Тәрбие теориясы мен әдістемесі
1 Тәрбие теориясы мен әдістемесі
Әдебиеттер:
Әдебиеттер:
Тәрбие – адамзат тарихының біте қайнасқан, ажырамас бөлігі. Тәрбиенің нәтижесінде талай ғасырлардан қалыптасқан ұлттық сана, іс – тәжірибе, салт – дәстүр асыл мұра ретінде осы күнге дейін жетті.
Тәрбие – қоғамдық құбылыс, оның негізгі қозғаушы күші, өркениетті елді қалыптастыратын берік «құрылыс материалы». Сондықтан адам баласы қай қоғамда болмасын ұрпақ тәрбиесін жетілдірудің тиімді үрдісін жасауды басты назарда ұстаған.
Тәрбиенің тиімділігін арттыру ісін жүзеге асыру әрбір қоғамдағы мемелекет мұқтаждығына, талаптарына тәуелді. Өйткені мемлекет талаптарының, мұқтаждығының өтелуі, оның саяси – экономикалық күш – қайратын шыңдап, бекіте түседі. Сол себепті ұрпақ тәрбиесіндегі ең басты шарт – мемлекет талаптарынан туындайтын тәрбие жүйесін құру, мақсаты айқындау.
Бүгінгі күннің сұранысы – сапалы біліммен қаруланған, бәсекеге қабілетті, белсенді, шығармашыл, өркениетті болашақ үшін күресуге барын салатын, жоғары мәдениетті, адамгершілік түсініктері берік бекіген, кез - келген ісінде патриоттық сезімі көрніс тапқан ұрпақ. Мұндай ұрпақты тәрбиелеу ісінде мемелекет, білім беру мекемелеріне зор талаптар қойып, үлкен сенім артады.
Тәрбие - педагогикалық жүйеде өзіндік бағыты, мазмұны, ұйымдастырылу ерекшелігі, формалары, әдіс – тәсілдері бар өте маңызды процесс. Сол себепті педагогикада тәрбиені ұйымдастырудың негізгі жүйесін, жолдарын, бағыттары мен ұстанымдарын, заңдылықтарын белгілейтін, педагогтің тәрбиелік функцияларын айқындайтын – тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдістемесі қалыптасты.
Тәрбие ісімен айналысушы әр педагог өзінің тәрбиелік функцияларын біліп қана қоймай, оны жүзеге асырудың жолдарын, тәсілдерін жан – жақты іздестіріп, шығармашылықпен жұмыс жасауы тиіс. Өзінің тәрбиелік міндеттерін оқушылардың жас және жеке ерекшелігінің спецификасын, олардың арасында пайда болған қарымқатынасты ескере отырып, ұйымдастырғаны жөн.
Педагогтың тәрбиелік іс - әрекетіндегі басты мақсат – жеке тұлғаның өздіндік дамуына көмектеу, оның шығармашылық потенциалын жүзеге асыру, оқушының әлеуметтік – экономикалық мұқтаждықтары мен құқықтарын қорғауды қамтамассыз ету, оқушыларды жеке даралыққа үйретіп, өз проблемаларын шешудегі белсенділіктерін арттыруға қажетті және жеткілікті жағдай жасау.
Педагогтің тәрбиелік функцияларының мазмұны - педагогикалық процесті басқару функциялары негізінде анықталады.
Педагогикалық процесте басқару функцияларын 3 деңгейге бөліп қарауға болады.
Тәрбие – қоғамдық құбылыс, оның негізгі қозғаушы күші, өркениетті елді қалыптастыратын берік «құрылыс материалы». Сондықтан адам баласы қай қоғамда болмасын ұрпақ тәрбиесін жетілдірудің тиімді үрдісін жасауды басты назарда ұстаған.
Тәрбиенің тиімділігін арттыру ісін жүзеге асыру әрбір қоғамдағы мемелекет мұқтаждығына, талаптарына тәуелді. Өйткені мемлекет талаптарының, мұқтаждығының өтелуі, оның саяси – экономикалық күш – қайратын шыңдап, бекіте түседі. Сол себепті ұрпақ тәрбиесіндегі ең басты шарт – мемлекет талаптарынан туындайтын тәрбие жүйесін құру, мақсаты айқындау.
Бүгінгі күннің сұранысы – сапалы біліммен қаруланған, бәсекеге қабілетті, белсенді, шығармашыл, өркениетті болашақ үшін күресуге барын салатын, жоғары мәдениетті, адамгершілік түсініктері берік бекіген, кез - келген ісінде патриоттық сезімі көрніс тапқан ұрпақ. Мұндай ұрпақты тәрбиелеу ісінде мемелекет, білім беру мекемелеріне зор талаптар қойып, үлкен сенім артады.
Тәрбие - педагогикалық жүйеде өзіндік бағыты, мазмұны, ұйымдастырылу ерекшелігі, формалары, әдіс – тәсілдері бар өте маңызды процесс. Сол себепті педагогикада тәрбиені ұйымдастырудың негізгі жүйесін, жолдарын, бағыттары мен ұстанымдарын, заңдылықтарын белгілейтін, педагогтің тәрбиелік функцияларын айқындайтын – тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдістемесі қалыптасты.
Тәрбие ісімен айналысушы әр педагог өзінің тәрбиелік функцияларын біліп қана қоймай, оны жүзеге асырудың жолдарын, тәсілдерін жан – жақты іздестіріп, шығармашылықпен жұмыс жасауы тиіс. Өзінің тәрбиелік міндеттерін оқушылардың жас және жеке ерекшелігінің спецификасын, олардың арасында пайда болған қарымқатынасты ескере отырып, ұйымдастырғаны жөн.
Педагогтың тәрбиелік іс - әрекетіндегі басты мақсат – жеке тұлғаның өздіндік дамуына көмектеу, оның шығармашылық потенциалын жүзеге асыру, оқушының әлеуметтік – экономикалық мұқтаждықтары мен құқықтарын қорғауды қамтамассыз ету, оқушыларды жеке даралыққа үйретіп, өз проблемаларын шешудегі белсенділіктерін арттыруға қажетті және жеткілікті жағдай жасау.
