Қазақстан жаңа заман тарихы
Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні
Лекция №2 XYIII . XIX ғ. Басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен деректері.
Лекция №3 ХҮІІІ ғ. І жартысындағы Қазақстандағы Саяси жағдай.
Лекция №4 ХҮІІІ ғ. Бірінші жартысындағы қазақ хандығының ішкі.сыртқы жағдай және көрші елдермен қарым қатынасы.
Лекция №5 Қазақ халқының Жоңғар басқаншыларымен күресі.
Лекция №6 ХҮІІІ ғ. басындағы Қазқстандағы саяси жағдай.
Лекция №7 Қазақ билеушілерінің Ресей протекторлығын қабылдауы.
Лекция №8 ХҮІІІ.ХІХ ғ. І жартысындағы қазақ қоғамы.
Лекция №9 Қазақтардың Е.П. Пугачев басқарған шаруалар соғысына қатысуы. (1773.1775)
Лекция №10 Күші жүздегі халық.азаттық қозғалысы (1783.1797 жж.)
Лекция №12 Қазақстандағы ХVІІІ.ХІХ ғ.басындағы саяси жағдай.
Лекция №13 Қазақтардың ХҮІІІ.ХІХ ғ. басындағы әлуметтік .экономикалық шаруашылығы
Лекция №14.15 ХІХ ғ. бірінші жартысындағы Ресейлік саяси.әкімшілік жүйесінің Қазақстанға енгізілуі.
Лекция №16.17 Қазақ халқының Орта Азия хандарының езгісі мен патша үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық күресі ( ХІХғ.20.40 жж.)
Лекция №18.19 Қазақ жерлерінің Ресейдің құрамына қосылуының аяқталуы.
Лекция №20.21 XVIIІ.XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Лекция №22..23 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан.
Лекция №24.25 Реформа кезіндегі Қазақстандағы әлеуметтік.экономикалық дамуы.
Лекция №26..27 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан мәдениеті.
Лекция №28.30 ХХғ. басындағы Қазақстанның әлеуметтік.экономикалық жағдайы.
Лекция №2 XYIII . XIX ғ. Басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен деректері.
Лекция №3 ХҮІІІ ғ. І жартысындағы Қазақстандағы Саяси жағдай.
Лекция №4 ХҮІІІ ғ. Бірінші жартысындағы қазақ хандығының ішкі.сыртқы жағдай және көрші елдермен қарым қатынасы.
Лекция №5 Қазақ халқының Жоңғар басқаншыларымен күресі.
Лекция №6 ХҮІІІ ғ. басындағы Қазқстандағы саяси жағдай.
Лекция №7 Қазақ билеушілерінің Ресей протекторлығын қабылдауы.
Лекция №8 ХҮІІІ.ХІХ ғ. І жартысындағы қазақ қоғамы.
Лекция №9 Қазақтардың Е.П. Пугачев басқарған шаруалар соғысына қатысуы. (1773.1775)
Лекция №10 Күші жүздегі халық.азаттық қозғалысы (1783.1797 жж.)
Лекция №12 Қазақстандағы ХVІІІ.ХІХ ғ.басындағы саяси жағдай.
Лекция №13 Қазақтардың ХҮІІІ.ХІХ ғ. басындағы әлуметтік .экономикалық шаруашылығы
Лекция №14.15 ХІХ ғ. бірінші жартысындағы Ресейлік саяси.әкімшілік жүйесінің Қазақстанға енгізілуі.
Лекция №16.17 Қазақ халқының Орта Азия хандарының езгісі мен патша үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық күресі ( ХІХғ.20.40 жж.)
Лекция №18.19 Қазақ жерлерінің Ресейдің құрамына қосылуының аяқталуы.
Лекция №20.21 XVIIІ.XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Лекция №22..23 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан.
Лекция №24.25 Реформа кезіндегі Қазақстандағы әлеуметтік.экономикалық дамуы.
Лекция №26..27 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан мәдениеті.
Лекция №28.30 ХХғ. басындағы Қазақстанның әлеуметтік.экономикалық жағдайы.
Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның кезеңдері.
«Менің тарихқа ден қоюымның сыр-себебі де бүгінгі күннің оқиғаларынан тарихтың «тବбын сезінгенімде деп білемін» - деп жазды Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің қа-зақ та¬ри¬хына арнап, тебірене жазған «Тарих толқынында» атты кітабында.
Көптеген қоғамдық ғылымдар ішінде тарихтың атқарар қызметі орасан зор. Оның қоғам¬дବғы орны күннен күнге артып, ұлттық сананы қалыптастыруда таптырмас құралға айналып отыр. Әң¬гіме сол құралды тиімді әрі ұтымды пайдалана білуде.
Антика заманында өмір сүріп, «біз тарих жазбаймыз, біз өмір¬ба¬ян жазамыз» де¬ген қବ¬-натты сөздің авторы Плутарх өзі жаз¬ған «Сବлыс¬тырмалы өмірбаян» еңбегінің жас¬тар¬ды тәр¬¬-биелеу ісінде тап¬тыр¬май¬тын құрал екендігін айтқан болатын. Бұл кітап жас¬тарға өздеріне де¬-й¬ін өмір сүрген тарихи тұлғалар өнеге алар, үлгі тұтар жандар бо¬ла¬тын¬¬ды¬ғына кәміл сенді. Сол дәуірде сол елде өмір сүрген Гай Сал¬люс¬тий Крисп, Прокөпий Кесарийский си¬яқты авторлар да та¬рих¬тың тәрбиелік міндеттерін мойындаған болатын.
Тарихи білімнің келешек ұрпақтың ғылыми көзқарасының қа¬лып¬та¬суында атқаратын қы第меті талас тудырмауға тиісті. ХІХ ғасырда Ев¬ропа елдерінде тарих орта мектеп бағдар¬ла¬-мала¬рын¬да өзінің заңды оры¬нын иемденді. Оны міндетті түрде оқылатын пәндер қатарынан шы¬¬¬ға¬рып, меꬬ¬¬тептен тыс оқылатын сабақ ретінде қарастыру жа¬ғда¬й¬¬ының орын алған уа¬қыт-тары да бол¬ған. Бірақ, мұндай әрекеттердің бар¬лығы сәтсіздікке ұшырап, тарих пәні оқу орындарын¬да¬ғы өз¬і¬¬¬нің мәр¬тебелі орнына қайта оралды. Әлемдегі тарихи процесстерге қа-нық¬паған оқушылар ба¬с¬¬қа пәндерді, әсіресе қоғамдық ғылымдарды иге¬руге құлық та¬ныт¬¬-пайды.
Жаңа заман тарихынның кезеңдері. Бұл ХҮІІ-ХІХ ғасырлар. Бұл аралықта қазақ халқының жауынгерлік рухы ауыр сынға тап болды. Біздің жерімізге басып кірген жоңғарлармен соғыс басталды. 1723-1727 жылдардағы "ақтабан шұбырындыдан" қазақ халқы қайта еңсе көтерді. Ұлтты қорғаушылар қатарына Бөгенбай батыр, Қабанбай батыр, Наурызбай батыр және солар сияқты үлттың жауынгерлік рухын көтерген жарқын тұлғалы ерлер келіп, халықтың ерік-жігерінің тастүйін бірлігі Абылай хан тұсында ерекше бейнеленді. Батырларымен тізе қосып, қаһар-мандықтың тамаша үлгілерін көрсеткен, сөйтіп халықтың ұйтқысы болған Абылай ханның ерліктері сонау қатал заманда қазақ рухын қайта түлетудің бір алтын діңгегіне айналды.
Бейбітшіл сипаты бар рухани жұмыс та жалғасын тауып жатты. Оның ұйтқысы ұлттың рухани кесемдері — Төле, Қазыбек, Әйтеке билер болды. Олар сыртқы және ішкі алауыздықтарға қарамастан Абылай ханмен бірлесіп, ұлтты біріктіру жолында еңбек етті.
Келесі, екінші кезең - XX ғасыр. ХУШ-ХІХ ғасырларда Қазақ хандығы құлағаннан кейін қазақтардың арыңды рухы бұрқ етіп сыртқа шығудың әртүрлі жолдарын қарастырды. Төрелер мен қожалардың билігі қожырады, олардың үңірейіп бос тұрған орындарына ешкім отырған жоқ. - Ресей патшалығы да әлсіреді. Сол кезде қазақтарда өз мемлекетін құру үміті тағы да ояна бастайды. Алашорданың көсемдері Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов және басқалар болды.Қалай болғанда да, Алашорданың игілікті ісі өте қайғылы болды.
2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Көп ел¬дің көзі қорақты зиялы қауымы Қазақстан деген елді білгісі келеді. Ал ел туралы білім оның тарихынан басталады. Еліміздің елдігін қорғаған асыл ерлерінің болғандығын, әлемдік өрке¬ни¬ет¬¬ке өз үлесін қосқан мәдениет, әдебиет және ғылым саласында айтулы із қалдырған қай¬рат¬кер¬ле-ріміз болғандығын әлемге паш ететін тарих ғылымы. Сон¬дық¬тан да тарих тек қана ғылым, қу-ат¬ты тәрбие құралы ғана емес, ол – саясат.
Дәстүрлі қазақ қоғамында жас ұрпаққа тәрбие беру процесінде олар¬ға тарихи білім бе¬ру не¬гіз¬¬гі міндет болып есептелді. «Жеті ата¬сын білмеген жетесіз» деген қанатты сөз осы уа¬қытта ту¬¬са керек. Ел Пре¬зиденті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақ бол¬мы¬¬сы¬ның келесі бір ерек¬шелігі – оның тарихшылдығы. Қара халықтың тарихтан ха¬бар¬дар¬лы¬ғы ме鬬лінше жоғары болған. Керек де¬сеңіз, білім ин¬ст謬тут¬та¬ры¬ның дамыған жүйесі бар бүгінгі күн¬¬¬¬нің өзін бұрынғы қа-зақтардың са¬насындағы жаппай тарихшылдықпен салыс¬ты¬ру¬ға болмай¬ды» деп жазды.
ХVІІІ ғасырда қазақ елі отаршылдық күрестін шарпауында бол¬ды. Дәл осы дәу¬ір¬де ха-лық¬қа тବрихи мағлұмат беру күрестін бір не¬гіз¬гі формасына айналды. Өкінішке ор¬ай орыстың, жоң¬ға𬬬¬дың, қы¬тай¬дың ықпалында қалған аймақтарда халық өзінің тарихи жа¬дынан ай¬ы¬ры¬¬ла бас¬тବды. Жат жерлік ғалымдар қазақ тарихын бұрмалап, оған тү¬зету енгі¬зіп, халқымыздың өт-ке¬ні жө¬¬¬нінде өз нұсқаларын жасады. Сөй¬тіп халық арасында жалған та¬рих¬шылық пайда болды. Ос¬ы¬н¬¬¬дай да атақ¬ты үнді халқының көсемі Джавахарлар Неру¬дің мына сөздері ес¬ке тү-се¬ді: «Ис¬тория почти всегда пишется победителями и за¬во¬е¬ва¬т嬬ля¬ми и отражает их точку зрения, или, по кра鬬ней мере, версии по¬б嬬ди¬те¬лей отдается пре¬д¬почтение, и она берет верх». Бұл айтылған сө第дер қазақ тарихына да қатысты. Алдымен А.И.Лев¬шин соңынан бір топ орыс тарихшы¬ла¬ры елі¬міздің бұрмаланған та¬рихын жасады. Бұл кеселдің осы күнге дейін ақтаңдағын тарихшы ғалымдар аршып келеді. ХІХ ға¬сыр¬дан бас¬тап Қазақстан тарихы ор¬ыс империясының та¬ри¬хы¬мен тығыз бай¬ла¬ныста зер¬т¬тел¬ді.
«Менің тарихқа ден қоюымның сыр-себебі де бүгінгі күннің оқиғаларынан тарихтың «тବбын сезінгенімде деп білемін» - деп жазды Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің қа-зақ та¬ри¬хына арнап, тебірене жазған «Тарих толқынында» атты кітабында.
Көптеген қоғамдық ғылымдар ішінде тарихтың атқарар қызметі орасан зор. Оның қоғам¬дବғы орны күннен күнге артып, ұлттық сананы қалыптастыруда таптырмас құралға айналып отыр. Әң¬гіме сол құралды тиімді әрі ұтымды пайдалана білуде.
Антика заманында өмір сүріп, «біз тарих жазбаймыз, біз өмір¬ба¬ян жазамыз» де¬ген қବ¬-натты сөздің авторы Плутарх өзі жаз¬ған «Сବлыс¬тырмалы өмірбаян» еңбегінің жас¬тар¬ды тәр¬¬-биелеу ісінде тап¬тыр¬май¬тын құрал екендігін айтқан болатын. Бұл кітап жас¬тарға өздеріне де¬-й¬ін өмір сүрген тарихи тұлғалар өнеге алар, үлгі тұтар жандар бо¬ла¬тын¬¬ды¬ғына кәміл сенді. Сол дәуірде сол елде өмір сүрген Гай Сал¬люс¬тий Крисп, Прокөпий Кесарийский си¬яқты авторлар да та¬рих¬тың тәрбиелік міндеттерін мойындаған болатын.
Тарихи білімнің келешек ұрпақтың ғылыми көзқарасының қа¬лып¬та¬суында атқаратын қы第меті талас тудырмауға тиісті. ХІХ ғасырда Ев¬ропа елдерінде тарих орта мектеп бағдар¬ла¬-мала¬рын¬да өзінің заңды оры¬нын иемденді. Оны міндетті түрде оқылатын пәндер қатарынан шы¬¬¬ға¬рып, меꬬ¬¬тептен тыс оқылатын сабақ ретінде қарастыру жа¬ғда¬й¬¬ының орын алған уа¬қыт-тары да бол¬ған. Бірақ, мұндай әрекеттердің бар¬лығы сәтсіздікке ұшырап, тарих пәні оқу орындарын¬да¬ғы өз¬і¬¬¬нің мәр¬тебелі орнына қайта оралды. Әлемдегі тарихи процесстерге қа-нық¬паған оқушылар ба¬с¬¬қа пәндерді, әсіресе қоғамдық ғылымдарды иге¬руге құлық та¬ныт¬¬-пайды.
Жаңа заман тарихынның кезеңдері. Бұл ХҮІІ-ХІХ ғасырлар. Бұл аралықта қазақ халқының жауынгерлік рухы ауыр сынға тап болды. Біздің жерімізге басып кірген жоңғарлармен соғыс басталды. 1723-1727 жылдардағы "ақтабан шұбырындыдан" қазақ халқы қайта еңсе көтерді. Ұлтты қорғаушылар қатарына Бөгенбай батыр, Қабанбай батыр, Наурызбай батыр және солар сияқты үлттың жауынгерлік рухын көтерген жарқын тұлғалы ерлер келіп, халықтың ерік-жігерінің тастүйін бірлігі Абылай хан тұсында ерекше бейнеленді. Батырларымен тізе қосып, қаһар-мандықтың тамаша үлгілерін көрсеткен, сөйтіп халықтың ұйтқысы болған Абылай ханның ерліктері сонау қатал заманда қазақ рухын қайта түлетудің бір алтын діңгегіне айналды.
Бейбітшіл сипаты бар рухани жұмыс та жалғасын тауып жатты. Оның ұйтқысы ұлттың рухани кесемдері — Төле, Қазыбек, Әйтеке билер болды. Олар сыртқы және ішкі алауыздықтарға қарамастан Абылай ханмен бірлесіп, ұлтты біріктіру жолында еңбек етті.
Келесі, екінші кезең - XX ғасыр. ХУШ-ХІХ ғасырларда Қазақ хандығы құлағаннан кейін қазақтардың арыңды рухы бұрқ етіп сыртқа шығудың әртүрлі жолдарын қарастырды. Төрелер мен қожалардың билігі қожырады, олардың үңірейіп бос тұрған орындарына ешкім отырған жоқ. - Ресей патшалығы да әлсіреді. Сол кезде қазақтарда өз мемлекетін құру үміті тағы да ояна бастайды. Алашорданың көсемдері Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов және басқалар болды.Қалай болғанда да, Алашорданың игілікті ісі өте қайғылы болды.
2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Көп ел¬дің көзі қорақты зиялы қауымы Қазақстан деген елді білгісі келеді. Ал ел туралы білім оның тарихынан басталады. Еліміздің елдігін қорғаған асыл ерлерінің болғандығын, әлемдік өрке¬ни¬ет¬¬ке өз үлесін қосқан мәдениет, әдебиет және ғылым саласында айтулы із қалдырған қай¬рат¬кер¬ле-ріміз болғандығын әлемге паш ететін тарих ғылымы. Сон¬дық¬тан да тарих тек қана ғылым, қу-ат¬ты тәрбие құралы ғана емес, ол – саясат.
Дәстүрлі қазақ қоғамында жас ұрпаққа тәрбие беру процесінде олар¬ға тарихи білім бе¬ру не¬гіз¬¬гі міндет болып есептелді. «Жеті ата¬сын білмеген жетесіз» деген қанатты сөз осы уа¬қытта ту¬¬са керек. Ел Пре¬зиденті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақ бол¬мы¬¬сы¬ның келесі бір ерек¬шелігі – оның тарихшылдығы. Қара халықтың тарихтан ха¬бар¬дар¬лы¬ғы ме鬬лінше жоғары болған. Керек де¬сеңіз, білім ин¬ст謬тут¬та¬ры¬ның дамыған жүйесі бар бүгінгі күн¬¬¬¬нің өзін бұрынғы қа-зақтардың са¬насындағы жаппай тарихшылдықпен салыс¬ты¬ру¬ға болмай¬ды» деп жазды.
