Қазақстандағы электронды сауданың дамуы мен өсуін талдау

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
Кіріспе
1 тарау. Интернет – экономиканың теориялык аспектісі
1.1 Электронды бизнес менеджменті және интернет экономика, оның жаңа
бизнестегі мағынасы
1.2 Электронды бизнес және электронды коммерцияның түсінігі
1.3 Интернет бизнестін формалары
1.4 Интернет бизнестің құралдары
1.5 Қазақстан мен әлемдегі интернет бизнестің дамуы
2 тарау. Қазақстандағы электронды сауданың дамуы мен өсуін талдау
2.1 Электронды сауда формалары
2.1.1 Қазақстандағы және әлемдегі В2В бизнес бөлімінің дамуы
2.2.2 В2С секторы. Қазақстан интернет-дукендеріне шолу
2.2.3 Қазақстан мен Ресейдің С2С нарығына шолу
2.2.4 Қазақстанның интернет - консалтинг нарығы
3 тарау. Қазақстан экономикасындағы электронды сауданың артықшылықтары
1. Жұмыс нарығының кеңеюі және мамандандырылған жұмыс күшін қолдану
2. Экспорттық капиталдың өсуі
3. Мемлекеттік бюджеттің артықшылығы
4. Электронды саудаға салық салу
1. Пайда салығы
2. Жанама салықтар
3. Кедендік салымдар
4. Техникалық инфрақұрылым

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Бұл бітіру жұмыс бүгінгі күндердің маңызды тақырыптың бірі –
Қазақстандағы интернет бизнесті дамыту. Осы бастапқы қызмет бабы қазіргі
әлемде ең үлкен мағына қабылдана бастады және де біздің елге де сәйкес,
жалпы экономиканы глобализациялау тенденциясына сәйкес. Интернет және
электронды сауда осы процесте ең маңызды рөл атқарады.
Жұмыстың бағыты болып Қазақстан интернет экономикасын дамуының
негізгі тенденциясын зерттеу, біздің елдегі электронды коммерцияның қызмет
ету анализін шет ел тәжірибесі бойынша дамыту. Электронды бизнестің әр-
түрлі секторының негізгі зерттеу нәтижесінде экономикалық сауданың даму
тиімділігі анықталган. Осы қызмет түрін реттеуді мемлекет бөлек карастырады
және электронды келісімге ерекше салық салуын тіркеу. Жұмыстың максаты
болып электронды коммерцияның даму бағытының беделін анықтау, заңды
регламенттейтін базаны жетілдіру туралы ұсыныстар жасау, ұлттық
экономиканың осы секторын нығайту.
Қазіргі кезде ақпараттық технологияларды қолдану элемдік экономикада
бизнесте глобалды жүйеде жаңа координаталық бағыт құрады. Осы бағыт осы
уақытта интернет – экономика деп айтуға болады. Интернет Отандық
компанияларды әлемдік нарыққа шығуға мүмкіндік береді және өткізу каналын
кеңейтеді, жабдықтаушы мен сатып алушыларды біріктіру жүйесіне бірлеседі.
Электронды сауда айналымы ерекше соммаларды құрайды, Ұлыбритания, Италия,
Франция мемлекеттердің Жалпы Ішкі Өніміне сәйкес қаражатты құрайды. Өйткені
осы жаңа экономикалық секторды шеттеуге және шектеуге болмайды. Үлкен
көлемді бизнесті ашу және енгізу қазіргі уақытта ақпараттық технологиясыз
мүмкіншілік берілмейді. Қазір ақпаратсыз шағын және орта бизнесті ашу қиын.
Ал кім акпаратты иеленеди, сол әлемді басқарады. Ал біздін ел осы бизнестің
дамуынан әлдеқайда артта қалып отыр. Себебі: халықтың жеткілікті
компьютерлендірілмегендіктен немесе колданатын мамандардың болмауына.

1 – тарау. Интернет-экономиканың теориялық аспектілері.
1.1 Электронды бизнес менеджменті және интернет экономика, оның жаңа
бизнестегі мағынасы.

Интернет-экономика – бизнесті жаңа ақпараттық технологияның
колдануымен жасайтын бизнес түрлерінің жиынтығын айтуға болады. Кім
бизнесте ақпараттық технологияны қолданады, сол өте жылдам дамиды, ал
шеттеген – дамудан артта калады. Интернет қазіргі уақытта копшілік
компаниялардың жүмыс тәсілдерін өзгертіп отыр. Олар казір кобінесе жоғары
технология ортасын және де басқа орталарға еніп келеді, солардың бірі:
химия өнеркәсібі, биотехнология, медицина, мұнай-газ өндіру, қаржы және
тағы басқа салалар.
Интернет – компаниялар өзінің тауарларымен әлемдік нарыққа шығуға
мүмкіншілік береді, осының арқасында компанияның құрған ұсыныс пен сұраныс
тізбектерінің шығын азайтуға, тапсырыс берушілерді жоғарғы деңгейде қызмет
етуге, қосымша тауарларды өндіруге, айырбастауға, қызмет түрлерін сатуға
болады.
Жарнамалық бизнестен, жүк тасымалдауға немесе басқа да ондірушілердің
жоғарғы деңгейлі интернет компаниялар пайда болады.Интернет
мүмкіншіліктерін қолданатын ақпаратты делдалдар электронды тауар және
қызмет көрсету нарығын ең тиімді етіп, сату мен сатып алу келісімінің
электронды құжаттар айналымын қолданып келісімін жасайды. Осы интернет-
экономика бөлігін электронды коммерция деп атайды. Электронды коммерция
интернет көмегімен фирмалар арасындағы өткен тауар саудалардың сураныс пен
ұсынысын абсолютті көрсеткіштерін жылдам алуға мүмкіндік береді.

1.2 Электронды бизнес және электронды коммерцияның түсінігі

Глобалды жүйе пайда болғалы бері, бірінші қатарда – интернет,
ұйымдастыру саласында және коммерциялық ұйымдарды жүргізуге экономикалық
нағыз көтеріліске алып келді. Компанияның сыртқы қатынасын және оның
клиенттерімен, компанияның ішкі салаларын түрлендіруіне әкеліп соқты.
Бизнестің жаңа бағытын енгізу пайда болған жоқ, бар бизнестің талаптары
өзгерді.
Соңғы жылдары бұл тенденциялар анығырақ болды. Интел компаниясының
мамандарының зерттеу-болжамы бойынша, 2002 жылы интернет колданушылардың
саны миллиардқа жетеді, ал электронды коммерция айналымы триллион долларға
дейін көбейеді.
Анықтамалар бойынша екі базалық түсініктен шатасады. Олар: Интернет
бизнес (e-business) және интернет коммерция (e-commerce):
IBM(International Business Machine) компаниясының анықтамасы бойынша:
е-бизнес – негізгі бизнес процестерді интернет технологиялар көмегімен
түрлендіру.
Е-бизнес деп кез – келген іскерлік қатынасты ішкі және сыртқы
байланысты глобалды ақпараттық жүйені қолдана отырып түрлендіру арқылы
пайда табу мақсаты.
Компанияның ішкі құрылымы – ортақ ақпарат құрылымы базасы (интранет),
жумысшылар жумыс барысындағы арасындағы катынас әсері жоғарлайды және
жоспарлау және басқару процесін отрақтайды, сыртқы ара-катынасын
(экстранет) партнерлармен, жабдықтаушы мен клиенттермен – е-бизнестің кұрам
бөлігі.
Е-коммерция – е-бизнестің негізгі бір құрамы болып табылады.
Электрондық коммерция – ақпараттық жүйе көмегімен өтетін кез – келген
ақпараттық жүйе арқылы өтетін іскерлік келісімнің формасын айтамыз.

1.3 Интернет бизнестің формалары

Интернет-бизнес - бұл ең тиімді ең тиімді бизнес құралдарды жасау
немесе бизнестің көп түрін дамыту.
Интернет – бизнес екі формаға бөлінеді: Интернет-бизнес – бизнесті
құру негізі және Интернет – бизнес – дәстүрлі бизнесті дамытудың қосымша
құралы ретінде.
Интернет – бизнес – негізгі бизнеті құру кезінде жаңа бизнес моделін
білдіреді, біраз бизнестер интернет көмегімен басымды болады. Мысалы:
Құрылыс жабдықтарымен айналысатын Интернет – дүкенді алайық. Толығымен ашық
модель.
Интернет бизнес технологиясының көмегімен интернет-дүкенде келесі бизнес
процестер жүреді:
• Қолданушыларды тауарлар мен кызметтер туралы ақпараттарымен қамтамасыз
ету
• Тауарлар мен қызметтерді сату
• Жабдықтаушылар, сатып алушылар, жеткізу қызметі арасындағы
қатынастарды реттеу
• Интернет – дукен ассортиментін автоматтандырылған жабдықтаушының тауар
базасының косылымы мен алымы
• Клиенттерді тапсырыс жүрісі бойынша ақпаратпен қамтамасыз ету
• Есеп жүргізу
• Партнерді іздеу

Осы дүкеннің дәстүрлі дүкеннен айырмашылығы:
• жердегі нүктенің жоқтығы
• Қойманың жоқтығы
• 24 сағаттық жұмыс уақыты 7 күн бойы
• Компанияның іс-әрекетінің толық автоматтандырылуы

1.5 Интернет - бизнес құралы
Интернет бизнестің негізгі құралы болып:
• Корпоративті веб-сайт
• Интернет дүкен
• Интернет аукцион
• Корпоративті ақпарат порталы
• Интернет биржа
• Интернет маркетинг

Корпоративті веб-сайт – проектер, тауарлар мен қызметтер, компаниялар
және оларды қызмет түрлері, бірігу ұсыныстар туралы ақпараттық мәлімет сайт-
беті.
Функционалдылығы:
• Компанияның корпоративті ақпаратымен потенциалды клиенттері мен
партнерларын мәліметпен қамтамасыз ету.
• Қосымша клиенттер мен партнерларды тару
• Компанияның имиджін қалыптастыру
• Клиенттерді тауар мен қызмет акпараттарымен камтамасыз ету
• Сайтқа кірушілерді екі жақты байланысты нығайту
Нәтижесі
• Сайттың үзіліссіз жұмысы
• Әлемнің кез-келген нуктесінде (интернет бар жерде)
• Партнер, клиент, жабдықтаушы, филиалды ақпараттық ұстанымын азайтуын
камтамасыз ету
• Клиенттердің портретін құру мүмкіншілігі (интернетке кіргенде)

Интернет – дүкен – дәстүрлі бизнестің онлайн түрдегі көрсетілімі,
тауар мен
қызмет ұсынысы мен реализацияға қойылуға арналған Интернет – дүкен –
корпоративті сайттың бір бөлігі болып табылады
Функционалдылығы:
• Тауар мен қызметті сату
• Клиенттерді тауар мен қызмет түрлері туралы ақпараттандыру
• Бизнес туралы корпоративті ақпаратпен камтамасыз ету
• Қосымша клиенттер мен парнерлады тарту
• Клиенттерді екі жақты байланысты нығайту
• Интернет – дүкеннің иесіне имидждің қалыптасуы
Нәтижесі:
• Тауарлар мен қызмет сатылуының жоғарлауы
• Сұраныс туралы ақпаратты алу мүмкіншілігі
• Клиенттердің портретін алу мүмкіншілігі
• Қолданушының базасын көбейту, олар потенциалды сатып алушылар болып
табылады

Интернет – аукцион – сауда витринасы, осы арқылы қолданушының кез –
келген тауарды сату мүмкіншілігі. Сайт иесі осы аукционда тауардың сатылған
бағадан проценттік комиссия ретінде пайда табады. Интернет ауцион интернет
дүкеннің бір бөлігі, өзінің кезегі бойынша бұл корпоративті веб-сайттың
бөлігі болып табылады.
Функционалдылығы:
• Сатушы мен сатып алушыға қызмет түрлерін көрсету
• Кез келген тауар мен қызметті көрсету
• Сұраныс туралы ақпарат жинау
• Аукцион иесінің имиджін қалыптастыру
Нәтижесі:
• Ақша терлемей-ақ табылады (ресурсты қолдауға кететін шығындар)
• Тауар мен қызметтің нарықтағы суранысы туралы ақпарат алу
• Турақты аудиторияны калыптастыру (қатысушылар аукционды күн сайын
қатысып тұрады)

Корпоративті ақпарат порталы – компанияның ең қиын ақпараттық жүйесі,
компанияның ағымдағы ақпараттарды және бизнес-процестерді өзіне жинайды. Ол
корпоративті веб-сайт негізінде және интернет дүкенмен бірігі жасалуы
мүмкін.
Функционалдылығы:
• Компанияның корпоративті ақпаратымен потенциалды клиенттері мен
партнерларын мәліметпен қамтамасыз ету.
• Портал арқылы орталық ақпараттық ағым
• Бизнесті автоматтандырылған процесі
• Компанияның филиалдардын, жабдықтаушының, дилердің бақылауы мен есеп
қызметін жүзеге асыру
• Сайтқа кірушілердің екі жақты байланысты нығайту
• Компания имиджін қалыптастыру
Нәтижесі
• Ұсталымдарды (издержки) қысқарту
• Ақпараттық ағымды автоматтандыру
• Филиалдарға, дилерлерге, партнерлерге, жабдықтаушыларға, компанияның
жұмысшысына сапала және тез ақпаратпен қамтамасыз ету.
• Порталдың үзіліссіз жұмыс істеуі

Интернет биржа – сауда алаңы, осы арқылы кәсіпорындар тауарлары мен
қызметтерін сатуын жүргізеді. Иесінің пайда табуы – комиссия немесе егер
иесі әр келісімде сатушы немесе сатып алушы бола алады, көп салалы болады.
Интернет биржа – копроративті ақпарат порталы, интернет дүкен, интернет
аукцион негізінде жасалады.
Функционалдылығы:
• Интернет биржа катысушыларды акпаратпен қамтамасыз ету
• Кәсіпорындар арасындағы тауар саудасын ұйымдастыру
• Қосымша қатысушылар мен партнерларды тарту
• Биржа қатысушыларға екі жақты қатынасты қондыру
Нәтиже
• Ұстанымды қысқарту
• Қолдаудың жеңілділігі
• Төлеу мен жеткізу процесін автоматизациялау, орындауларды бақылау
• Үзіліссіз жұмыс
• Үлкен көлем – үлкен пайда

Интернет биржалардың технологиялара тауарлар мен қызметтерді
бартерлік модельді ұйымдастыруды және клирингтік жүйені қолдануға болады.

Интернет маркетинг – Интернет бизнестің тиімді және маңызды құралы.
Функционалдылығы
• Компанияның жарнамалық акцияларды, тауарларды, қызметтерді сайттарды,
порталдарды, интернет дүкендерді және тағы басқа іс-шаралар өткізу
• Арнайы маркетингті іс-шараларды өткізу
• Брендтерді жасау
• PR-шараларды өткізу
• Нарықтық маркетингтік зерттеулер өткізу
• Қолданушылармен іскерлік қатынастарды тығыз байланысын орнықтыру
• Бәсекелестердің іс-әрекетін талдау

Нәтижесі
• Өнім сұранысын талдау
• Қолданушының портретін анықтау
• Жарнаманы тиімді талдау
• Жаңа клиенттер мен партнерларды тарту
• БАҚ(СМИ) қарағанда жарнаманың бағасы төмен
• БАҚ-қа қарағанда аудиториясы көп
• Жарнаманың тиімді бағалау мүмкінділіктері
• Жарнамалық компанияның негізгі акценттерін шуғыл турде өзгерту
мүмкіндігі
Интернет маркетинг – дәстүрлі маркетингтің бәсекесі емес, ол жай ғана басы
немесе жалғасы, бірак бірқатар басымдылықтары болады.

1.5 Әлемдегі интернет бизнестің дамуы
Талпынысты интернет даму нарығы Батыста қалыптасты, ең бастысы Америка
Құрама Штатында басталған. Бірақ, айтатындай айырмашылығы бар, осы уақытта
Қазақстан мемлекеті жеткіліксіз компьютермен жабдықтырылуына және
қолданушылардың дербес білім деңгейіне жетпеуі. Америка Құрама Штаттарының
зерттеушілерінің айтуы болынша, мемлекеттің 12 процент тұрғындары интернет
жүйесін қолданады, қазір олардың саны 2 миллионға жетеді, соның 1 проценті
электронды бизнесті қолданады. Осы көрсеткіш электронды коммерцияның
пайдасы көбейеді деп айтуға болмайды, өйткені олар тым аз. Осыған қарап
Қазақстан еліне қорытында жасауға болады. Қазақстандағы интернет мәселесі –
интернет жүйесін аз қолдануы. Интернет проектілердің капитализациясына жету
үшін Қазақстанда 2-2,5 миллион адам интренетті қолдануы кезек.
Төменде Қазақстан мен Америка Құрама Штатындағы интернет және жай
бизнес даму көрсеткіштерін қарастырайық. Артур Андерсен компаниясының
мәліметі бойынша: шағын және орта кәсіпорындардың 88% компьютер бар. Қазір
шағын және орта кәсіпорындардың 53% интернетте өздерінің сайттары бар.
АҚШ-тағы мекем арасындағы электронды коммерция айналысының өсу
динамикасы.
1999 ж. – 100 млрд $ 2002 ж. – 900 млрд $
2000 ж. – 300 млрд $ 2003 ж. – 1400 млрд $
2001 ж. – 500 млрд $ 2004 ж – 1650 млрд $

Қазақстандағы жай бизнес.
Қазақстандағы мекеме арасындағы сауда айналысы
1999 ж. – 4 млн 2002 ж. – 160 млн
2000 ж. – 15 млн 2003 ж. – 300 млн
2001 ж. – 100 млн 2004 ж – 420 млн
Осы 2 түрлі көрсеткішке қарап Қазақстанда өте төмен екенін айтуға
болады.

2 тарау. Қазақстандағы электронды сауданың дамуы мен өсуін талдау

Электронды сауданы былай анықтауға болады: электронды құрал көмегімен
интернет немесе электронды жүйе арқылы келісім жүргізу. Көмтеген жылдар
бойы компаниялар әр-түрлі байланыс жүйелерімен іскерлік ақпаратпен алмасты,
бірақ іс-әрекетіне электронды сауданы енгізуге мүмкіндік берді. Дәстүрлі
экономикалық саудаға жүйе болып, мәліметтерді беру құралын айтамыз.
Интернет арқылы электронды сауда жүйе болып нарықта келісім жүргізу.
Электронды сауда бизнестің салаларына шектеу қойылмайды. Ол
мемлекеттің функцияларының орнын алмастырып отырады. Көп уақыт бойы,
біразелдерде интернет арқылы салықтық декларацияны беру рұқсат етілген,
бірақ жақында ғана билік өзінің азаматтарымен диалог жүргізу үшін қызмет
пен ақпараттың көлемін ұлғайту үшін қызметті көбейтті. Интернеттің шегі
болмайды, ол байланысу мүмкіншілігін камтамасыз етеді және интернет бар
жерде, жердің кез-келген нүктесіндегі іскерлік байланысты қамтамасыз етеді.

2.1 Электронды сауда формалары

Интернет арқылы арқылы жасалынатын экономикалық іс-әрекеттің негізгі
бағыты бойынша классификциялауға болады. Олар: Кәсіпорын – Кәсіпорын (В2В),
Кәсіпорын – Тұтынушы (В2С), Тұтынушы-Тұтынушы (С2С), Тұтынушы – Кәсіпорын
(С2В).

2.1.1 Қазақстандағы және әлемдегі В2В бөлімінің дамуы

В2В – интернет арқылы екі кәсіпорын арасындағы келісімдік қатынасы.
Мысалы: екі кәсіпорын интернет арқылы келісім шарттарын жібергенде, өз
жабдықтаушыларынан бағамдарын (котировка) алу, келісім – шарт жасау,
шоттарын төлеу және қабылдау және тағы басқа экономикалық заңды оперция
жүргізу. Осы бағыт Қазақстандағы электронды сауданың перспективалық саласы
болып табылады. Ішкі нарықтың шегінде осы бағыт Қазақстан өндірушілермен
коммерциялық байланыс жасауға көмектеседі, алынатын материалдар мен құрал
жабдықтарды Қазақстан кәсіпорындар арасындағы процесті жеңілдетеді, сондай
сияқты басқа елдегі материалдар мен құрал-жабдықтарды импорттағаннан
жеңілдетеді. Халықаралық деңгейде Отанымыздың өндірушілері әлемдік нарықта
өте белсенді қатысуға мүмкіншілік береді.
Осыған қарап негізгі мәселелін қарастырғанда, Қазақстанда осы
бизнестің дамуына байланысты бағыты, шетел тәжірибесінің санауы бойынша
және осы бағыттағы жаңа белгіленген тенденциялар бойынша.
Интернет – бум дәуірінде компаниялардың интернет технологияларды
қолдану туралы көбісі айта бастады. Сол кезде компанияның электронды бөлшек
сауданың, хост проектер, және В2В алаңының акциялары күрт өсті.
Қазақстанда есептеуіш техникалар мен электроника өнімдері өздерін
жақсы ұсынған алаңшалар жеткілікті. Ал калған тауар төменгі сатыда тұр
немесе олар мүлдем көрінбейді. Себебі: қазіргі замандағы қызметтердің
талаптарына сәйкес келмейді.
Қазір жоғары технологиялық нарықта акцияның бағасы ағылшын мәтеліне
easy come – easy go тура қарайды, ол басшылардың көбісі өзінің бизнесін
интернетпен біріктіру идеясына скепсистік ойымен жатқызады.осындай құнды
қағазбен шиеленіс нәтижелері және ақпараттық технологияның мүлдем
мағынасының әсері жоқ.
Бүгінгі таңда біздің елде В2В дамуына әсер ететін бірқатар фаторларды
қарастыруға болады.
Тежейтін факторлар Күшейтетін факторлар
Жалпы экономикалық факторлар
Экономикалық жағдайының көпжылдық Ұлттық экономикалық комплекстің
тұрақсыздық географиялық масштабы
көлеңкелі сектордың экономи-кадағы1999 – 2000 жж. Экономикалық өсу
жоғарғы үлесі, әрдайым заңды және Өндірістік өнеркәсіптердің
бизнеспен тығыз байланысты жандануы
Өнеркәсіптердің, байланыс, транспортІшкі нарықты кеңейту, жаңа
монополизацияның жоғарғы деңгейі тұтынушыларды көбейюдің арқасында
Ақша құралдарының төменгі деңгейі. Экономикада монетаризацияның
Бар ресурсты тиімсіз колдану деңгейінің көтерілуі
Қолайсыз инвистициялық климат Біртекті өнімдердің
дифференциал-данған бағаның жоғарғы
деңгейі
Қазақстандағы В2В проекттердің пайда
болуы.
Жаңа меншік иелерінің, бизнестің
тиімділігін көтеруге қызығушы-лардың
пайда болуы
Инфрақұрылымдық факторлар
Ақпараттық технологияның деңгейі Интернет колданушылардың жоғарғы
жоғары емес (дамыған елдермен ырғағымен өсуі
салыстырғанда), әсіресе перифирия Компаниялардың компьютерлендіру
жағынан процесі
Шектелген интернет аудиториясы, оныңЖоғарғы интелектуалды даму
ішінде корпоративті қолданушылар потенциялы Компьютер технологиясының
Телекоммуникацияның төменгі даму салалары бойынша
сатысы
Басқару факторлары
Корпоративті басқарудың төменгі Компаниядағы менеджменттің
деңгейі деңгейінің біркелкі жоғарылауы,
Қазақстанда қолданып көрмеген көпмерзімді бизнестің дамуына
құралдарын ісіне сенімсізділік қызығушылығы
Заңды факторлар
Электронды сауданың заңды реттінің Заңды проекттерді жасаудың
жоқтығы жүргізілуі және болашақта заң
шығарушы органдардың заң қабылдауы

Жоғарыдағы келтірілген факторлар жергілікті өндірісті сегменттердің
корпорация арасындағы электронды бизнес механизмінін әркайсысын дайындық
деңгейіне әсерін тигізеді.
Осы жергілікті индустрия дамушы секторларды анықтау үшін В2В
механизмін өткізу көзқарасы Эксперт РА өзінің зерттеу бойынша корпорация
арасындағы электронды бизнесті жургізу, оның мүмкіншілік формалары мен даму
интенсивтерді келесі өненкәсіп салалары бойынша мүмкншілікті талдау
өткізді:
• Қара және түрлі түсті металлургия;
• Химиялық және нефтехимиялық өнеркәсібі;
• Машина құрылыстары;
• Орман, ағаш өндіруші және қағаз өнеркәсібі
• Құрылыс материалдар өнеркәсібі
• Тамақ өнеркәсібі
• Жеңіл өнеркәсіп
• Фармацевтикалық өнеркәсіп

Жергілікті индустрияға В2В шешімдерін енгізу ушін бастапқы міндеттер
салыстырмалы талдау үшін үш факторға тобына бөлді:

Корпорация арасындағы электронды бизнесті дамыту үшін анықтайтын факторлар
Құрылымды - экономикалықАқпаратты – Басқарушы
инфрақұрылымды
Нарықтың үзінділері жәнеБизнес-процесті Менеджмент деңгейі
бәсекелестердің деңгейі автоматтандыру деңгейі Менеджер мен акционердің
Қаржылық ағымның Жүйелі арасындағы қатынас
интенсивтілігі және инфраструктуралар-дың
экспорттық және дамуы
импорттық бағыты Персоналды Интернет
Ақшала құралдары-ның телекоммуникация-ларамен
есеп бөлігінің қойылған камтамасыз ету
өнімдер Интернетің ашықты-лығы
Жабдықтау мен шығару және жүйенің
жумысының ұйымдастыру мүмкіншіліктерін қолдану
жуйесі Ақпараттық технологиляды
өнімнің унификациялау дамытуға арналған
бағамы инвестициялар

Өткізген факторларды талдаулар қазіргі кезде бірде-бір зерттеліп
отырған салалар толығымен В2В коммерция моделін қолдануға дайын емес екенін
көрсетті. Сол уақытта, әрекеттер жалпы ұстанымды факторлардың көрікті
перспективаларды сақтауға қарамай өтетін, кейбір өнеркәсіп өндірушілердің
сегменттерінде бірқатар жағдайлар қалыптасты, нарықтың негізгі
қатысушылардың арасында транзакциялар Интернет арқылы өткізу оңайланды.
Электронды сауда қағыдалары көрікті дамуына мүмкіншілігі болады.

Қазақстандағы корпорация арасындағы электронды бизнес даму перспектва
жағдайы мемлекеттің басты мәселемен байланысты, факторлардың әсер етуін
төмендетуіне кол жеткізеді, отандық компаниялардың реализациялау В2В
механизмдерін эффективтілігін қиындатады.
Егер бастапқы этаптарда 2001-2005жж. нақты дамуы салалар шектелген
көлемде болады, солардың арасында бөліп фармацевтикалық, тамақ өнеркәсібі
сегметтерін қарастыруға болады, 2006-2008 жылдары тез кеңейюін байқаймыз.
Қазақстан нарығы толығымен корпоратив арасындағы электронды бизнестi
потенциалды перспективалы, шектi көлемдегi қысқа және орты уақыттағы
перспективалы деп бағалауға болады.
Ал технологиялық шешiм жабдықтаушы стратегиясы және ақпараттық
технология саласындағы кеңесшi компаниялар басқарушы консалтинг
жүргiзетiн, Қазақстандағы операция кеңейтiн жоспары болуы керек.

2.2.2. В2С секторы, Қазақстандағы интернет дүкен нарығы

Электронды сауданың басқа формасы болып Кәсiпорын – Тұтынушы. В2С –
осы уақытта ең кеңiнен таралған электронды сауда формасы, кәсiпорынның
тауар мен қызметтi тура тұтынушыға сату орны. Мысалы: В2С формасындағы
жұмыс iстейтiн американдық iрi компанияның бiрi болып amazon.com. Ол
компания кiтапты сату бағасымен сатумен айналысып отырады. Оларды дүние
жүзi бойынша 30 миллионнан астам клиенттерi бар. Amazon.com өз қызметiнiң
көлемi бойынша жаңа өткiзу жүйесiнiң моделiн жасады, тұтынушыларға тауарын
кез-келген елге тасымалдауын қамтамасыз еттi. В2С формасы тұтынушыларға
тауар мен қызметтi көруге мүмкiншiлiгiн қарастырады. Үлкен қалаларда және
алыс аймақтағы тұрғындарға, интернет талабы шешiлген жерде, аймақтағы төлеу
мен еркiндiлiктiң сайкес келуi.
1996 жылы электронды сауданың бастапқы негiзгi кезеңiнде интернет
арқылы кiтаптар, компакт-дискiлер, программалық жабдықтар сатылған, ал
жалпы келiсiм көлемi 500 миллион долларға жеттi. 1998 жылы интернетте жай
ғана дүкенде сатылатын барлық дерлiк тауар сатып алуға болаты, сапарға
шығуға, қаржылық өнiмдердi (корлар, сақтандыру полистерi, несиелер) және
т.б. электронды сауда айналымы 5 миллиард долларға жеттi. В2С моделi В2В
сияқты бастаушы компания мүмкiндiк бередi. Дәстүрлi сауда нүктелерiн
ашқаннан гөрi, интернетте ашқан дүкендер мен сапар бюросының 100 есе арзан
тұрады, ал виртуалды дүкен концепциясынынң табыс мүмкiншiлiгi оның
түпнұсқасына бағанышты болады

Қазақстан нарығындағы интернет дүкендер

1999 жылы алғашқы дукен ашылды. Ал қазiргi кезде рунеттен 800
дүкендер, ал казнетте 20 дукен ғана.

Қазақстан нарығының жоғарғы конъюктурасы-корреляциясының дуние
жүзiнiң жағдайына қарамастан, әсiресе, Nasdaq жағдайы, оның акциясының
түсуiне байланысты Қазақстандағы жаңа тiркелген интернет дүкеннiң саны
көбейдi. Оның негiзгi негiзгi себетерi қазақстан интернетiнiң дамуының
өзiндiк сипаты бар. 2001 жылы электронды дүкендер жоғарғы қарқынмен дами
бастады, сол кезде Қазақстандық кәсiпкерлер жүйеде орнын алуға асығып және
қорықпастан жаңа дукендер ашты.
Мүмкiн, айқын кешiгу эффектi жұмыс iстедi. Бiрнеше Ресейден, алыстағы
американдық dot.com-дардың құлдырауы қазақстан кәсiпкерлерiнiң оң (жақсы)
күйiн сындыру (құрту) оңайға түспедi.
Жасалынған тапсырыстың негiзгi бөлiгi болып кiтаптар, audio, video,
CD, DVD келедi. Бiрақ олар барлық айналыстың 20 процентiн құрайды, ал
компьютерге байланысты барлық келiсiмнiң 8 процентi интернет саудадағы
бiртiндеп сатуы, айналысының 50 проценттен жоғарысын құрайды.
Интернет-дукендегi тауарлар түрлерiнiң ұсынысы өте кедей болып
келедi. Пайда әкенлмейтiн тауарлар негiзгi тауар айналысын құрайды.
(компьютерлiк технологиясының сатудағы орта пайдасы 2-3 проценттi құрайды).
Бұның себебi, интернет сауданың бiртiндiеп сатудың даму барысы,
бастапқы сатыда және интернет дүкеннiң бетiнде тұтынушы сатып алатын
тауарды толық баяндама берiледi.
Төменгi тәсiлдерi: интернет-дукенiнде сатып алынган тауарлар таныс
төлем тәсiлi бұрынғыдай жеткiзушiге қолма-қол төлем тәсiлi болып қалды.
Бұның себебi қазақстандағы несие карталарының көп таралмауы, сатып
алушылардың онлайн төлем тәсiлдерiне сенбеушiлiгi. Осының бәрi
адамзаттардың банктер жүйесiне сенбеушiлiгiн көрсетедi, мемлекеттегi
экономикалық жағдайдың тұрақсыздығын, электрондық төлемдердiң
ұйымдастырушылық және құқықтық сұрақтарының толық қарастырмауы, интернет
транзакциясының жүру қауiпсiздiгiне сенiмсiздiгi көрсетедi.
Барлық төлем тәсiлдерiн 3 бөлiкке бөлуге болады:
• қолма-қол төлем,
• жеткiзушiге қолма-қол төлеу,
• Салынған төлемдер
• Почта, телеграф арқылы төлемдер
• Банктiк аударма арқылы төлемдер

Несиелiк карталар: Visa, Master, Euro, ISB, Dinnersclub т.б. жүйелер
арқылы төлем:
Western Union
Money Gram
Cyber Cash
Cyber Plat
Instant AOL
Электронды несие ақшалар
Web money
Pay cash

Жоғарыда көрсетiлген төлем тәсiлдерiнiң азы Қазақстанда бар. Cyber
Plat жүйесiнiң 1 айлық айналымы (осы арқылы онлайн төлемдерiнiң 70 процентi
өтедi). Ресейде 2000 жылдың сәуiр айында айналымы 900 мың рубльдi құрайды,
соның iшiндегi 40 процентi шетелдiк төлемдер, ал Қазақстанда осындай жүйе
жоқ. 2000 жылдың қыркуйек айында жүйедегi клиенттер саны 200 мың адамнан
астам. 2000 жылдың сәуiр айында web money айналымы 300 мың долларға жеттi.

Интернет дүкендердiк төлем тәсiлдерi

2004 жылы әр-түрлi онлайн төлей тәсiлдерi бiр-жағынан интернет-дүкен
клиенттердiң сенiмдiлiгiн көндiре алмайды ( транзакциядағы қосымша
коммиссия ұсталымдар, қорғалмаушылық, қолайлы айналымның болмауы). Басқа
жағынан барлық интернет дүкендер осында төлем тәсiлдерiн ұсына алмайды.
Ағымдағы жылда төлемдердi кардиналды жүйеге аудару өзгермейдi және
негiзгi төлемдердiң бөлiгiн виртуалды дүкендетдi тауарды жеткiзгеннен кейiн
қолма-қол ақшаны алады. Несие карта арқылы төлемдер көбеюi мүмкiн.

Жеткiзу
Жеткiзу – негiзгi сұрақтардың бiрi, осы шешiмсiз қызмет ұсынысының
деiгейiн көтере алмайды. Сатып алушы интернет –дукеннiң қызмет көрсету
сапасын және тауар жеткiзу жылдамдығын бағалайды.

Интернет дүкеннiң жеткiзу тәсiлдерi

• Жергiлiктi, аймақты және жеке жеткiзу қызметi
• Федералды пошта қызметi
• Курьерлiк жеткiзу
• Халықаралық поштамт
• Халықаралық экспрестiк жеткiзу қызметi
• Телекоммуникация арқылы жеткiзу
• өзiндiк жеткiзу

Интернет – дүкен кiрушiлердi талдау

Интернет дукен веб-сайтының кiрушiлердi талдауды мәлiмет алу ретiнде
жасалған. 2001 жылдың басында зерттеулер 246 ресурс бойынша өткен
Күнделiктi онлайнды дүкендер 80 мың адам тартады. Бүгiнгi таңда 10
шақты адам планкiден асады. Олар күнiне 1000 - шақты келiп кетушi адамдарды
қамтиды, ал интернет басынды бөлiгiн келiп-кетушi күнiне 5-15 тапсырыс
жасайды.
Сонымен қатар, онлайн дүкеннiң сатып-алушылардың көп бөлiкi кездейсоқ
кiрушiлер. Тек келiп-кетушiлердiң 8 процентi интернет – сауданың бiртiндеп
сатудың 1 ресурсында 3 сессия жасайды.

Интенрет – дүкендердегi жиi кiрушiлердiң аудиториясы 2000 жылдың 1
жартысында 324 мың адамды құрады.
Интернет –дукендерiнiң аудиториялары қазнет пен рунет аудиториясына
қатынасын көрсететiн, веб сайттың виртуалық дукендердi орыс тiлдi жуйе
аудиторияға ықпал етедi.

Интернет – дукендерiне келiп кетушiлердiң көбiсi ресейлiктер, рунеттiң
аудиториясына қарағанда, Ресейдiң интернет – дукен қызметтерiмен алыс
шетелдегi орыс тiлдi аудитория жеткiлiктi қолданады.
Көбiнесе интернет – қолданушылар дүкен сайтына жұмыс уақытында кiредi.
Кешкi келiп-кетушiлердiк санының деңгейi де төмен емес, бiрак, түнде ол 0-
ге теңеседi. Виртуалды дүкендердiң келiп-кетушiлердiң саны тустен кейiн
белсендiлiгi жоғарлауы байқалады.
Сатып алушылардың қалауы:
• Жеңiл табылады – түсiнiктi интерфейс және қолайлы навигация
• Ұсыну – қылысты сiлтеу (ссылка) және қосымша ақпаратты қамтамасыз ету
• Тез сатып алу – тауарды сатып алу үшiн тышканды аз басып табу

Потенциалды сатып алушылар және сатып алу мүмкiншiлiктерi:
e-commerce – бағалауы бойынша осы уақытта Қазақстанда сатып алушылар 4
мыңнан жоғары потенциалды клиенттер интернет дукенде тауар сатып алуға
дайын.

Қазақстандық интернет-дүкендердің классификациясы
Қазақстандық интернет-дүкендерді әр түрлі критерийлер бойынша
классификациялауға болады. Бизнес моделі бойынша классификациялау ең
қызықты классификация болып табылады.
Жүйеде тауарды жекелеп сату әдістерінің арасында:

• интернет-дүкендер;
• Web-витриналар;
• сауда жүйелері;
• сауда қатарлары;
• контентті проектілер (тұтынушылық энциклопедиялар,
тауарлардың интернет-заказ жүйелері т.б.) атап өтуге болады.
Өз кезегінде инетернет-дүкендердің бизнес моделі бойынша
классификациясы:
• таза онлайндық дүкен;
• оффлайндық және онлайндық бизнесті біріктіру (интернет-дүкен
әрекет етуші сауда құрылымының негізінде құрылған жағдайда).
Поставщиктерге қатынасы бойынша;
• өзіндік жеке құрылысы бар (тауарлық запастардың бар болуы);
• поставщиктермен келісімдер бойынша жұмыс жасау (қаншалықты
дәрежеде де жеке маңызды запастардың жоқтығы).

Тауарлық ассортимент бойынша классификациялау.

• кітаптар, аудио, видиокассеттер, CD, DVD.
• компьютерлік, тұрмыстық техника, мобилді телефондар.
• әмбебап дүкендері.
• арнайы дүкендер.

Бәсекелес ортасына сараптама.

Егер Инернет-дүкендердің апталық активті аудиторияларын жасап
жатқан дүкендер санына бөлетін болсақ, онда апта сайын әр дүкенге 100-ден
астам адам келетіні анықталады. Мұндай жағдайда алдынғы қатарда болу
қажет. Сондықтан интернет-дүкендердің арасында бәсекелес күрестің
приоритетті бағыттарының бірі келушілердің саны мен тауарлық марканың
танымдылығы үшін күрес болып табылады.
Жақсы брэндтың бар болуы клиенттермен, жарнама берушілермен,
поставщиктермен және инвестордармен қатынастардың эффективтілігін
жоғарылатып, сонымен қатар потенциалды клиенттердің сенім кредитін артады.
Жүйеде кең таңдау бар, бәсекелес проекттер бір бірінен бір клик қашықтықта
орналасқан – мұның бәрі брэндтың өзінің маңыздылығын және
пайдаланушылардың оған лоялды қатынасын арттырады.
Кез келген интернет-дүкеннің бәсекелестерін екі категорияға
бөлуге болады; жекелік оффлайндық бизнес және таза виртуалды дүкендер.
Осыдан аз уақыт бұрын көптеген ірі оффлайндық саудагерлер
интернет-сауда мүмкіндіктерімен айналысқан жоқ . Интернет арқылы сату
көлемдері өзіндік обороттармен салыстырғанда өте аз болды. Сбыт нарығының
диверсификациясы және кеңейту мақсатында Жүйеде ұсақ және орта оффлайндық
компаниялар өз бизнесін бастады.
Дегенмен соңғы уақытта ірі оффлайндық ойыншылар электрондық
нарыққа шыға бастады,және жақын арада, онда алдынғы қатарлы позицияларды
ұстануға барлық негіздері болады.
Қазіргі уақытта нарықта лидерлер болып холдингтерге біріккен
дүкендер болып саналады. Издержкілерді минимизациялап, олар өткен жылы
барлық нарық оборотының үлкен бөлігін құрады. Мысалы, өзінің айналасында 11
дүкен мен бір сауда площадкасын бірктірген e-House холдингінің обороты
(www.ehouse.ru) өткен жылы 16,3 млн. долл. жетті, ол Қазақстандық интернет-
дүкендердің біріккен оборотының 30% құрайды.
Нарықтың абсолютті көрінбейтіндігінің нәтижесінде, басқа
интернет-дүкендердің алып жатқан үлестерін анықтау мүмкін емес. Соңғы
уақытта интернет-дүкендер прессада жеке қаржылық көрсеткіштерін және өз
қызметінің нәтижелерін жариялай бастады. өкінішке орай, бұл мәліметтерді
тексеру мүмкін емес. Сондықтан нарықтағы негізгі ойыншылар жариялынатын
рейтингтер және БАҚ аталу жиілігіне байланысты анықталады.

Бәсекелестер аудиті.

Барлық жұмыс жасап жатқан және бар интернет-дүкендерге жанжақты
сараптама жүргізу мүмкін емес. Дегенмен, нарықтағы лидер рөліне ұмтылып
жатқан кейбір ойыншыларға көңіл бөлу керек.
Нарықтың негізгі қатысушылары.
Қатысушылар категориясы Қатысушының аты
Холдингтер eHouse, eSeller
Тауар қатарлары EcomAport, Otvet.ru, Torg.ru
Интернет-дүкендер XXL, StroyShop.ru, Ozon, CDLand,
24x7, Co@Libri, Intershop,
Библио-глобус, Библион
тұтынушылық энциклопедиялар Podberi.ru, Яндекс-Гуру

Жаңа бәсекелестердің пайда болу қауіпі.
Қазіргі уақытта интернетте қызмет бастау қаншалықты қиын?
Нарықтағы ойыншылардың көбісі табыс көрмейді. Олардың негізгі мақсаты
нарыққы кіру болды. Электрондық дүкен ашу, интернетке кіру табалдырығы
жоғары саналғанына қарамастан қымбат қажеттілік емес (оның бағалары жылына
50%-тен 100%-ке дейін артады). Және, нарыққа кіру мүмкіндігі сақталып
қалса, онда тіркеліп, оның басқа ойыншыларымен бәсекелесу үшін Web-сайтты
ашу жеткіліксіз.
Қазір орын алып қана қоймай, нарықта үлес үшін күресу, проектті
жаңарту, жаңа клиенттерді тартып, бар клиенттерді ұстап қалу керек.
Сонымен, нарықтағы жекелеген инетернет-саудагерлердің арасмында
бәсеке жаңа деңгейге өтті- посетитель үшін емес, сатып алушы үшін күрес.
Күрестің негізгі бағыттары болып баға, сервис деңгейі, тауарлық марканың
танымдылығы үшін күрес болады.
Осы жылы ірі ойыншылардың арасында негізгі бәсеке күресі
басталады. Ұсақ және орта оффлайндық компаниялар өз орындарын анықтап,
тауарлық ұсыныстарын уникалды және арнайы тауарлармен толықтыра алады.
Интернет-дүкендердің проблемалары.
Жекелік интернет-сауданың инфрақұрылымы әлі де толық
құрылмаған: таурды жеткізудің сапалық қызмет көрсетуі жоқ, онлайндық
микротөлемдер жүйелері толық енбеген, Қазақстандық пользовательдердің
көбісі интернет-дүкендер арқылы сатып алуға сенген жоқ.
Қазақстандық интернеттің жалпы проблемалары электрондық
сауданы шектейді: Инетернеттің тұрғындар арасында таралуының төмен деңгейі,
төмен табыс, төлем жүйелерінің дамымағандығы, виртуалды дүкенде сатып алуға
тұрғындардың моральдың дайын еместігі.
Бірақ бұл глобалдық проблемалар предпринемательдердің аз санын
ғана ойландырды. Өткен жыл бойынша, үлкен обороттарға қарамастан, ешкім
Жүйеде тек саудамен айналысуға талпынған жоқ. Көптеген интернет-дүкендердің
ашылу мақсатты, бизнесмтің эффективті моделін ұйымдастыру болған жоқ, жаңа
дамып жатқан экономикада орын алуға талпыныс және оның нәтижелерін күту.

Интернет-дүкендердің проблемалары

проблема себеп Нәтиже
Даму стратегиясының Келешекте сату үшін Инвестициялар ала
жоқтығы құрылды алмайтындықтан шыға
алмайды
Квалификацияланбаған Көңіл саудаға емес, тек Төменгі деңгейдегі
менеджмент: сату бойыншаИнтернетке бөлінді. бизнес. Тауардың толық
жақсы менеджерлердің, емес анықтамасы, жеткізу
логистиктердің, уақытының бұзылуы, сатып
маркетологтардың алушыларға деген
жоқтығы. жауапкершіліктің
жоқтығы.
Қызмет көрсетудің Логистиканың, жеткізудіңПотенциалды сатып
төменгі деңгейі профессионалды қызмет алушыларды жоғалту
көрсетуінің жоқтығы.
Маркетингтегі
қателіктер, клиенттерді
ойламау.
Нормативті және заң Мемлекет жағынан Инвесторлар, потенциалды
базасының жоқтығы жеткіліксіз бақылау сатып алушылар жағынан
сенімсіздік, даму
үрдістерінің төмендеуі.
Сату ережелеріне сәйкес
болмауы. Мысала,
сертификаттардың
болмауы.
жалпы поставщик жағынан Жеке негізгі фондтардың Кей уақытта бағалар
сенімсіздік жоқтығы, оффлайндық дүкендерге
налогооблаженияны қарағанда жоғары.
минимизациялау
мақсатында заңды
тұлғаның үнемі ауысуы,
тауар айналымының аздығы
және ірі складтық
орындардың болмауы.
Бар онлайндық төлем Клиенттер мен Капитал айналымы уақытын
жүйелерінің дүкендердің арттыру, үлкен обороттар
мүмкіндіктерін аз мо\шенничестводан мен қымбат бағалы
пайдалану. Тауар сақталмағандығы, тауарды сату кезінде
ұсыныстарының төмендігі.тұрғындар арасында пайданы сатып алушыдан
кредитті карталардың дүкенге дейін
таралуының төмен инкасациялау туралы
деңгейі, төлемдер шынайымәселе туындайды.
счеттардан Потенциалды клиенттерді
жүргізілетіндіктен жоғалту.
бақылау мүмкіндігі.
Ассортимент болу үшін әр
түрлі поставщиктермен
жұмыс жасау керек.

2003 жылдың аяғы мен 2004 жылдың басында жекелік электрондық саудамен
айналысатын предпринемательдер арасында өзгерістер байқалады. Олардың
мүдделері шынайы бизнес жағына қарай ауыса бастады. Осы жылы аталған
проблемалардың кейбіреулері шешіле ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.