Педагогтің тәрбиелік функцияларының мазмұны - педагогикалық процесті басқару функциялары негізінде анықталады.
Педагогикалық процесте басқару функцияларын 3 деңгейге бөліп қарауға болады.
1.Ж.Қоянбаев,Р.Қоянбаев. Педагогика.-Алматы, 1998, 2000.
2. Е.Сағындықұлы. Педагогика. - Алматы,1999.
3. С.Қалиев, Ш.Майғаранова, Г.Нысанбаева, А.Бейсенбаева. Оқушылардың тұлғалық қасиеттерін дамытудық педагогикалық негіздері. - Алматы, 2001.
4. А.С.Макаренко. Тәрбие мақсаты. – М 1958.
5. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы. – А,1995
2. Е.Сағындықұлы. Педагогика. - Алматы,1999.
3. С.Қалиев, Ш.Майғаранова, Г.Нысанбаева, А.Бейсенбаева. Оқушылардың тұлғалық қасиеттерін дамытудық педагогикалық негіздері. - Алматы, 2001.
4. А.С.Макаренко. Тәрбие мақсаты. – М 1958.
5. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы. – А,1995
Тәрбие теориясы мен әдістемесі
Тәрбие - адамзат тарихының біте қайнасқан, ажырамас бөлігі. Тәрбиенің нәтижесінде талай ғасырлардан қалыптасқан ұлттық сана, іс - тәжірибе, салт - дәстүр асыл мұра ретінде осы күнге дейін жетті.
Тәрбие - қоғамдық құбылыс, оның негізгі қозғаушы күші, өркениетті елді қалыптастыратын берік құрылыс материалы. Сондықтан адам баласы қай қоғамда болмасын ұрпақ тәрбиесін жетілдірудің тиімді үрдісін жасауды басты назарда ұстаған.
Тәрбиенің тиімділігін арттыру ісін жүзеге асыру әрбір қоғамдағы мемелекет мұқтаждығына, талаптарына тәуелді. Өйткені мемлекет талаптарының, мұқтаждығының өтелуі, оның саяси - экономикалық күш - қайратын шыңдап, бекіте түседі. Сол себепті ұрпақ тәрбиесіндегі ең басты шарт - мемлекет талаптарынан туындайтын тәрбие жүйесін құру, мақсаты айқындау.
Бүгінгі күннің сұранысы - сапалы біліммен қаруланған, бәсекеге қабілетті, белсенді, шығармашыл, өркениетті болашақ үшін күресуге барын салатын, жоғары мәдениетті, адамгершілік түсініктері берік бекіген, кез - келген ісінде патриоттық сезімі көрніс тапқан ұрпақ. Мұндай ұрпақты тәрбиелеу ісінде мемелекет, білім беру мекемелеріне зор талаптар қойып, үлкен сенім артады.
Тәрбие - педагогикалық жүйеде өзіндік бағыты, мазмұны, ұйымдастырылу ерекшелігі, формалары, әдіс - тәсілдері бар өте маңызды процесс. Сол себепті педагогикада тәрбиені ұйымдастырудың негізгі жүйесін, жолдарын, бағыттары мен ұстанымдарын, заңдылықтарын белгілейтін, педагогтің тәрбиелік функцияларын айқындайтын - тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдістемесі қалыптасты.
Тәрбие ісімен айналысушы әр педагог өзінің тәрбиелік функцияларын біліп қана қоймай, оны жүзеге асырудың жолдарын, тәсілдерін жан - жақты іздестіріп, шығармашылықпен жұмыс жасауы тиіс. Өзінің тәрбиелік міндеттерін оқушылардың жас және жеке ерекшелігінің спецификасын, олардың арасында пайда болған қарымқатынасты ескере отырып, ұйымдастырғаны жөн.
Педагогтың тәрбиелік іс - әрекетіндегі басты мақсат - жеке тұлғаның өздіндік дамуына көмектеу, оның шығармашылық потенциалын жүзеге асыру, оқушының әлеуметтік - экономикалық мұқтаждықтары мен құқықтарын қорғауды қамтамассыз ету, оқушыларды жеке даралыққа үйретіп, өз проблемаларын шешудегі белсенділіктерін арттыруға қажетті және жеткілікті жағдай жасау.
Педагогтің тәрбиелік функцияларының мазмұны - педагогикалық процесті басқару функциялары негізінде анықталады.
Педагогикалық процесте басқару функцияларын 3 деңгейге бөліп қарауға болады.
Бірінші деңгей - педагогикалық және әлеуметтік - гуманитарлық функциялар. Бұл функциялар оқушының жеке актуалды проблемаларын шешуге көмектесетін әлеуметтік дамуына жағдай жасауға, сондай - ақ оны жеке өмір сүре білуге дайындауға бағытталған.
Екінші деңгей - ұйымдастырушылық, коммуникативтік функциялар.
Бұл функциялар оқушылар арасында қарым - қатынасты реттеуге, анықтауға, ұжым мүшелрінің дамуына жағымды психологиялық ахуал арнатуға бағытталған әркеттерден тұрады.
Үшінші деңгей - басқару, болжау, мақсат белгілеу, жоспарлау, түзету функциялары.
Тәрбиеде, қолданылған ұйымдастыру формаларының тиімділігін зерттеу - маңызы іс. Тәрбие формасының тиімділігін зерттеу дегеніміз - оның нәтижелерін анықтау және оны ұйымдастырылған жұмыстарға жұмсалған күшпен, уақыт мөлшерімен салыстыру.
Тәрбие жұмысында кез - келген ұймдастырылған шараның тиімділік сапасы, тәрбие міндеттерінің өз шешімін табу дәрежесі - оқушылардың одан алған әсерінің өлшемімен, өзара қарым - қатынас деңгейімен, шығармашылық белсенділігімен, жеке даралығымен өлшенеді.
