Тұлғаның базалық мәдениетін қалыптастыру

І. Кіріспе
1. Ғылыми дүниетанымның қалыптасуы
2. Азаматтық тәрбиенің мәні
3. Отаншылдық тәрбиенің мақсаты
4. Эстетикалық тәрбие
5. Еңбек тәрбиесі
6. Экономикалық тәрбие
7. Экологиялық тәрбие

Соңғы педагогикалық зерттеулерде «тұлғаның базалық мәдениеті» түсінігі қабылданған. Адамның іс-әрекеті барысында жүзеге келетін білімдер ептіліктер, дағдылар, ой-өріс, адамгершілік және эстетикалык даму деңгейі, ортактасу әдістері мен формалары – бәрі қосылып, «тұлғаның базалық мәдениетін» құрайды.
Тәрбие тұлғаның аталған мәденнетін дамытушы әрі қалыптастырушы бірден бір құрал. Соңғы педагогикалық әдеблеттерде тұлғаның базалық мәдениетін түзуге көмектесетін бірнеше жеке элементтер аталады:
- табиғатқа бағытталған құндылықтар (адамгершілік тәрбиесі, тұлға сапасы ретінде танылған дұрыста тұрақты қатынастар жасау):
- өмір, тіршілікке бағытталған құндылықтар (адам құқын және оның құндылық мәнін дәріптеу; бақыт, еркіндік, ар-намыс, әділдік-теңдік, туысқандық және т.б. сынды құндылықты категорияларды қаллыптастыру);
- қоғамға бағытталған құндылықтар (қоғамнын құқықтық негізі және оның саяси құрылымымен танысу; қоғамдағы жеке адам проблемасын зерттеу: «Мен» және қоғам, отаршылдық тәрбиесі);
- еңбекке бағытталған құндылықтар (еңбектік дағдыларға үйрету). Дәстүрлі педагогикада тұлғаның базалық мәдениетін қалыптастыруға орай жүргізілетін тәрбиелік іс-әрекеттердің бірқанша бағыттары аталады. Ғалымдардың көбі тәрбиелік істердің келесідей бағыттарын ұстанады (Б.Лихачев, В.А.Сластеник, М.П.Подласый,т.б.):
- ғылыми дүниетаным қалыптастыру;
- азаматтық тәрбие;
- еңбек тәрбиесі;
- адамгершілік тәрбиесі:
- эстетикалық тәрбие;
- дене тәрбиесі.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. педагогикалық тағлымдар Мұғалімдерге арналған көмекші құрал
Б. Аймағанбетова, Р. Төлеубекова, А. Бейсенбаева
2. «Педагогика» Ж. Қоянбаев
3. «Педагогика пәнінің неіздері» Оқу құралы Дайрабаева А.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Тұлғанын базалық мәдениетін қалыптастыру
Соңғы педагогикалық зерттеулерде тұлғаның базалық мәдениеті
түсінігі қабылданған. Адамның іс-әрекеті барысында жүзеге келетін білімдер
ептіліктер, дағдылар, ой-өріс, адамгершілік және эстетикалык даму деңгейі,
ортактасу әдістері мен формалары – бәрі қосылып, тұлғаның базалық
мәдениетін құрайды.
Тәрбие тұлғаның аталған мәденнетін дамытушы әрі қалыптастырушы бірден
бір құрал. Соңғы педагогикалық әдеблеттерде тұлғаның базалық мәдениетін
түзуге көмектесетін бірнеше жеке элементтер аталады:
- табиғатқа бағытталған құндылықтар (адамгершілік тәрбиесі, тұлға сапасы
ретінде танылған дұрыста тұрақты қатынастар жасау):
- өмір, тіршілікке бағытталған құндылықтар (адам құқын және оның құндылық
мәнін дәріптеу; бақыт, еркіндік, ар-намыс, әділдік-теңдік, туысқандық және
т.б. сынды құндылықты категорияларды қаллыптастыру);
- қоғамға бағытталған құндылықтар (қоғамнын құқықтық негізі және оның
саяси құрылымымен танысу; қоғамдағы жеке адам проблемасын зерттеу: Мен
және қоғам, отаршылдық тәрбиесі);
- еңбекке бағытталған құндылықтар (еңбектік дағдыларға үйрету). Дәстүрлі
педагогикада тұлғаның базалық мәдениетін қалыптастыруға орай жүргізілетін
тәрбиелік іс-әрекеттердің бірқанша бағыттары аталады. Ғалымдардың көбі
тәрбиелік істердің келесідей бағыттарын ұстанады (Б.Лихачев, В.А.Сластеник,
М.П.Подласый,т.б.):
- ғылыми дүниетаным қалыптастыру;
- азаматтық тәрбие;
- еңбек тәрбиесі;
- адамгершілік тәрбиесі:
- эстетикалық тәрбие;
- дене тәрбиесі.
Тәрбиелік істердін кейбір жетекші бағыттарынын мазмұнын ашайық.
Ғылыми дүниетаным тәроиесі. Дүниетаным негізі - әлемді түсіну, яғни
қоршаған болмыс жөніндегі білімдер тобын меңгеру. Бұл білімдер мен ұғымдар
ертеңге де, бүгінге де, алыс болашаққа да қатысты. Олардың бәрі адамдардың
рухани дүниесінің кәусар көзі. Дүниетаным құрамы күнделікті өмір барысында,
өнерде, әдебиетте, ғылым мен дінде қалыптасатын белгілі мұраттар мен шындық
бейнелерінде көрінген болмыстық қабылдаулардан құралады.
Дүниетаным наным, сеніммен байланысты. Дүниетаным көзқарастары
адамның ұзақ уақыт айналысқан күрделі ақыл-ес жұмыстарының негізінде
орнығады. Бұл көзқарастар тұлғаның рухани өмірінің тұғырына, оның Мен
мәніне айналып, өмірлік ұстанымын айқындауға негіз болады.
Дүниетанымның қалыпта,суы кездейсоқ жәй, тұрмыстық тәжірибеден не
әрқилы дүниетанымдық ұстанымдар тоғысынан, немесе саналы, тұғырлы идеялар,
мұратгар мен принциитердің теориялық зерттеулері арқасында болуы мүмкін.
Адам дүниетанымында әрқашан белгілі уақыт, заман бслгілері көрініс
береді. Әлем жөніндегі бүгінгі ұғым, дүннетаным бүкілдей ғылым
жетістіктерінің негізінде қаланды. Біздің қазіргі дәуірімізге тән
дүниетанымдық көзқарастар: демократия құндылықтары және адам құқын, оның
экономикалық және саяси еркшеліктерін, ар-намыс және дүниетанымдық
еркіндікті бүкіл әлем болып қолдан-қуаттау және қорғау. Күннен күнге білім
құндылығы артуда. Қоғам болашағы да осы білімге иек артады, стратегиялық
әлеуметтік бағдарламалар да кебіне білімді негізге алып түзетілетін болды.
Ғылыми дүниетаным қалыптастырудағы басты мақсат - мына күрделі де
қайшылықты өмірде адамға өз бетінше дербес іс-әрекет жасаудың бағдарын
беру.
Азаматтық тәрбие мәні - кемелденудегі ұрпақты отаншылдық құқықтық
адамгершілік сезімдеріне баулып, өз қадірін, тұлғалық еркіндігін,
тәртіптілікті, басқа азаматтар мен мемлекеттік билікті сыйлауды үйрету,
сонымен бірге жүктелген міндеттерді орындау, отаншылдык, ұлтжандылық және
ұлтаралық сыйластық сезімдерін үйлесімді байланыстыра білу қабілетін
дамыту.
Азаматтық тәрбие мақсаты - әр адамда қоғамның адамгершілік
мұраттарын, Отанға деген сүйіспеншілік, бейбітшілікке ат салысу ықылас
-ниеттерін қалытастыру. Азаматтықтың негізгі элементтері - мемлекет және
басқа азаматтарды құрметтеуге байланысты өз міндеттерін орындауға мүмкіндік
беретін адамгершілік және құқықтық мәдениет. Кемелденген азаматтықтың
белгісі - сөз бен істің бірлігі. Адам тұлғасының дамуына бағытталған
гуманистік қадамдар да - осы азаматтық сезімдердің деңгейімен бағаланады.
Азаматтық тәрбиеге байланысты іс-әрекеттер мазмұны: әрекет-қылыктың
конституциялық және құқықтық талаптарын зерттеу, үйрену; бейбітшілікке,
зорлау күшін жұмсамауға тәрбиелеу; қоғам және тұлға мүддесін танытушы
қоғамдық сананың бір формасы азаматтың сезімін, ұлтаралық ортарласу және
құқықтық қатынастар мәдениетін, еліміздің жетістіктері жөніндегі білімдер
жүйесін, адаммың қоғамда өз мүмкіндіктерін іске асыруға себепші азаматтық
тәжірибесін қалыптастыру.
Азаматтық тәрбие тиімділігін көтерудің арқасында төмендегідей
жетістіктерді қолға түсіруіміз мүмкін:
- азаматшылдық идеяларын қабылдаудың психологиялық кейіп жағ-дайлары
жасалады:
- азаматтар өз араларындағы міндеттерді мойындайтын болады;
- бірлікті өмір сүруге дағдыланады;
- өз талаптарында, әрекет-қылықтарында, әдеттері мен әрекеттерінде.
ниеттері мен қалауларында астамдылыққа бармауға үйренеді;
- басқалар мүддесін де ескерудің қажеттігін сезінетін болады:
- қоғамдағы бейбітшілік, өзара түсіністік, ымырашылдық пен тәртіптілік
сақтау үшін қажет азаматтық ортақтасудың басты шарты өзіндік бақылау мен
қадағалау жүргізуге бейімделеді.