ХVІІІ ғасырда қазақ елі отаршылдық күрестін шарпауында бол¬ды. Дәл осы дәу¬ір¬де ха-лық¬қа тବрихи мағлұмат беру күрестін бір не¬гіз¬гі формасына айналды. Өкінішке ор¬ай орыстың, жоң¬ға𬬬¬дың, қы¬тай¬дың ықпалында қалған аймақтарда халық өзінің тарихи жа¬дынан ай¬ы¬ры¬¬ла бас¬тବды. Жат жерлік ғалымдар қазақ тарихын бұрмалап, оған тү¬зету енгі¬зіп, халқымыздың өт-ке¬ні жө¬¬¬нінде өз нұсқаларын жасады. Сөй¬тіп халық арасында жалған та¬рих¬шылық пайда болды. Ос¬ы¬н¬¬¬дай да атақ¬ты үнді халқының көсемі Джавахарлар Неру¬дің мына сөздері ес¬ке тү-се¬ді: «Ис¬тория почти всегда пишется победителями и за¬во¬е¬ва¬т嬬ля¬ми и отражает их точку зрения, или, по кра鬬ней мере, версии по¬б嬬ди¬те¬лей отдается пре¬д¬почтение, и она берет верх». Бұл айтылған сө第дер қазақ тарихына да қатысты. Алдымен А.И.Лев¬шин соңынан бір топ орыс тарихшы¬ла¬ры елі¬міздің бұрмаланған та¬рихын жасады. Бұл кеселдің осы күнге дейін ақтаңдағын тарихшы ғалымдар аршып келеді. ХІХ ға¬сыр¬дан бас¬тап Қазақстан тарихы ор¬ыс империясының та¬ри¬хы¬мен тығыз бай¬ла¬ныста зер¬т¬тел¬ді.
Негізгі:
1. Абилев А.К. Евдокимов В.В. Казахстан в древности. Учебное пособие. Караганда 1991.
2.Артықпаев Ж. Қазақстан тарихы (оқулық хрес.) Астана 2000
3.Аспендияров С. Қазақстан тарихының очерктері. А, 1994.
4.Асфендияров С.Д. История Казахстана(с древнейших времен.) 2-ое изд. А, 1993
5.Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 1 кітап(Көне дәуірден біздің заманымыздың XIV ғасырына дейінгі кезең) А, 2002
6.Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 2 кітап(XIV ғасырдан XVІІІ ғасырдың бірінші жартысына дейінгі кезең) А, 2002
7. Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 3 кітап(XVІІІ ғасырдың екінші жартысы ХХ ғасырдың 1 ширегіне дейін) А, 1999
8. Әбдікәмұлы Ә. Қазақстан тарихы (оқу құралы) А,1997.
9.Күзембайұлы А., Абиль Е.А.История Казахстана, Учебник для Вузов. 7-е изд. Перераб. и доп. – СПБ, Саларт, Санкт-Петербург 2004
10.Кляшторный С.Г. Султанов Т.Н. Казахстан. Летопись трех тысячелетий. А,1992.
11.Қазақстан тарихы. Очерк. А,1993
12.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 1-том А,1996
13.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 2-том А,1998
14.Қазақстан тарихы(көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық.3-том А,2002
15.Тынышбаев М. История казахского народа (учебное пособие) А,1993
16. Мықжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. А.1994.
Қосымша:
1. Арғынбаев К. Қазақ халқының қолөнері. А,1987
2.Алдамжар З. Тарих: пайым мен тағылым. А, 2002
3.Ахметов Ғ. Алаш алаш болғанда. А,1996
4.Абдакимов А. История Казахстана (с древнейших времен до наших дней), Учеб.пособие.А,2003
5.Артықпаев Ж.О. Қазақстан тарихы (90 сұрақ және жауап) Астана – 2004
6.Әбуев Қазақстан тарихының «Ақтандық» беттерінен. А,1994
7.Ахметов Қ. Кенесары хан Ұлытау өңірінде. Астана 2002.
8.Абылай хан. Тарихи жырлар. А,1993.
9.Асфендияров С.Д. Кунте П.А. Прошлое Казахстана в источниках и материалах
(V в. до. н. э. XVIII в.) Сборник, т.1, А, 1935
10.Бекмаханов Н. Легенда о Неведимке А, 1968
11.Бекмаханов Е. Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарында. А,1993
12.Вяткин М.П. Батыр Сырым М.-Л., 1947.
13.Демко Дж. Орыстардың Қазақстанды отарлауы. А., 1997.
14.Дербісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. А, 1995.
15.Дулатова Д. И. Историография дореволюционного Казахстана. А. 1984
16.Есімов Қ. Қазақстан тарихы деректануы. Қарағанды 1999
17.Ерофеева Н. Хан Абулхаир: полководец, правитель и политик. А,1999.
18. Есмағанбетов С. Қазақтар шетел әдебиетінде. А, 1993
19.Ералина А.Е. Қазақстан тарихы курсы бойынша тақырыптық проблемалық терминологиялық түсініктер жинағы. Қостанай 2000.
20.Жәнібеков Ө. Жолайрықта А,1995.
21.Жамбылов Д.А. Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыс, оқу құралы. А, 2001
22. История Казахстана: народы и культуры (Масанов Н. Ә. , Абылхожин Ж. Б., Ерофеева И.В.,Алексенко А.Н.,Баратова Г.С.) Учебное пособие. А, 2000
23.Исмагулов О. Население Казахстана от эпохи бронзы до современности. А., 1970.
24. Күзембайұлы А., Әбіл Е. Тарихшы және оның заманы. Петропавл 2001.
25. Көбесов А. Әл-Фараби. А. 1971.
26. Қозыбаев М. Ақтандықтар Ақиқаты: оқу құралы. А,1992
27.Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Замана асуы). 1-кітап, А -1998.
28.Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Арыстар тұғыры) 2 кітап, А -1998
29. Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы: Бірінші том (VI ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең) / Ред. Алқасы Шаяхметов Ш. Ш. т. б. құраст. Жарықбаев Қ., Қалиев С.– А,1994)
30.ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамы. /Ред.А.Күзембайұлы,Қарағанды -92
31.Қасымбаев Ж.К. Кенесары хан. Саясатшы және қолбасшы. А. -1993
32. Қозыбаев М.К.«Өркениет және ұлт». А, 2001
33.Қозыбаев М.К. Жауды шаптым ту байлап. А,1994
34. Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышления и поиски. Книга вторая. А,2000
35.Қойгелдиев, Омарбеков Т. Тарих тағылымы не дейді.А,1997.
36.Мұхтар Мағауин Қазақ тарихының әліппесі. А.1995
37.Мұхаметқанұлы Н. Тарихи зерттеулер: Шежірелік деректер. /Дайынд. А.Қожабеков. А,1994
38. Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында А., 1996
39. Назарбаев Н. Тарих толқынында А,1999
40. Назарбаев Н. Әділеттің ақ жолы А, 1991
41.Сүйіншәлиев Х. Қазақ әдебиеті XVIII-XIX ғ.ғ. А.1981
42. Толыбеков С. Қазақ шежіресі. А, 1992
Таным Тармақтары (Қытай тарихшыларының кене тарихының жөніндегі пайымдаулары) Құраст. және алғы сөзін жазғ. Қ.Салғараұлы А. 1998.
43.Көпейұлы М.Ж. Қазақ шежіресі.А,1993
44.Рязанов А.Ф. Исатай Тайманов көтерілісі / ауд. М.Неталиев. А,1996.
45.Тәтімов М. Қазақ әлемі (Қазақтың саны қанша?, Қазақ қашан, қайдан қуылған, қырылған және атылған?)А. 1993.
46. Аманжолов К. Тасболатов А. Қазақстанның әскери тарихы. А.1999
47.Академик Манаш Қозыбаев (Мерейтоилық жинақ) А.2001
48.Диваев Тарту (Құрастырып алғысөзін және түсініктемелерін жазған Оразбаева Ф.)А.1992.
1. Абилев А.К. Евдокимов В.В. Казахстан в древности. Учебное пособие. Караганда 1991.
2.Артықпаев Ж. Қазақстан тарихы (оқулық хрес.) Астана 2000
3.Аспендияров С. Қазақстан тарихының очерктері. А, 1994.
4.Асфендияров С.Д. История Казахстана(с древнейших времен.) 2-ое изд. А, 1993
5.Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 1 кітап(Көне дәуірден біздің заманымыздың XIV ғасырына дейінгі кезең) А, 2002
6.Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 2 кітап(XIV ғасырдан XVІІІ ғасырдың бірінші жартысына дейінгі кезең) А, 2002
7. Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 3 кітап(XVІІІ ғасырдың екінші жартысы ХХ ғасырдың 1 ширегіне дейін) А, 1999
8. Әбдікәмұлы Ә. Қазақстан тарихы (оқу құралы) А,1997.
9.Күзембайұлы А., Абиль Е.А.История Казахстана, Учебник для Вузов. 7-е изд. Перераб. и доп. – СПБ, Саларт, Санкт-Петербург 2004
10.Кляшторный С.Г. Султанов Т.Н. Казахстан. Летопись трех тысячелетий. А,1992.
11.Қазақстан тарихы. Очерк. А,1993
12.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 1-том А,1996
13.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 2-том А,1998
14.Қазақстан тарихы(көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық.3-том А,2002
15.Тынышбаев М. История казахского народа (учебное пособие) А,1993
16. Мықжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. А.1994.
Қосымша:
1. Арғынбаев К. Қазақ халқының қолөнері. А,1987
2.Алдамжар З. Тарих: пайым мен тағылым. А, 2002
3.Ахметов Ғ. Алаш алаш болғанда. А,1996
4.Абдакимов А. История Казахстана (с древнейших времен до наших дней), Учеб.пособие.А,2003
5.Артықпаев Ж.О. Қазақстан тарихы (90 сұрақ және жауап) Астана – 2004
6.Әбуев Қазақстан тарихының «Ақтандық» беттерінен. А,1994
7.Ахметов Қ. Кенесары хан Ұлытау өңірінде. Астана 2002.
8.Абылай хан. Тарихи жырлар. А,1993.
9.Асфендияров С.Д. Кунте П.А. Прошлое Казахстана в источниках и материалах
(V в. до. н. э. XVIII в.) Сборник, т.1, А, 1935
10.Бекмаханов Н. Легенда о Неведимке А, 1968
11.Бекмаханов Е. Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарында. А,1993
12.Вяткин М.П. Батыр Сырым М.-Л., 1947.
13.Демко Дж. Орыстардың Қазақстанды отарлауы. А., 1997.
14.Дербісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. А, 1995.
15.Дулатова Д. И. Историография дореволюционного Казахстана. А. 1984
16.Есімов Қ. Қазақстан тарихы деректануы. Қарағанды 1999
17.Ерофеева Н. Хан Абулхаир: полководец, правитель и политик. А,1999.
18. Есмағанбетов С. Қазақтар шетел әдебиетінде. А, 1993
19.Ералина А.Е. Қазақстан тарихы курсы бойынша тақырыптық проблемалық терминологиялық түсініктер жинағы. Қостанай 2000.
20.Жәнібеков Ө. Жолайрықта А,1995.
21.Жамбылов Д.А. Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыс, оқу құралы. А, 2001
22. История Казахстана: народы и культуры (Масанов Н. Ә. , Абылхожин Ж. Б., Ерофеева И.В.,Алексенко А.Н.,Баратова Г.С.) Учебное пособие. А, 2000
23.Исмагулов О. Население Казахстана от эпохи бронзы до современности. А., 1970.
24. Күзембайұлы А., Әбіл Е. Тарихшы және оның заманы. Петропавл 2001.
25. Көбесов А. Әл-Фараби. А. 1971.
26. Қозыбаев М. Ақтандықтар Ақиқаты: оқу құралы. А,1992
27.Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Замана асуы). 1-кітап, А -1998.
28.Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Арыстар тұғыры) 2 кітап, А -1998
29. Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы: Бірінші том (VI ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең) / Ред. Алқасы Шаяхметов Ш. Ш. т. б. құраст. Жарықбаев Қ., Қалиев С.– А,1994)
30.ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамы. /Ред.А.Күзембайұлы,Қарағанды -92
31.Қасымбаев Ж.К. Кенесары хан. Саясатшы және қолбасшы. А. -1993
32. Қозыбаев М.К.«Өркениет және ұлт». А, 2001
33.Қозыбаев М.К. Жауды шаптым ту байлап. А,1994
34. Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышления и поиски. Книга вторая. А,2000
35.Қойгелдиев, Омарбеков Т. Тарих тағылымы не дейді.А,1997.
36.Мұхтар Мағауин Қазақ тарихының әліппесі. А.1995
37.Мұхаметқанұлы Н. Тарихи зерттеулер: Шежірелік деректер. /Дайынд. А.Қожабеков. А,1994
38. Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында А., 1996
39. Назарбаев Н. Тарих толқынында А,1999
40. Назарбаев Н. Әділеттің ақ жолы А, 1991
41.Сүйіншәлиев Х. Қазақ әдебиеті XVIII-XIX ғ.ғ. А.1981
42. Толыбеков С. Қазақ шежіресі. А, 1992
Таным Тармақтары (Қытай тарихшыларының кене тарихының жөніндегі пайымдаулары) Құраст. және алғы сөзін жазғ. Қ.Салғараұлы А. 1998.
43.Көпейұлы М.Ж. Қазақ шежіресі.А,1993
44.Рязанов А.Ф. Исатай Тайманов көтерілісі / ауд. М.Неталиев. А,1996.
45.Тәтімов М. Қазақ әлемі (Қазақтың саны қанша?, Қазақ қашан, қайдан қуылған, қырылған және атылған?)А. 1993.
46. Аманжолов К. Тасболатов А. Қазақстанның әскери тарихы. А.1999
47.Академик Манаш Қозыбаев (Мерейтоилық жинақ) А.2001
48.Диваев Тарту (Құрастырып алғысөзін және түсініктемелерін жазған Оразбаева Ф.)А.1992.
Қазақстан жаңа заман тарихы
Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні
Негізгі ұғымдар: Тарихи сана, далалық ауызша тарих, мәңгүрттік, шежіре,
жазбаша деректер.
Жоспар:
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның кезеңдері.
2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері.
3. Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Мақсаты: Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты мен
міндеттерінің мазмұнын ашу.
Мазмұны:
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Отандық жаңа заман тарихынның тархи
кезеңдері. 2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсаты мен міндеттері.3.
Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара
қатынасы және пән аралық байланысы.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты қандай?
2. Қазақстан жаңа заман тарихы қандай кезеңдер аралығын қамтиды?
3.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің басқа қандай қоғамдық пәндермен ара
қатынасы және байланысы бар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №2 XYIII – XIX ғ. Басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен
деректері.
Негізгі ұғымдар: Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша
дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясаттырылған тарихи терминдар.
Жоспар:
1. Қазақстан тарихының тарихнамасы (XYIII – XIX ғ.басы)
2. Қазақстан тарихының XYIII – XIX ғ.басындағы қазақ деректері.
3. Орыс және шетелдік тарихнама XYIII – XIX ғ. басы.
Мақсаты: Осы кезең тарихының тарихтық, деректік кездерімен таныстыру. Ресей
Федерация архив деректерімен таныстыру. Қазақы ауысша деректер шежіре,
жыртолғау, билер мен жыраулардың тарихи дерек көсі болып табылатын
еңбектерімен таныстыру.
Мазмұны:
1.Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша дерек, отарлау
саясаты. Тарихи шежіре, саясаттандырылған тарихи терминдер. Ресей
мемлекетінің құрамындағы қазақ халқының (XYIII – XIX ғғ) тарихының
зерттелу тарихнамасы. Орыс тарихнамасындағы қазақтардың Жоңғарларға қарсы
күресі.2. Қазақ-Жоңғар қатынастарын ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың
басында М.-Ж.Көпеевтің, Ш.Құдайбердиевтің, М.Тынышбаевтың, М.Дулатовтың,
Ә.Бөкейхановтың еңбектері.3. ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы тарихнамада:
И.Я.Златкиннің, Н.Г.Аполлованың, В.Я.Басиннің, В.А.Моисеевтің және
т.басқалардың тарихи монографиялық еңбектері. . Қазақстандағы академиялық
эскпедициялар. П.С.Палластың (Путешествие по разным провинциям Российского
госурдарства”, Ч.1-3, Сбп, 1773-1780); И.Георгидің (“Описание всех в
Российском государстве обитающих народов” Т. І-ІY.СБП. 799-1799);
П.Рычковтың (“Дневные записки капитана Н.Рычкова в Киргиз-кайсакской степи
в 1771 году. Сбп, 1772) және т.б. еңбектері.
Бекіту сұрақтары:
1.XYIII ғ.мен XIX ғ.басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы туралы айтып
беріңіз?
2.Қазақстан тарихының XYIII ғ.мен XIX ғ.басындағы қазақ деректерінің
түрлерін айтып беріңіз?
3.XYIII ғ.мен XIX ғ. басысындағы орыс және шетелдік тарихшылардың
еңбектерін атаңыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №3 ХҮІІІ ғ. І жартысындағы Қазақстандағы Саяси жағдай.
Негізгі ұғымдар: Аманат, керуен саудасы, казактар, Орда, шекаралық
барымта.
Жоспар:
1. Әбілқайыр ханның Ресей патшалығымен дипломатиялық келісөздері.
2. Әбілқайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынастардың
шиленісуі.
3. Қазақтар мен Ресей қарым қатынасы.
Мақсаты: Әбілқайырхандығының ішкі-сыртқы жағдайларының себебін ашып
көрсету. Ресей патшалығының Қазақстанға деген мүлдесінбілдіру. Қазақ
хандығының сырты-ішкі саяси жағдайларына саралау.
Бейнефильм: Аңырақай шайқасы Қазақ батырлары жайлы ТПРК 1997 ж.
Мазмұны:
1. XVIIIғ.Елдегі бытыранқылық және хан, сұлтан топтарының бейлік үшін
күресі.Жоңғар әскери феодалдық мемлекетінің нығаюы және оның жаулап алу
саясатының күшеюі. Қазақ жоңғар қатынастарының шиеленісуі.
2. Ақтабан-шұбырынды, Алқакөл сұлама. Егіншілік ошақтары- Оңтүстік
қалалардан айырылу. Ордабасындағы қазақ ақсақалдарының съезі –
территориялық тұтастықты сақтап қалу мен өзара келісімге келу жолы. Қазақ
халқының жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресі. Аңырақай шайқасы.
3.Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары мен
алғышарттары.Қазақстанның Ресеймен дипломатиялық келіссөздері. И. Бухгольц,
А. Бекович – Черкасский экспедициялары.А.И. Тевкелевтің елшілігі. Кіші жүз
және ішінара орта жүз рулары қазақтарының Ресей империясы билігін
қабылдауы. Патша үкіметінің алғашқы отаршылдық шаралары. И.К. Кирилов
“Жобасы” , Орынбор (Қырғыз-Қайсақ) экспедициясының ұйымдастырылуы және
қызметі.
Бекіту сұрақтары:
1.Әбілқайыр ханның Ресей патшалығымен дипломатиялық келісөздері немен
аяқталды?
2.Әбілқайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынастардың
шиленісуінің себептері неде?
3.Қазақтар мен Ресей қарым қатынасының саяси сипаты қандай болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №4 ХҮІІІ ғ. Бірінші жартысындағы қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдай
және көрші елдермен қарым қатынасы.
Негізгі ұғымдар: Бодандық, протекторат, мәмлегерлік, елші, Орда, Кіші жүз,
шекара барымтасы.
Жоспар:
1. Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі.
2. Қазақ- Ойрат өзара қатынасының саяси сипаты.
3. Қазақ - Башқұрт қатынасы.
Мақсаты: Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қайраткерлігін тарихи еңбектер
негізінде саралау. Қазақ хандығының ХҮІІІ ғ. Саяси сыртқы мәселелеріне
талдау жасау арқылы көрші елдермен қатнастарының саяси мәнін анықтау.
Мазмұны:
1.Кіші және орта жүз билеушілерінің арасында қайшылықтардың күшеюі. Аманат
мәселесі. 40-жылдардың соңындағы патша үкіметінің Әбілхайырмен
келіссөздері. Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі мен саяси
мемлекеттік қайраткерлігін тарихи еңбектер негізінде саралау.Қазақ- Ойрат
өзара қатынасы тарихының саяси сипаты. Орыс мемлекетінің қазақ жерлерін
жоңғар басқыншыларынан қорғау жөніндегі шаралары. Миллердің Галдан-Церенге
елшілігі және оның нәтижелері. 2.Қазақ - Башқұрт қатынастары және патша
үкіметінің бауырламс халықтарға қарсы саяси ұстанымдары.
Бекіту сұрақтары:
1.Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі ?
2.Қазақ-Ойрат өзара қатынасының саяси сипаты туралы не білесіз?
3.Қазақ-Башқұрт қатынасы жөніндегі патша үкіметінің ұстанымы қандай
болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №5 Қазақ халқының Жоңғар басқаншыларымен күресі.
Негізгі ұғымдар: Әділетсіз соғыс, басқыншылық соғысы, қолбасы, жүзбасы,
мыңбасы, сарбаз, би, жаушы.
Жоспар:
1. Отан соғысының басталуы.
2.Шешуші шайқастар, олардың тарихи маңызы.
3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушылар.
Мақсаты: Отан соғысы оның барысы туралы саралап бастапқы кездегі қазақ
жасақтарының жеңіліс табу себептерін талдап көрсетуі. Сол кездегі батырлар,
билер туралы реферат жазып келген студенттер пікірлері айтылады
Мазмұны:
1. Отан соғысының басталуы. Қазақ-жоңғар қатынастары пташа үкіметінің
боданелдеріне қатысты саяси ұстанымдары.2.Қазақ-жоңғар,қазақ-қа лмақ
арасындағы болған шешуші шайқастар, олардың тарихи маңызы.3.Батыр-билер
жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушылар.
Бекіту сұрақтары:
1. Отан соғысының басталуының себебін айтыңыз?
2.Шешуші шайқастар балған жерлердіатаңыз, олардың тарихи маңызы қандай
болды?
3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушы батырларды атаңыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №6 ХҮІІІ ғ. басындағы Қазқстандағы саяси жағдай.
Негізгі ұғымдар: Протекторат, бодан, тәуелдлік, суверенитет, егемен.
Жоспар:
1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қабылдауы.
2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастары.
Мақсаты: Қазақ жүздерінің Ресей протекторлығын қабылдауының тарихи
жағдайындағы объективтік-субъективтік себептерін талдап ашу.
Әбілқайырханның Ресейге қосылуға ұмтылу себептерін ашып, Әбілқайырхан
өлгенінше Ресейге мойынұcұнбау әрекетінің себебінен Ресейліктердің Барақ
сұлтанды қарсы қоюларының себебін дәлелдеу.
Мазмұны:
1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қабылдаулары.
2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастарына байланысты Абылай сұлтанның
қалмақ тұтқынынан босануының саяси себептері туралы орыс тарихшыларының көз
қарастары.
Бекіту сұрақтары:
1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қай жылдары
қабылдады?
2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастарына байланысты Абылай сұлтанның
қалмақ тұтқынынан босануының себептері туралы орыс тарихшыларының көз
қарасы туралы не айтасыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №7 Қазақ билеушілерінің Ресей протекторлығын қабылдауы.
Негізгі ұғымдар: Саяси отарлау, қазақтар отарлау, саясатында бекініс,
отарлық саясат.
Жоспар:
1. Әскери бекініс шептерінің салынуы.
2. Қазақстан ресей қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттары.
3. Қазақстан даласындағы Ресей саясаты.
Мақсаты: Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттарын
анықтау арқылы қазақ хандығының саяси жағдайының ішкі-сыртқы жағдайына баға
беру.
Мазмұны:
1. Әскери бекініс шептерінің салынуы.2. Қазақстан ресей қосылуының тарихи
шарттары мен алғы шарттары. Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары
мен алғы шарттарын анықтау арқылы қазақ хандығының саяси жағдайының ішкі-
сыртқы жағдайына баға беру.Мәселенің тарихнамасы.3. Қазақстан даласындағы
Ресей патша үкіметінің отаршылдық саясаты.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақ даласындағы әскери бекініс шектерінің салынуы қашан басталды?
2. Қазақстанның ресейге қосылуыныңсаяси себептерін аттаңыз?
3. Қазақстан даласындағы Ресей патша үкіметінің отаршылдық саясаты неден
көрінді?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №8 ХҮІІІ-ХІХ ғ. І жартысындағы қазақ қоғамы.
Негізгі ұғымдар: Ақсүйек, қара сүйек, мәслихат, керуен, хан, базарлары,
қысау, жайлау, отырықшы, шекаралық сауда, шекаралық барымта, Шоқынғандар.
Құң қырғыз-қайсақ.
Жоспар:
1. Қазақтардың шаруашылығы.
2. Қазақ даласындағы сыртқы сауда.
3. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.
Мақсаты:Ресейге қосылуына байланыста шекара саудасының пайда болуын
көрсету, шекаралық барымтаның озбырлығын ашу, Орыс-Қазақ, Орыс-хиуалықтар
саудасының пайда болуын алғы шарттарын көрсету.
Мазмұны:
1. Қазақстанның экономикалық жағдайы. Патша әкімшілігінің жер мәселесіндегі
саясаты. Қазақ жайылымдары жүйесінің бұзылуы және еңбекші бұқараның
наразылығы. Ресейдің қазақтардың шаруашылығына ықпалы.
2. Айырбас және сауда айналымдарының сипаты. Қазақстанның Қытаймен сауда-
экономикалық байланыстары.
3. Қазақ қоғамының таптық-сословиелік құрлымындағы өзгерістер және мүлік
теңсіздігінің өсуі. Ауылдағы жұмыспен өтеу және азық-түлік рентасы
формаларының одан әрі дами түсуі. Салық жүйесі.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы дегенді қалай түсінесің?
2. Қазақ даласындағы орыс-қазақ сыртқы сауданың қазақтар үшін пайдасы болды
ма?
3. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы қандай болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №9 Қазақтардың Е.П. Пугачев басқарған шаруалар соғысына қатысуы.
(1773-1775)
Негізгі ұғымдар: Шаруалар соғысы, жалған патша, шекара барымтасы.
Жоспар:
1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына қатысуының
саяси себептері. Шаруалар соғысының барысы мен тарихи маңызы.
2. Нұралы хан саясаты.
Мақсаты: Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына
қатысуының саяси себептерін деректер негізінде ашу. Соғыстың жеңілу
себептері мен тарихи маңызын таныту.
Мазмұны:
1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына Кіші жүз
және Орта жүзқахзақтарының қатысуының саяси себептері. Шаруалар соғысының
барысы мен тарихи маңызы.2.Патша үкіметінің Нұралы Әбілқайыр ұлын хан
сайлауы және қазақ хандарының биліктегі дербестігінің шектелуінің саяси
себептері Патша үкіметінің Нұралы ханды нөкерлерімен Уфаға шақыртып алып
өмірінің ақырына дейін жібермеуі және отаршылдық саясаты.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына
қатысуының себептері қандай?
2.Шаруалар соғысының жеңілуінің себебін айтыңыз?
3. Патша үкіметінің Нұралы ханды нөкерлерімен Уфаға шақыртып алып
өмірінің ақырына дейін жібермеуіндегі саяси ұстанымы неде?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №10 Күші жүздегі халық-азаттық қозғалысы (1783-1797 жж.)
Негізгі ұғымдар: Орда, Ішкі Орда, биліктегі саяси дағдарыс. Дәстүрлі хандық
билік.
Жоспар:
1. Күші жүздегі хандық биліктегі дағдарыс.
2. Сырым Датұлы бастаған Күші жүз қазақтарының көтерілісі
3. Бөкей хандығының құрылуы.
Мақсаты: Патша өкіметінің қазақ даласын отарлаудағы отаршылдық саясаттарын
деректерге сүйене отырып, дәлелдеу.
Мазмұны:
1. Ресейдің Қазақстандағы ықпалының беки түсуі. Қазақ жерлерінің Ресейге
қосылу процесінің кеңеюі. М.М. Сперанскийдің “Сібір қырғыздары туралы
Жарғысы”. Орта және Кіші жүздегі хандық биліктің жойылуы. Әкімшілік
басқарудағы өзгерістер. Орта жүзде сыртқы округтер мен округтік
приказдардың ашылуы.
2. Көтерілістің себептері. Көтеріліс қарсаңындағы Кіші жүздегі тап
күштерінің ара салмағы. Көтерілістің басталуы және барысы, оның сипаты және
қозғаушы күштері. Генерал-губернатор О.А Игельстромның жобасы. Патша
үкіметінің ағамандар (старшиндар)тобына сүйенуі.3. Бөкей (Ішкі Орда)
хандығының құрылуы және ондағы басқару құрылымы. Бөкейдің билігі (1801-
1815ж.ж). Кіші жүз хандығының саяси бағыты.
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №11 Абылай хан мемлекет қайраткері және саясаткер (1771-1784 жж.)
Негізгі ұғымдар: Сабалақ, мәмлегерлік саясат, Шанды жорық, Қалмақ
көшуі,Орта Орда.
Жоспар:
1. Орта жүздегі саяси ахуал, Абылай ханың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен
қарым-қатынасы.
2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі.
Мақсаты: Абылай ханның ішкі-сыртқы саясаттаржүргізудегі қол жеткізген саяси
табыстарын талдау арқылы оның саясаткер, мемлекет қайраткерлігіне баға
беру. Абылай ханның мәмлегерлік саясаттағы шеберлігін көрсету. Шанды
жорық Қалмақ-Жоңғар соғысының аяқталуын қорытындлау.
. Мазмұны:
1.Абылайдың әскери және мемлекеттік қызметінің басталуы. Оның мәмлегерлік
саясаттағы шеберлігі, ішкі және сыртқы саясаты. 2. Абылайдың Жоңғариямен,
Қытаймен және Ресеймен қарым-қатынасы. Абылайдың дипломатиялық шеберлігі.
Жоңғарияның талқандалуы. Шығыс Қазақстан (Алтай мен Тарбағатай) мен Іле
өңіріндегі тарихи қазақ жерінің қайтарылуы.
Бекіту
сұрақтары:
1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен ұстанған саяси қарым-
қатынасының нәтижесі қандай болды?
2.Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі туралы жазылған қазақ тарихшыларынан
кімнің еңбегін білесіз және еңбек қалай аталады?
3. Неге Шанды жорық аталған?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №12 Қазақстандағы ХVІІІ-ХІХ ғ.басындағы саяси жағдай.
Негізгі ұғымдар: Шаңды жорық, Қалмақ көші, Еділ-Жайық қалмақтары, хандық
билікті.
Жоспар:
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.
2. Жоңғаряның талқандалуы. Шаңды жорық-жоңғар соғысының ақыры.
3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.
Мақсаты: Қазақ-Жоңғар соғысының тарихи маңызын ашу Шаңды жорықтыңтарихи
алғы шартын көрсету.Қазақ-Жоңғар қатынасының тарихының тарихнамасындағы
тарихи пікірлерді саралау.
Мазмұны:
1.Ресей үкіметі XIX ғ. 20 жылдары хандық билікті жойып, елді билеуді
жалпыресейлік тәртіпке жақындатудағы іс-әрекеттері. 2.Қазақ-жоңғар
қатынастары. XVIII ғ. 70 жылдарындағы Еділ-Жайық қалмақтары. Қалмақ көші
“Шаңды жорық” оқиғасы екі жүз жылдық соғыстың ақыры.3. Абылайдың
Жоңғариямен, Қытаймен және Ресеймен қарым-қатынасы. Абылайдың дипломатиялық
шеберлігі. Жоңғарияның талқандалуы. Шығыс Қазақстан (Алтай мен Тарбағатай)
мен Іле өңіріндегі тарихи қазақ жерінің қайтарылуы. 4.Қазақ-жоңғар
қатынастары тарихының тарихнамасы. Мәселеге салыстармалы талдау.
Бекіту сұрақтары:
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы саясатының
сипаты қандай болды?
2. Жоңғаряның талқандалуының себептерін айтыңыз?
3.Қазақ-жоңғар қатынастарының тарихы туралы кімнің еңбектерін білесіз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №13 Қазақтардың ХҮІІІ-ХІХ ғ. басындағы әлуметтік –экономикалық
шаруашылығы
Негізгі ұғымдар: Номадизм, Көшпелі мал шаруашылығы, шабындық жерлер,
“Көлденең бағыттағы” көшу, мал өнімдері,жұт, арғымақ, “қазақы”жылқы.
Жоспар:
1. Мал шаруашылығы
2.Егін шаруашылығы.
Мақсаты. Қазақ халқының мал және егін шаруашылығы кәсібінің тарихымен
таныстыру.
Мазмұны:
1. Қазақ халқының мал және егін шаруашылығы кәсібі. Қазақ-орыс
зкономикалық байланыстарының қанат жаюы. Сауда және оның орталықтары.
Пайдалы қазба байлықтарын іздеу және өндірудің басталуы.2. Қазақ
билеушілерінің Хиуа, Бұқара, башқұрттармен қарым қатынасы. Қазақтардың
көшпелі және тұрақты мекендері. Киіз үй түрлері. Қолөнер түрлеріжәне оның
халық тұрмысындағы маңызы. Үй іші тұрмысындағы ұсталатын заттар. Сәулет
өнерінің ескерткіштері, Қазақстанның оңтүстігіндегі қала мәдениетінің
жағдайы.
Бекіту сұрақтары:
1. Мал шаруашылығына байланысты төрт түлік малдарды жыл маусымдарында
қалай бағып күткен ?
2.Егін шаруашылығының қандай түрлері болды?
3.Түйелердің тұқымдары қалай аталған?
4.Жылқы тұқымын қалай тәсілмен асылдандырған?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №14-15 ХІХ ғ. бірінші жартысындағы Ресейлік саяси-әкімшілік
жүйесінің Қазақстанға енгізілуі.
Негізгі ұғымдар: Орынбор қазақтары жарғысы (устав), округ, болыс, шекаралық
комиссия, әкімшілік-территориялық басқару жүйесі, дистанциялық жүйе,
приказдар, казак, казачество.
Жоспар:
1.Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы.
2.1824 ж.Орынбор қазақтары жөніңдегі жарғы.
3.ХІХ ғ. ортасында Қазақстандағы казак әскерилері.
4.Жаңа әкімшілік –территориялық жүйе құрылымы.
Мақсаты: Ресейдің қазақ даласындағы билігінің беки түскенін көрсету.
Әкімшілік басқарудағы өзгерістердің отарлық сипатын ашу. Казак
әскерлерінің қазақ даласындағы Ресей қол шоқпары екенінің негізін
дәлелдеп беру.
Мазмұны:
1. Ресейдің Қазақстандағы ықпалының беки түсуі. Қазақ жерлерінің Ресейге
қосылу процесінің кеңеюі. Қазақстандағы хандық биліктің дағдарысқа ұшырау
себептері. 2.1824 ж. “Орынбор қырғыздары туралы Жарғы” және кіші жүзде
хандық биліктің жойылуы. Сот ісіндегі өзгерістер. Реформалардың әлеуметтік-
экономикалық және саяси салдары.3. Орта және Кіші жүзде хандық биліктің
жойылуы. Орта жүзде сыртқа округтар мен округтік приказдардың ашылуы.
Дистанциялық жүйенің Кіші жүзде енгізілуі және жүзді дистанцияларға бөлу.
Бекіту сұрақтары:
1.Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы неден көрінді?
2.1824 ж.Орынбор қазақтары жөніңдегі жарғының түпкі саяси мәні не?
3.Жаңа әкімшілік –территориялық жүйе құрылымы бойынша қазақ даласы қандай
әкімшілік аймақтарға бөлінді?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №16-17 Қазақ халқының Орта Азия хандарының езгісі мен патша
үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық күресі ( ХІХғ.20-40 жж.)
Негізгі ұғымдар: Қоқан билеушілері, халық көтерілісі, ұлт-азаттық қозғалыс,
сұлтандар басқарған көтеріліс, ұрпақтар сабақтасығы,патша реформасы.
Жоспар:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары.
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі (1821 ж.)
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және Сұлтан
Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс.
4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі.(1836-1837 жж.)
5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс (1837-1847 жж.)
Мақсаты: Ғасырларға созылған қазақ халқының ұлт-азаттық көтерілісінің
тарихи маңызымен сабақтастығын дәлелдеу.
Мазмұны:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы
қозғалыстары. Арынғазы сұлтанның Калуга жерінежераударылуы. Патша
үкіметінің Тұзтөбеге иелік ету және Жоламан Тіленшіұлының (1822-1824 жж.)
ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары.2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан
билеушілеріне қарсы азаттық көтрілісі (1821 ж.) 3.Патша реформасына қарсы
Орта жүзден Қасым төре жақтастары және Сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған
көтеріліс. Сұлтан Саржан Қасымұлының тағдыры.4.Бөкей Ордасындағы халық
көтерілісі оның себептері қорытындылары.(1836-1837 жж.) 5.Кенесары Қасымұлы
басқарған көтеріліс (1837-1847 жж.) барысы көтерілістің қамтыған
географиялық аймағы,жеңіліс табуының себебі.
Бекіту сұрақтары:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың және Жоламан Тіленшіұлының
қозғалыстары немен аяқалды?
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі қай жылы болды?
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және сұлтан
Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс қай жерлерді қамтыды?
4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі немен аяқталды ?
5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс неше жылға созылды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №18-19 Қазақ жерлерінің Ресейдің құрамына қосылуының аяқталуы.
Негізгі ұғымдар: Перовский жорығы (1839-1940), Ағылшындық Азиаттық
саясат, Жалғыз ағаш шайқасы, А. Бутковтың Арал саясаты.
Жоспар:
1. Іле аймағын отарлау.
2.Ұлы жүз қазақтарының Ресейге таралуы.
3. Перовскийдің жорығы.
4.Қоқан хандығының жойылуы. Хиуаның тізе бүгуі.
5.Арал бойы қазақтарының Хиуалықтар мен Ресей басқыншыларына
қарсы күресі.
Мақсаты: Оңтүстік Қазақстан бағытындағы ресей мен ағылшын сыртқы
саяси мүдделерінің тоғысуын ашуы. Соның нәтижесінде Ресейдің
Қазақстанның оңтүстігін отарлауды тездетуге итермелеген жағдайды
дәлелдермен талдап көрсету.
Мазмұны:
1. Ұлы жүз қазақтарының Ресейге тартылуы мен Ұлы жүз сұлтаны Сүйік
Абылайхан ұлының Ресей билігін қабылдауы I Александрдың Ұлы жүз
қазақтарының Ресейдің қол астына өткендігі жөнінде грамотасы.
2. Іле аймағын отарлау. Патша өкіметінің әскерлерінің Қоқан және Бұхара
хандықтарына қарсы жаулап алу жорықтары. 3. Перовскийдің жорығы. Шымкент
және Сайрамды алуы.4. Қоқан хандығының жойылуы және Түркістан генерал-
губернаторлығының құрылуы. Хиуаның тізе бүгуі. Жетісу және Оңтүстік
Қазақстанның Ресей құрамына енуі.5. XIX ғ. 50 жылдарындағы қазақ
шаруаларының азаттық күресі. Жанқожа Нұрмұхамедұлы, Есет Көтібарұлы
бастаған көтерілістері.
Бекіту сұрақтары:
1.Ұлы жүз қазақтары Ресейге қай жылы қосылды?
2. Перовскийдің жорығы немен аяқталды?
3. Арал бойы қазақтарына жүргізілген Қоқан хандығының жорықтары
немен аяқталды?
4.Арал бойы қазақтарының Хиуалықтар мен Ресей басқыншыларына қарсы
күресі қай жылы басталды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №20-21 XVIIІ-XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Ағаш үй, құрық, желі,көнек, қауға , шынырау құдық,
күбі,келі, қол диірмен, қымыранжент, уыз, т.б. қобыз,шақ қобыз, суырып
салма ақын, жырдастан.
Лекция №20-21 XVIIІ-XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Ағаш үй, құрық, желі,көнек, қауға , шынырау құдық,
күбі,келі, қол диірмен, қымыранжент, уыз, т.б. қобыз,шақ қобыз, суырып
салма ақын, жырдастан.
Жоспар:
1. Қазақтың музыкалық мәдениеті және оның өкілдері
2. XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғ. басындағы қазақтың ақын-жыраулары
3. Қазак халкы және оның мәдениет тарихының зерттелуі
Мазмұны:
1.Қобыз, шаң қобыз. Суырып салма ақын, жырдастан. Әндік циклдар. Елім-ай!
“Шаңды жорық”, “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Қыз Жібек”.Эпикалық шығармалар.
“Арқалық батыр”. Музыка шығармашылығы. “Абылай маршы”, “Асау Барақ”, “Сырым
сазы” күйі және т.б.2. Бұқар жырау (Бұқар Қалқаманұлы, 1693-1768 ж.ж.)
Ақтамберді жырау (1675-1768 ж.ж.), Шал (1748-1819 ж.ж.) Тәттіқара, Үмбетай
және т.б. ақындар. Халық шғармашылығындағы батырлар: Қабанбай, Жәнібек,
Әндік циклдар. Елім-ай! “Шаңды жорық”, “Қозы Көрпеш – Баян сұлу”, “Қыз
Жібек”. Эпикалық шығармалар. “Арқалық батыр”. Музыка шығармашылығы. “Абылай
маршы”, “Асау Барақ”, “Сырым сазы” күйі және т.б.
Мақсаты: Қазақтың ұлттық мәдениетімен танысу. Қазақы дәстүр сананың
ұрпақтар сабақтастығын көрсету. Мәдени ұлттық мұраларды сақтаудың тарихи
маңызын дәлелдермен баяндау.
Бекіту сұрақтары:
1.Қазақтардың тұрмыстық салт-дәстүрлеріне орыс мәдениетінің әсері болды
ма?
2.Ауыз әдебиетінде халық бұқарасының азаттық күресі қалай бейнеленді?
3.XIX ғ. І жартысындағы қазақ әуез және әншілік өнерінің белгілі
өкілдерін атаңыз?
4.Қазак халкы және оның мәдениет тарихының зерттегендерден кімдерді атай
аласыздар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №22--23 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан.
Негізгі ұғымдар: Уақытша ереже, Сібір қырғыздары облысы, шаруаларды
отарлау, қоныс аудару.
Жоспар:
1. 1867-1868жж. Қазақстандағы патша үкіметінің реформалары.
2. Әкімшілік және басқару жүйесінің қайта құру.
3.Сот құрылысы.
4. Жетісуға ұйғырлар мен дүгендердің қоныс аударуы.
Мақсаты: Ресейдің қазақ жерлерін мемлекет меншігі етіп, заң жариялау
мақсатындағы реформалар мәнін ашу. Қазақ даласына орыс шаруаларын
қоныстандыру орқылы қазақ даласын отарлауды іске асыру әрекетін ашу.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. Тоғысындағы Қазақстан.
Мазмұны:
1. Ресейдегі аграрлық дағдарыс және Қазақстанға қоныс аудару қозғалысы.
Қоныс аудару қозғалысының негізгі кезеңдері. Қоныс аудару аймақтары. 1867-
1868 жж. Қазақстандағы патша үкітенінің реформалары және оның сипаты
“Жетісу және Сырдария облыстарын” және “Орынбар мен Батыс Сібір генерал-
губернаторлығына қарасты Далалық облыстарды басқару жөніндегі Уақытша
ереженің” мазмұны. Әкімшілдік құрылымды және басқару жүйесін қайта құру.
Сот құрылысы. Медицина. Салық салу жүйесіндегі өзгерістер. 2. Қазақстандағы
патша үкіметінің езгісінің күшейуі және отаршылдық биліктің нығаюы. Жер
мәселесі және салықтың түрлері.
3. Қазақтардың 1869 ж. Орал және Торғай облыстарындағы және1870 ж.
Маңғышлақтағы көтерілістерінің сипаты және себептері. 4. Жетісуға ұйғырлар
мен дүнгендердің қоныс аударуы. Қоныс аударғандардың кәсібі және олардың
әлеуметтік-экономикалық жағдайы. Қауымдық жерлердің тартып алынуы және оның
қазақтардың шаруашылығына әсері.
Бекіту сұрақтары:
1. 1867-1868 жж. Қазақстандағы патша үкіметінің реформаларының нәтижесі
бойынша қазақ жері кімнің меншігіне айналды?
2. Әкімшілік және басқару жүйесінің қайта құруна байланысты билер сотының
құзіретттілігі қандай болды?
3. Қоныс аудару және жер мәселесі Уақытша ереже?
4. Жетісуға ұйғырлар мен дүгендердің қайдан ауып келді?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №24-25 Реформа кезіндегі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық
дамуы.
Негізгі ұғымдар: Сауда-өсімқорлық капиталы, жәрмеңке, қайшылықтардың
шиеленісуі, көпес капиталы, шойын жол, жалпы Ресейлік рынок, шикізат рынок
көзі.
Жоспар:
1. Қазақстан тұрғындарының этнодемографиялық сипаты.
2. Қазақ ауылдары өміріндегі өзгеріс. Сауда, Жәрменкелер.
3. Қазақстанның жалпы ресейлік экономикаға тартылуы.
4. Қазақстанда темір жол құрылысының басталуы.
Мақсаты: Қазақстан жерінің Ресей рыногінің шикізат көзіне айналдырудағы
Ресей экономикалық-саяси отарлау саясатының мәнін ашу.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. Тоғысындағы Қазақстан.
Мазмұны:
1. Реформа кезіндегі Қазақстан тұрғындарының этнодемогрфиялық сипаты.2. XIX
ғ. екінші жартысындағы Қазақстандағы аграрлық қатынастар. Ауылдың
шаруашылық өміріндегі өзгерістер. Мал шаруашылығының тауарлығының артуы.
Жер өңдеу. Көшпелі қазақ ауылының отырықшылыққа көшу процесі. Бай
шаруашылықтарының күшеюі. Қазақстан халықтары еңбегінің бір-біріне
ықпалы.3. Сауда. Жәрмеңкелер. Сауда-өсімқорлық капиталы. Қазақстан қалалары
және оның өлкенің шаруашылық және саяси өміріндегі рөлі. 4.Кәсіпкерліктің
басталуы. Қазақстандағы өнеркәсіптің құрылымы, оның сипаты және
ерекшеліктері. Кәсіпкерлердің әлеуметтік және ұлттық құрамы. Қазақстан
өнеркәсібіндегі көпестер мен көпес капиталдарының рөлі. 5. Қазақстанда
темір жол құоылысының басталуы. Сібір жол және оның капитализмнің “жайыла”
дамуындағы маңызы. Таптық қайшылықтардың шиеленісуі.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақстан тұрғындарының этнодемографиялық сипаты қандай болды?
2. Қазақ ауылдарының өмірінде қандай өзгерістер блолды?
3. Сауда орындары мен Жәрменкелер қазақ даласында қай жерлерде
ұйымдастырылды және қалай аталды?
4. Қазақстанның жалпы ресейлік экономикаға тартылуы неден көрінді?
5. Қазақстанда бірінші темір жол құрылысы қашан салынды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №26--27 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Медресе, гимназия, зар-заман, шариғат, баспа ісі.
Жоспар:
1. Қоғамдық ой мен әдебиеттегі Зар заман мектебі.
2. Халық ағарту ісінің жағдайы.
3. Қазақ өлкесін зерттеген орыс ғалымдарының еңбектері
4. Баспа ісі.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. тоғысындағы Қазақстан.
Мақсаты: Қзақ қоғамындағы әдебиеттік ролін анықтау, халық ағарту ісіндегі
өзгерістерді талдау, орыс географиялық қоғамының бөлімдерінің қызметін
саралау. Баспа ісінің тарихымен таныстыру.
Мазмұны:
1.Қазақ ауыз әдебиеті. Махамбет Өтемісұлының және басқалардың творчествосы.
Ақындардың творчествосындағы азаттық және әлеуметтік тақырыптары. “Зар
заман” әдеби ағымы. Шортанбай Қанайұлы (1818-1881), Дулат Бабатайұлы (1802-
1874) Жамбыл шығармашылдығының басталуы. 2. Қазақ жастары Ресей оқу
орындарында. Ы. Алтынсарин-педагог, ағартушы, жазушы, ғалым, этнограф, оның
өмірі мен қызметі. Абай Құнанбайұлы ұлы ақын, ағартушы. Абай қазақ жазба
әдебиетінің негізін салушы. 3. Қазақстанды зерттеудегі П.П. Семенов-Тянь-
Шаньский, Н.А.Северцов, И.В.Мушкетов, В.В.Радлов, Л.Майер, М.Красовский,
А.И. обромыслов сияқты ғалымдардың қосқан үлесі. В.В.Вельяминов-Зерновтың
еңбегі. Ғылыми қоғамдардың пайда болуы. Орыс географиялық қоғамы бөлімдері
мен Орынбор, Семей, Түркістан бөлімшелерінің қызметінің маңызы.
Бекіту сұрақтары:
1. Қоғамдық ой мен әдебиеттегі Зар заман мектебінің ақындарын атап
беріңіз?
2. Қазақ өлкесін зерттеген орыс ғалымдарының еңбектерін атаңыз?
3. Неге Зар заман аталған?
4.Мерзімдік басылымдарды атаңдар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №28-30 ХХғ. басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.
Негізгі ұғымдар:Мемлекеттік Дума, реквезиция, бұлік, ақпан буржуазиялық-
демократиялық революция, Алаш партиясы, Үш жүз партиясы, мұсылмандар
партиясы.
Жоспар:
1. Соғыс қарсаңындағы саяси жағдай.
2. Қазақстан І-ші дүниежүзілік соғыс жылдарында.
3. 1916 ж. ұлт-азаттық көтеріліс, оның себептері.
4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық революция Ресей мен
Қазақстанда.
Мақсаты: Қазақстандағы ерекше саяси жағдайды атап көрсету. Жұмысшылар мен
интелигенцияның ролін ашып саралау, мұсілмандар қозғалысының мақсаттарын
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. Тоғысындағы Қазақстан.
Мазмұны:
1. Империалистік соғыстың Ресейдің ұллтық аймақтарына тигізген әсері.
Тікелей және жанама салықтарының өсуі және Қазақстандағы халық бұқарасы
жа,дайының нашарлауы. Мал және ауыл шаруашылық өнімдерін реквизициялау
сипаты. 2. Жалпы ұлттық дағдарыстың пісіп-жетілуі. 1916 ж. 25 маусымдағы
“Орта Азия мен Қазақстандағы бұратаналарды реквизициялау” туралы жарлық.
Ұлт-азаттық көтеріліс, оның себептері, қозғаушы күштері, басталуы, барысы
және негізгі кезеңдері. Көтерілісшілер армиясын ұйымдастырудағы Амангелды
Иманов, Кейкі Көкімбайұлы және т.б., Т.Бокин. Бекболат Әшекейұлы, Әбдіғафар
Жанбосынұлы және басқалардың рөлі. Үкіметтің жазалау шаралары және жазалау
әскерлерінің қимылдары. Көтерісшілердің әскери өнері. Көтерілістің жеңілу
себептері және тарихи маңызы. Қазақтардың жаппай Қытайға (Құлжа өңірі,
Қашқария, Ауғанстанға) кетуінің бірінші толқыны. 3. Кеңестердің құрылуы
және Қазақстандағы Уақытша үкімет органдары. Жазалау экспедицияларын қайта
шақырып алу жөніндегі Петроград жұмысшы, шаруа және солдат депутаттары
Кеңесінің шешімі. Қазақстандағы Уақытша үкіменттің саясаты. Жер туралы
мәселе. Ұлттық мәселе. Халық бұқарасының әлеуметтік белсенділігінің
артуы.4. Бірінші жалпы қазақ съезі және оның құжаттарының мазмұны “Алаш”
партиясының құрылуы және оның бағдарламалық қағидалары. 5. “Үш жүз”
партиясы және оның саяси бағыты.
Бекіту сұрақтары:
1. І -ші дүниежүзілік соғыс жылдарында Қазақстандағы саяси жағдай қандай
болды?
2. Қазақстан І-ші дүниежүзілік соғысқа қатысты ма?
3. 1916 ж. ұлт-азаттық көтерілісінің басталуына не себеп болды?
4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық революция Ресей мен
Қазақстанда қалай жүрді?
5. Алаш партиясы мүшелерінің көздеген саяси мақсаттары не еді?
6.Үш жүз партиясының ұстанған саяси бағыттары қандай болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
ІҮ.Семинар сабақтарының тақырыптық жоспары.
Тақырыптың аты және мазмұны Сағат аптасы
№ саны
1 Семинар №1-2 XYIII – XIX ғ. басындағы Қазақстан
тарихының тарихнамасы мен деректері 2 1-2 апта
1.Қазақстан тарихы тарихнамасы (XYIII ғ.-XIX ғ.басы.)
2.Қазақстан тарихының XYIII-XIX ғ.басындағы қазақ
деректері.
3.Орыс және шетелдік тарихнама XYIII-XIX ғ. басы.
2 Семинар №3-4 Батыр Сырым Датұлы бастаған халық-азаттық
қозғалысы 2 3-4 апта
1. Көтеріліс себептері мен сипаты.
2.Көтерілістің басталуы және барысы 80-90 жж.
3. Игельстром Реформасы.
4. Қозғалыстың тарихи сабақтары мен маңызы.
3 Семинар №5-6 Қазақстан ХҮІІІ ғ. ортасы мен ХІХ І
ширегінде 2 5-6 апта
1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен
қарым-қатынасы.
2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі
3. Орта жүздегі саяси ахуал (ХҮІІІ-ХІХ ғ.басы)
4 Семинар №7-8 Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ. басындағы
саяси жағдай 2 7-8 апта
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы
ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.
2.Жоңғаряның талқандалуы Шаңды жорық-жоңғар
соғысының ақыры.
3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.
5 Семинар №9-10 Қазақ халқының Орта Азия хандарының
езгісі мен патша үкіметінің отарлық саясатына қарсы 2 9-10апта
азаттық күресі ( ХІХғ.20-40 жж.)
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.)
және Жоламан Тіленшіұлының(1822-1824жж.)
қозғалыстары.
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы
көтрілісі(1821ж)
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре
жақтастары және сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған
көтеріліс.
4. Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі (1836-1837)
5. Кенесары Қасыиұлы басқарған көтеріліс (1837-1847)
6 Семинар №11 Қазақстан территориясындағы Казачество
ХІХғ. ортасы 1 11 апта
1.Орынбор шекаралық линияның құрылуы.
2.Сібір қазақ әскерлерінің жасақталуы.
3.Әкімшілік-территориялық жаңа жүйе құрылымы.
7 Семинар №11-12 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы қазақ халқының
арасындағы ағартушылық қозғалысы 2 12-13 апта
1. Ш. Уалиханов ғалым-ағартушы, оның ғылыми мұралары.
2. Ы. Алтынсарин педагог-ағартушылық қызметі.
3. А. Құнанбаев ұлы ақын-ағартушы.
8 Семинар №13-14 ХХ ғ. басындағы Қазақстан 2 14 -15
1. Орта орнаулы және діни оқу орындары. апта
2. Жаңа мазмұдағы қазақ әдебиетінің қалыптасуы.
3. ХХ ғ. басындағы қазақ зиялылары.
4. Мерзімді баспасөз ісі.
Барлығы: 15 15 апта
Семинар сабақтарының жоспары
Қазақстан жаңа заман тарихы.
Семинар №1-2 XYIII – XIX ғ. басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен
деректері
Негізгі ұғымдар: Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша
дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясаттырылған тарихи терминдар.
Мақсаты: Осы кезең тарихының тарихтық, деректік кездерімен таныстыру. Ресей
Федерация архив деректерімен таныстыру. Қазақы ауысша деректер шежіре,
жыртолғау, билер мен жыраулардың тарихи дерек көсі болып табылатын
Жоспар:
1.Қазақстан тарихының тарихнамасы (XYIII ғ.-XIX ғ.басы.)
2.Қазақстан тарихының XYIII-XIX ғ.басындағы қазақ деректері.
3.Орыс және шетелдік тарихнама XYIII-XIX ғ. басы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи
ауызша дерек, жазбаша дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясиланған
тарихи терминдердің мәнін ашу, Ресей мемлекетінің құрамындағы қазақ халқы
саясаттандырылған ның (XYIII – XIX ғғ.) тарихының зерттелу тарихнамасының
топтамасына сипаттама беру.Орыс тарихнамасындағы қазақтардың Жоңғарларға
қарсы күресі тарихын жазған еңбектерге талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша,
Қазақ-Жоңғар қатынастарын ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басында
М.Ж.Көпеевтің, Ш.Құдайбердиевтің, М.Тынышбаевтың, М.Дулатовтың,
Ә.Бөкейхановтың еңбектерінесүйене отырып пікір таныту.Үшінші сұрақ бойынша,
ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы тарихнамада: И.Я.Златкиннің,
Н.Г.Аполлованың, В.Я.Басиннің, В.А.Моисеевтің және т.б. монографияларына
қысқаша шолу жасау арқылы тарихи көзқарастарымен пікір ұстанымдарын баяндап
беру.
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Семинар №3-4 Батыр Сырым Датұлы бастаған халық-азаттық қозғалысы
Негізгі ұғымдар :Игельстром реформасы, саяси келісім, халық-азаттық
қозғалыс.
Мақсаты: Игельстром Реформасының саяси мәнәң ащу. 14 жылға созылған
көтерілістің тарихи маңызын жаңаша көзқараста талдау арқылы өз пікірлерін
білдіруге үйрену.
Жоспар:
1. Көтеріліс себептері мен сипаты.
2. Көтерілістің басталуы және барысы 80-90 жж.
3. Игельстром Реформасы.
4. Қозғалыстың тарихи сабақтары мен маңызы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, көтеріліс себептері мен сипатына
талдау жасау керек. Екінші сұрақ бойынша, көтерілістің басталуы және барысы
(80-90 жж.) туралы деректер негізінде көтеріліс болған жерлердің аумағын
картадан көрсете отырып баяндау.Үшінші сұрақ бойынша, Барон Игельстром
реформасының көздеген саяси ұстанымы мен мақсатын ашу.
Төртінші сұрақ бойынша, қозғалыстың жеңілу себептерін көрсетумен қатар
тарихи сабақтары мен маңызына тоқталу керек.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-12,13,10,11,17,46,33.
Семинар№5-6 Қазақстан ХҮІІІғ. ортасы мен ХІХ І ширегінде
Негізгі ұғымдар Сабалақ, Абылай мәмлігерлік саясаты, Шанды жорық,
Қалмақ көшуі, Орта Ордат.б.
Мақсаты: Абылай ханның Мемлегерлік саясаттағы шеберлігін көрсету. “Шанды
жорық” Қалмақ-Жоңғар соғысының аяқталуының қорытындысын шығағанын талдау.
Жоспар:
1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен қарым-қатынасы.
2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі
3. Орта жүздегі саяси ахуал (ХҮІІІ-ХІХ ғ.басы)
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен,
Ресеймен қарым-қатынасының саяси мәмлегерлік шебер саясат ұстану арқылы
қазақ хандығының дербестігін сақтаудағы ұмтылыстарының нәтижесімен
қорытындыларын дәләедеп беру. Бірініш сұрақ бойынша, Абылай ханның
жорықтас батырларымен Бұхар жыраудың қызметтеріне баға беру. Абылай ханның
әскери мемлекеттік қызметіне байланысты тарихи еңбектердегі деректер
негізінде Абылай ханның қоғамдық-саяси қызметіне тоқталу.Үшінші сұрақ
бойынша, ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы Орта жүздегі саяси ахуалға талдау жасау.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-8,46,47,48,29,21,33,35,27,23
Семинар№7-8 Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы саяси жағдай
Негізгі ұғымдар Жоңғарияның жойылуы, патшалы үкімет саясаты, Шанды
жорық, Қалмақ көшуі, Орта Ордат.б.
Мақсаты: Қазақ-Жоңғар соғысының тарихи маңызын ашу Шаңды жорықтың тарихи
алғы шартын көрсету.
Жоспар:
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.
2. Жоңғаряның талқандалуы Шаңды жорық-жоңғар соғысының ақыры.
3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-46,47,45,29,21,46,35,17,23
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Қазақстандағы ХҮІІІ-
ХІХғ.басындағы саяси жағдайға тарихи әдебиеттер негізінде тоқталып өту.
Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясатының
мақсат мүдделерін ашып көрсету. Екніші сұрақ бойынша, Жоңғаряның
талқандалуындағы қалмақ көші жорығының Шаңды жорық аталуының тарихихы
мен жоңғар соғысының ақырғы нәтижелерін деректер негізінде
қорытындылау.Үшінші сұрақ бойынша, Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасына
тарихнамалық шолу жасау.
Семинар№9-10 Қазақ халқының Орта Азия хандарының езгісі мен патша
үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық күресі ( ХІХғ.20-40 жж.)
Негізгі ұғымдар: Отарлық саясат, сұлтан, ұлт-азаттық қозғалыс, реформа,
халық көтерілісі.
Жоспар:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) қозғалыстары.
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі(1821ж)
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және сұлтан
Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс.
4. Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі (1836-1837)
5. Кенесары Қасыиұлы басқарған көтеріліс (1837-1847)
Мақсаты: Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821жж) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) т.б. ұлт-азаттық қозғалыстарының тарихи
маңызын көрсету. Бөкей Ордасы, Ішкі Ордасы.
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Қазақ халқының Орта Азия
хандарының езгісі мен патша үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық
күресі ( ХІХ ғ.20-40 жж.) мәселелерінің тарихнамасына шолу жасау және
Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) бастаған ұлт-азаттық қозғалыстарына оның
мақсты мен сипатын ашу.
Екінші сұрақ бойынша, Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы
көтрілісінің тарихына (1821ж ) оның саяси себептеріне талдау жасау және
көтерілістің барысын бағытттарын деректер негізінде ашып көрсету. Үшінші
сұрақ бойынша, патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары
және сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс нетижесімен көтеріліс
басшыларының тағдырлыарын деректер негізінде анықтау.Төртінші сұрақ
бойынша, Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі (1836-1837) басшыларымен
көтерілістің жеңілу себептерін саралау. Бесінші сұрақ бойынша, Кенесары
Қасымұлы басқарған көтеріліс (1837-1847) пен Жоламан батыр Тіленшіұлы
жасақтарының бірлесе қимыл жасаған жорықтарының бағыттарын қамтығын
аймақтарын деректер негізінде баяндап беру.
Әдебиеттер: Н-14,Қ-46,47,48,29,21,44,42,46,35,1 7,23
Семинар№11 Қазақстан территориясындағы Казачество ХІХғ. ортасы
Негізгі ұғымдар:Әкімшілік-территориялық бірлік. Шекаралық линия,тұрақты
қазақ әскерлері.
Мақсаты:Қазақ әскерлерінің патшаның отарлау саясатын жүзег асырудағы
Қазақтардың қарсылығына пайдалану үшін әкелінген тұрақты әскери күш екенін
анықтау. Қазақ әскерін басқаруда патшалық басқару жүйесін іске асырудағы
отарлық саясатты ашып көрсету.
Жоспар:
1.Орынбор шекаралық линияның құрылуы.
2.Сібір қазақ әскерлерінің жасақталуы.
3.Әкімшілік-территориялық жаңа жүйе құрылымы.
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Қазақстан территориясындағы
Казачествоның (ХІХғ. ортасы) пайда болуының саяси тарихына деректерге
сүйене отырып талдау жасау.Сонымен қатар,Орынбор шекаралық линияның
құрылуындағы патша үкіметінің отаршылдық саясаттары мен көздеген отарлық
мұраттарының мәнін құжаттық маңызы бармәліметтер негізінде ашу. Екінші
сұрақ бойынша, Сібір казак әскерлерінің жасақталуының саяси мәнін ашу.
Үшінші сұрақ бойынша, әкімшілік-территориялық жаңа жүйе құрылымының патша
үкіметінің Бөліп алда, билей бер саясаттарын жүзеге асыру әрекеттерін
заңдастырулары екендігін деректер негізінде дәлелдеу.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-46,47,39,29,21,26,35,17,23
Семинар№12-13 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы қазақ халқының арасындағы ағартушылық
қозғалысы
Негізгі ұғымдар : Қашқарияға саясат, ориенталист, Абайдың қара сөздері.
Мақсаты: Қазақ ғалым ағартушыларының өмірі мен қызметімен таныстыру арқылы
олардың қазақ халқының мәдени мұрасына ғылымы мен ағартушылығына қалдырған
тарихи мұраларының күн бүгінге дейін мақтаныш екенін көрсету.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
Қазақ халқының даңқты ұлдары.
Жоспар:
1. Ш. Уалиханов ғалым-ағартушы, оның ғылыми мұралары.
2. Ы. Алтынсарин педагог-ағартушылық қызметі.
3. А. Құнанбаев ұлы ақын-ағартушы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, ХІХғ. ІІ жартысындағы қазақ
халқының арасындағы ағартушылық қозғалысының басты өкілдерінің
қызметтерінің тарихына тоқтала отырып, олардың ұлтжандылық қасиеттерін
таныту. Сонымен қатар Ш. Уалиханов ғалым-ағартушылық қызметімен оның ғылыми
мұраларына шолу жасау. Екінші сұрақ бойынша, Ы. Алтынсариннің педагог-
ағартушылық қызметі хақында деректер негізінде тұлғалық қасиеттерін
қарастыру.Үшінші сұрақ бойынша, А.Құнанбаевтың ұлын ақын-ағартушылық
қызметтері мен оның рухани мұраларына сүйене отырып, Абайтану ғылымының
тарихи маңызын ашу.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-46,47,43,29,21,56,45,38,41.
Семинар№14-15 ХХ ғ. басындағы Қазақстан
Негізгі ұғымдар: Түркістан уәләятының газеті, Дала уәләятының газеті.
Мақсаты: ХХ ғ.басындағы Қазақстан мәдениетіндегі заман ағымына қарай ұлттық
мәдениеттің дамуындағы жаңа мазмұндардың қалыптасуын ашып саралау.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХ ғ. тоғысындағы Қазақстан.
Жоспар:
1. Орта орнаулы және діни оқу орындары.
2. Жаңа мазмұдағы қазақ әдебиетінің қалыптасуы.
3. ХХ ғ. басындағы қазақ зиялылары.
4. Мерзімді баспасөз ісі.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, орта орнаулы және діни оқу
орындарының жай күйіне деректер негізінде тоқталып өту. Екінші сұрақ
бойынша, жаңы мазмұндағы қазақ әдебиетінің қалыптасуына және ақын
жырулардың қазақ қоғамындағы болып жатқан өзгерістерді шығармаларына арқау
еткен жаңа мазмұндағы қазақ әдебиетінің қалыптасқандығын ашу.Үшінші сұрақ
бойынша, ХХ ғ. басындағы қазақ зиялыларының қайраткерлік еңбектері мен
тұлғалық қасиеттерін таныту.Төртінші сұрақ бойынша, мерзімді баспасөз
ісінің даму мен ақпараттық қызметтеріне тоқталу.
Әдебиеттер: Н-14. Қ-45,47,49,32,37,38,25,17,2.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты
Тарих және өнер факультеті
Қазақстан жаңа заман тарихты
пәнінен лекциялық сабақтар әдістемелігі
050114 тарих мамандағы (бакалавриат)
050114 тарих мамандағы студенттеріне арналған
пәннің оқу-әдістемелік кешені
(бакалавриат)
Қостанай 2009
Лекция сабақтарының жоспарымен мазмұны
Қазақстан жаңа заман тарихы
Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні
Негізгі ұғымдар: Тарихи сана, далалық ауызша тарих, мәңгүрттік,
шежіре, жазбаша деректер.
Мақсаты: Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты мен
міндеттерінің мазмұнын ашу.
Жоспар:
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның
кезеңдері.
2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Пәнінің
басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Лекция
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның
кезеңдері.
Менің тарихқа ден қоюымның сыр-себебі де бүгінгі күннің
оқиғаларынан тарихтың табын сезінгенімде деп білемін - деп жазды
Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің қазақ тарихына арнап,
тебірене жазған Тарих толқынында атты кітабында.
Көптеген қоғамдық ғылымдар ішінде тарихтың атқарар қызметі орасан
зор. Оның қоғамдағы орны күннен күнге артып, ұлттық сананы
қалыптастыруда таптырмас құралға айналып отыр. Әңгіме сол құралды
тиімді әрі ұтымды пайдалана білуде.
Антика заманында өмір сүріп, біз тарих жазбаймыз, біз өмірбаян
жазамыз деген қанатты сөздің авторы Плутарх өзі жазған Салыстырмалы
өмірбаян еңбегінің жастарды тәрбиелеу ісінде таптырмайтын құрал
екендігін айтқан болатын. Бұл кітап жастарға өздеріне дейін өмір
сүрген тарихи тұлғалар өнеге алар, үлгі тұтар жандар болатындығына
кәміл сенді. Сол дәуірде сол елде өмір сүрген Гай Саллюстий Крисп,
Прокөпий Кесарийский сияқты авторлар да тарихтың тәрбиелік міндеттерін
мойындаған болатын.
Тарихи білімнің келешек ұрпақтың ғылыми көзқарасының қалыптасуында
атқаратын қызметі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні
Негізгі ұғымдар: Тарихи сана, далалық ауызша тарих, мәңгүрттік, шежіре,
жазбаша деректер.
Жоспар:
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның кезеңдері.
2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері.
3. Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Мақсаты: Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты мен
міндеттерінің мазмұнын ашу.
Мазмұны:
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Отандық жаңа заман тарихынның тархи
кезеңдері. 2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсаты мен міндеттері.3.
Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара
қатынасы және пән аралық байланысы.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты қандай?
2. Қазақстан жаңа заман тарихы қандай кезеңдер аралығын қамтиды?
3.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің басқа қандай қоғамдық пәндермен ара
қатынасы және байланысы бар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №2 XYIII – XIX ғ. Басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен
деректері.
Негізгі ұғымдар: Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша
дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясаттырылған тарихи терминдар.
Жоспар:
1. Қазақстан тарихының тарихнамасы (XYIII – XIX ғ.басы)
2. Қазақстан тарихының XYIII – XIX ғ.басындағы қазақ деректері.
3. Орыс және шетелдік тарихнама XYIII – XIX ғ. басы.
Мақсаты: Осы кезең тарихының тарихтық, деректік кездерімен таныстыру. Ресей
Федерация архив деректерімен таныстыру. Қазақы ауысша деректер шежіре,
жыртолғау, билер мен жыраулардың тарихи дерек көсі болып табылатын
еңбектерімен таныстыру.
Мазмұны:
1.Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша дерек, отарлау
саясаты. Тарихи шежіре, саясаттандырылған тарихи терминдер. Ресей
мемлекетінің құрамындағы қазақ халқының (XYIII – XIX ғғ) тарихының
зерттелу тарихнамасы. Орыс тарихнамасындағы қазақтардың Жоңғарларға қарсы
күресі.2. Қазақ-Жоңғар қатынастарын ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың
басында М.-Ж.Көпеевтің, Ш.Құдайбердиевтің, М.Тынышбаевтың, М.Дулатовтың,
Ә.Бөкейхановтың еңбектері.3. ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы тарихнамада:
И.Я.Златкиннің, Н.Г.Аполлованың, В.Я.Басиннің, В.А.Моисеевтің және
т.басқалардың тарихи монографиялық еңбектері. . Қазақстандағы академиялық
эскпедициялар. П.С.Палластың (Путешествие по разным провинциям Российского
госурдарства”, Ч.1-3, Сбп, 1773-1780); И.Георгидің (“Описание всех в
Российском государстве обитающих народов” Т. І-ІY.СБП. 799-1799);
П.Рычковтың (“Дневные записки капитана Н.Рычкова в Киргиз-кайсакской степи
в 1771 году. Сбп, 1772) және т.б. еңбектері.
Бекіту сұрақтары:
1.XYIII ғ.мен XIX ғ.басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы туралы айтып
беріңіз?
2.Қазақстан тарихының XYIII ғ.мен XIX ғ.басындағы қазақ деректерінің
түрлерін айтып беріңіз?
3.XYIII ғ.мен XIX ғ. басысындағы орыс және шетелдік тарихшылардың
еңбектерін атаңыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №3 ХҮІІІ ғ. І жартысындағы Қазақстандағы Саяси жағдай.
