқ. Ол өзіне дейін өмір сүрген атақты жыраулардың, өзімен қатарлас ақындар мен жыршылардың бай мұрасын, күллі халық поэзиясын толық меңгеріп, өз шығармашылығына тұғыр еткен. Асан Қайғы, Бұқар жырау, Шөже, Балта, Шернияз, Шортанбай, Дулат, Сүйінбай, Досқожа, Нысанбай, Майкөт, Майлықожа, Құлыншақ, т. б. ақындарды үлгі тұтқан. Сонымен бірге Жамбыл туысқан қырғыз елінің де сөз өнерін жетік білген. Қырғыз манасшылары мен жыршылары арасында әріптес достары көп болған, солармен бірге қырғыз айылдарын аралап, өлең айтып, жыр тоғытқан, күй тартып, айтысқа түскен. Атақты Тоқтоғұл, Мұраталы, Әлімқұл, Балық, Тыныбек, Қатаған сияқты дүлдүлдермен өнер сайысына түскен, солармен жарыса «Манас», «Ер Төштік» эпостарын жырлаған, олардың ілтипат-ықыласына бөленген. Ақын бүкіл әлемге тараған «Мың бір түннің» тарауларын, Орталық Азия мен Кавказ халықтарына ортақ «Көрұғылы» жырын, Фирдоуси «Шахнамасының» үзінділерін жасынан жаттап алып, айтып жүрген. Осындай қайнарлардан нәр алған Жамбыл өсе келе тек қазақ еліне ғана емес, барша әлемге әйгілі жырау, ақын, жыршы болып қалыптасқан. Сөз өнерінің бұл үш түрін бір адамның меңгеруі сирек кездесетін құбылыс. Ал Жамбыл өзін әрі жырау, әрі жыршы, әрі ақын ретінде сезінген («Шын жүректен жыр төгіп, сөйлеп бір кетті жырауың», «Нені естісек, соны айту ежелден ісі жыршының», «Жамбыл ақын сөйлеген сөзді бекер демеңдер») . Жүз жыл өмірінің сексен бесін өлең-жырмен өткізген Жамбыл - өткен екі ғасырдың куәсі болды, қайшылыққа толы, күнгейі мен көлеңкесі аралас, жақсылығы мен жамандығы қатарлас екі түрлі қоғамда ғұмыр кешті. Жамбылдың шығармашылық өмірі, негізінен, 19 ғасырдың 70-ші жылдарынан басталған. Бұл қазақ халқы үшін өте ауыр кезең еді. Осы жылдары бүкіл қазақ елін түгел жаулап алған Ресей империясы енді оны басқарудың жаңа амалын тапқан-ды. Сөйтіп, 1868 жылғы «Жаңа мизам» негізінде Қазақстан үлкен 6 облысқа, облыстар уездерге, уездер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлініп, қазақ даласына ішкі Ресейдің басқару жүйесі отаршылдық сипатқа көшірілді. Соның салдарынан қазақ халқы арасына Ресей мемлекетінің бюрократтық аппараты тудырған көптеген келеңсіз құбылыстар мен іс-әрекеттер жайылды. Осының бәрі халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан тұрмыс-салтын бұзды, елдің ішіне іріткі салды, адамдардың санасы мен мінез-құлқын өзгертті. Сөйтіп, бұрын болмаған ұлыққа жағымпаздық, болыстыққа талас, ағайынға жала жабу, біреудің үстінен шағым айту, кісіні алдау, өтірік айту, барымта сияқты жағымсыз қылықтар мен жаман құлықтар пайда болды, барымташылықты малдаған арамтамақтар көбейді. Жерден, малдан айырылған жұрттың тұрмысы жүдеп, рухы жадап, ел күйзеліске ұшырады. Ол аз болғандай, 20 ғасырдың 20-жылдарында ақ пен қызылдың соғысы, атамандар мен комиссарлардың ылаңы, кәмпескелеу мен ұжымдастыру сияқты оқиғалар халықтың бүкіл бітіміне теріс әсерін тигізді, қарапайым адамдардың да, зиялылардың да психологиясын өзгертті. Осындай жағдайдың куәгері болған Жамбыл шындықты айтып, замана болмысын суреттеді, өзінің өкініші мен күйінішін ащы дауыспен жырлайды, мысқылдайды, сынайды, күйініп те, қиналып та сөйлейді. Шыншылдық пен сыншылдық қасиетін Жамбыл ақындармен айтыстарында да сақтап, турашылдығымен ерекшеленеді. Жамбылды нағыз ақын ретінде байтақ елге танытқан, оның есімін бүкіл Жетісуға, Қырғызстанға, Сыр бойына таратқан өнері оның айтыстары. Ақындармен айтыс Жамбылдың суырып салмалық дарынын шыңдады, ақындық шеберлігін арттырды, азаматтық өресін өсірді және тақырып аясын кеңейтті. Жамбылдың Сайқал қызбен, Жаныс ақынмен, Бөлектің қызымен, Бұрым қызбен, Айкүміспен, Сарамен, Сары ақынмен, Шыбылмен, Бөлтірікпен, Майкөтпен, Сарбаспен, Құлмамбетпен, Доспамбетпен, Шашубаймен, т. б. айтыстары қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылды. Оның айтыстарында қыз бен жігіттің қайым айтысы да, түре айтыс та, сүре айтыс та бар. Осының қай-қайсысында да Жамбыл өзінің нағыз майталман, кестелі сөздің шебері, әрі ұшқыр ойлы, тапқыр шешен екенін көрсетеді. Жамбыл айтыстарының көтеріңкі, лепті интонациямен басталады, ұйқастары әр алуан болып келеді. Қарсыласын ащы мысқылдау, өлеңмен тұқырту, өзін көтере сөйлеу, қарсыласы мақтаған адамдарын мінеу секілді сол заманның айтыстарына тән барлық әдісті Жамбыл да пайдаланады. Қажетті жерде Жамбыл өз руының атынан да сөйлейді. Сонымен қатар айтыстарда Жамбылдың ақындық, дара «мені» айқын көрінеді. Әсіресе, атақты ақындармен сүре айтысқа түскенде өзінің жеке қасиеттерін ерекше сезінеді, өзінің көпшіліктен бөлек тұлға екенін айрықша түсінеді. Мұны ол айшықты образдар мен метафоралар арқылы жеткізеді («Мылтықта түтеп тұрған мен бір пистон», «Құйындаған көкке ұшқан мен бір пырақ», «Сен ? күйкентай, мен тұйғын», «Мен қорғасын сақамын», «Мен ? бір соққан дауылпаз», «Сөз иесі мен деймін», т. б. ) . Айтыста көрінетін Жамбылдың екі «мені» (рулық әрі ақындық) кейін, 1930-1940 жылдары өте жоғары мәнге ие болып, азаматтық «мен» дәрежесіне көтеріледі. Бұл кезде Жамбыл ақын ғана емес, ұлы жырау болған еді. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысына Жамбыл ақын белсене қатынасты. Патша жарлығына қарсы көтерілген халық бұқарасының қалың ортасында жүрді. Өзінің жалынды үндеу жырларын сол қозғалысқа арнап шығарды. Оның көбісі сақталмаған. Тек есте қалып, хатқа түскені ? «Патша әмірі тарылды», «Зілді бұйрық» деген өлең-толғаулары. Осы шығармаларында Құлансаз, Қарабастау жайлауындағы Қарғалы, Самсы, Ұзынағаш және Шейінпенде болған қақтығыстардан елес береді. Жамбыл көтерілісшілерді өлең-жырымен жігерлендірді, оның үгітшілік қимыл-әрекетін патша әкімдері жазаламақ болды, бірақ халық Жамбылды қорғап қалып отырған. Жамбыл 1919 жылы Жетісу халық ақындары бас қосқан слетке қатысты. 1934 жылы республикалық өнер шеберлерінің тұңғыш слетінде жыр толғап, тағы бір көзге түсті. «Замана ағымы», «Белсенділерге», «Қазақстан тойына», «Жастар алдындағы сөз» сияқты арнау, толғаулары осы тұста жырланды. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігі кезінде оның дауысы бұрынғыдан да асқақ естілді. Ежелгі данышпан жырауларша Жамбыл 1930-1940 жылдар аралығында мемлекеттік мәні бар мәселелерді көтеріп, қоғам өмірі мен ел мүддесін жырлайды, замана жайында толғайды. Мұндай толғауларында қарт жырау, көбінесе, ертедегі болмысты суреттеп, көне тарихқа көз жүгіртеді, өз дәуірінің асқарынан дана абыз болып замана ағымын шолады, мезгіл мен өмір туралы ойланады, соларға мінездеме береді. Ол байырғы ұлы жыраулардың дәстүрін қайта түлетіп, біздің дәуірімізге жаңа сапада, соны мазмұнға байытып жеткізді. Асан Қайғы, Шалкиіз, Жиембет, Үмбетей, Бұқар жырау сияқты Жамбылдың да қалың жұртшылық алдында мемлекет басшылары мен партия көсемдеріне қарата айтқан жырларында жалпы мемлекеттік мәселелерді көтереді. Ұлы Отан соғысы тұсында бүкіл Кеңес Одағында Жамбылдан дәрежесі, мәртебесі биік ақын болған жоқ. Жамбыл есімінің әлемнің шартарабына танылған тұсы да осы кезең еді. Ақын жырлары майдандағы әр ұлттан құрылған жауынгерлердің бәрінің де жүрегіне жетіп, жігерін қайрады. Оның Украинаны, Мәскеуді, Кавказды, Ленинградты (қазіргі Санкт-Петербор) қорғаушыларға арнап, солардың рухын көтере, ерлікке шақыра жыр төккені де жыраулықтың үрдісі. Ол замана туралы толғап, дәуірге сипаттама береді, өтіп жатқан оқиға-құбылыстарға өз бағасын айтады. Жамбыл поэзиясында жырауға тән нақылдық, афоризмдік сипат, ойшылдықтың абыздық нұсқалары, саз өнерінің ерекше құдыреті танылады[4, 55] .

. . . Абай мен Жамбыл сияқты ақын-жыршылар шығармасы әдеби сын мен әдебиеттану ғылымынан өзекті орын алып, Абайтану, Жамбылтану қазірде өз алдына үлкен сала болып қалыптаса бастады.

Жамбылтану - XX ғасырдың қазақ өдебиетіндегі кең арналы сала. Бұл саланың негізгі өзегі - қазақ поэзиясының алыбы Жамбылдың ұлттық әдебиетіміздің жыраулық-ақындық дәстүрлерін бойына жинаған шығармашылық әлемі. Сондықтан, бұл арада біз зерттеуші М. Дүйсеновтың «Жамбылтану өрісі» деген еңбектеріндегі әдебиет тарихындағы алып тұлғаларды бағалаудың табиғи заңдылықтарына байланысты айтылған пікірлеріне сүйенгіміз келеді: «Әдеби процесті айқындайтын өлшем - көркем сөз өнері иелерінің ізденістері мен табыстары, қалыптастырған дәстүрлері. Мұны көрсету үшін, ең алдымен, солардың көш басында тұрған ірі-ірі өкілдерінің өзіндік, даралық болмыстарын қарастырып, тереңірек ашу қажет. Абай, Жамбыл сияқты ақын, жырау-жыршылардың творчестволық өмір жолдары арнайы зерттеу объектісіне айналуының осындай зандылығы бар.

. . . Абай мен Жамбыл сияқты ақын-жыршылар творчествосы әдеби сын мен әдебиеттану ғылымынан өзекті орын алып, Абайтану, Жамбылтану қазірде өз алдына үлкен сала болып қалыптаса бастады» [2, 5] .

Ұлы Жамбылды халықтың алғаш тануы - оның балалық шағындағы ақындық атының естіле бастаған кезі. Қазақ пен қырғыз халықтарына есімдері мәлім атақты ақын Сүйінбайдан, Майкөттен бата алып, ұлттық сөз өнері тарихындагы ұлы Абайдан, Махамбеттен, Базардан, Майлықожадан, Құлыншақтан, Орынбайдан, Шөжеден және т. б. көрнекті ақындардан шығармашылық үңдестік тапқан Жамбыл даңғыл жолды болашаққа бет алды.

Ауызша ақпа-төкпелік жыршылықты, суырып салма (импровизация) өнерін ту еткен толғанысшыл лирик, қиссашы-дастаншы, эпик, айтыскер ақындық шеберлік қырларымен Жамбыл бүкіл Жетісуға, Оңтүстік Қазақстанға, Сыр бойына, Сарыарқаға танымал тұлғаға айналды. Жамбылды танудың көшпелі тұрмыстың табиғи мазмұнына тән оны көзбе-көз көру мен сыртқа даңқының жайыла естілуіне негізделген жарты ғасырлық шығармашылық уақыты - Жамбылтанудың бірінші кезеңі. Бұл - Жамбылды шынайы табиғи дарын, үздік өнер иесі ретінде танудың тарихи мерзімі. Негізгі сипаты - тек қана ауызша танылуы.

Жамбылтанудың екінші кезеңі - оның бейнесінің, шығармаларының қағаз бетіне түңғыш түскен жылдары. Оның біріншісі - Жамбыл бейнесінің түңғыш рет 1913 жылы Ресей патшасы әулетінің таққа отыру мұрагерлік тарихының 300 жылдығына арналып, осы Алматыда өткізілген ауылшаруашылық өндірісі көрмесінде ұйымдастырылған айтыста Жамбыл бірінші орын алып, қобызшылар мен домбырашылардың да бірінші орын алғандарымен бірге суретке түсірілгені [2] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.