Отаншылдық тәрбиесі. Бұл тәрбиенің мақсаты - оқушыда өз Отанына деген
сүйіспеншілік сезімін оятып, оған адал қызмет жасауға, оны қорғауға баулу;
туған ел тарихы және өз халқы мен басқа дауыстардың мәдени мұрасын,
салттары мен дәстүрлерін қастерлеу қатынасып қалыптастыру;
Отаншылдық тәрбиесінің мазмұны:
- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін (Ел таңба, Ту, Әнұран)
зерттеп, тану. Сонымен бірге басқа елдердің де мемлекеттік белгілерін білу:
-отаншылдық (өз Отаныңа болған сүйіспеншілік) пен интерпаци-анализмнің
(басқа ұлт адамдарына, елдерге, мемлекеттерге бағытталып қалыптасқан достық
қатынастар сезімі) әрқилы тұстарын түсініп, қайта қарастыруға мүмкіндік
беретін білімдер шеңберін кеңейту;
- туған өлке табиғаты мен тарихын зерттеу;
- елімізбен байланысқан өзге мемлекеттер тілін, тарихын, ондағы халықтар
салты мен дәстүрлерін білу;
- халқымыздың жауынгерлік даңқы мен қаһармандығына байланысты нақты дерек
көздерін іздеу және зерттеу.
Құқықтық тәрбие. Құқықтық тәрбие мақсаты — оқушыларда құқықтық
мәдениет пен құқықтық әрекет-қылық қалыптастырып, оларды құқықтық заңдылық
талаптарын түсінуге әрі мойындауса баулу. Құқықтық тәрбие жүйесі мемлекет
сипаты және саясатымен белгіленеді.
Құқықтық норма адамның қоғамдағы талапқа сай әрекет-қылығының
мұратты (идеяльная) моделі. Құқық пен тәрбиенің өзара байланысты әрекеті
негізінен жанама түрде тәрбиеге араласқан ата-аналар мен ересектеер
арқылы іске асып барады. Азаматтық қорғанысы әлі жетілмеген бала заң
аясында қолдау табады: оның ерекше мәртебесі Адам құқықтарының жалпы
декларациясында(1989ж) және Бала туралы Конвенцияда (1989ж) жарияланды.
Отбасы және мектеп жағдайларында балалар орынды әрекет-қылық әдеттерін
адамгершілік және құқықтық нормаларын, әлеуметтік іс-әрекеттердің алғашқы
дағыларын меңгере бастайды.
Құқықтық тәрбиеге байланысты іс-әрекеттер мазмұны - құқық бұзушылық
әрекеттерге арқау болар жағдайларды (өмір мен тәрбиедегі қолайсыз
жәйттерді) жою; оқушылардың өмірі мен тәрбиесіне орай жағдайлар мен оларды
қоршаған ортаны зерттеу; тәрбиеленушінің жеке ұстанымдарына түзетулер
енгізу; бұрын қылмыс жасаған оқушылармен жұмыс алып бару.
Адамгершілік тәрдиесі. Бұл қоғамдық талаптар және әрекет-қылық
нормаларын ескерумен іс жасауға мүмкіндік беруші ептіліктер мен дағдыларды
қалыптастыруға бағытталған тәрбие процесінің мәнді бір бөлігі.
Мәдениет тарихында адамгершілік тәрбиесі мәнін түсінудің төрт негізгі
дәстүрі қалыптасқан:
- патерналистік (патер - лат. әке. үлкендерге құрмет түріндегі
адамгершілік тәрбиесі);
-діни-дәстүрлік (діни наным сенімдер мәртебесін қолдау түріндегі
адамгершілік тәрбиесі);
- ағартушылық (ғылыми білімдер игерудің нәтижесі түріндегі адамгершілік
тәрбиесі);
-коммунитаторлық (коммуна-лат. қауым, бірлестік; ұжым-шылдық сезімін
қалыптастыру сезімі түріндегі адамгершілік тәрбиесі).
Адамгершілік тәрбиесінің мақсаты - өз іс-әрекетіне жауапкершілікті,
адал, намысты, жалғамдық пен кәззаптықтан жаны аулақ адамды тәрбиелеу.
Алайда адамгершілік тек сырттай форма ретінде игерілуі мүмкін емес,
ол адамның тұлғалық дербестігін енгізделіп, әр тұлғаның өзіндік заңы
күйінде танылады. Адамгершілік қалаған уақытта, қалаған нақты жолмен
орындалатын жәй мақсат емес. Ол адами іс-әрекеттің өз негізінде жатқан
мақсаттардың мақсаты.
Адамгершілік тәрбиесі негізінде қалыптасушы сапа-қасиеттер түрі
келесідей: шыдамдылық, жомарттық, әдептілік, ізгіліктілік; адамдар
арасындағы өзара сыйластық, өзара жәрдем және жолдастық үлкенге сый, кішіге
қамқорлық әйел және ер арасындағы құрметтеу қатынасы; өзіндік
тәртіптілік, өзіндік қадағалау, өзіндік басқарым, өзін өзі тану, өзін өзі
реттеу қабілеттері. Әр адам өзі қалаған әдет-қылықтарды ардақтау арқылы өз
адамгершілігінің дамуына ықпал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.