Негізгі ұғымдар: Аманат, керуен саудасы, казактар, Орда, шекаралық
барымта.
Жоспар:
1. Әбілқайыр ханның Ресей патшалығымен дипломатиялық келісөздері.
2. Әбілқайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынастардың
шиленісуі.
3. Қазақтар мен Ресей қарым қатынасы.
Мақсаты: Әбілқайырхандығының ішкі-сыртқы жағдайларының себебін ашып
көрсету. Ресей патшалығының Қазақстанға деген мүлдесінбілдіру. Қазақ
хандығының сырты-ішкі саяси жағдайларына саралау.
Бейнефильм: Аңырақай шайқасы Қазақ батырлары жайлы ТПРК 1997 ж.
Мазмұны:
1. XVIIIғ.Елдегі бытыранқылық және хан, сұлтан топтарының бейлік үшін
күресі.Жоңғар әскери феодалдық мемлекетінің нығаюы және оның жаулап алу
саясатының күшеюі. Қазақ жоңғар қатынастарының шиеленісуі.
2. Ақтабан-шұбырынды, Алқакөл сұлама. Егіншілік ошақтары- Оңтүстік
қалалардан айырылу. Ордабасындағы қазақ ақсақалдарының съезі –
территориялық тұтастықты сақтап қалу мен өзара келісімге келу жолы. Қазақ
халқының жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық күресі. Аңырақай шайқасы.
3.Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары мен
алғышарттары.Қазақстанның Ресеймен дипломатиялық келіссөздері. И. Бухгольц,
А. Бекович – Черкасский экспедициялары.А.И. Тевкелевтің елшілігі. Кіші жүз
және ішінара орта жүз рулары қазақтарының Ресей империясы билігін
қабылдауы. Патша үкіметінің алғашқы отаршылдық шаралары. И.К. Кирилов
“Жобасы” , Орынбор (Қырғыз-Қайсақ) экспедициясының ұйымдастырылуы және
қызметі.
Бекіту сұрақтары:
1.Әбілқайыр ханның Ресей патшалығымен дипломатиялық келісөздері немен
аяқталды?
2.Әбілқайыр ханның отарлаушы әкімшілікпен қарым-қатынастардың
шиленісуінің себептері неде?
3.Қазақтар мен Ресей қарым қатынасының саяси сипаты қандай болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №4 ХҮІІІ ғ. Бірінші жартысындағы қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдай
және көрші елдермен қарым қатынасы.
Негізгі ұғымдар: Бодандық, протекторат, мәмлегерлік, елші, Орда, Кіші жүз,
шекара барымтасы.
Жоспар:
1. Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі.
2. Қазақ- Ойрат өзара қатынасының саяси сипаты.
3. Қазақ - Башқұрт қатынасы.
Мақсаты: Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қайраткерлігін тарихи еңбектер
негізінде саралау. Қазақ хандығының ХҮІІІ ғ. Саяси сыртқы мәселелеріне
талдау жасау арқылы көрші елдермен қатнастарының саяси мәнін анықтау.
Мазмұны:
1.Кіші және орта жүз билеушілерінің арасында қайшылықтардың күшеюі. Аманат
мәселесі. 40-жылдардың соңындағы патша үкіметінің Әбілхайырмен
келіссөздері. Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі мен саяси
мемлекеттік қайраткерлігін тарихи еңбектер негізінде саралау.Қазақ- Ойрат
өзара қатынасы тарихының саяси сипаты. Орыс мемлекетінің қазақ жерлерін
жоңғар басқыншыларынан қорғау жөніндегі шаралары. Миллердің Галдан-Церенге
елшілігі және оның нәтижелері. 2.Қазақ - Башқұрт қатынастары және патша
үкіметінің бауырламс халықтарға қарсы саяси ұстанымдары.
Бекіту сұрақтары:
1.Әбілқайырханның саяси мемлекеттік қызметі ?
2.Қазақ-Ойрат өзара қатынасының саяси сипаты туралы не білесіз?
3.Қазақ-Башқұрт қатынасы жөніндегі патша үкіметінің ұстанымы қандай
болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №5 Қазақ халқының Жоңғар басқаншыларымен күресі.
Негізгі ұғымдар: Әділетсіз соғыс, басқыншылық соғысы, қолбасы, жүзбасы,
мыңбасы, сарбаз, би, жаушы.
Жоспар:
1. Отан соғысының басталуы.
2.Шешуші шайқастар, олардың тарихи маңызы.
3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушылар.
Мақсаты: Отан соғысы оның барысы туралы саралап бастапқы кездегі қазақ
жасақтарының жеңіліс табу себептерін талдап көрсетуі. Сол кездегі батырлар,
билер туралы реферат жазып келген студенттер пікірлері айтылады
Мазмұны:
1. Отан соғысының басталуы. Қазақ-жоңғар қатынастары пташа үкіметінің
боданелдеріне қатысты саяси ұстанымдары.2.Қазақ-жоңғар,қазақ-қа лмақ
арасындағы болған шешуші шайқастар, олардың тарихи маңызы.3.Батыр-билер
жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушылар.
Бекіту сұрақтары:
1. Отан соғысының басталуының себебін айтыңыз?
2.Шешуші шайқастар балған жерлердіатаңыз, олардың тарихи маңызы қандай
болды?
3.Батыр-билер жауға қарсы тойтарысты ұйымдастырушы батырларды атаңыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №6 ХҮІІІ ғ. басындағы Қазқстандағы саяси жағдай.
Негізгі ұғымдар: Протекторат, бодан, тәуелдлік, суверенитет, егемен.
Жоспар:
1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қабылдауы.
2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастары.
Мақсаты: Қазақ жүздерінің Ресей протекторлығын қабылдауының тарихи
жағдайындағы объективтік-субъективтік себептерін талдап ашу.
Әбілқайырханның Ресейге қосылуға ұмтылу себептерін ашып, Әбілқайырхан
өлгенінше Ресейге мойынұcұнбау әрекетінің себебінен Ресейліктердің Барақ
сұлтанды қарсы қоюларының себебін дәлелдеу.
Мазмұны:
1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қабылдаулары.
2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастарына байланысты Абылай сұлтанның
қалмақ тұтқынынан босануының саяси себептері туралы орыс тарихшыларының көз
қарастары.
Бекіту сұрақтары:
1. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей протекторлығын қай жылдары
қабылдады?
2. ХҮІІІғ. 40 жж. Қазақ-ойрат қатынастарына байланысты Абылай сұлтанның
қалмақ тұтқынынан босануының себептері туралы орыс тарихшыларының көз
қарасы туралы не айтасыз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №7 Қазақ билеушілерінің Ресей протекторлығын қабылдауы.
Негізгі ұғымдар: Саяси отарлау, қазақтар отарлау, саясатында бекініс,
отарлық саясат.
Жоспар:
1. Әскери бекініс шептерінің салынуы.
2. Қазақстан ресей қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттары.
3. Қазақстан даласындағы Ресей саясаты.
Мақсаты: Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары мен алғы шарттарын
анықтау арқылы қазақ хандығының саяси жағдайының ішкі-сыртқы жағдайына баға
беру.
Мазмұны:
1. Әскери бекініс шептерінің салынуы.2. Қазақстан ресей қосылуының тарихи
шарттары мен алғы шарттары. Қазақстанның Ресейге қосылуының тарихи шарттары
мен алғы шарттарын анықтау арқылы қазақ хандығының саяси жағдайының ішкі-
сыртқы жағдайына баға беру.Мәселенің тарихнамасы.3. Қазақстан даласындағы
Ресей патша үкіметінің отаршылдық саясаты.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақ даласындағы әскери бекініс шектерінің салынуы қашан басталды?
2. Қазақстанның ресейге қосылуыныңсаяси себептерін аттаңыз?
3. Қазақстан даласындағы Ресей патша үкіметінің отаршылдық саясаты неден
көрінді?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №8 ХҮІІІ-ХІХ ғ. І жартысындағы қазақ қоғамы.
Негізгі ұғымдар: Ақсүйек, қара сүйек, мәслихат, керуен, хан, базарлары,
қысау, жайлау, отырықшы, шекаралық сауда, шекаралық барымта, Шоқынғандар.
Құң қырғыз-қайсақ.
Жоспар:
1. Қазақтардың шаруашылығы.
2. Қазақ даласындағы сыртқы сауда.
3. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.
Мақсаты:Ресейге қосылуына байланыста шекара саудасының пайда болуын
көрсету, шекаралық барымтаның озбырлығын ашу, Орыс-Қазақ, Орыс-хиуалықтар
саудасының пайда болуын алғы шарттарын көрсету.
Мазмұны:
1. Қазақстанның экономикалық жағдайы. Патша әкімшілігінің жер мәселесіндегі
саясаты. Қазақ жайылымдары жүйесінің бұзылуы және еңбекші бұқараның
наразылығы. Ресейдің қазақтардың шаруашылығына ықпалы.
2. Айырбас және сауда айналымдарының сипаты. Қазақстанның Қытаймен сауда-
экономикалық байланыстары.
3. Қазақ қоғамының таптық-сословиелік құрлымындағы өзгерістер және мүлік
теңсіздігінің өсуі. Ауылдағы жұмыспен өтеу және азық-түлік рентасы
формаларының одан әрі дами түсуі. Салық жүйесі.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы дегенді қалай түсінесің?
2. Қазақ даласындағы орыс-қазақ сыртқы сауданың қазақтар үшін пайдасы болды
ма?
3. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы қандай болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №9 Қазақтардың Е.П. Пугачев басқарған шаруалар соғысына қатысуы.
(1773-1775)
Негізгі ұғымдар: Шаруалар соғысы, жалған патша, шекара барымтасы.
Жоспар:
1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына қатысуының
саяси себептері. Шаруалар соғысының барысы мен тарихи маңызы.
2. Нұралы хан саясаты.
Мақсаты: Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына
қатысуының саяси себептерін деректер негізінде ашу. Соғыстың жеңілу
себептері мен тарихи маңызын таныту.
Мазмұны:
1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына Кіші жүз
және Орта жүзқахзақтарының қатысуының саяси себептері. Шаруалар соғысының
барысы мен тарихи маңызы.2.Патша үкіметінің Нұралы Әбілқайыр ұлын хан
сайлауы және қазақ хандарының биліктегі дербестігінің шектелуінің саяси
себептері Патша үкіметінің Нұралы ханды нөкерлерімен Уфаға шақыртып алып
өмірінің ақырына дейін жібермеуі және отаршылдық саясаты.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақтардың Е. Пугачев басқарған орыс шаруаларының соғысына
қатысуының себептері қандай?
2.Шаруалар соғысының жеңілуінің себебін айтыңыз?
3. Патша үкіметінің Нұралы ханды нөкерлерімен Уфаға шақыртып алып
өмірінің ақырына дейін жібермеуіндегі саяси ұстанымы неде?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №10 Күші жүздегі халық-азаттық қозғалысы (1783-1797 жж.)
Негізгі ұғымдар: Орда, Ішкі Орда, биліктегі саяси дағдарыс. Дәстүрлі хандық
билік.
Жоспар:
1. Күші жүздегі хандық биліктегі дағдарыс.
2. Сырым Датұлы бастаған Күші жүз қазақтарының көтерілісі
3. Бөкей хандығының құрылуы.
Мақсаты: Патша өкіметінің қазақ даласын отарлаудағы отаршылдық саясаттарын
деректерге сүйене отырып, дәлелдеу.
Мазмұны:
1. Ресейдің Қазақстандағы ықпалының беки түсуі. Қазақ жерлерінің Ресейге
қосылу процесінің кеңеюі. М.М. Сперанскийдің “Сібір қырғыздары туралы
Жарғысы”. Орта және Кіші жүздегі хандық биліктің жойылуы. Әкімшілік
басқарудағы өзгерістер. Орта жүзде сыртқы округтер мен округтік
приказдардың ашылуы.
2. Көтерілістің себептері. Көтеріліс қарсаңындағы Кіші жүздегі тап
күштерінің ара салмағы. Көтерілістің басталуы және барысы, оның сипаты және
қозғаушы күштері. Генерал-губернатор О.А Игельстромның жобасы. Патша
үкіметінің ағамандар (старшиндар)тобына сүйенуі.3. Бөкей (Ішкі Орда)
хандығының құрылуы және ондағы басқару құрылымы. Бөкейдің билігі (1801-
1815ж.ж). Кіші жүз хандығының саяси бағыты.
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №11 Абылай хан мемлекет қайраткері және саясаткер (1771-1784 жж.)
Негізгі ұғымдар: Сабалақ, мәмлегерлік саясат, Шанды жорық, Қалмақ
көшуі,Орта Орда.
Жоспар:
1. Орта жүздегі саяси ахуал, Абылай ханың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен
қарым-қатынасы.
2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі.
Мақсаты: Абылай ханның ішкі-сыртқы саясаттаржүргізудегі қол жеткізген саяси
табыстарын талдау арқылы оның саясаткер, мемлекет қайраткерлігіне баға
беру. Абылай ханның мәмлегерлік саясаттағы шеберлігін көрсету. Шанды
жорық Қалмақ-Жоңғар соғысының аяқталуын қорытындлау.
. Мазмұны:
1.Абылайдың әскери және мемлекеттік қызметінің басталуы. Оның мәмлегерлік
саясаттағы шеберлігі, ішкі және сыртқы саясаты. 2. Абылайдың Жоңғариямен,
Қытаймен және Ресеймен қарым-қатынасы. Абылайдың дипломатиялық шеберлігі.
Жоңғарияның талқандалуы. Шығыс Қазақстан (Алтай мен Тарбағатай) мен Іле
өңіріндегі тарихи қазақ жерінің қайтарылуы.
Бекіту
сұрақтары:
1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен ұстанған саяси қарым-
қатынасының нәтижесі қандай болды?
2.Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі туралы жазылған қазақ тарихшыларынан
кімнің еңбегін білесіз және еңбек қалай аталады?
3. Неге Шанды жорық аталған?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №12 Қазақстандағы ХVІІІ-ХІХ ғ.басындағы саяси жағдай.
Негізгі ұғымдар: Шаңды жорық, Қалмақ көші, Еділ-Жайық қалмақтары, хандық
билікті.
Жоспар:
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.
2. Жоңғаряның талқандалуы. Шаңды жорық-жоңғар соғысының ақыры.
3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.
Мақсаты: Қазақ-Жоңғар соғысының тарихи маңызын ашу Шаңды жорықтыңтарихи
алғы шартын көрсету.Қазақ-Жоңғар қатынасының тарихының тарихнамасындағы
тарихи пікірлерді саралау.
Мазмұны:
1.Ресей үкіметі XIX ғ. 20 жылдары хандық билікті жойып, елді билеуді
жалпыресейлік тәртіпке жақындатудағы іс-әрекеттері. 2.Қазақ-жоңғар
қатынастары. XVIII ғ. 70 жылдарындағы Еділ-Жайық қалмақтары. Қалмақ көші
“Шаңды жорық” оқиғасы екі жүз жылдық соғыстың ақыры.3. Абылайдың
Жоңғариямен, Қытаймен және Ресеймен қарым-қатынасы. Абылайдың дипломатиялық
шеберлігі. Жоңғарияның талқандалуы. Шығыс Қазақстан (Алтай мен Тарбағатай)
мен Іле өңіріндегі тарихи қазақ жерінің қайтарылуы. 4.Қазақ-жоңғар
қатынастары тарихының тарихнамасы. Мәселеге салыстармалы талдау.
Бекіту сұрақтары:
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы саясатының
сипаты қандай болды?
2. Жоңғаряның талқандалуының себептерін айтыңыз?
3.Қазақ-жоңғар қатынастарының тарихы туралы кімнің еңбектерін білесіз?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №13 Қазақтардың ХҮІІІ-ХІХ ғ. басындағы әлуметтік –экономикалық
шаруашылығы
Негізгі ұғымдар: Номадизм, Көшпелі мал шаруашылығы, шабындық жерлер,
“Көлденең бағыттағы” көшу, мал өнімдері,жұт, арғымақ, “қазақы”жылқы.
Жоспар:
1. Мал шаруашылығы
2.Егін шаруашылығы.
Мақсаты. Қазақ халқының мал және егін шаруашылығы кәсібінің тарихымен
таныстыру.
Мазмұны:
1. Қазақ халқының мал және егін шаруашылығы кәсібі. Қазақ-орыс
зкономикалық байланыстарының қанат жаюы. Сауда және оның орталықтары.
Пайдалы қазба байлықтарын іздеу және өндірудің басталуы.2. Қазақ
билеушілерінің Хиуа, Бұқара, башқұрттармен қарым қатынасы. Қазақтардың
көшпелі және тұрақты мекендері. Киіз үй түрлері. Қолөнер түрлеріжәне оның
халық тұрмысындағы маңызы. Үй іші тұрмысындағы ұсталатын заттар. Сәулет
өнерінің ескерткіштері, Қазақстанның оңтүстігіндегі қала мәдениетінің
жағдайы.
Бекіту сұрақтары:
1. Мал шаруашылығына байланысты төрт түлік малдарды жыл маусымдарында
қалай бағып күткен ?
2.Егін шаруашылығының қандай түрлері болды?
3.Түйелердің тұқымдары қалай аталған?
4.Жылқы тұқымын қалай тәсілмен асылдандырған?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №14-15 ХІХ ғ. бірінші жартысындағы Ресейлік саяси-әкімшілік
жүйесінің Қазақстанға енгізілуі.
Негізгі ұғымдар: Орынбор қазақтары жарғысы (устав), округ, болыс, шекаралық
комиссия, әкімшілік-территориялық басқару жүйесі, дистанциялық жүйе,
приказдар, казак, казачество.
Жоспар:
1.Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы.
2.1824 ж.Орынбор қазақтары жөніңдегі жарғы.
3.ХІХ ғ. ортасында Қазақстандағы казак әскерилері.
4.Жаңа әкімшілік –территориялық жүйе құрылымы.
Мақсаты: Ресейдің қазақ даласындағы билігінің беки түскенін көрсету.
Әкімшілік басқарудағы өзгерістердің отарлық сипатын ашу. Казак
әскерлерінің қазақ даласындағы Ресей қол шоқпары екенінің негізін
дәлелдеп беру.
Мазмұны:
1. Ресейдің Қазақстандағы ықпалының беки түсуі. Қазақ жерлерінің Ресейге
қосылу процесінің кеңеюі. Қазақстандағы хандық биліктің дағдарысқа ұшырау
себептері. 2.1824 ж. “Орынбор қырғыздары туралы Жарғы” және кіші жүзде
хандық биліктің жойылуы. Сот ісіндегі өзгерістер. Реформалардың әлеуметтік-
экономикалық және саяси салдары.3. Орта және Кіші жүзде хандық биліктің
жойылуы. Орта жүзде сыртқа округтар мен округтік приказдардың ашылуы.
Дистанциялық жүйенің Кіші жүзде енгізілуі және жүзді дистанцияларға бөлу.
Бекіту сұрақтары:
1.Орта және Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы неден көрінді?
2.1824 ж.Орынбор қазақтары жөніңдегі жарғының түпкі саяси мәні не?
3.Жаңа әкімшілік –территориялық жүйе құрылымы бойынша қазақ даласы қандай
әкімшілік аймақтарға бөлінді?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №16-17 Қазақ халқының Орта Азия хандарының езгісі мен патша
үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық күресі ( ХІХғ.20-40 жж.)
Негізгі ұғымдар: Қоқан билеушілері, халық көтерілісі, ұлт-азаттық қозғалыс,
сұлтандар басқарған көтеріліс, ұрпақтар сабақтасығы,патша реформасы.
Жоспар:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары.
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі (1821 ж.)
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және Сұлтан
Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс.
4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі.(1836-1837 жж.)
5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс (1837-1847 жж.)
Мақсаты: Ғасырларға созылған қазақ халқының ұлт-азаттық көтерілісінің
тарихи маңызымен сабақтастығын дәлелдеу.
Мазмұны:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) ұлт-азаттығы жолындағы
қозғалыстары. Арынғазы сұлтанның Калуга жерінежераударылуы. Патша
үкіметінің Тұзтөбеге иелік ету және Жоламан Тіленшіұлының (1822-1824 жж.)
ұлт-азаттығы жолындағы қозғалыстары.2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан
билеушілеріне қарсы азаттық көтрілісі (1821 ж.) 3.Патша реформасына қарсы
Орта жүзден Қасым төре жақтастары және Сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған
көтеріліс. Сұлтан Саржан Қасымұлының тағдыры.4.Бөкей Ордасындағы халық
көтерілісі оның себептері қорытындылары.(1836-1837 жж.) 5.Кенесары Қасымұлы
басқарған көтеріліс (1837-1847 жж.) барысы көтерілістің қамтыған
географиялық аймағы,жеңіліс табуының себебі.
Бекіту сұрақтары:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың және Жоламан Тіленшіұлының
қозғалыстары немен аяқалды?
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі қай жылы болды?
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және сұлтан
Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс қай жерлерді қамтыды?
4.Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі немен аяқталды ?
5.Кенесары Қасымұлы басқарған көтеріліс неше жылға созылды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №18-19 Қазақ жерлерінің Ресейдің құрамына қосылуының аяқталуы.
Негізгі ұғымдар: Перовский жорығы (1839-1940), Ағылшындық Азиаттық
саясат, Жалғыз ағаш шайқасы, А. Бутковтың Арал саясаты.
Жоспар:
1. Іле аймағын отарлау.
2.Ұлы жүз қазақтарының Ресейге таралуы.
3. Перовскийдің жорығы.
4.Қоқан хандығының жойылуы. Хиуаның тізе бүгуі.
5.Арал бойы қазақтарының Хиуалықтар мен Ресей басқыншыларына
қарсы күресі.
Мақсаты: Оңтүстік Қазақстан бағытындағы ресей мен ағылшын сыртқы
саяси мүдделерінің тоғысуын ашуы. Соның нәтижесінде Ресейдің
Қазақстанның оңтүстігін отарлауды тездетуге итермелеген жағдайды
дәлелдермен талдап көрсету.
Мазмұны:
1. Ұлы жүз қазақтарының Ресейге тартылуы мен Ұлы жүз сұлтаны Сүйік
Абылайхан ұлының Ресей билігін қабылдауы I Александрдың Ұлы жүз
қазақтарының Ресейдің қол астына өткендігі жөнінде грамотасы.
2. Іле аймағын отарлау. Патша өкіметінің әскерлерінің Қоқан және Бұхара
хандықтарына қарсы жаулап алу жорықтары. 3. Перовскийдің жорығы. Шымкент
және Сайрамды алуы.4. Қоқан хандығының жойылуы және Түркістан генерал-
губернаторлығының құрылуы. Хиуаның тізе бүгуі. Жетісу және Оңтүстік
Қазақстанның Ресей құрамына енуі.5. XIX ғ. 50 жылдарындағы қазақ
шаруаларының азаттық күресі. Жанқожа Нұрмұхамедұлы, Есет Көтібарұлы
бастаған көтерілістері.
Бекіту сұрақтары:
1.Ұлы жүз қазақтары Ресейге қай жылы қосылды?
2. Перовскийдің жорығы немен аяқталды?
3. Арал бойы қазақтарына жүргізілген Қоқан хандығының жорықтары
немен аяқталды?
4.Арал бойы қазақтарының Хиуалықтар мен Ресей басқыншыларына қарсы
күресі қай жылы басталды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №20-21 XVIIІ-XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Ағаш үй, құрық, желі,көнек, қауға , шынырау құдық,
күбі,келі, қол диірмен, қымыранжент, уыз, т.б. қобыз,шақ қобыз, суырып
салма ақын, жырдастан.
Лекция №20-21 XVIIІ-XIX ғ. І жартысындағы Қазақстанның мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Ағаш үй, құрық, желі,көнек, қауға , шынырау құдық,
күбі,келі, қол диірмен, қымыранжент, уыз, т.б. қобыз,шақ қобыз, суырып
салма ақын, жырдастан.
Жоспар:
1. Қазақтың музыкалық мәдениеті және оның өкілдері
2. XIX ғ. екінші жартысы мен XX ғ. басындағы қазақтың ақын-жыраулары
3. Қазак халкы және оның мәдениет тарихының зерттелуі
Мазмұны:
1.Қобыз, шаң қобыз. Суырып салма ақын, жырдастан. Әндік циклдар. Елім-ай!
“Шаңды жорық”, “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Қыз Жібек”.Эпикалық шығармалар.
“Арқалық батыр”. Музыка шығармашылығы. “Абылай маршы”, “Асау Барақ”, “Сырым
сазы” күйі және т.б.2. Бұқар жырау (Бұқар Қалқаманұлы, 1693-1768 ж.ж.)
Ақтамберді жырау (1675-1768 ж.ж.), Шал (1748-1819 ж.ж.) Тәттіқара, Үмбетай
және т.б. ақындар. Халық шғармашылығындағы батырлар: Қабанбай, Жәнібек,
Әндік циклдар. Елім-ай! “Шаңды жорық”, “Қозы Көрпеш – Баян сұлу”, “Қыз
Жібек”. Эпикалық шығармалар. “Арқалық батыр”. Музыка шығармашылығы. “Абылай
маршы”, “Асау Барақ”, “Сырым сазы” күйі және т.б.
Мақсаты: Қазақтың ұлттық мәдениетімен танысу. Қазақы дәстүр сананың
ұрпақтар сабақтастығын көрсету. Мәдени ұлттық мұраларды сақтаудың тарихи
маңызын дәлелдермен баяндау.
Бекіту сұрақтары:
1.Қазақтардың тұрмыстық салт-дәстүрлеріне орыс мәдениетінің әсері болды
ма?
2.Ауыз әдебиетінде халық бұқарасының азаттық күресі қалай бейнеленді?
3.XIX ғ. І жартысындағы қазақ әуез және әншілік өнерінің белгілі
өкілдерін атаңыз?
4.Қазак халкы және оның мәдениет тарихының зерттегендерден кімдерді атай
аласыздар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №22--23 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан.
Негізгі ұғымдар: Уақытша ереже, Сібір қырғыздары облысы, шаруаларды
отарлау, қоныс аудару.
Жоспар:
1. 1867-1868жж. Қазақстандағы патша үкіметінің реформалары.
2. Әкімшілік және басқару жүйесінің қайта құру.
3.Сот құрылысы.
4. Жетісуға ұйғырлар мен дүгендердің қоныс аударуы.
Мақсаты: Ресейдің қазақ жерлерін мемлекет меншігі етіп, заң жариялау
мақсатындағы реформалар мәнін ашу. Қазақ даласына орыс шаруаларын
қоныстандыру орқылы қазақ даласын отарлауды іске асыру әрекетін ашу.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. Тоғысындағы Қазақстан.
Мазмұны:
1. Ресейдегі аграрлық дағдарыс және Қазақстанға қоныс аудару қозғалысы.
Қоныс аудару қозғалысының негізгі кезеңдері. Қоныс аудару аймақтары. 1867-
1868 жж. Қазақстандағы патша үкітенінің реформалары және оның сипаты
“Жетісу және Сырдария облыстарын” және “Орынбар мен Батыс Сібір генерал-
губернаторлығына қарасты Далалық облыстарды басқару жөніндегі Уақытша
ереженің” мазмұны. Әкімшілдік құрылымды және басқару жүйесін қайта құру.
Сот құрылысы. Медицина. Салық салу жүйесіндегі өзгерістер. 2. Қазақстандағы
патша үкіметінің езгісінің күшейуі және отаршылдық биліктің нығаюы. Жер
мәселесі және салықтың түрлері.
3. Қазақтардың 1869 ж. Орал және Торғай облыстарындағы және1870 ж.
Маңғышлақтағы көтерілістерінің сипаты және себептері. 4. Жетісуға ұйғырлар
мен дүнгендердің қоныс аударуы. Қоныс аударғандардың кәсібі және олардың
әлеуметтік-экономикалық жағдайы. Қауымдық жерлердің тартып алынуы және оның
қазақтардың шаруашылығына әсері.
Бекіту сұрақтары:
1. 1867-1868 жж. Қазақстандағы патша үкіметінің реформаларының нәтижесі
бойынша қазақ жері кімнің меншігіне айналды?
2. Әкімшілік және басқару жүйесінің қайта құруна байланысты билер сотының
құзіретттілігі қандай болды?
3. Қоныс аудару және жер мәселесі Уақытша ереже?
4. Жетісуға ұйғырлар мен дүгендердің қайдан ауып келді?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №24-25 Реформа кезіндегі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық
дамуы.
Негізгі ұғымдар: Сауда-өсімқорлық капиталы, жәрмеңке, қайшылықтардың
шиеленісуі, көпес капиталы, шойын жол, жалпы Ресейлік рынок, шикізат рынок
көзі.
Жоспар:
1. Қазақстан тұрғындарының этнодемографиялық сипаты.
2. Қазақ ауылдары өміріндегі өзгеріс. Сауда, Жәрменкелер.
3. Қазақстанның жалпы ресейлік экономикаға тартылуы.
4. Қазақстанда темір жол құрылысының басталуы.
Мақсаты: Қазақстан жерінің Ресей рыногінің шикізат көзіне айналдырудағы
Ресей экономикалық-саяси отарлау саясатының мәнін ашу.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. Тоғысындағы Қазақстан.
Мазмұны:
1. Реформа кезіндегі Қазақстан тұрғындарының этнодемогрфиялық сипаты.2. XIX
ғ. екінші жартысындағы Қазақстандағы аграрлық қатынастар. Ауылдың
шаруашылық өміріндегі өзгерістер. Мал шаруашылығының тауарлығының артуы.
Жер өңдеу. Көшпелі қазақ ауылының отырықшылыққа көшу процесі. Бай
шаруашылықтарының күшеюі. Қазақстан халықтары еңбегінің бір-біріне
ықпалы.3. Сауда. Жәрмеңкелер. Сауда-өсімқорлық капиталы. Қазақстан қалалары
және оның өлкенің шаруашылық және саяси өміріндегі рөлі. 4.Кәсіпкерліктің
басталуы. Қазақстандағы өнеркәсіптің құрылымы, оның сипаты және
ерекшеліктері. Кәсіпкерлердің әлеуметтік және ұлттық құрамы. Қазақстан
өнеркәсібіндегі көпестер мен көпес капиталдарының рөлі. 5. Қазақстанда
темір жол құоылысының басталуы. Сібір жол және оның капитализмнің “жайыла”
дамуындағы маңызы. Таптық қайшылықтардың шиеленісуі.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақстан тұрғындарының этнодемографиялық сипаты қандай болды?
2. Қазақ ауылдарының өмірінде қандай өзгерістер блолды?
3. Сауда орындары мен Жәрменкелер қазақ даласында қай жерлерде
ұйымдастырылды және қалай аталды?
4. Қазақстанның жалпы ресейлік экономикаға тартылуы неден көрінді?
5. Қазақстанда бірінші темір жол құрылысы қашан салынды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №26--27 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстан мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: Медресе, гимназия, зар-заман, шариғат, баспа ісі.
Жоспар:
1. Қоғамдық ой мен әдебиеттегі Зар заман мектебі.
2. Халық ағарту ісінің жағдайы.
3. Қазақ өлкесін зерттеген орыс ғалымдарының еңбектері
4. Баспа ісі.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. тоғысындағы Қазақстан.
Мақсаты: Қзақ қоғамындағы әдебиеттік ролін анықтау, халық ағарту ісіндегі
өзгерістерді талдау, орыс географиялық қоғамының бөлімдерінің қызметін
саралау. Баспа ісінің тарихымен таныстыру.
Мазмұны:
1.Қазақ ауыз әдебиеті. Махамбет Өтемісұлының және басқалардың творчествосы.
Ақындардың творчествосындағы азаттық және әлеуметтік тақырыптары. “Зар
заман” әдеби ағымы. Шортанбай Қанайұлы (1818-1881), Дулат Бабатайұлы (1802-
1874) Жамбыл шығармашылдығының басталуы. 2. Қазақ жастары Ресей оқу
орындарында. Ы. Алтынсарин-педагог, ағартушы, жазушы, ғалым, этнограф, оның
өмірі мен қызметі. Абай Құнанбайұлы ұлы ақын, ағартушы. Абай қазақ жазба
әдебиетінің негізін салушы. 3. Қазақстанды зерттеудегі П.П. Семенов-Тянь-
Шаньский, Н.А.Северцов, И.В.Мушкетов, В.В.Радлов, Л.Майер, М.Красовский,
А.И. обромыслов сияқты ғалымдардың қосқан үлесі. В.В.Вельяминов-Зерновтың
еңбегі. Ғылыми қоғамдардың пайда болуы. Орыс географиялық қоғамы бөлімдері
мен Орынбор, Семей, Түркістан бөлімшелерінің қызметінің маңызы.
Бекіту сұрақтары:
1. Қоғамдық ой мен әдебиеттегі Зар заман мектебінің ақындарын атап
беріңіз?
2. Қазақ өлкесін зерттеген орыс ғалымдарының еңбектерін атаңыз?
3. Неге Зар заман аталған?
4.Мерзімдік басылымдарды атаңдар?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Лекция №28-30 ХХғ. басындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.
Негізгі ұғымдар:Мемлекеттік Дума, реквезиция, бұлік, ақпан буржуазиялық-
демократиялық революция, Алаш партиясы, Үш жүз партиясы, мұсылмандар
партиясы.
Жоспар:
1. Соғыс қарсаңындағы саяси жағдай.
2. Қазақстан І-ші дүниежүзілік соғыс жылдарында.
3. 1916 ж. ұлт-азаттық көтеріліс, оның себептері.
4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық революция Ресей мен
Қазақстанда.
Мақсаты: Қазақстандағы ерекше саяси жағдайды атап көрсету. Жұмысшылар мен
интелигенцияның ролін ашып саралау, мұсілмандар қозғалысының мақсаттарын
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХғғ. Тоғысындағы Қазақстан.
Мазмұны:
1. Империалистік соғыстың Ресейдің ұллтық аймақтарына тигізген әсері.
Тікелей және жанама салықтарының өсуі және Қазақстандағы халық бұқарасы
жа,дайының нашарлауы. Мал және ауыл шаруашылық өнімдерін реквизициялау
сипаты. 2. Жалпы ұлттық дағдарыстың пісіп-жетілуі. 1916 ж. 25 маусымдағы
“Орта Азия мен Қазақстандағы бұратаналарды реквизициялау” туралы жарлық.
Ұлт-азаттық көтеріліс, оның себептері, қозғаушы күштері, басталуы, барысы
және негізгі кезеңдері. Көтерілісшілер армиясын ұйымдастырудағы Амангелды
Иманов, Кейкі Көкімбайұлы және т.б., Т.Бокин. Бекболат Әшекейұлы, Әбдіғафар
Жанбосынұлы және басқалардың рөлі. Үкіметтің жазалау шаралары және жазалау
әскерлерінің қимылдары. Көтерісшілердің әскери өнері. Көтерілістің жеңілу
себептері және тарихи маңызы. Қазақтардың жаппай Қытайға (Құлжа өңірі,
Қашқария, Ауғанстанға) кетуінің бірінші толқыны. 3. Кеңестердің құрылуы
және Қазақстандағы Уақытша үкімет органдары. Жазалау экспедицияларын қайта
шақырып алу жөніндегі Петроград жұмысшы, шаруа және солдат депутаттары
Кеңесінің шешімі. Қазақстандағы Уақытша үкіменттің саясаты. Жер туралы
мәселе. Ұлттық мәселе. Халық бұқарасының әлеуметтік белсенділігінің
артуы.4. Бірінші жалпы қазақ съезі және оның құжаттарының мазмұны “Алаш”
партиясының құрылуы және оның бағдарламалық қағидалары. 5. “Үш жүз”
партиясы және оның саяси бағыты.
Бекіту сұрақтары:
1. І -ші дүниежүзілік соғыс жылдарында Қазақстандағы саяси жағдай қандай
болды?
2. Қазақстан І-ші дүниежүзілік соғысқа қатысты ма?
3. 1916 ж. ұлт-азаттық көтерілісінің басталуына не себеп болды?
4. Ақпан буржуазиялық-демократиялық революция Ресей мен
Қазақстанда қалай жүрді?
5. Алаш партиясы мүшелерінің көздеген саяси мақсаттары не еді?
6.Үш жүз партиясының ұстанған саяси бағыттары қандай болды?
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
ІҮ.Семинар сабақтарының тақырыптық жоспары.
Тақырыптың аты және мазмұны Сағат аптасы
№ саны
1 Семинар №1-2 XYIII – XIX ғ. басындағы Қазақстан
тарихының тарихнамасы мен деректері 2 1-2 апта
1.Қазақстан тарихы тарихнамасы (XYIII ғ.-XIX ғ.басы.)
2.Қазақстан тарихының XYIII-XIX ғ.басындағы қазақ
деректері.
3.Орыс және шетелдік тарихнама XYIII-XIX ғ. басы.
2 Семинар №3-4 Батыр Сырым Датұлы бастаған халық-азаттық
қозғалысы 2 3-4 апта
1. Көтеріліс себептері мен сипаты.
2.Көтерілістің басталуы және барысы 80-90 жж.
3. Игельстром Реформасы.
4. Қозғалыстың тарихи сабақтары мен маңызы.
3 Семинар №5-6 Қазақстан ХҮІІІ ғ. ортасы мен ХІХ І
ширегінде 2 5-6 апта
1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен
қарым-қатынасы.
2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі
3. Орта жүздегі саяси ахуал (ХҮІІІ-ХІХ ғ.басы)
4 Семинар №7-8 Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ. басындағы
саяси жағдай 2 7-8 апта
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы
ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.
2.Жоңғаряның талқандалуы Шаңды жорық-жоңғар
соғысының ақыры.
3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.
5 Семинар №9-10 Қазақ халқының Орта Азия хандарының
езгісі мен патша үкіметінің отарлық саясатына қарсы 2 9-10апта
азаттық күресі ( ХІХғ.20-40 жж.)
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.)
және Жоламан Тіленшіұлының(1822-1824жж.)
қозғалыстары.
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы
көтрілісі(1821ж)
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре
жақтастары және сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған
көтеріліс.
4. Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі (1836-1837)
5. Кенесары Қасыиұлы басқарған көтеріліс (1837-1847)
6 Семинар №11 Қазақстан территориясындағы Казачество
ХІХғ. ортасы 1 11 апта
1.Орынбор шекаралық линияның құрылуы.
2.Сібір қазақ әскерлерінің жасақталуы.
3.Әкімшілік-территориялық жаңа жүйе құрылымы.
7 Семинар №11-12 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы қазақ халқының
арасындағы ағартушылық қозғалысы 2 12-13 апта
1. Ш. Уалиханов ғалым-ағартушы, оның ғылыми мұралары.
2. Ы. Алтынсарин педагог-ағартушылық қызметі.
3. А. Құнанбаев ұлы ақын-ағартушы.
8 Семинар №13-14 ХХ ғ. басындағы Қазақстан 2 14 -15
1. Орта орнаулы және діни оқу орындары. апта
2. Жаңа мазмұдағы қазақ әдебиетінің қалыптасуы.
3. ХХ ғ. басындағы қазақ зиялылары.
4. Мерзімді баспасөз ісі.
Барлығы: 15 15 апта
Семинар сабақтарының жоспары
Қазақстан жаңа заман тарихы.
Семинар №1-2 XYIII – XIX ғ. басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен
деректері
Негізгі ұғымдар: Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша
дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясаттырылған тарихи терминдар.
Мақсаты: Осы кезең тарихының тарихтық, деректік кездерімен таныстыру. Ресей
Федерация архив деректерімен таныстыру. Қазақы ауысша деректер шежіре,
жыртолғау, билер мен жыраулардың тарихи дерек көсі болып табылатын
Жоспар:
1.Қазақстан тарихының тарихнамасы (XYIII ғ.-XIX ғ.басы.)
2.Қазақстан тарихының XYIII-XIX ғ.басындағы қазақ деректері.
3.Орыс және шетелдік тарихнама XYIII-XIX ғ. басы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи
ауызша дерек, жазбаша дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясиланған
тарихи терминдердің мәнін ашу, Ресей мемлекетінің құрамындағы қазақ халқы
саясаттандырылған ның (XYIII – XIX ғғ.) тарихының зерттелу тарихнамасының
топтамасына сипаттама беру.Орыс тарихнамасындағы қазақтардың Жоңғарларға
қарсы күресі тарихын жазған еңбектерге талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша,
Қазақ-Жоңғар қатынастарын ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басында
М.Ж.Көпеевтің, Ш.Құдайбердиевтің, М.Тынышбаевтың, М.Дулатовтың,
Ә.Бөкейхановтың еңбектерінесүйене отырып пікір таныту.Үшінші сұрақ бойынша,
ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы тарихнамада: И.Я.Златкиннің,
Н.Г.Аполлованың, В.Я.Басиннің, В.А.Моисеевтің және т.б. монографияларына
қысқаша шолу жасау арқылы тарихи көзқарастарымен пікір ұстанымдарын баяндап
беру.
Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45.
Семинар №3-4 Батыр Сырым Датұлы бастаған халық-азаттық қозғалысы
Негізгі ұғымдар :Игельстром реформасы, саяси келісім, халық-азаттық
қозғалыс.
Мақсаты: Игельстром Реформасының саяси мәнәң ащу. 14 жылға созылған
көтерілістің тарихи маңызын жаңаша көзқараста талдау арқылы өз пікірлерін
білдіруге үйрену.
Жоспар:
1. Көтеріліс себептері мен сипаты.
2. Көтерілістің басталуы және барысы 80-90 жж.
3. Игельстром Реформасы.
4. Қозғалыстың тарихи сабақтары мен маңызы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, көтеріліс себептері мен сипатына
талдау жасау керек. Екінші сұрақ бойынша, көтерілістің басталуы және барысы
(80-90 жж.) туралы деректер негізінде көтеріліс болған жерлердің аумағын
картадан көрсете отырып баяндау.Үшінші сұрақ бойынша, Барон Игельстром
реформасының көздеген саяси ұстанымы мен мақсатын ашу.
Төртінші сұрақ бойынша, қозғалыстың жеңілу себептерін көрсетумен қатар
тарихи сабақтары мен маңызына тоқталу керек.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-12,13,10,11,17,46,33.
Семинар№5-6 Қазақстан ХҮІІІғ. ортасы мен ХІХ І ширегінде
Негізгі ұғымдар Сабалақ, Абылай мәмлігерлік саясаты, Шанды жорық,
Қалмақ көшуі, Орта Ордат.б.
Мақсаты: Абылай ханның Мемлегерлік саясаттағы шеберлігін көрсету. “Шанды
жорық” Қалмақ-Жоңғар соғысының аяқталуының қорытындысын шығағанын талдау.
Жоспар:
1.Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен, Ресеймен қарым-қатынасы.
2. Абылайдың әскери мемлекеттік қызметі
3. Орта жүздегі саяси ахуал (ХҮІІІ-ХІХ ғ.басы)
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Абылайдың Жоңғариямен, Қытаймен,
Ресеймен қарым-қатынасының саяси мәмлегерлік шебер саясат ұстану арқылы
қазақ хандығының дербестігін сақтаудағы ұмтылыстарының нәтижесімен
қорытындыларын дәләедеп беру. Бірініш сұрақ бойынша, Абылай ханның
жорықтас батырларымен Бұхар жыраудың қызметтеріне баға беру. Абылай ханның
әскери мемлекеттік қызметіне байланысты тарихи еңбектердегі деректер
негізінде Абылай ханның қоғамдық-саяси қызметіне тоқталу.Үшінші сұрақ
бойынша, ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы Орта жүздегі саяси ахуалға талдау жасау.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-8,46,47,48,29,21,33,35,27,23
Семинар№7-8 Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХ ғ.басындағы саяси жағдай
Негізгі ұғымдар Жоңғарияның жойылуы, патшалы үкімет саясаты, Шанды
жорық, Қалмақ көшуі, Орта Ордат.б.
Мақсаты: Қазақ-Жоңғар соғысының тарихи маңызын ашу Шаңды жорықтың тарихи
алғы шартын көрсету.
Жоспар:
1.Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясаты.
2. Жоңғаряның талқандалуы Шаңды жорық-жоңғар соғысының ақыры.
3.Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасы.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-46,47,45,29,21,46,35,17,23
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Қазақстандағы ХҮІІІ-
ХІХғ.басындағы саяси жағдайға тарихи әдебиеттер негізінде тоқталып өту.
Ресей патша әкімшілігінің Қазақстандағы ХҮІІІ-ХІХғ.басындағы саясатының
мақсат мүдделерін ашып көрсету. Екніші сұрақ бойынша, Жоңғаряның
талқандалуындағы қалмақ көші жорығының Шаңды жорық аталуының тарихихы
мен жоңғар соғысының ақырғы нәтижелерін деректер негізінде
қорытындылау.Үшінші сұрақ бойынша, Қазақ-жоңғар тарихының тарихнамасына
тарихнамалық шолу жасау.
Семинар№9-10 Қазақ халқының Орта Азия хандарының езгісі мен патша
үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық күресі ( ХІХғ.20-40 жж.)
Негізгі ұғымдар: Отарлық саясат, сұлтан, ұлт-азаттық қозғалыс, реформа,
халық көтерілісі.
Жоспар:
1.Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) қозғалыстары.
2.Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы көтрілісі(1821ж)
3.Патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары және сұлтан
Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс.
4. Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі (1836-1837)
5. Кенесары Қасыиұлы басқарған көтеріліс (1837-1847)
Мақсаты: Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821жж) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) т.б. ұлт-азаттық қозғалыстарының тарихи
маңызын көрсету. Бөкей Ордасы, Ішкі Ордасы.
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Қазақ халқының Орта Азия
хандарының езгісі мен патша үкіметінің отарлық саясатына қарсы азаттық
күресі ( ХІХ ғ.20-40 жж.) мәселелерінің тарихнамасына шолу жасау және
Қаратай мен Арынғазы сұлтандардың (1812-1821 жж.) және Жоламан
Тіленшіұлының (1822-1824 жж.) бастаған ұлт-азаттық қозғалыстарына оның
мақсты мен сипатын ашу.
Екінші сұрақ бойынша, Ұлы жүз қазақтарының Қоқан билеушілеріне қарсы
көтрілісінің тарихына (1821ж ) оның саяси себептеріне талдау жасау және
көтерілістің барысын бағытттарын деректер негізінде ашып көрсету. Үшінші
сұрақ бойынша, патша реформасына қарсы Орта жүзден Қасым төре жақтастары
және сұлтан Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс нетижесімен көтеріліс
басшыларының тағдырлыарын деректер негізінде анықтау.Төртінші сұрақ
бойынша, Бөкей Ордасындағы халық көтерілісі (1836-1837) басшыларымен
көтерілістің жеңілу себептерін саралау. Бесінші сұрақ бойынша, Кенесары
Қасымұлы басқарған көтеріліс (1837-1847) пен Жоламан батыр Тіленшіұлы
жасақтарының бірлесе қимыл жасаған жорықтарының бағыттарын қамтығын
аймақтарын деректер негізінде баяндап беру.
Әдебиеттер: Н-14,Қ-46,47,48,29,21,44,42,46,35,1 7,23
Семинар№11 Қазақстан территориясындағы Казачество ХІХғ. ортасы
Негізгі ұғымдар:Әкімшілік-территориялық бірлік. Шекаралық линия,тұрақты
қазақ әскерлері.
Мақсаты:Қазақ әскерлерінің патшаның отарлау саясатын жүзег асырудағы
Қазақтардың қарсылығына пайдалану үшін әкелінген тұрақты әскери күш екенін
анықтау. Қазақ әскерін басқаруда патшалық басқару жүйесін іске асырудағы
отарлық саясатты ашып көрсету.
Жоспар:
1.Орынбор шекаралық линияның құрылуы.
2.Сібір қазақ әскерлерінің жасақталуы.
3.Әкімшілік-территориялық жаңа жүйе құрылымы.
Әдістемелік нұсқау: Бірініш сұрақ бойынша, Қазақстан территориясындағы
Казачествоның (ХІХғ. ортасы) пайда болуының саяси тарихына деректерге
сүйене отырып талдау жасау.Сонымен қатар,Орынбор шекаралық линияның
құрылуындағы патша үкіметінің отаршылдық саясаттары мен көздеген отарлық
мұраттарының мәнін құжаттық маңызы бармәліметтер негізінде ашу. Екінші
сұрақ бойынша, Сібір казак әскерлерінің жасақталуының саяси мәнін ашу.
Үшінші сұрақ бойынша, әкімшілік-территориялық жаңа жүйе құрылымының патша
үкіметінің Бөліп алда, билей бер саясаттарын жүзеге асыру әрекеттерін
заңдастырулары екендігін деректер негізінде дәлелдеу.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-46,47,39,29,21,26,35,17,23
Семинар№12-13 ХІХ ғ. ІІ жартысындағы қазақ халқының арасындағы ағартушылық
қозғалысы
Негізгі ұғымдар : Қашқарияға саясат, ориенталист, Абайдың қара сөздері.
Мақсаты: Қазақ ғалым ағартушыларының өмірі мен қызметімен таныстыру арқылы
олардың қазақ халқының мәдени мұрасына ғылымы мен ағартушылығына қалдырған
тарихи мұраларының күн бүгінге дейін мақтаныш екенін көрсету.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
Қазақ халқының даңқты ұлдары.
Жоспар:
1. Ш. Уалиханов ғалым-ағартушы, оның ғылыми мұралары.
2. Ы. Алтынсарин педагог-ағартушылық қызметі.
3. А. Құнанбаев ұлы ақын-ағартушы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, ХІХғ. ІІ жартысындағы қазақ
халқының арасындағы ағартушылық қозғалысының басты өкілдерінің
қызметтерінің тарихына тоқтала отырып, олардың ұлтжандылық қасиеттерін
таныту. Сонымен қатар Ш. Уалиханов ғалым-ағартушылық қызметімен оның ғылыми
мұраларына шолу жасау. Екінші сұрақ бойынша, Ы. Алтынсариннің педагог-
ағартушылық қызметі хақында деректер негізінде тұлғалық қасиеттерін
қарастыру.Үшінші сұрақ бойынша, А.Құнанбаевтың ұлын ақын-ағартушылық
қызметтері мен оның рухани мұраларына сүйене отырып, Абайтану ғылымының
тарихи маңызын ашу.
Әдебиеттер: Н-14, Қ-46,47,43,29,21,56,45,38,41.
Семинар№14-15 ХХ ғ. басындағы Қазақстан
Негізгі ұғымдар: Түркістан уәләятының газеті, Дала уәләятының газеті.
Мақсаты: ХХ ғ.басындағы Қазақстан мәдениетіндегі заман ағымына қарай ұлттық
мәдениеттің дамуындағы жаңа мазмұндардың қалыптасуын ашып саралау.
Көрнекілігі: электронды оқулық. Безендірілген Қазақстан тарихы. 3 бөлім.
ХІХ-ХХ ғ. тоғысындағы Қазақстан.
Жоспар:
1. Орта орнаулы және діни оқу орындары.
2. Жаңа мазмұдағы қазақ әдебиетінің қалыптасуы.
3. ХХ ғ. басындағы қазақ зиялылары.
4. Мерзімді баспасөз ісі.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, орта орнаулы және діни оқу
орындарының жай күйіне деректер негізінде тоқталып өту. Екінші сұрақ
бойынша, жаңы мазмұндағы қазақ әдебиетінің қалыптасуына және ақын
жырулардың қазақ қоғамындағы болып жатқан өзгерістерді шығармаларына арқау
еткен жаңа мазмұндағы қазақ әдебиетінің қалыптасқандығын ашу.Үшінші сұрақ
бойынша, ХХ ғ. басындағы қазақ зиялыларының қайраткерлік еңбектері мен
тұлғалық қасиеттерін таныту.Төртінші сұрақ бойынша, мерзімді баспасөз
ісінің даму мен ақпараттық қызметтеріне тоқталу.
Әдебиеттер: Н-14. Қ-45,47,49,32,37,38,25,17,2.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты
Тарих және өнер факультеті
Қазақстан жаңа заман тарихты
пәнінен лекциялық сабақтар әдістемелігі
050114 тарих мамандағы (бакалавриат)
050114 тарих мамандағы студенттеріне арналған
пәннің оқу-әдістемелік кешені
(бакалавриат)
Қостанай 2009
Лекция сабақтарының жоспарымен мазмұны
Қазақстан жаңа заман тарихы
Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні
Негізгі ұғымдар: Тарихи сана, далалық ауызша тарих, мәңгүрттік,
шежіре, жазбаша деректер.
Мақсаты: Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты мен
міндеттерінің мазмұнын ашу.
Жоспар:
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның
кезеңдері.
2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Пәнінің
басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Лекция
1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның
кезеңдері.
Менің тарихқа ден қоюымның сыр-себебі де бүгінгі күннің
оқиғаларынан тарихтың табын сезінгенімде деп білемін - деп жазды
Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің қазақ тарихына арнап,
тебірене жазған Тарих толқынында атты кітабында.
Көптеген қоғамдық ғылымдар ішінде тарихтың атқарар қызметі орасан
зор. Оның қоғамдағы орны күннен күнге артып, ұлттық сананы
қалыптастыруда таптырмас құралға айналып отыр. Әңгіме сол құралды
тиімді әрі ұтымды пайдалана білуде.
Антика заманында өмір сүріп, біз тарих жазбаймыз, біз өмірбаян
жазамыз деген қанатты сөздің авторы Плутарх өзі жазған Салыстырмалы
өмірбаян еңбегінің жастарды тәрбиелеу ісінде таптырмайтын құрал
екендігін айтқан болатын. Бұл кітап жастарға өздеріне дейін өмір
сүрген тарихи тұлғалар өнеге алар, үлгі тұтар жандар болатындығына
кәміл сенді. Сол дәуірде сол елде өмір сүрген Гай Саллюстий Крисп,
Прокөпий Кесарийский сияқты авторлар да тарихтың тәрбиелік міндеттерін
мойындаған болатын.
Тарихи білімнің келешек ұрпақтың ғылыми көзқарасының қалыптасуында
атқаратын қызметі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz