Диалекитика және метофизика

Жоспар
Кіріспе

І.Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім.
Диалекитика және метофизика.
1. Диалектика ойлау әдісі ретінде
2. Диалектика ғылым ретінде.
3. Диалектика және нақты ғылым.
4. Диалектикалық теріске шығарудың ерекшеліктері

Диалектика мазмұнының байлығы материализм классиктері еңбектеріндегі анықтамалардан көрінеді. Олардың әрқайсысы диалектиканың белгілі бір белгісін білдіреді. Әйтсе де осы анықтамаларды жүйелеп, талдап қарастыру қажет. Өйткені жеке анықтау — анықтама мәніне көлеңке түсіруі мүмкін
Ф. Энгельс «Табиғат диалектикасы» атты еңбегіне кірісерде ез мақсатын: «Диалектиканың жалпы сипатын метафизикаға қарама-қарсы байланыстар туралы ғылым ретінде дамыту » ,— деп тұжырымдайды. Мұнда Энгельс диалектика жөнінде «жалпылама байланыс туралы ғылымды» айтады. Жалпыға бірдей байланыс принципінің диалектика үшін бастау көзі екендігінде дау жоқ
Кейде бұл сияқты байланыс «қатынас» аталады, сөйтіп «байланыс» пен «қатынасқа» әр қилы мағына беріледі. Біздіңше, бұл категориялар — синонимдер (ол жөнінде кейінірек айтылады). Егер Энгельс іліміне сүйенсек, байланыс деп өзара әрекеттесетін денелер арасындағы байланысты ғана емес, сонымен қатар өз жиынтығында дүниенің материалдық бірлігін беретін жалпыға бірдей байланысты ұғамыз.
Біз осылайша диалектиканың процесс туралы, оның пайда болуы мен құруы туралы, қозғалыс пен даму туралы ғылым ретіндегі ең көп тараған анықтамасына тақаймыз. Ф. Энгельс пен В. И. Ленин диалектика пәнінің мынандай анықтамасын ұсынды: «Диалектика дегеніміз — қозғалыс атаулының неғұрлым ортақ заңдары туралы ғылым» және «Даму туралы нағыз жан-жақты, мазмұнға бай және терең білім», яғни «табиғаттың, адам қоғамының және ойлаудың қозғалысы
Бұл анықтамалар бұрынғылармен толық үйлеседі. Егер қозғалыс пен даму мәні уақыттағы байланыс күйі ретінде алынса, онда кез келген байланыс пен қатынас тоқтаусыз өзгерісте қарастырылуы керек. Марксизмде байланыс принципі мендаму принципі органикалық үйлесім тауып, диалектика объектідегі детерминизм принципін жүйелілік тәсілд е н бөлмеуді талап етеді.
Екі анықтаманы біріктіре отырып, Ф. Энгельс диалектика «заттар мен олардың ақыл-ойдағы бейнелеуін қарастырады.
Қарастырылған мәселеде диалектика басқа нақты ғылымдардан ең мәнді түрімен ерекшеленеді. Әсіресе, реалдылық саласындағы тарихи дамудың арнаулы байланысы мен арнаулы заңдарын үйретеді. Ал диалектика жалпыға бірдейлікті, яғни материалдық және рухани дүниенің барлық салаларына тән, өзара байланысты құбылыс пен даму процесінің белгілерін үйретеді.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Диалектика мазмұнының байлығы материализм классиктері еңбектеріндегі
анықтамалардан көрінеді. Олардың әрқайсысы диалектиканың белгілі бір
белгісін білдіреді. Әйтсе де осы анықтамаларды жүйелеп, талдап қарастыру
қажет. Өйткені жеке анықтау — анықтама мәніне көлеңке түсіруі мүмкін
Ф. Энгельс Табиғат диалектикасы атты еңбегіне кірісерде ез мақсатын:
Диалектиканың жалпы сипатын метафизикаға қарама-қарсы байланыстар туралы
ғылым ретінде дамыту ,— деп тұжырымдайды. Мұнда Энгельс диалектика
жөнінде жалпылама байланыс туралы ғылымды айтады. Жалпыға бірдей байланыс
принципінің диалектика үшін бастау көзі екендігінде дау жоқ
Кейде бұл сияқты байланыс қатынас аталады, сөйтіп байланыс пен
қатынасқа әр қилы мағына беріледі. Біздіңше, бұл категориялар —
синонимдер (ол жөнінде кейінірек айтылады). Егер Энгельс іліміне сүйенсек,
байланыс деп өзара әрекеттесетін денелер арасындағы байланысты ғана емес,
сонымен қатар өз жиынтығында дүниенің материалдық бірлігін беретін жалпыға
бірдей байланысты ұғамыз.
Біз осылайша диалектиканың процесс туралы, оның пайда болуы мен құруы
туралы, қозғалыс пен даму туралы ғылым ретіндегі ең көп тараған
анықтамасына тақаймыз. Ф. Энгельс пен В. И. Ленин диалектика пәнінің
мынандай анықтамасын ұсынды: Диалектика дегеніміз — қозғалыс атаулының
неғұрлым ортақ заңдары туралы ғылым және Даму туралы нағыз жан-жақты,
мазмұнға бай және терең білім, яғни табиғаттың, адам қоғамының және
ойлаудың қозғалысы
Бұл анықтамалар бұрынғылармен толық үйлеседі. Егер қозғалыс пен даму
мәні уақыттағы байланыс күйі ретінде алынса, онда кез келген байланыс пен
қатынас тоқтаусыз өзгерісте қарастырылуы керек. Марксизмде байланыс
принципі мендаму принципі органикалық үйлесім тауып, диалектика объектідегі
детерминизм принципін жүйелілік тәсілд е н бөлмеуді талап етеді.
Екі анықтаманы біріктіре отырып, Ф. Энгельс диалектика заттар мен
олардың ақыл-ойдағы бейнелеуін қарастырады.
Қарастырылған мәселеде диалектика басқа нақты ғылымдардан ең мәнді
түрімен ерекшеленеді. Әсіресе, реалдылық саласындағы тарихи дамудың арнаулы
байланысы мен арнаулы заңдарын үйретеді. Ал диалектика жалпыға бірдейлікті,
яғни материалдық және рухани дүниенің барлық салаларына тән, өзара
байланысты құбылыс пен даму процесінің белгілерін үйретеді.
Диалектика дегеніміз — табиғаттын, қоғамның және ойлаудың жалпыға
бірдей байланысы, даму мен қозғалыс туралы ортақ заңдары, категориялары,
принциптері туралы ғылым.

Дүниеге ескі метафизикалық көзқарастың XVII—XVIII ғасырдағы даму
идеясында түтастай көрінуі ерсілеу көрініп келді. Қайта құру, қайта өрлеу
кезеңінде де бұл тіршілік оңға басқан жоқ. Жаратылыстану
философиядағы құдіретті шарықтаудың өзі философи
ортағасырлық, теологиялық дүниеге көзқарасты —табиғат пен адам мәнінің
өзгеріссіздігі туралы түсінікте.
Метафизикалық дүниеге кезқарастың алғашқы ақаулары Канттың, кейіннен
Лаплас толықтырылуындаға космогониялық гипотеза арқылы келді.
Ламарк, Дарвин биологияда даму идеяс: енгізді. Қоғам жөніндегі
ғылым: антропология, тарих адамзат жартылай жануарлар күйін
капитализмдегі машиналық цивилизацияға дейін даму ұзақ жолынан өткендігін
дәлелдеді. Оның үстіне, табиғат тарихын қоғам тарихына
жалғастыратын, адамның пайда болуына дейінгі Жер бетіндегі даму
туралы тусінік пайда бала бастады. Дей тұрғанмен жаратылыстану салалары
арасындағы өзара үзіліспен жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдар
арасындағы алшақ даму туралы метафизикалық тусінік XIX ғасырдын екінші
жартысынан пайда болған.

Диалектика ойлау әдісі ретінде.
Марксизм философиясы дуниеге диалектикалық көзқарасты береді. Сондай-
ақ реалдықтың бейнеленуі ұғымында, және өзінің жеке категориялары ойлау мен
таным әдістерінің ұғымдармен нақтылы үндесу тәсілі ретінде көрі неді.
(Ойлау әдісі мен таным әдісі толығынан үіілеспейді
Таным әдісі — бұл тұрмыстық танымда ма, көркемдік танымда ма,
ғылыми танымда ма, әйтеуір, біреуінде белгіліден белгісізге өту тәсілі.
Бізді бірінші кезекте кызықтыратыны — ғылыми таным. Ғылыми танымнын
әдістері (гипотеза, аналогия және т. б.) туралы айтканда, тура мағынасында
оларға материалдық, практикалык әдістер, қондырғылар көмегімен
жургізілетін байқаулар қосылады. Ал, ғылыми ойлау саласы туралы айтқанда,
онда бұған таным әдісі ретінде тікелейемес, қорытылған түрінде барлық
болашақ ілім енеді. Айталық, Декарттан басталған жүйке жүйесі туралы
түсінік И. П. Павлов ілімін жасау кезінде методологиялық алғышарт ретінде
көрінді, ал павловтық ұғыммен "байытылған шартты рефлекс, бұл күндері П.
К. Анохин мен басқа физиологтардың, жоғары жүйке қызметін зерттеушілердің
еңбектерінде ілімнің онан әрі қарай даму тәсіліне қызмет атқаруда.
Салыстырмалы теория принципі қазіргі заманғы космологиялық теорияның
барлығында дерлік методологиялық алғышарт ретінде кездеседі.
Диалектика тек байланыс пен дамудың жалпыға бірдей заңдары туралы
білімді ғана емес, сонымен қатар таным дамуының, заңды дұрыс ұғымын береді.
Мысалы, тұрақты және салыстырмалы ақиқат қатынасы —
ақыры ойлау процесінің өзін ұғыну үшін анықтаушыжағдай.
Ойлау процесінің диалектикасы табиғат процесі мен қоғамдық
қатынастарға үстемдік етуші, объективтік диалектиканың бейнесі ретінде
стихиялы қалыптасады Ойлау процесіне тән диалектика тек, материалдық дүние
түрінде ғана емес, сонымен қатар диалектнкалык логика, диалектикалық ойлау
туралы ғылым ретікде Маркстің ғылыми диалектикасынан өзінің жоғарғы
көрінісін тапты.
Сонымен, диалектика ғылым ретінде, таны.м процесі диалектикасында —
жалпылама, ойлау диалектикасында — жекелей өзінің маңызды аспектісіне ие.
Объективтік дүние және таным байланысы мен дамуының жалпы зандары туралы
ғылым ретінде маркстік диалектика өзіне таным процесі туралы ілімді —
логиканы сіңіруі қажет. Маркстік философияның жоғарыда атал-ған үш
бөлімінің бөлінбес байланысы — диалектика, логика және таным теориясының
бірлігі деп аталады.

Диалектика ғылым ретінде.

Сонымен материалистік диалектика танымның жалпыға бірдей әдісітері
ретінде қарастырылады. Осыдан ғылымға қатысты диаі
лектиканың нақты функциялары келіп шығады.
Біріншіден, бұл —жинақталған білімдердің қоры
тындысы және олардың негізінде жатқан жалпы прицптер көрінісі. Әрбір ғылым
зандарын ашудың мақсаты бар. Ғылыми мәліметтер мен практиканы салыстыра
және теңестіре келіп заңдар шығарылады. Әйтседі
әрбір нақты ғылымды қорытындылау — тек берілге
ғылым саласына ғана тән
Арнаулы ғылымдардың бәрінен ен кен қорытындылауды математика береді.
Оның әдістері мен қонды ғысы білімнің көптеген салаларында: экономикада,
астрономияда, социологияда, биологияда және басқа ; ғылымдарда
қолданылады. Теориялық жаратылыста саласында математика табиғаттың
сәйкесті заңдылы көрінісінің негізгі формасы болды. Алайда
математикалық қорытындылау, үлкен мүмкіншіліктеріне қарамастан, жалпыға
бірдей бола алмайды.
Ғылыми мәліметтерді қорытындылауда маңызы
рольді логика, жалпы ғылыми тұжырымдар мен кибернетика, ақпарат
теориясы, басқару теориясы және т. б. әдіс тұрпаттары атқарады. Бұл
жердс де қорыты дылаудың математикалық, логикалық және ғылыми
дамуын адамзат білімін философиялық топтастыру кезінде жоққа шығармайды,
қайта оған бірден-бір арқа сүйейді.
Философиялық қорытындылаулардың ерекшелігі сонда, олар жалпыға бірдей,
әмбебап сипатқа ие. Философияның теориялық принциптері мен қорытындылаулары
сандық сияқты сапалықты да, эволюциялы сияқты революциялық өзгерісті де,
ұқсас. Екіншіден, бұл — диалектиканың ғылыми-эврие халық ролі,— оның
жаңа білім деңгейінің өсуінді үлесінде көрінеді. Ғылыми
мәліметтердің философилық түрленуі барынша тым. терең және құбылыстарды
тым жалпы байланысы мен өзара тәуелді формала ретінде түсіндіріледі,
өйткені байланыстар мен өза тәуелділіктер тек философиялық зерттеулер
нәтижесі де ғана қалыптасуы мүмкін. Материалистік диалектика нақты
ғылымның арнаулы мәселелерінің шешілімі.
Үшіншіден, диалектика қолда бар білімнің бәрін топтаушы, әр
қилы ғылыми пәндердің байланысы мен өзара әсерінің методологиялық
орталығын жасаушы дүниеге, адам өмірі мен танымға кейбір тұтас,
үйлесімді көзкарасты қалыптастырушы қызмет атқарады. Қазіргі заманғы
білімді дамыту үшін тек, ғылым дифференциясын тереңдету, жаңа пәндерді
бөліп шығару ғана жеткіліксіз, сонымен қатар біртұтас ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.