Ұйымдастырылған тәрбие формасының тиімділігін анықтаудың әдістемелері мен жолдары өте көп. Сондай шаралардың бір қатарына тоқталып өтелік.
Оқушылардың шараға дайындық кезіндегі және шара аяқталғанан кейінгі мінез - құлқына салыстырмалы бақылау жүргізу әдістемесі.
Шара барысындағы оқушының көрсеткіштерін әр ситуация бойынша бақылау қолданылған форманың тиімділігіне жалпылай сипаттама беруге көмектеседі. Бұл жұмысты шара барысы бойынша оқушылармен бірлікте талдау жасап, әңгімелесіп, сол сәттегі оқушылардың мінез - құлқындағы, тәртібіндегі өзгерістерді бақылап, салыстыру арқылы жүргізуге болады.
Оқушы әрекетін бағалау банкі
Оқушылардың шараға дейінгі көңіл - күйі, мінез - құлқы
Оқушының аты - жөні
Оқушылардың шара өткеннен кейінгі көңіл - күйі, мінез - құлқы
Көңіл - күйі
Мінезі
Көңіл - күйі
мінезі
Оқушылар әрекетін анкеталау. Бұл әдістемені әр оқушыға жеке қолану ұсынылады. Анкета сұрайтар қою арқылы жүргізіледі. Сұрақтар мазмұнын ұйымдастырушы өзі белгілейді. Мәселен, неге қол жетті және неге жетпеді, неліктен?, осы шараны қайта ұйымдастыратын болсақ, нені өзгертер едің? т. б. мазмұнда. Сұрақтарға жауап ала отырып, шара жөнінде оқушылардың ойын, көзқарасын, шараның ол үшін маңызды элементтерін анықтап, қолданылған форма тиімділігіне әділ баға беруге болады.
Шара барысы бойынша оқушылар ойын анықтау анкетасы
Оқушы аты - жөні _____________________
Неге қол жетті?
Неге қол жетпеді?
Шараны ұйымдастыру бойынша ұсынысың
Қай жерін өзгертер едің?
Жұмыс формасын жеке бағалау. Жыл соңында оқушыларға, ата - аналарға жыл бойы қатысқан жұмыстарын еске түсіріп, оларды түсграммасы, шкала немесе сөз арқылы бағалау ұсынылады. Жүргізілген жұмыс формаларының тиімділігін анализдеу ісінде қатысушылардың қаншалықты белсенділік көрсеткендерін бағалау арқылы қолданылған формалардың тиімділігі жөніде мәлімет алуға болады.
Жұмыс формаларының тиімділігн зерттеу оның жетістіктері мен кемшіліктерін, алдағы уақытта оларды жетілдіру немесе болдырмау жолдарын қарастыру және нәтижелерді үнемі бақылап отыру үшін қажет.
Шкалалық анкеталар қолдану. Бұл әдістеме арқылы ұйымдастырылған шараның
тиімділігі жөнінде маңызды және объективті мәліметтерді алуға болады. Оқушыларға төмендегідей мазмұндағы сұрақтарға (сұрақтарды ұйымдастырушының өзі белгілейді) жауап беру ұсынылады:
oo - осы істе өз қабілетің мен талантыңды қаншалықты көрсете алдың?
oo - белесенділігіңді, қызығушылығыңды көрсете алдың ба? т. б.
4
3
2
1
0 оқушылар аты - жөні
шкала көрсеткіштері:
4 - толық көрсеттім
3 - негізінен көрсеттім
2 - жекелеген жағдайларда
1 - аз көрсеттім
0 - көрсете алмадым.
Сұрақтардың мазмұнын өзгерту арқылы ұйымдастырылған шара жөніде өзгеде мәліметтерді алуға болады. Мәселен,
oo - жүргізілген іс біздің ұжымдағы өзара қарым - қатынасты дамытуда маңызды ма?
oo - жүргізілген іс сенің творчестволық қабілетіңді дамытуда маңызды ма? т. б.
4
3
2
1
0 оқушылар аты - жөні
Ұсынылатын шкала жүйесі:4 - маңызды
3 - маңызды маңызсыздан басым
2 - айту қиын
1 - маңызсыз маңыздыдан басым
0 - маңызсыз
Берілген шкала бойынша оқушылар қолданылған форманың жалпы барысын және ондағы әр элементтің өздері үшін тиімділігін бағалайды.
Бүгінгі инновациялық жаһандану кезеңінде білім беру мекемелерінің алдында тұрған басты міндеттерінің бірі - білім берудің барлық аймағында компьютерлік технологияны қолдану. Нәтижесінде шығармашыл, креативті, іздемпаз, ақпаратты-технологиялық мәдениеті жоғары, бәсекеге қабілетті, өз ойын ашық демонстрациялай алатын жеке тұлға қалыптастыру.
Компьтерлік технологияны тәрбие процесінде пайдалану педагогикалық тәжірибеде дамыта оқыту технологиясын шапшаңдататын психолого-педагогикалық әдістемелерді кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.
Тәрбие процесінде компьютерді - зерттеу құралы, тәрбиелік деңгейді анықтайтын диагностикалау құралы, жеке адамның технологиялық білігін, шығармашылық қабілетін дамытатын ақпарат көзі ретінде де пайдалануға болады.
Қоғамның дамуы саяси - әлеуметтік ұстаным мен экономикалық мәдениеттің қарқынды өзгеруіне тікелей байланысты. Бүгінгі қоғамда ақпараттық мәдениеті, құзырлығы жоғары тұлғаның алатын орны ерекше.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз - дербес компьютерде жұмыс жасау, галамтор мүмкіндіктері мен ресурстарын еркін пайдалану, бір - бірімен қарым - қатынас жасау және ақпаратты әр түрлі формаларда бере білу біліктілігі. Ақпараттық мәдениетті информатика немесе өзге де сабақтардағы дайын бағдарлмалар арқылы қалыптастыру жеткіліксіз. Бұл бастама өзінің жалғасын сабақтан тыс шаралар барысында табуы тиіс.
Компьютерлік технология бүгінгі қоғамда жәй электронды есептеу, жазу техникасы ғана емес, барлық субъектілер байланысын қамтамасыз ететін ақпарат көзі және байланыс жүйесінің универсалды құралы ретінде қабылдануы тиіс. Ал ақпарат көздері - бүгінгі күнде жеке сананы қалыптастырып, қоғамдық сананы шыңдайтын, адамзат құзырлығының басты құралдардың біріне айналғаны баршаға мәлім. Сондықтан ұрпақ тәрбиесінде қоғамдық мазмұн, үрдіс, айқын мақсат және тәрбиеленушілердің қызығушылығы мен талап - тілектерінің ескерілген нақты жүйесі балуы тиіс.
Қолданылған әдебиеттер
1. 1. Есқалиева С.Б. Тәрбие жұмысының теориясы және ұйымдастыру әдістемесі. 2011 ж.
2. 2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Алматы, 2004 ж.
Тәрбие теориясы мен әдістемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Конец формы
Тәрбие теорияс
Тәрбие - қоғамның негізгі қызметтерінің бірі, жеке адамды мақсатты, жүйелі қалыптастыру процесі, аға ұрпақтың тәжірибесін кейінгі буынға меңгертіп, олардың сана-сезімін, жағымды мінез-құлқын дамытушы. Ересек буын қоғамдыдтарихи өмірде жинаңталған тәжірибені, білімді жас буынға тәрбие процесі арқылы береді.
Тәрбие материалдық игіліктерді өндіруге қабілетті, іскер адамдарды дайындауға бағытталуы қажет. Басты өндіруші күш - жеке тұлға. Адам жүйелі түрде күрделі қатынастарға араласып, қоғамдағы қалыптасқан идеяны, саяси және моральдық көзқарастарды, сенімдерді қоғамдағы адамдардық өмір сүру тәртібін меңгереді.
Педагогика баланы оқыту, тәрбиелеу тәжірибелерін қорытып, тәрбие және даму үшін қажетті жағдайларды анықтайды.
Қорыта айтқанда, тәрбие - қоғамның тарихи әлеуметтік-экономикалық жағдайларынан туатын объективтік процесс.
Тәрбие процесінде бала өзінің дамуына қажетті жағдайларды пайдалануға тиіс. Табиғи және әлеуметтік орта оның көзқарасын дамытады Мақсат дегеніміз - бір нерсеге ұмтылу, іске асыру. Бұл тұрғыдан алғанда тәрбие мақсаты -- жастарды өмірге әзірлеу мақсатымен жүргізілетін тәрбие жұмыстарының нәтижесін ерте болжау.
Тәрбиенің мақсаты мен жүйесі мемлекеттің саясаты мен экономикасына тәуелді. Тәрбие мен қоғам бір мезгілде пайда болды. Тәрбие қоғамдық құбылыс, онсыз қоғам өмірі ілгері дамымайды. Алғашңы қауымдық құрылыста ересектер балаларды еңбекке дағдыландыру үшін қауымның әдет-ғұрпын, салтын үйретті.
Таптық қоғамда тәрбие мақсатын анықтау қоғамның ең негізгі мақсатына айналды. Құл иеленуші қоғамдық құрылыста құлдар, өндіріс құралдары (жер, еңбек құралдары) - құл иеленушілерінің жеке меншігі болды. Тәрбиенің мақсаты құл иеленушінің мүддесіне бағындырылып, балаларды басқыншылық соғыс өнеріне тәрбиеледі.
Әрбір мемлекетте балаларға білім беру мен тәрбиені ұйымдастырудық нақтылы мәселелері мен әдістері қарастырылады. Мұғалім қандай адамды қалыптастыратынын дәл білуі керек. К.Д.Ушинский өз қызметінің айқын мақсатын көрмейтін тәрбиешіні құрылыс материалдарын бір жерге үйіп тастап, одан не алғысы келетінін білмейтін архитектормен салыстырады. Тәрбиеші жас ұрпаққа берілетін білім, іскерлік, дағдыны, тәрбиелейтін сезімді біліп, жоспарлы, мақсатты тәрбие жұмысын жүргізеді.
Я.А. Коменский "Тәрбие мақсаты және міндеттері, маңызы, жүзеге асыру жолдары адамның қоғамда алатын орнымен анықталу керек", "Келесі ғасырдық қандай болатындығы сол ғасыр үшін тәрбиеленген азаматтарға байланысты. Дүние - даналар-дық көптігімен баңытты" - деген ойлар айтты. Осы ойларын "Ана мектебінің" кіріспесінде өрбітеді.
"Тәрбие - адамды қалыптастыратын және жетілдіретін үйлесімді процесс" - деп Коменский тәрбие мақсатын төмендегі-дей негізгі элементтерге бөлді:
:: адамға барлық заттарды білгізу - "ғылыми білім";
:: заттардың және өзінің қожасы ету - "адамгершілік";
:: құдайға, заттарға құлшылық ету - "діни тәрбие";
:: тән саулығы - "дене тәрбиесі".
И.Г. Песталоцци тәрбиенің мақсаты балаға бастауыш білім, еңбек, ақыл-ой, дене тәрбиесін беріп, жан-жақты және үйлесімді дамыту деген.
Неміс педагогы А. Дистервег педагогикалық мәселелерді шешудегі сословиелік және шовинистік саясатқа қарсы күресіп, "Мектептің міндеті - адамзатты және өз халқын сүйетін саналы азаматтарды тәрбиелеу" - деген.
К.Д. Ушинский тәрбиенің мақсаты қоғамға пайдалы, адамшылығы бар адамды тәрбиелеу деген. Ол адамгершілік тәрбиесін ақыл-ой, еңбек тәрбиесімен тығыз байланысты қарастырады.
П.П.Блонский тәрбие мақсаты балаға жалпы адамзаттың және ұлттың мәдениетті меңгеруге көмектесу, жеке тұлғаның жалпы адамзаттық идеалдарын қалыптастыру деген.
1941-1990 жылдардағы педагогикалық әдебиеттерде "жан-жақты даму" ұғымына ақыл-ой, политехникалық оқу және өндірістік еңбек, адамгершілік тәрбиесі, дене және эстетикалық тәрбие салалары енгізілді.
А.С.Макаренко тәрбиенің мемлекеттік міндеті негізінде педагогикалық міндет қойып, педагогтардың жұмысын бақылауға алуға болатындығын атап көрсетті. Ол "Тәрбиенің негізгі мақсаты баланы жан-жақты дамыту" - деген ұсынысты қолдады, В.А.Сухомлинский оны жүзеге асырды.
Тәрбие мақсаты қазақ тәлім-тәрбие тағылымына да қойылды. Ұлы ұстаз Әбу Насыр әл-Фараби "Адамға ең әуелі білім емес, тәрбие берілуі керек. Онсыз берілген білім - адамзаттың қас жауы. Ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі" - деді.
Ы.Алтынсарин "өмірдің негізгі мәні -- еңбек, ол адамның адамгершілік қасиетін мәртебелендіреді, өмірдің шын қадірін тек еңбексүйгіш адам ғана түсіне алады. Мәнсіз еңбек, мағынасыз бейнетқорлық адамның жігерін мұқалтады, өз еңбегінің қызығын, рақат-ләззатын көре білу - кісіліктің басты белгісі" - деген.
Абай Қүнанбаев талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым сынды жеке тұлғалық жақсы сапаларды қалыптастыру мақсатын қойып, өсек, өтірік, маңтаншақтың, еріншектік, бекер мал шашпақ сияқты зиянды әдеттерді жоюға шақырады.
М.Жұмабаев "Көркем денелі, түзу ойлайтын, дәл пішетін, дәл табатын ақылды болса, сұлу сөз, сиқырлы үн, әдемі түрден .ляззат алып, жаны толқынарлық болса, баланың дұрыс тәрбие алып шын адам болғандығы" - деп жазды.
Мәтжан Мақсымұлы Тілеужанов өзінің "Қазақ тағылымы" атты монографиясында (1994) қазақ тағылымының негізгі бағыттарын атап көрсетті. Олар: ар-ождан тазалығын сақтау; ақыл-ойлы, парасатты болу; барлық әрекетінен, сөйлеген сөзінен, қарым-қатысынан, көзқарасынан ғибрат иісі аңқып тұру; ерте тұрып, кеш жату; аз сөйлеп, көп тыңдау; иманды, инабатты, қайырымды болу; жас ұрпаққа тәрбие беруден жалықпау; халық дәстүріне берікболу; оны жаңарту; әдет-ғұрыпта жоқ нерселерден алулақ болу; сегіз қырлы, бір сырлы болу; халқының рухына кір салмау; ел берекесін сақтап, оның баюына үлес қосу.
Сонымен дәстүрлі педагогикада жас ұрпақты тәрбиелеудің негізгі мақсаты "жан-жақты үйлесімді дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру" - деп жазылды.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы "Мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы" халықаралық адам құқығы туралы нормаларға сәйкес жазылған.
Қазақстан Республикасында халыққа білім, тәрбие берудің Негізгі мақсаты-Қазақстанның егемендігін қамтамасы ететін, оны бүкіл дүние ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тәрбие - адамзат тарихының біте қайнасқан, ажырамас бөлігі. Тәрбиенің нәтижесінде талай ғасырлардан қалыптасқан ұлттық сана, іс - тәжірибе, салт - дәстүр асыл мұра ретінде осы күнге дейін жетті.
Тәрбие - қоғамдық құбылыс, оның негізгі қозғаушы күші, өркениетті елді қалыптастыратын берік құрылыс материалы. Сондықтан адам баласы қай қоғамда болмасын ұрпақ тәрбиесін жетілдірудің тиімді үрдісін жасауды басты назарда ұстаған.
Тәрбиенің тиімділігін арттыру ісін жүзеге асыру әрбір қоғамдағы мемелекет мұқтаждығына, талаптарына тәуелді. Өйткені мемлекет талаптарының, мұқтаждығының өтелуі, оның саяси - экономикалық күш - қайратын шыңдап, бекіте түседі. Сол себепті ұрпақ тәрбиесіндегі ең басты шарт - мемлекет талаптарынан туындайтын тәрбие жүйесін құру, мақсаты айқындау.
Бүгінгі күннің сұранысы - сапалы біліммен қаруланған, бәсекеге қабілетті, белсенді, шығармашыл, өркениетті болашақ үшін күресуге барын салатын, жоғары мәдениетті, адамгершілік түсініктері берік бекіген, кез - келген ісінде патриоттық сезімі көрніс тапқан ұрпақ. Мұндай ұрпақты тәрбиелеу ісінде мемелекет, білім беру мекемелеріне зор талаптар қойып, үлкен сенім артады.
Тәрбие - педагогикалық жүйеде өзіндік бағыты, мазмұны, ұйымдастырылу ерекшелігі, формалары, әдіс - тәсілдері бар өте маңызды процесс. Сол себепті педагогикада тәрбиені ұйымдастырудың негізгі жүйесін, жолдарын, бағыттары мен ұстанымдарын, заңдылықтарын белгілейтін, педагогтің тәрбиелік функцияларын айқындайтын - тәрбие жұмысын ұйымдастыру әдістемесі қалыптасты.
Тәрбие ісімен айналысушы әр педагог өзінің тәрбиелік функцияларын біліп қана қоймай, оны жүзеге асырудың жолдарын, тәсілдерін жан - жақты іздестіріп, шығармашылықпен жұмыс жасауы тиіс. Өзінің тәрбиелік міндеттерін оқушылардың жас және жеке ерекшелігінің спецификасын, олардың арасында пайда болған қарымқатынасты ескере отырып, ұйымдастырғаны жөн.
Педагогтың тәрбиелік іс - әрекетіндегі басты мақсат - жеке тұлғаның өздіндік дамуына көмектеу, оның шығармашылық потенциалын жүзеге асыру, оқушының әлеуметтік - экономикалық мұқтаждықтары мен құқықтарын қорғауды қамтамассыз ету, оқушыларды жеке даралыққа үйретіп, өз проблемаларын шешудегі белсенділіктерін арттыруға қажетті және жеткілікті жағдай жасау.
Педагогтің тәрбиелік функцияларының мазмұны - педагогикалық процесті басқару функциялары негізінде анықталады.
Педагогикалық процесте басқару функцияларын 3 деңгейге бөліп қарауға болады.
Бірінші деңгей - педагогикалық және әлеуметтік - гуманитарлық функциялар. Бұл функциялар оқушының жеке актуалды проблемаларын шешуге көмектесетін әлеуметтік дамуына жағдай жасауға, сондай - ақ оны жеке өмір сүре білуге дайындауға бағытталған.
Екінші деңгей - ұйымдастырушылық, коммуникативтік функциялар.
Бұл функциялар оқушылар арасында қарым - қатынасты реттеуге, анықтауға, ұжым мүшелрінің дамуына жағымды психологиялық ахуал арнатуға бағытталған әркеттерден тұрады.
Үшінші деңгей - басқару, болжау, мақсат белгілеу, жоспарлау, түзету функциялары.
Тәрбиеде, қолданылған ұйымдастыру формаларының тиімділігін зерттеу - маңызы іс. Тәрбие формасының тиімділігін зерттеу дегеніміз - оның нәтижелерін анықтау және оны ұйымдастырылған жұмыстарға жұмсалған күшпен, уақыт мөлшерімен салыстыру.
Тәрбие жұмысында кез - келген ұймдастырылған шараның тиімділік сапасы, тәрбие міндеттерінің өз шешімін табу дәрежесі - оқушылардың одан алған әсерінің өлшемімен, өзара қарым - қатынас деңгейімен, шығармашылық белсенділігімен, жеке даралығымен өлшенеді.
Ұйымдастырылған тәрбие формасының тиімділігін анықтаудың әдістемелері мен жолдары өте көп. Сондай шаралардың бір қатарына тоқталып өтелік.
Оқушылардың шараға дайындық кезіндегі және шара аяқталғанан кейінгі мінез - құлқына салыстырмалы бақылау жүргізу әдістемесі.
Шара барысындағы оқушының көрсеткіштерін әр ситуация бойынша бақылау қолданылған форманың тиімділігіне жалпылай сипаттама беруге көмектеседі. Бұл жұмысты шара барысы бойынша оқушылармен бірлікте талдау жасап, әңгімелесіп, сол сәттегі оқушылардың мінез - құлқындағы, тәртібіндегі өзгерістерді бақылап, салыстыру арқылы жүргізуге болады.
Оқушы әрекетін бағалау банкі
Оқушылардың шараға дейінгі көңіл - күйі, мінез - құлқы
Оқушының аты - жөні
Оқушылардың шара өткеннен кейінгі көңіл - күйі, мінез - құлқы
Көңіл - күйі
Мінезі
Көңіл - күйі
мінезі
Оқушылар әрекетін анкеталау. Бұл әдістемені әр оқушыға жеке қолану ұсынылады. Анкета сұрайтар қою арқылы жүргізіледі. Сұрақтар мазмұнын ұйымдастырушы өзі белгілейді. Мәселен, неге қол жетті және неге жетпеді, неліктен?, осы шараны қайта ұйымдастыратын болсақ, нені өзгертер едің? т. б. мазмұнда. Сұрақтарға жауап ала отырып, шара жөнінде оқушылардың ойын, көзқарасын, шараның ол үшін маңызды элементтерін анықтап, қолданылған форма тиімділігіне әділ баға беруге болады.
Шара барысы бойынша оқушылар ойын анықтау анкетасы
Оқушы аты - жөні _____________________
Неге қол жетті?
Неге қол жетпеді?
Шараны ұйымдастыру бойынша ұсынысың
Қай жерін өзгертер едің?
Жұмыс формасын жеке бағалау. Жыл соңында оқушыларға, ата - аналарға жыл бойы қатысқан жұмыстарын еске түсіріп, оларды түсграммасы, шкала немесе сөз арқылы бағалау ұсынылады. Жүргізілген жұмыс формаларының тиімділігін анализдеу ісінде қатысушылардың қаншалықты белсенділік көрсеткендерін бағалау арқылы қолданылған формалардың тиімділігі жөніде мәлімет алуға болады.
Жұмыс формаларының тиімділігн зерттеу оның жетістіктері мен кемшіліктерін, алдағы уақытта оларды жетілдіру немесе болдырмау жолдарын қарастыру және нәтижелерді үнемі бақылап отыру үшін қажет.
Шкалалық анкеталар қолдану. Бұл әдістеме арқылы ұйымдастырылған шараның
тиімділігі жөнінде маңызды және объективті мәліметтерді алуға болады. Оқушыларға төмендегідей мазмұндағы сұрақтарға (сұрақтарды ұйымдастырушының өзі белгілейді) жауап беру ұсынылады:
oo - осы істе өз қабілетің мен талантыңды қаншалықты көрсете алдың?
oo - белесенділігіңді, қызығушылығыңды көрсете алдың ба? т. б.
4
3
2
1
0 оқушылар аты - жөні
шкала көрсеткіштері:
4 - толық көрсеттім
3 - негізінен көрсеттім
2 - жекелеген жағдайларда
1 - аз көрсеттім
0 - көрсете алмадым.
Сұрақтардың мазмұнын өзгерту арқылы ұйымдастырылған шара жөніде өзгеде мәліметтерді алуға болады. Мәселен,
oo - жүргізілген іс біздің ұжымдағы өзара қарым - қатынасты дамытуда маңызды ма?
oo - жүргізілген іс сенің творчестволық қабілетіңді дамытуда маңызды ма? т. б.
4
3
2
1
0 оқушылар аты - жөні
Ұсынылатын шкала жүйесі:4 - маңызды
3 - маңызды маңызсыздан басым
2 - айту қиын
1 - маңызсыз маңыздыдан басым
0 - маңызсыз
Берілген шкала бойынша оқушылар қолданылған форманың жалпы барысын және ондағы әр элементтің өздері үшін тиімділігін бағалайды.
Бүгінгі инновациялық жаһандану кезеңінде білім беру мекемелерінің алдында тұрған басты міндеттерінің бірі - білім берудің барлық аймағында компьютерлік технологияны қолдану. Нәтижесінде шығармашыл, креативті, іздемпаз, ақпаратты-технологиялық мәдениеті жоғары, бәсекеге қабілетті, өз ойын ашық демонстрациялай алатын жеке тұлға қалыптастыру.
Компьтерлік технологияны тәрбие процесінде пайдалану педагогикалық тәжірибеде дамыта оқыту технологиясын шапшаңдататын психолого-педагогикалық әдістемелерді кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.
Тәрбие процесінде компьютерді - зерттеу құралы, тәрбиелік деңгейді анықтайтын диагностикалау құралы, жеке адамның технологиялық білігін, шығармашылық қабілетін дамытатын ақпарат көзі ретінде де пайдалануға болады.
Қоғамның дамуы саяси - әлеуметтік ұстаным мен экономикалық мәдениеттің қарқынды өзгеруіне тікелей байланысты. Бүгінгі қоғамда ақпараттық мәдениеті, құзырлығы жоғары тұлғаның алатын орны ерекше.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз - дербес компьютерде жұмыс жасау, галамтор мүмкіндіктері мен ресурстарын еркін пайдалану, бір - бірімен қарым - қатынас жасау және ақпаратты әр түрлі формаларда бере білу біліктілігі. Ақпараттық мәдениетті информатика немесе өзге де сабақтардағы дайын бағдарлмалар арқылы қалыптастыру жеткіліксіз. Бұл бастама өзінің жалғасын сабақтан тыс шаралар барысында табуы тиіс.
Компьютерлік технология бүгінгі қоғамда жәй электронды есептеу, жазу техникасы ғана емес, барлық субъектілер байланысын қамтамасыз ететін ақпарат көзі және байланыс жүйесінің универсалды құралы ретінде қабылдануы тиіс. Ал ақпарат көздері - бүгінгі күнде жеке сананы қалыптастырып, қоғамдық сананы шыңдайтын, адамзат құзырлығының басты құралдардың біріне айналғаны баршаға мәлім. Сондықтан ұрпақ тәрбиесінде қоғамдық мазмұн, үрдіс, айқын мақсат және тәрбиеленушілердің қызығушылығы мен талап - тілектерінің ескерілген нақты жүйесі балуы тиіс.
Қолданылған әдебиеттер
1. 1. Есқалиева С.Б. Тәрбие жұмысының теориясы және ұйымдастыру әдістемесі. 2011 ж.
2. 2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Алматы, 2004 ж.
Тәрбие теориясы мен әдістемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Конец формы
Тәрбие теорияс
Тәрбие - қоғамның негізгі қызметтерінің бірі, жеке адамды мақсатты, жүйелі қалыптастыру процесі, аға ұрпақтың тәжірибесін кейінгі буынға меңгертіп, олардың сана-сезімін, жағымды мінез-құлқын дамытушы. Ересек буын қоғамдыдтарихи өмірде жинаңталған тәжірибені, білімді жас буынға тәрбие процесі арқылы береді.
Тәрбие материалдық игіліктерді өндіруге қабілетті, іскер адамдарды дайындауға бағытталуы қажет. Басты өндіруші күш - жеке тұлға. Адам жүйелі түрде күрделі қатынастарға араласып, қоғамдағы қалыптасқан идеяны, саяси және моральдық көзқарастарды, сенімдерді қоғамдағы адамдардық өмір сүру тәртібін меңгереді.
Педагогика баланы оқыту, тәрбиелеу тәжірибелерін қорытып, тәрбие және даму үшін қажетті жағдайларды анықтайды.
Қорыта айтқанда, тәрбие - қоғамның тарихи әлеуметтік-экономикалық жағдайларынан туатын объективтік процесс.
Тәрбие процесінде бала өзінің дамуына қажетті жағдайларды пайдалануға тиіс. Табиғи және әлеуметтік орта оның көзқарасын дамытады Мақсат дегеніміз - бір нерсеге ұмтылу, іске асыру. Бұл тұрғыдан алғанда тәрбие мақсаты -- жастарды өмірге әзірлеу мақсатымен жүргізілетін тәрбие жұмыстарының нәтижесін ерте болжау.
Тәрбиенің мақсаты мен жүйесі мемлекеттің саясаты мен экономикасына тәуелді. Тәрбие мен қоғам бір мезгілде пайда болды. Тәрбие қоғамдық құбылыс, онсыз қоғам өмірі ілгері дамымайды. Алғашңы қауымдық құрылыста ересектер балаларды еңбекке дағдыландыру үшін қауымның әдет-ғұрпын, салтын үйретті.
Таптық қоғамда тәрбие мақсатын анықтау қоғамның ең негізгі мақсатына айналды. Құл иеленуші қоғамдық құрылыста құлдар, өндіріс құралдары (жер, еңбек құралдары) - құл иеленушілерінің жеке меншігі болды. Тәрбиенің мақсаты құл иеленушінің мүддесіне бағындырылып, балаларды басқыншылық соғыс өнеріне тәрбиеледі.
Әрбір мемлекетте балаларға білім беру мен тәрбиені ұйымдастырудық нақтылы мәселелері мен әдістері қарастырылады. Мұғалім қандай адамды қалыптастыратынын дәл білуі керек. К.Д.Ушинский өз қызметінің айқын мақсатын көрмейтін тәрбиешіні құрылыс материалдарын бір жерге үйіп тастап, одан не алғысы келетінін білмейтін архитектормен салыстырады. Тәрбиеші жас ұрпаққа берілетін білім, іскерлік, дағдыны, тәрбиелейтін сезімді біліп, жоспарлы, мақсатты тәрбие жұмысын жүргізеді.
Я.А. Коменский "Тәрбие мақсаты және міндеттері, маңызы, жүзеге асыру жолдары адамның қоғамда алатын орнымен анықталу керек", "Келесі ғасырдық қандай болатындығы сол ғасыр үшін тәрбиеленген азаматтарға байланысты. Дүние - даналар-дық көптігімен баңытты" - деген ойлар айтты. Осы ойларын "Ана мектебінің" кіріспесінде өрбітеді.
"Тәрбие - адамды қалыптастыратын және жетілдіретін үйлесімді процесс" - деп Коменский тәрбие мақсатын төмендегі-дей негізгі элементтерге бөлді:
:: адамға барлық заттарды білгізу - "ғылыми білім";
:: заттардың және өзінің қожасы ету - "адамгершілік";
:: құдайға, заттарға құлшылық ету - "діни тәрбие";
:: тән саулығы - "дене тәрбиесі".
И.Г. Песталоцци тәрбиенің мақсаты балаға бастауыш білім, еңбек, ақыл-ой, дене тәрбиесін беріп, жан-жақты және үйлесімді дамыту деген.
Неміс педагогы А. Дистервег педагогикалық мәселелерді шешудегі сословиелік және шовинистік саясатқа қарсы күресіп, "Мектептің міндеті - адамзатты және өз халқын сүйетін саналы азаматтарды тәрбиелеу" - деген.
К.Д. Ушинский тәрбиенің мақсаты қоғамға пайдалы, адамшылығы бар адамды тәрбиелеу деген. Ол адамгершілік тәрбиесін ақыл-ой, еңбек тәрбиесімен тығыз байланысты қарастырады.
П.П.Блонский тәрбие мақсаты балаға жалпы адамзаттың және ұлттың мәдениетті меңгеруге көмектесу, жеке тұлғаның жалпы адамзаттық идеалдарын қалыптастыру деген.
1941-1990 жылдардағы педагогикалық әдебиеттерде "жан-жақты даму" ұғымына ақыл-ой, политехникалық оқу және өндірістік еңбек, адамгершілік тәрбиесі, дене және эстетикалық тәрбие салалары енгізілді.
А.С.Макаренко тәрбиенің мемлекеттік міндеті негізінде педагогикалық міндет қойып, педагогтардың жұмысын бақылауға алуға болатындығын атап көрсетті. Ол "Тәрбиенің негізгі мақсаты баланы жан-жақты дамыту" - деген ұсынысты қолдады, В.А.Сухомлинский оны жүзеге асырды.
Тәрбие мақсаты қазақ тәлім-тәрбие тағылымына да қойылды. Ұлы ұстаз Әбу Насыр әл-Фараби "Адамға ең әуелі білім емес, тәрбие берілуі керек. Онсыз берілген білім - адамзаттың қас жауы. Ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі" - деді.
Ы.Алтынсарин "өмірдің негізгі мәні -- еңбек, ол адамның адамгершілік қасиетін мәртебелендіреді, өмірдің шын қадірін тек еңбексүйгіш адам ғана түсіне алады. Мәнсіз еңбек, мағынасыз бейнетқорлық адамның жігерін мұқалтады, өз еңбегінің қызығын, рақат-ләззатын көре білу - кісіліктің басты белгісі" - деген.
Абай Қүнанбаев талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым сынды жеке тұлғалық жақсы сапаларды қалыптастыру мақсатын қойып, өсек, өтірік, маңтаншақтың, еріншектік, бекер мал шашпақ сияқты зиянды әдеттерді жоюға шақырады.
М.Жұмабаев "Көркем денелі, түзу ойлайтын, дәл пішетін, дәл табатын ақылды болса, сұлу сөз, сиқырлы үн, әдемі түрден .ляззат алып, жаны толқынарлық болса, баланың дұрыс тәрбие алып шын адам болғандығы" - деп жазды.
Мәтжан Мақсымұлы Тілеужанов өзінің "Қазақ тағылымы" атты монографиясында (1994) қазақ тағылымының негізгі бағыттарын атап көрсетті. Олар: ар-ождан тазалығын сақтау; ақыл-ойлы, парасатты болу; барлық әрекетінен, сөйлеген сөзінен, қарым-қатысынан, көзқарасынан ғибрат иісі аңқып тұру; ерте тұрып, кеш жату; аз сөйлеп, көп тыңдау; иманды, инабатты, қайырымды болу; жас ұрпаққа тәрбие беруден жалықпау; халық дәстүріне берікболу; оны жаңарту; әдет-ғұрыпта жоқ нерселерден алулақ болу; сегіз қырлы, бір сырлы болу; халқының рухына кір салмау; ел берекесін сақтап, оның баюына үлес қосу.
Сонымен дәстүрлі педагогикада жас ұрпақты тәрбиелеудің негізгі мақсаты "жан-жақты үйлесімді дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру" - деп жазылды.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы "Мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы" халықаралық адам құқығы туралы нормаларға сәйкес жазылған.
Қазақстан Республикасында халыққа білім, тәрбие берудің Негізгі мақсаты-Қазақстанның егемендігін қамтамасы ететін, оны бүкіл дүние ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz