Жергілікті салықтарды есептеу және жинау
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Салық және салық жүйесін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Салықтың экономикалық мәні мен маңызы және функциясы ... ...
1.2 Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен құрамы ... ... ... ... ..
2. Жергілікті салықтарды есептеу және жинау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Жергілікті салықтар түрі және жер салығын есептеу тәртібі ... ...
2.2 Мүлік және көлік құралдары салығы қорын есептеу және төлеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Жергілікті салықты жинаудағы салық комитетінің бақылау
жұмысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.Жергілікті салықтар төлемін жетілдіру үшін арнайы салық режимін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Салық және салық жүйесін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Салықтың экономикалық мәні мен маңызы және функциясы ... ...
1.2 Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен құрамы ... ... ... ... ..
2. Жергілікті салықтарды есептеу және жинау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Жергілікті салықтар түрі және жер салығын есептеу тәртібі ... ...
2.2 Мүлік және көлік құралдары салығы қорын есептеу және төлеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Жергілікті салықты жинаудағы салық комитетінің бақылау
жұмысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.Жергілікті салықтар төлемін жетілдіру үшін арнайы салық режимін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Осы курстық жұмыс “Жергілікті салық және салымшының қорын толтырудағы мәні мен маңызы” деген тақырыпта қазіргі мемлекетіміздің жүргізіп отырған саясатына талдау мақсатында жасалды.
Жұмыстың мақсаты, ол жергілікті салықтардың экономикалық мәнін, мақсатын зерттей отырып, оның экономикадағы орнын анықтау болды.
Осы қойылған мақсат бойынша, жұмыста мынадай шешімдер шешілді:
- салықтың экономикалық мәні мен маңызы қарастырылды;
- Қазақстан мемлекетінің салық жүйесімен, негіздері және жергілікті салықтың түрлері анықталды.
- Салық қызмет органдарының құрылымы, атқаратын қызметтері, жауапкершілігі қаралды.
- Жергілікті бюджетті тиімді басқару жолдары қарастырылды.
- Жергілікті бюджетті толтыруда салықтың ролі анықталды.
- Салықтық экономиканы реттеудегі қызметі көрсетілді.
Жұмыстың әдістемелік негізі болып, Қазақстан мемлекетінің салық туралы заңдары белгілеген ғылымдар мен экономист қызметкерлердің монографиялары, мақалалары негіз болды. Бюджет өзінің қызметін атқару үшін салық жүйесін ұйымдастыру қажет. Себебі, салық бюджеттің кіріс бөлігін толтыратын негізгі көзі болып табылады.
Елдің ірі кәсіпорындары қызметінің жақын жылдарға арналған іс-қимыл жоспарларындағы маңызды шаралардың бірі болып табылады. Егер ірі кәсіпорынның ел экономикасындағы ролі туралы айтатын болсақ, жылы кәсіпорындардан түскен салықтар мен төлемдер 141 млрд тг немесе бюджеттің барлық салық және салықтық емес түсімдерінің 33,7% болды. Осы кәсіпорындардың республикадағы өнеркәсіп өндірісінің жалпы үлесі 92%-ті құрады. Ал 1999 жылдың 1 желтоқсанында ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес түсімдердің көлемі жалпы республикалық көрсеткіште не бары 23,9% болды.
Көріп отырғанымыздай, аса ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес, түсімдердің даму деңгейі бюджет түсімдерінің жалпы көлеміне қарағанда, оншалықты көп емес.
Қазіргі жағдайда ол бюджеттің кіріс бөлігін орындау жөнінде тұрақтылықты бұзу ролін атқарады.
Егер аса ірі кәсіпорындар өндірісінің көлемі азаюының барлық жолын таңдайтын болсақ, біз салық базасын қалыптастыруға көбінесе сыртқы экономикалық өлшемдер емес, ішкі басқару, ішкі тиімділік өлшемдері екенін көреміз.
Біздіңше, аса ірі кәсіпорындардың ағымдағы қаржы-шаруашылық қызметінде өндіріс тиімділігін және салық салу базасын арттыру үшін көп резервтердің қолданылуы.
Бұл резервтерді аса ірі кәсіпорындармен бірлескен жұмыс шеңберінде ашатын боламыз. Біздің кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің бұл көрсеткіші соңғы 2 жыл ішінде азаюға бет алды. Бұл демеу үрдісінде аса ірі кәсіпорындардың ролі орасан.
Салық органдары да, салық төлеушілер де бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастыру үшін ел экономикасындағы өзінің ролін түсінуі керек.
Қаржы министрлігі кәсіпорындардың проблемасына жаңаша қарап, оларды шешуге дайын. Сондай-ақ елдің аса ірі кәсіпорындарының және ірі аумақтық салық төлеушілердің қызметіне сапалы бақылау жасау және оны әкімшіліктендіру үшін өз қолына жаңа құралдар алады.
Осы курстық жұмыс “Жергілікті салық және салымшының қорын толтырудағы мәні мен маңызы” деген тақырыпта қазіргі мемлекетіміздің жүргізіп отырған саясатына талдау мақсатында жасалды.
Жұмыстың мақсаты, ол жергілікті салықтардың экономикалық мәнін, мақсатын зерттей отырып, оның экономикадағы орнын анықтау болды.
Осы қойылған мақсат бойынша, жұмыста мынадай шешімдер шешілді:
- салықтың экономикалық мәні мен маңызы қарастырылды;
- Қазақстан мемлекетінің салық жүйесімен, негіздері және жергілікті салықтың түрлері анықталды.
- Салық қызмет органдарының құрылымы, атқаратын қызметтері, жауапкершілігі қаралды.
- Жергілікті бюджетті тиімді басқару жолдары қарастырылды.
- Жергілікті бюджетті толтыруда салықтың ролі анықталды.
- Салықтық экономиканы реттеудегі қызметі көрсетілді.
Жұмыстың әдістемелік негізі болып, Қазақстан мемлекетінің салық туралы заңдары белгілеген ғылымдар мен экономист қызметкерлердің монографиялары, мақалалары негіз болды. Бюджет өзінің қызметін атқару үшін салық жүйесін ұйымдастыру қажет. Себебі, салық бюджеттің кіріс бөлігін толтыратын негізгі көзі болып табылады.
Елдің ірі кәсіпорындары қызметінің жақын жылдарға арналған іс-қимыл жоспарларындағы маңызды шаралардың бірі болып табылады. Егер ірі кәсіпорынның ел экономикасындағы ролі туралы айтатын болсақ, жылы кәсіпорындардан түскен салықтар мен төлемдер 141 млрд тг немесе бюджеттің барлық салық және салықтық емес түсімдерінің 33,7% болды. Осы кәсіпорындардың республикадағы өнеркәсіп өндірісінің жалпы үлесі 92%-ті құрады. Ал 1999 жылдың 1 желтоқсанында ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес түсімдердің көлемі жалпы республикалық көрсеткіште не бары 23,9% болды.
Көріп отырғанымыздай, аса ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес, түсімдердің даму деңгейі бюджет түсімдерінің жалпы көлеміне қарағанда, оншалықты көп емес.
Қазіргі жағдайда ол бюджеттің кіріс бөлігін орындау жөнінде тұрақтылықты бұзу ролін атқарады.
Егер аса ірі кәсіпорындар өндірісінің көлемі азаюының барлық жолын таңдайтын болсақ, біз салық базасын қалыптастыруға көбінесе сыртқы экономикалық өлшемдер емес, ішкі басқару, ішкі тиімділік өлшемдері екенін көреміз.
Біздіңше, аса ірі кәсіпорындардың ағымдағы қаржы-шаруашылық қызметінде өндіріс тиімділігін және салық салу базасын арттыру үшін көп резервтердің қолданылуы.
Бұл резервтерді аса ірі кәсіпорындармен бірлескен жұмыс шеңберінде ашатын боламыз. Біздің кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің бұл көрсеткіші соңғы 2 жыл ішінде азаюға бет алды. Бұл демеу үрдісінде аса ірі кәсіпорындардың ролі орасан.
Салық органдары да, салық төлеушілер де бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастыру үшін ел экономикасындағы өзінің ролін түсінуі керек.
Қаржы министрлігі кәсіпорындардың проблемасына жаңаша қарап, оларды шешуге дайын. Сондай-ақ елдің аса ірі кәсіпорындарының және ірі аумақтық салық төлеушілердің қызметіне сапалы бақылау жасау және оны әкімшіліктендіру үшін өз қолына жаңа құралдар алады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”. Қазақстан Мемлекетінің заңы, 2004
2. “Қазақстан Республикасының заңы 2006 жылға арналған бюджет туралы”. Қаржы-қаражат №1, 2006
3. Егемен Қазақстан 3-сәуір, 2005
4. Егемен Қазақстан 16 наурыз, 2006
5. Орталық Қазақстан №1, “Бюджет жүйесі туралы”, 2006
6. Бюллетень бухгалтера 2006
7. Бюллетень бухгалтера 2005
8. Бурабаев О.Б, Ешенбаева Б.Ж., Құлажбаев М.Т. “Жергілікті салықтар мен алымдар”, 2006
9. Ашимбаев “Нарық жолындағы Қазақстан экономикасы” Алматы, 2005
10. Дербисов Е “Өтпелі кезең бюджеті”, 2005
11. Зейнелгабдин А.Б. “Қазақстан Республикасының қаржылық жүйесі”, Алматы , 2006
12. Ермекбаев Б.Ж. “Жалпы салықтар”
13. Карагусова Т. “Салықтың экономикалық негізі”, 2005
14. Кипериан Т.Е., Тимофеева О.А. “Нарықтық экономикадығы салықтар”, 2004
15. Сугаранов В.И. “Мемлекеттік қаржылар”, 2005
16. Худаков А. “Теория налогообложения”, 2004 А-А
17. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №5. 2005.
18. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №8. 2006.
19. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №12. 2007.
20. Сейдахметовыа Ф.С. “Қазақстандағы салық”./ Оқу құралы. – Алматы: “LEM”-2005 г.
21. Нурушев А.А. “Салық және өркениет”
1. “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”. Қазақстан Мемлекетінің заңы, 2004
2. “Қазақстан Республикасының заңы 2006 жылға арналған бюджет туралы”. Қаржы-қаражат №1, 2006
3. Егемен Қазақстан 3-сәуір, 2005
4. Егемен Қазақстан 16 наурыз, 2006
5. Орталық Қазақстан №1, “Бюджет жүйесі туралы”, 2006
6. Бюллетень бухгалтера 2006
7. Бюллетень бухгалтера 2005
8. Бурабаев О.Б, Ешенбаева Б.Ж., Құлажбаев М.Т. “Жергілікті салықтар мен алымдар”, 2006
9. Ашимбаев “Нарық жолындағы Қазақстан экономикасы” Алматы, 2005
10. Дербисов Е “Өтпелі кезең бюджеті”, 2005
11. Зейнелгабдин А.Б. “Қазақстан Республикасының қаржылық жүйесі”, Алматы , 2006
12. Ермекбаев Б.Ж. “Жалпы салықтар”
13. Карагусова Т. “Салықтың экономикалық негізі”, 2005
14. Кипериан Т.Е., Тимофеева О.А. “Нарықтық экономикадығы салықтар”, 2004
15. Сугаранов В.И. “Мемлекеттік қаржылар”, 2005
16. Худаков А. “Теория налогообложения”, 2004 А-А
17. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №5. 2005.
18. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №8. 2006.
19. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №12. 2007.
20. Сейдахметовыа Ф.С. “Қазақстандағы салық”./ Оқу құралы. – Алматы: “LEM”-2005 г.
21. Нурушев А.А. “Салық және өркениет”
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Салық және салық жүйесін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Салықтың экономикалық мәні мен маңызы және функциясы ... ...
1.2 Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен құрамы
... ... ... ... ..
2. Жергілікті салықтарды есептеу және
жинау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Жергілікті салықтар түрі және жер салығын есептеу тәртібі ... ...
2.2 Мүлік және көлік құралдары салығы қорын есептеу және төлеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Жергілікті салықты жинаудағы салық комитетінің бақылау
жұмысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
3.Жергілікті салықтар төлемін жетілдіру үшін арнайы салық режимін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
Кіріспе
Осы курстық жұмыс “Жергілікті салық және салымшының қорын толтырудағы
мәні мен маңызы” деген тақырыпта қазіргі мемлекетіміздің жүргізіп отырған
саясатына талдау мақсатында жасалды.
Жұмыстың мақсаты, ол жергілікті салықтардың экономикалық мәнін,
мақсатын зерттей отырып, оның экономикадағы орнын анықтау болды.
Осы қойылған мақсат бойынша, жұмыста мынадай шешімдер шешілді:
- салықтың экономикалық мәні мен маңызы қарастырылды;
- Қазақстан мемлекетінің салық жүйесімен, негіздері және жергілікті
салықтың түрлері анықталды.
- Салық қызмет органдарының құрылымы, атқаратын қызметтері,
жауапкершілігі қаралды.
- Жергілікті бюджетті тиімді басқару жолдары қарастырылды.
- Жергілікті бюджетті толтыруда салықтың ролі анықталды.
- Салықтық экономиканы реттеудегі қызметі көрсетілді.
Жұмыстың әдістемелік негізі болып, Қазақстан мемлекетінің салық туралы
заңдары белгілеген ғылымдар мен экономист қызметкерлердің монографиялары,
мақалалары негіз болды. Бюджет өзінің қызметін атқару үшін салық жүйесін
ұйымдастыру қажет. Себебі, салық бюджеттің кіріс бөлігін толтыратын негізгі
көзі болып табылады.
Елдің ірі кәсіпорындары қызметінің жақын жылдарға арналған іс-қимыл
жоспарларындағы маңызды шаралардың бірі болып табылады. Егер ірі
кәсіпорынның ел экономикасындағы ролі туралы айтатын болсақ, жылы
кәсіпорындардан түскен салықтар мен төлемдер 141 млрд тг немесе бюджеттің
барлық салық және салықтық емес түсімдерінің 33,7% болды. Осы
кәсіпорындардың республикадағы өнеркәсіп өндірісінің жалпы үлесі 92%-ті
құрады. Ал 1999 жылдың 1 желтоқсанында ірі кәсіпорындардан салық және
салықтық емес түсімдердің көлемі жалпы республикалық көрсеткіште не бары
23,9% болды.
Көріп отырғанымыздай, аса ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес,
түсімдердің даму деңгейі бюджет түсімдерінің жалпы көлеміне қарағанда,
оншалықты көп емес.
Қазіргі жағдайда ол бюджеттің кіріс бөлігін орындау жөнінде
тұрақтылықты бұзу ролін атқарады.
Егер аса ірі кәсіпорындар өндірісінің көлемі азаюының барлық жолын
таңдайтын болсақ, біз салық базасын қалыптастыруға көбінесе сыртқы
экономикалық өлшемдер емес, ішкі басқару, ішкі тиімділік өлшемдері екенін
көреміз.
Біздіңше, аса ірі кәсіпорындардың ағымдағы қаржы-шаруашылық қызметінде
өндіріс тиімділігін және салық салу базасын арттыру үшін көп резервтердің
қолданылуы.
Бұл резервтерді аса ірі кәсіпорындармен бірлескен жұмыс шеңберінде
ашатын боламыз. Біздің кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің бұл көрсеткіші
соңғы 2 жыл ішінде азаюға бет алды. Бұл демеу үрдісінде аса ірі
кәсіпорындардың ролі орасан.
Салық органдары да, салық төлеушілер де бюджеттің кіріс бөлігін
қалыптастыру үшін ел экономикасындағы өзінің ролін түсінуі керек.
Қаржы министрлігі кәсіпорындардың проблемасына жаңаша қарап, оларды
шешуге дайын. Сондай-ақ елдің аса ірі кәсіпорындарының және ірі аумақтық
салық төлеушілердің қызметіне сапалы бақылау жасау және оны
әкімшіліктендіру үшін өз қолына жаңа құралдар алады.
1. Салық және салық жүйесін ұйымдастыру.
1.1 Салықтың экономикалық мәні мен маңызы және функциясы
Салық дегеніміз – заңды және тұлғалардың табысынан, пайдасынан,
мүлігінен төленетін төлем.
Салық алғашқыда товар өндірісінде қоғамның класстарға бөлінуінде пайда
болған. Сол кезде мемлекет өзінің функциясын орындау үшін әскерді, соттарды
қамтамасыз ету үшін салықты ақша немесе натуралды товар түрінде жинаған.
Салықтың экономикалық мәні заңды түрде мемлекеттің әртүрлі
қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін арналған.
Салықтың негізгі көзі ұлттық табыс болып есептелінеді.
Нарық экономикасы кезінде салықтың өзінің белгілі бір спецификациясы
болады.
1.Салық тек қана ақша түрінде төленеді
2.Салық эквиваленттік емес
3.Салық міндетті және қайтарымсыз түрде болып келеді
4.Салықты барлық заңды және жеке тұлғалар төлейді
Осыған байланысты салықтың 3 түрлі функциясы бар:
- Фискалды функциясы
- Ынталандыру функциясы
- Бақылау функциясы
Фискалды функция дегеніміз – бұл функцияның көмегімен салықты заңды
және жеке тұлғалар басқа да міндетті төлемдер мемлекеттің бюджеттік және
мақсатты қорларын құрайды.
Ынталандыру функция дегеніміз – осы функция арқылы салық өндіріс
процесін төмендетіп немесе күшейтіп отырады.
Ол салық жеңілдіктерімен, ставкалармен жасалады.
Бақылау фунцкия дегеніміз – бұл функция арқылы заңды және жеке
тұлғалардың табыстары реттеліп, бақыланып отырады. Ол дегеніміз – салық
ставкасы түскен пайданың көлеміне қарай салады.
Егер, пайда төмен болса, онда салық ставкасы да төмен болады. Егер де
пайда жоғары болса, онда салық ставкасы жоғары болады.
Салықтың қажеттілігі оның мәнінде байқалады. Бұл дегеніміз – салық
бюджеттік немесе мақсатты қорларға түсіп, мемлекетке қажет, мемлекет оны
өндірістік емес ұйымға, сфераға, басқару органдарына, әскерге және тағы да
басқа сфераларына жұмсайды.
Салық жүйесі дегеніміз – салық түрлерінің, олардың мемлекеттік және
әдістемелік өзара құрамының салық қызметінің өзіндік жиынтығын айтамыз.
Салық салу элементтері бірнеше түрге бөлінеді:
1.Субъект - бұл салық төлейтін заңды және жеке тұлғалар.
2.Объект – салық есептелінетін, алынатын табыс, мүлік, қызмет қаражат
операция түрлері.
3.Табыс көзі - бұл салық төленіп, алынатын табыс көзі
4.Салық салу бірлігі – салықты есептеу үшін белгіленетін объектінің
өлшем бірлігі а) 1 теңге, 1 гектар және тағы басқалар
5.Салық ставкасы – салық салу бірлігіне салық мөлшері, ал салық салу
нормасымен сипатталады.
Салық төлеушінің табысы пайызбен көрсетіледі. Оны салық квотасы деп
атайды.
6.Салық - объектіден субъектіге төленетін салық сомасы
7.Салық жеңілдігі – толық және жартылай қорытынды құжаттарға сәйкес
салық төлеушінің салықтан босатылуы
8.Салық өндіруші – оның 4 түрлі амалы бар:
- кадасторлық
- декларация
- табыс көзі
- патент негізінде
Салық есебін жеткізу үшін 2 түрлі әдістемені қолданады:
1.Кассалық әдіс
2.Табысты есептеу және шығару әдісі
Кассалық әдісте – жұмыс орындалған сәттен бастап, қызмет көрсету,
мүлікті кіріске алу және олар бойынша төлем жеткізудің шығындары мен
пайдасының есебін жүргізу.
Табысты есептеу және шығару әдістемесі бойынша жұмыс орындалған сәттен
бастап, қызмет көрсету және мүлікті кіріске алу, төленген уақытына тәуелсіз
жүргізу.
Қазақстан Республикасының салық жүйесіне 2 топтағы салықтар енеді:
жергілікті және жалпы мемлекеттік.
Салық жүйесінің құрамына мемлекеттік салық қызметі, салық комитетінің
өнімі, қаржы министрлігі, облыстық және қалалық салық басқармасы,
аудандық, қалалық салық бөлімшелері жатады.
Нарықтық экономика жағдайында салық жүйесі айқын нысанаға сай толуы
қажет.
1.Салық салудың айқын түрлері негізінде техниканың қарапайым типін
пайдалану керек. Өйткені, салық төлеуші (өзінің табыс көзін төмендетіп)
салық төлеуден қашқақтайды.
2.Салық жүйесі бейтарап болуы керек. Мысалы, мемлекетке салық төлеушіні
салық жүйесі арқылы жазалауға немесе көтермелеуге болмайды. Салық түрлерін
тәуелсіз салық ставкасы бірыңғай болуы қажет.
3.Жүйелі пропорционалды салықты айрықша орындаумен бірге жүргізіледі.
Жүйені құнға салынатын салық пайдаға, салық ставкасы мен салық төлеушінің
меншік түрінен тәуелсіз бірыңғай жүргізілуі қажет.
4.Салықтық жүйе күрделі қаржының өсу нәтижесінің маңызын жақсартуға
кедергі болмауы керек. Күрделі қаржыны салу және өндіру, өндіріс
нәтижесінде қандай болатындығы ескерілуі керек.
5.Салық жүйесінің негізгі түрлері бойынша басқа елдермен нақты салық
жүйесімен салыстыруды қамтамасыз етуі қажет.
Көрмелерде инвестициялық айрықша кедергі туындайды, ал төмендегілер
елдің бюджетіне түсетін табысына, экспорттық жинаққа және импорттар капитал
елдіңбюджетіне жағымсыз әсер етеді.
Салықтық кезең – алымдар мен салық салу жүргізілген уақыт.
Салық салу тәртібі;
- бастапқыда барлық мүлікке салынатын салық пен баждар төленеді.
- осы төлемдер сомасынан салық алу пайдасы төмендейді. Содан кейін
жергілікті салық есептелініп, төленеді.
- жергілікті салық сомасынан салық салу төмендейді, пайда сонан
кейін басқа барлық салық есептелініп төленеді.
Салық орындары және салық төлеушінің құқы мен міндеттері басқарушы және
үкімет органдарының салық нәтижесін реттейді.
Салық өндіруді жүргізіп, бақылау жасауды салық төлеушінің орналасқан
жері немесе оның қызмет орны бойынша мемлекеттік салық қызметі жүзеге
асырады. Салық заңын бұзушы салық төлеушіге соманы өндіру түрінде санкция
қолданады. Оның жасырған табысын төмендетіп көрсеткені заң бұзушылықтағы
ауыр жеңілдігіне байланысты үлестік немесе еселі мөлшерде айыппұл бюджетке
төлеу уақытын өткізгені үшін өсім болады.
Функция дегеніміз – латын сөзінен, яғни қазақша айтқанда атқаратын
қызмет деген мағынаны білдіреді.
Салық әрбір мемлекетте әрбір табыстан жиналады.
1.Нарық товар нарқында және өндірісте
2.Товарды сатумен сатып алушылардан
3.Үй шаруашылығына немесе компания фирмалардан
4.Табыс көзінен немесе шығын статьяларынан
Сол себептен: салық мынандай қызметтерді атқаруға тиіс.
1.Фискалды жинақтау қызметі
2.Бөлу қызметі
Фискалды немесе жинақтау қызметі дегеніміз - әрбір мемлекет өз
тұрғындарынан немесе заңды тұлғаларынан өзінің шығындарын қаржыландыру үшін
салық жинауы тиіс.
Әрбір заңды және жеке тұлға өз табыстарынан міндетті түрде мемлекетке
салық төлеп тұруы тиіс. Ол салық төлемі заңда көрсетілген мөлшерде, уақытта
төленуі қажет.
Бөлу қызметі дегеніміз - әрбір мемлекет салықты жинай отырып және оны
бөлу уақытында экономиканың бөлшектеріне әсерін тигізуі тиіс. Осы саясат
қай уақытта жүргізілуі тиіс.
А) Халықтың әр түріне байланысты жиналған салықты қайта бөлу
Б) Салықты жинақтау және бөлу саясаты әрбір регион арқылы жүргізілуі
тиіс
В) Реттеушілік дегеніміз – осы халықтың жинақтау қоры мен жұмсау
қорының бір қалыпқа келуі.
Г) Өрлендіру функциясының қызметі дегеніміз – мемлекеттің экономикасын
өрлендіруге қызмет етеді. Сондықтан осы қызметі арқылы техниканы
жаңаландыруға, ғылымдық ізднеісті және конструкциялық жұмысты өркендетуге
және халықтың санын өсіруге, салықтың жұмысын бағыттауға тиіспіз.
Д) Шектендіру қызметі - әрбір мемлекет, егер де кейбір өндірістің
қызметі мен шығаратын товарына сұраным азайып бара жатса, онда кейбір
өндірістің шығаратын товарына сұраным көбейіп кетсе, сол уақытта мемлекет
салық саясаты бойынша шек қою мүмкіншілігі бар.
Мысалы, егер де товарға сұраным көбейіп тұрса, мемлекет салық мөлшерін,
ставкасын азайтуы мүмкін.
Е) Есеп және бақылау қызметі дегеніміз – ол әрбір кәсіпкердің және
әрбір халықтың табыстарын есепке алу, өндірістің көлемін және түрлерін
есептеу, ақша айналымын бақылау.
Салық салудың негіздері:
- Әрбір салық төлеуші өзінің қай мөлшерде, қай уақытта салықты
төлейтінін біліп отыруы тиіс.
- Салықтың салыну мөлшері халықтың табысына байланысты тұрақты бөлінуі
тиіс.
- Салықтың салынуы және алынуы ешкімнің ешқандай үкіметінің заңынан
басқа өзгертілуі мүмкіншілігі болуға тиіс емес.
- Салық саясатында әрбір әлеуметтік экономикалық саясатты жүргізу үшін
салық негізі әділ болуға тиіс.
Ол дегеніміз – салық заңдарында әртүрлі жеңілдіктердің немесе басқа да
үкіметтің шығарған үкімі аз болуға тиіс, және де салық заңына қарама-
қайшылыққа келуге тиіс емес.
- Салық жүйесі әр халыққа өте түсінікті болуы тиіс.
Қазақстан республикасы бюджеттері 2 түрлі болып келеді:
Мемлекеттік және жергілікті.
- бұл салық жинаушының әкімшілік шығыны әрқашанда қысқарып отыруға
тиіс.
Салықтың экономикадағы реттеушілігін ағылшынның белгілі экономисі
Д.Ж.Теймс көрсете білді.
Оның жұмысының аты Жалпы ілімдік ақша және қарыздық болды. 1936 жылы
Лондонда жарық көрді. Осы жұмысында экономиканың мемлекеттік реттеуінің
түрін көрсетіп, соның ішінде салық арқылы реттеудің жолдарын ашты.
Бұл жұмыста нарықтық экономикада, экономиканы салық арқылы реттей
отырып, ұсыныс пен сұранымның көлемін теңдікке әлеуметтік жолын көрсетті.
Оның ілімі бойынша салықтың мөлшерін көбейту немесе азайту арқылы товардың
айналымын реттеп отыруға болады.
Мысалы: товар айналымы сұранымнан артық өсіп отыратын болса, онда
салықтың мөлшерін көбейту арқылы товардың көлемінің өсімін тоқтатуға
болады, немесе кейбір өндірушілерге салықтық жеңілдіктерді беру арқылы
реттеуге болады.
Қазақстан мемлекетінің салық жүйесі мен оның негіздері, жергілікті
салықтың түрлері.
Салық жүйесі – салық түрлерінің олардың мемлекеттік және әдістемелік
өзара құрылымының, салық қызметінің өзіндік бір жиынтығы.
Салық өзара әртүрлі спецификалар бойынша жіктеледі.
1. Салық салу объектісімен өзара мемлекеттік төлемдерге салықтар
тікелей және жанама болып бөлінеді.
А) Тікелей салықтарға – табысқа және мүлікке салынатын салықтар жатады,
тікелей салықтар шынайы болып та аталады.
Шынайы салық мүлікке салынады. Яғни, салық салу кезінде оның орындалу
нәтижесіне емес, объектіге назар аударылады (жер, мүлік, қаражат). Жеке
салық салығында тек қана табысына ғана емес, сонымен қатар салық төлеушінің
қаражат жағдайында саналады.
Мысалы; семьялық жағдайда (табыс салығы, мұрагерлік, сыйлық және тағы
басқа салықтар).
Б) Жанама салық – товар, қызмет көрсетудің жанама бағасы арқылы
салынады ( қ.қ.с., акциз, кеден, бажы).
Бұл салықты төлеуші болып, акцизді сатып алушының иесі төлейді.
2. Қолдану белгісі бойынша салықтар 2 түрге бөлінеді: жалпы және
арнайы.
А) Жалпы – мемлекетке түседі және орындау барысында иесіздендіріледі.
Б) Арнайы – нақты мақсатқа арналады (жол қоры, су қоры, ауа, табиғи
салықтар).
3.Салық сауда өндіруге билік ететін орындардан ерекшелігі мемлекеттік
және жергілікті болып бөлінеді.
4.Объектінің экономикалық белгілері бойынша салық 2 түрге бөлінеді:
А) Табыс салығы
Б) Тұтыну салығы
Табыс салығы – кез келген объектіден салық төлеуші арқылы алынған
кірістер. Бұған барлық тікелей салықтар жатады.
Тұтыну салығы – тұтыну товарды және қызмет көрсету кезінде төленген
шығындарға кеткен салықтар жатады.
Салық салуды ұйымдастыру салық механизмі функциясының құрылымына
әкеледі. Салық мезанизміне салық элементі салық қатынасының түрлері,
салықтың түрлері мен әр түрлі қолдану әдістемесі әрекет ету амалы енеді.
Қазіргі салық жүйесінің бағытталған бірнеше негіздері бар:
1.Ол салық пен бүкіл заңды және жеке тұлғаны қамтуға тиіс.
2.Ол тікелей салық пен жанама салықтың мемлекетке түсетін көлемін дұрыс
анықтау.
3.Салық ставкасы әрқашанда тұрақты болуға тиіс. (бірнеше жылға)
4.Салықты төлеушілер өз табыстарын жасырғаны үшін әкімшілік немесе
қаржылық жауапкершілікте болуға тиіс.
1.2 Казақстан Республикасының салық жүйесі мен құрамы
Қазақстан Республикасының салық заңдары Республикалық және жергілікті
бюджеттерге салық сипатындағы міндетті төлемдерді белгілейтін, салық
қатынастарын реттейтін, жинақтаушы нормативтік құқықтық актілерден,
Қазақстан Республикасының президенті мен үкіметінің актілерімен, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының қаржы министрлігімен келісілген мемлекеттік кіріс
министрлігінің салық комитетінің актілерінен тұрады. Егер Қазақстан
Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шартта Қазақстан
Республикасының салық заңдарында бар ережелерден өзге ережелер белгіленген
болса, онда аталған шарттың ережелері қолданылады.
Халықаралық шартты қолдану үшін ішкі Республикалық акт шығару қажеттігі
Республикалық шарттың өзінде көрсетілген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан
Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шарттар салық
қатынастарына тікелей қолданылады.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджеттің көздерін реттеуші болып
табылатын, олар бойынша аударылған қаржы кезекті қаржы жылына арналған
Республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тәртіппен тиісті бюджеттің
табысына түсіп отыратын жалпы мемлекеттік салық және алым мен жергілікті
бюджеттің табыс көзі болып табылатын жергілікті салық пен алымдар
қолданылады.
Қазақстан Республикасының аумағында қолданылып жүрген салықтар тікелей
және жанама болып бөлінеді.
Жергілікті салықтар мен алымдарға мыналар жатады:
1.Жер салығы
2.Заңды және жеке тұлғаның мүлкіне салынатын салық
3.Көлік құрамдарына салынатын салық
4.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғаларды
тіркелгені үшін алынатын алым
5.Жекелеген қызмет түрімен айналысу құқы үшін алынгатын алым
6.Аукционда сатудан алатын алым
7.Заңды және жеке тұлғалардың Алматы қаласының рәміздерін өз фирма
атауларында қызмет көрсету таңбаларында, тауар таңбаларында пайдаланғаны
үшін алынатын алым және басқалар.
Жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдарға мыналар жатады:
1.Заңды және жеке тұлғалардан алатын табыс салығы
2.Қосымша құнға салынатын салық
3.Акциз
4.Бағалы қағаздар эмиссиясын тіркегені үшін алынатын алым.
5.Жер қойнауын пайдаланушының арнаулы төлемдері мен салықтары
6.Жол салығы
7.Әлеуметтік салық
8.Әлеуметтік қамсыздандырудан алатын алым
9.автокөлік құралдарынан алынатын алым
Салық органдарының атқаратын жұмысы өнеркәсіптік ұқсатуға арналған
импортталатын суға, газға, электр энергиясына қ.қ.с төлейді.
Салық төлеуші салық қызмет органдарының тексеру актісі бойынша
есептелетін салықпен, алыммен басқа да міндетті төлемдермен, айыппұлмен,
өсімақылармен келіскен жағдайда салық төлеушінің аталған сомаларды төлеу
мерзімі 60 күнге ұзартылады және оларды салық төлеушіні еркін нысанда
жасап, аумақтық салық органымен келіскен графикке сәйкес салық төлеушіні
осы кезең ішінде әрбір 15 күн ішінде тепе-тең чекпен төлеп отыруы тиіс.
Салық қызметі органдарының мәртебесі, құрылымы мен міндеттері.
Салық қызметі Қазақстан Республикасы қаржы министрлігінің салық
комитетімен, салық полициясы және олардың аумақтық органдарынан тұрады.
Салық комитетінің органдарына:
Мемлекеттік бюджетке төлемдердің түсуін, мемлекет алдындағы басқа да
қаржылық міндеттемелерді көздейтін салық заңдары мен басқа да заң актілері
негізінде салықтар мен алымдар басқа да міндетті төлемдердің толық айналуын
қамтамасыз ету.
Салық төлеушілерге олардың құқықтар мен міндеттерін түсіндіру, салық
төлеушілерге салық заңдары мен салық салу жөніндегі нормативтік құқықтық
актілердегі өзгерістер туралы уақтылы хабарлап отыру жөнінде міндеттер
жүктеледі.
Қаржы полициясы қылмыстық, құқық бұзушылықтарды анықтау, заңда
белгіленген қылмыстық қудалау жөніндегі арнаулы құқықтық орган болып
табылады.
Салық комитетін төраға басқарады, осы қызметке қаржы министрлігінің
ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының үкіметі, ал орынбасарлары салық
комитеті төрағасының ұсынысы бойынша қаржы министрі тағайындалады.
Салық полициясы туралы ережелерді Қазақстан Республикасының үкіметі
бекітеді.
Салық қызметінің органдары Республикалық бюджет қаражаты есебінен
қамтылады.
Салық қызметі органдарының міндеттері:
- салық төлеушілердің құқықтары мен мемлекеттің мүдделерін сақтауға
және қорғауға
- тәркіленіп және иесіз қалып, мемлекет иелігіне көшкен мүліктерді
есепке алу, бағалау және сату жөнінде жұмыс жүргізуге, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының қаржы министрлігі бекіткен көлемде,
тәртіппен жүргізілген жұмыстар туралы есептілік әзірленіп, оны қаржы
министрлігіне беріп отырады.
- салық қызмет органының басшыларының ұйғарымы бойынша салық
төлеушілерге тексеру жүргізуге міндетті.
Салық комитетінің органдары.
1.Салық төлеушілер мен салық салынатын объектілердің уақтылы есебін
алуды қамтамасыз етуге, бюджетке есептелінген және төленген салықтар есебін
жүргізуге.
2.Есептелінген салық сомасымен салыстырғанда артық төленген соманы
салық төлеушілерге қайтарып беру
3.Салықты есептеу мен төлеуге байланысты декларацияның және өзге де
құжаттарының нысандарын әзірлеуге.
4.Салықтың және мемлекет алдындағы басқа да қаржылық міндеттемелердің
есептелуінің дұрыстығына, толықтығына ғана және олардың уақтылы төленуіне,
сондай-ақ зейнетақы жарнамаларының толықтығы мен уақтылы төленуіне,
аударылуына бақылауды жүзеге асырады.
5.Қазақстан Республикасының салық заңдарының бұзылуы туралы арыздар,
хабарларды және де басқа ақпаратты тексеруге міндетті.
Салық қызмет органдарының жауапкершілігі:
Салық қызмет органдары лауазымды тұлғаның қызмет бабындағы міндеттерін
атқарушы материалдық немесе өзге жауапкершілікке әкеп соғады.
Салық қызметі қызметкерлерінің заңсыз іс-әрекеті салдарынан салық
төлеушіге келтірілген зиян сот шешімі бойынша Республикалық бюджеттен (5
жылдан аспайтын кезең үшін) төленеді.
Салық қызметі органдарының басқа мемлекеттік органдармен және өзара
қарым-қатынасы.
Салық қызметі органдары орталық және жергілікті атқарушы үкімет
органдарымен құқық қорғау қаржы және басқа мемлекеттік бақылау органдарымен
өзара іс-қимыл жасап отырады, бірлескен бақылау шараларын қолданады.
Салық қызмет органдары өздеріне жүктелген міндеттерді өзара іс-қимыл
жасай отырып атқарады.
Салық қызметі органдары өздерінің арасындағы келісім бойынша
белгіленген тәртіппен салық жолсыздықтары мен қылмыстар туралы өздерінде
бар материалдар мен олардың жолын кесу жөнінде қолданылған шаралар өздері
жүргізген бақылаушылық салық тексерушілері туралы біріне-бірі хабарлап
отырады, сондай-ақ өздеріне жүктелген тапсырмаларды орындау мақсатында
басқа да қажетті ақпарат алмасуды жүзеге асырады.
2 Жергілікті салықтарды есептеу және жинау
2.1 Жергілікті салықтар түрі және жер салығын есептеу тәртібі
Жергілікті салықтардың түрлері және оны төлеушілер. Жергілікті салықтың
тағайындау мәні.
Жергілікті салықтың жергілікті жердегі шығатын салық көздері мен салық
алуды қамтамасыз етеді.
Себебі: өйткені әр жергілікті жерлерде салық көздерінің әртүрлі болуына
байланысты.
Мысалы: кейбір жерлерде жеке шаруашылық жақсы дамуы мүмкін, ал кей
жерлерде нашар дамуы мүмкін. Сонымен қоса ол жер салығын, мүлік салығын
міндетті түрде төлеуі керек.
Жергілікті салықтарға мыналар жатады:
- жер салығы
- мүлік салығы
- көлік құралдарына салынатын салық
- аукционнан түсетін жиын
- кәсіпкерге қызметін тіркеу жиыны және тағы да басқа салықтар жатады.
Жергілікті салықтың салық ставкаларын, жеңілдіктерін жергілікті басшы
органдары белгілейді.
Олардың түрлері Қазақстан Республикасының заңды актілерімен енгізіледі.
Мемлекеттік салықтың ставкаларын төлеуші субьектілерін, салық салу
әдістерін, салық салу объектілерін Қазақстан Республикасының парламенті
енгізіп, көрсетіледі.
Бюджетке салық төлемдерінің түсу, пайдалану тәртібі әртүрлі. Бюджеттің
табыстарына ағымды және капиталдық шығындарды қаржыландыру үшін жұмсалады.
Мысалы, денсаулық, білім беру, тағы да басқа орындарына, бұл бірінші
бөлігі.
Ал екінші бөлігі мақсатты жолдармен жұмсалады. Мысалы, мақсатты қорға
енгізіледі. (зейнетақы, әлеуметтік инвестицияға).
Заңды және жеке тұлғалардан алатын табыс салығын төлеушілер және салық
алынатын табыс.
Төлеушілер.
Заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіден басқа)
олардың филиалдары өкілдіктері және жеке балансы, банктік шоты бар өзге де
оқшауланған құрылымдық бөлімшелері және жеке тұлғалардан алатын табыс
салығын төлеушілер, көзделген жағдайды қоспағанда салық жылында салық
салынатын табысы бар заңды және жеке тұлғалар болып табылады.
Табыс салығын төлеушілер өздерінің орналасқан жерлері бойынша салық
төлеуді жүзеге асырады.
Заңды тұлғалар табыс салығын төлеушілер деп танылмайтын өздерінің
филиалдары, өкілдіктері және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері
үшін табыс салығын төлеуді, олардың орналасқан жері бойынша салық
заңдарымен белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.
Табыс салығын төлеушілерге, сондай-ақ резидент емес заңды тұлғалар,
олардың филиалдары, өкілдіктері және өзге де оқшауланған құрылымдық
бөлімшелері жатады.
Заңды тұлғаға өз қатысушыларынан бөлек салық салынады.
Жай серіктестіктің соның ішінде концорциумның шарты бойынша алынған
табыс оған қатысушылардың арасында бөлінеді.
Табыс салығын төлеуші жеке тұлғаларға Қазақстан мемлекетінің
азаматтары, шет мемлекеттің азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар жатады.
Салық салу объектісі.
Табыс салығын салу объектісі жылдық жиынтық табыс пен шегерімдер
арасындағы айырма ретінде есептеліп, салық салынатын табыс болып табылады.
Салық салынатын табыс теңгемен белгіленеді.
Салық салынатын табыс шетел валютасымен көрсетілген жағдайда, Қазақстан
Республикалық Ұлттық Банкінің салық төленген кездегі бағамы бойынша ресми
теңгемен қайта есептелінеді.
Жер салығы.
Жер салығын төлеушілер дегеніміз – меншігінде немесе тұрақты
пайдалануында жер учаскесі бар заңды және жеке тұлғалар жер салығын
төлеушілер болып табылады.
Жер салығының міндеті болып, ол салықтың міндеті жерді пайдалануына
және әр жердің тұрған жеріне байланысты.
Ол жердеордің сумен қамтамасыз етілуіне байланысты, жердің сапасына
байланысты, жер салығының көлемі анықталады.
Жер салығы деп жердің әрбір өлшем бірлігіне байланысты жыл сайын
салынатын салықты атаймыз.
Салық салу объектісі:
Жер учаскесі салық салу объектісі болып табылады. Олар мыналар:
- ауылшаруашылық мақсатында
- елді мекендерде
- өнеркәсіп, көлік байланыс, қорғаныс, және өзге де мақсат.
- ерекше қорғалатын табиғи аумақтық жерлер
- орман қорының
- су қорының жері салық салу объектісі болып табылады.
Салық салу принциптері.
Жер салығының мөлшері жер учаскесінің сатысына, орналасу өңіріне және
сумен қамтамасыз етілуіне қарай анықталады және жер иесімен жерді
пайдаланушының шаруашылық өзге де қызметінің нәтижесіне байланысты
болмайды.
Жер салығы жер алаңының бірлігі үшін жыл сайынғы тіркелген төлем
түрінде белгіленеді.
Басқа мемлекеттерге берілген жер учаскесінің пайдаланғаны үшін салық
салудың тәртібі мен шарттары осындай мемлекеттермен жасасқан шарттармен
анықталады. Жер салығының негізгі алатын ставкаларына Қазақстан
мемлекетінің үкіметі жыл сайын белгілеп отыратын, коэффициент қолданылады.
Жер салығын есептеу мен төлеу тәртібі.
Жер салығының есептелуін тексеру салық комитеттері басшыларының
белгіленген мерзімінде ұжымдарға, кәсіпорындарға, мекемелерге барып,
құжаттарды қарау арқылы жүзеге асырылады.
Құжатты тексерістің алдында әрбір есептерді қабылдаған уақытында салық
инспекциялары камералық тексеріс өткізеді.
Тексеру кезінде есептеу барысында жіберілуі мүмкін қателерді анықтау
қарсаңында, өткен жылмен салыстырғанда, жер алаңының дұрыс көрсетілуін,
ставка мөлшерін дұрыс қолдануын төлем есептелініп, бөлінуін жұмыс бабында
қолданылатын таблицалар тіркелуін қадағалап, анықтап білген жөн.
Тексеріс біткен соң акт жасалады. Онда тексеріс барысында бүкіл
анықталған қателіктер, ауытқулар қосымша есептелген салық сомасының нақты
есептері қолданылған.
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жер мемлекеттік меншік
болып табылады.
Мемлекеттік меншіктен жер учаскелерін жеке меншікке беру, егер де
заңдарда өзгеше көзделмесе, ақы төленіп жүргізіледі.
Мемлекеттік меншіктегі жерлердегі жер учаскелері мынадай болуы мүмкін:
1.Жеке меншікке өтеусіз берілді немесе сатылды
2.Тұрақты не уақытша жер пайдалануға берілді.
3.Жер туралы Қазақстан Республикасының президентінің заңды күші бар
жарлығымен “өзге де заңдар актілері мен көзделген” жағдайдағы құқықтық
нысандарда іске асырылады.
Жерге жеке меншік азаматтар мен мемлекетік емес заңды тұлғаның меншігі
түрінде болып келеді.
Жер иесіне тиесілі жерді иелену, пайдалану, билік ету құқықтары жатады.
Мемлекет берген жер үшін төлем жер учаскесінің сапасы орналасқан жерді
сумен қамтамасыз етілуіне қарай айқындалған жер салығы немесе жол төлемі
нысандарында алынады.
Жерге жеке меншік құқығы – азаматтар мен мемлекеттік емес заңды
тұлғаның жарлықпен белгіленген жағдайлар мен шектерде, олардың жер
учаскелерін иелену, пайдалану, билік ету құқығы.
Жерді пайдалану құқығы – мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін мерзімсіз
(тұрақты және иелену) немесе белгілі бір мерзімде тұлғаның иелену,
пайдалану құқығы.
Жерді пайдаланушы жарлықпен белгіленген жағдайлар мен шектерде оған,
жерді пайдалануына, билік етуіне құқылы.
Уақытша жерді пайдалану құқығы қысқа мерзімді (3 жылға дейін) және ұзақ
мерзімді (3 жылдан әрі қарай) дейін болуы мүмкін.
Жер учаскесі – жер құқықтық қатынастар субъектілері үшін жарлықпен
белгіленген тәртіпте бекітілген, жабық шекараларда бөлінген жер бөлшегі,
жер салығын төлеушілер меншіктегі тұрақты пайдалану немесе бастапқы өтеусіз
уақытша пайдалануға жер учаскелері бар заңды тұлғалар өкілдіктер мен өзге
де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері мен жеке тұлғалар болып саналады.
Ауыл шаруашылық мақсатында жерге салынатын салық:
1.Ауылшаруашылық мақсатында жерлерге салынатын салық базалық ставкалары
1 гектар есебінен белгіленіп, топырақ сапасы бойынша сараланады.
2 далалық және қуаң далалық аймақтардың кәдімгі және оңтүстік қара
топырақты, күңгірт қызыл-қоңыр топырақты жазықтағы, аумақтағы жерлеріне,
сондай-ақ тау бөктеріндегі қара топырақты аумақтардағы бонитет бойынша пара-
пар жер салығының мынадай базалық ставкалары белгіленеді.
Бонитет бойы Салық ставкасы (тг)
1-10 0,26-1,25
11-20 1,50-2,50
21-30 2,75-5,00
31-40 7,00-12,00
41-50 15,00-20,00
51-60 22,50-27,50
61-70 30,00-42,50
71-80 15,00-57,50
81-90 60,00-75,00
91-100 77,50-100,00
100-ден артық 105,00
Төлеушілердің жауапкершілігі мен салық органдарының бақылау жұмыстары.
Заңды тұлғаның өздеріне сәйкес бекітіліп берген жер учаскелерінің салықтың
дұрыс есептеліну толық және уақытында төлеу үшін жауап береді.
Уақтылы төленбеген жер салығының сомасы, оның ішінде ағымды төлемдер
бюджетке осы сома төленген күні, мерзімі өткен әр күн үшін (төлем күнін
қосқанда) Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі белгіленген қайта
қаржыландыру ставкасының 1,5 есе мөлшерінде өсім есептелініп, өндіріліп
алынады.
Жер салығының уақытында төленбеген жағдайында салық қызметі салық
салынған уақыт біткеннен кейін 5 жыл ішінде салық сомасын есептеуі мүмкін.
Жер салығын ауыл шаруашылығындағы жерін иеленушілер мен жерді
пайдаланушылар және жеке тұлғалар жер учаскесінің иелері ағымдағы жылдың 1-
қазанынан кешіктірмей төлейді.
Ауыл шаруашылығының мақсатына арналмаған жерді пайдаланушы заңды тұлға
жер салығын ағымдағы жылдың 20 ақпанында, 20 мамырында, 20 тамызында, 20
қарашада тең үлеспен төлейді. Жер учаскесін иелену және пайдалану құқығы
тоқтатылған жағдайда жер салығы учаскесін пайдаланған нақты мерзімі үшін
төлейді. Артық төленген салық салық төлеушінің жазба өтініші бойынша
қайтарылады.
Салық ставкаларын айқындау:
Жергілікті өкілді органдар иелігіндегі жер учаскесінің орналасқан
өңіріне, оның сумен қамтамасыз етілуіне, шаруашылық жүргізудің өндірістік
және басқа да жағдайларына байланысты жер салығының базалық ставкаларын
азайтуға немесе көтеруге құқылы, бірақ 20%-тен артық көтермеуге ттиіс.
Ауыл шаруашылығы үшін пайдаланып жүрген ауыл шаруашылық мақсатына
арналмаған жерлерге салық салынады.
Елді мекендердің, өнеркәсіп, көлік байланысы, ерекше қорғалатын табиғи
аумақтық, жерлері орман және су қорлары жерінің құрамына кіретін ауыл
шаруашылығы үшін пайдаланып жүрген учаскелерге салық салынады.
Жер салығы бойынша жеңілдіктер.
Салық төлеуден босату.
Қорға деп сақталған жерлер әдетте, ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы
орман, су қорының жерлері салық салуға жатпайды. Олар мыналар:
1.Елді мекендердің жалпы пайдаланылмағаны
2.Жалпы пайдаланымдағы мемлекеттік автомобиль жолдарының желілері алып
жатқаны
3.Астана қаласында құрылыс салуға, құрылыс кезінде 3 жылдан аспайтын
уақытқа пайдаланып жатқаны
4.Қазақстан мемлекетінің шешімі бойынша тұмшаланып отырған объектілер
алып жатқан жер учаскесінен салық алынбайды.
Жер салығын төлеуден – балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық
дендрологиялық және зоологиялық парктер, ботаника сабақтары босатылады.
2.2 Мүлік және көлік құралдары салығы қорын есептеу және төлеу тәртібі
Мүлік салығын төлеушілер дегеніміз – меншік иесі, меншікті сенім
білдіріп, басқару, шаруашылықты жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы
салық салу объектілері бар заңды және жеке тұлғалар мүлік салығын
төлеушілер болып табылады.
Салық салу объектілері:
1.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды жеке тұлғаның көлік
құралдарынан, жер салығы салынатын көлік құралдарын қоспағанда, негізгі
құралдардың қалдық құны.
2.Жеке тұлғаның кәсіпкерлік қызметке пайдаланылмайтын азаматтардың жеке
пайдалануындағы Қазақстан Республикасының аумағында орналсқан тұрғын үй-
жайлардың, саяжай құрылыстарының, ғимараттардың құны.
Салық ставкалары:
1.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды жеке тұлғаның негізгі
өндірістік және өндірістік емес қорларына салынатын салық құны 1% ставка
бойынша жыл сайын төленеді.
2.Жеке тұлғаның кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мүлкіне салынатын
салық Қазақстан Республикасының үкіметі уәкілдік берген органның
төмендегідей ставкалары бойынша белгіленген жылжымайтын мүлік құнынан жыл
сайын төленіп отырады.
- 1000000 млн . тг мөлшеріне дейін 0,1% қозғалыссыз мүлкінің
құнынан.
- 1000000 млн тг 2000000 млн тг дейін мөлшерде мүлік салығы мөлшері
қозғалыссыз мүліктерге 1000000* 0,1%+0,15%
- 2000000 млн тг. 3000000 млн тг дейін салық мөлшерінен асқан соманың
салық төлемі 3000+600=3600 тг.
- 3000000 млн тг. 4000000 млн тг дейін 3000000 млн тг төленетін салық
төлемі + 0,3%, 3 000000 млн тг артық құннан
- 4000000 мл тг. 5000000 млн тг дейін 4000000 млн тг келетін +0,3%
- 5000000 млн тг. 6000000 млн тг келетін 5000000 млн тг алатын салық
сомасы + 0,5%
Егерде бюджеттік ұжым немесе тек жеке тұлға өзінің мүлкін кәсіпкерлік
үшін қолданатын болса, онда сол мүлкінің құнынан бюджетке 1% мөлшерінде
салық салынады.
Мүлік салығының жеңілдіктері.
Мүлікке салынатын салық жөнінде жеңілдіктер берудің нақты мерзімі мен
мөлшері келісім-шартта әрбір салық төлеуші бойынша, жобаның басымдығына,
өтімділік мерзәімі мен шарттарына қараай белгіленеді.
Мүлік салығын төлеуден жеңілдіктер береді:
1.Мемлекеттік мекемелер және кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын
мүлік бойынша коммерциялық емес ұйымдар.
2.Өндірістік мақсатты және әлеуметтік салада пайдаланылатын мүлік
бойынша көрсетілген ұйымдар
а) қызметінің негізгі тұрі бойынша ғылым және кітапхана қызметін
көрсету саласындағы жұмыстарды орындау болып табылатын мемлекеттік
кәсіпорындар.
б) ғылым кадрларды мемлекеттік аттестациялау саласындағы міндеттерді
жүзеге асыру.
в) қызметінің негізгі түрі театр, ойын-сауық және концерттік шараларды
жүзеге асыру тарихи-мәдени құндылықтарды сақтау жөнінде, балаларды, қарттар
мен мүгедектерді әлеуметтік қорғау және қамсыздандыру саласында, спорт
саласында қызметтер көрсету болып табылатын мемлекеттік кәсіпорындар.
г) негізгі қызметінде пайдаланылатын мүлкі бойынша Қазақстанның Ұлттық
Банкі босатылады.
д) инвестициялар жөніндегі уәкілетті орган мен жасалған келісім шартқа
сәйкес салық төлеушілерге
Келісім шарт жасалған кезден бастап 5 жылға дейінгі мерзімге негізгі
ставканың 100% дейін мүлікке салынатын салықтың сомасы одан кейінгі 5 жылға
дейінгі кезеңге негізгі ставканың 50% аспайтын, шектем мүлікке салынатын
салықтың кемітілген ставкасы белгіленуі мүмкін.
Аталған жеңілдік сәйкестендіріліп, берілген. Келісім шарт бұзылған
жағдайда мүлікке салынатын салық Қазақстан Республикасының салық заңдарында
көзделген тиісті айыппұл санкциялары қолданыла отырып, салық төлеушінің
бүкіл қызмет ету кезеңіне есептелуге және бюджетке енгізілуі тиіс.
Салықты есептеу мен төлеу тәртібі:
1.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар мүлік
құнының 1% ставка бойынша есептелетін салықтың ағымдағы сомасын салық
жылының 20 ақпанында, 20 мамарыныда, 20 тамызында, 20 қарашада тең үлеспен
төлейді. Есепті жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша нақтылы
есептелінетін салықты төлеу немесе артық төленген соманы қайтару, салық
төлеушілер декларацияны табыс еткенімен кейінгі 10 күн ішінде салық жылының
нәтижесі бойынша табыс салығы жөніндегі декларацияны ұсыну үшін көзделген
мерзімде жүргізіледі.
2.Жер пайдаланудағы мүлкі бойынша жеке тұлғалар ағымдағы жылдың 1
қазанынан кешіктірілмей салық төлейді.
Салықты есептеу жылының 1 қаңтардағы жағдай бойынша жылжымайтын мүлік
құнын негізге ала отырып жүргізеді.
Салық төлеушілердің жауапкершілігі:
Есептелген мүлік салықты уақытында төленген төлеушілер қолданылып
жүрген заңға сәйкес жауап береді.
Уақтылы төленбеген салық сомасы мерзімі өткен әр күні үшін, қайта
қаржыландыру үшін, қайта қаржыландыру ставкасының 1,5 есе мөлшерінде өсімі
есептелініп, өндіріліп алынады.
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды жеке тұлға олардың мүліктері
табыс әкеле ме, жоқ па оған байланыссыз мүлік салығынан босатылады.
Салық, мүлік орналасқан жергілікті жерде ұсталып төленеді.
Көлік құралдарына салынатын салық жөніндегі жауапты ережелер.
Мемлекет есебінде тұрған меншік иесі мегншікті сенім білдіріп басқару,
шаруашылық жүргізу, жедел басқару құқығындағы көлік құралдары бар заңды
жеке тұлғалар көлік құралдарына салынатын салықты төлеушілер болып
табылады.
Салық салынатын объектілер:
Қазақстан Республикасының аумағындағы көлік құралдарының барлық түрі
(көлік) салық салынатын объектілер болып табылады.
Салық ставкасы:
Көлік құралдарына салынатын салық жыл сайын төленіп отырады және ол
төлем жасалатын сәтпен Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген
айлық есепті көрсеткіштен % есебімен көлік құралдары двигателінің көлеміне
байланысты мынадай ставкалармен есептелінеді:
Салық салу объектісі Салық ставкасы (айлық
есептік көрсеткіш )
1.Двигатель көлемі мынадай жеңіл автомобиль
(текше, см):
1100 дейін қоса алғанда 4,0
1100 жоғары 1500 қоса 6,0
1500 жоғары 2000 қоса 7,0
2000 жоғары 2500 қоса 10,0
2500 жоғары 3000 қоса 17,0
3000 жоғары 4000 қоса 22,0
4000 жоғары 117,0
2.Жүк көтергіштігі мынадай жүк таситын, арнаулы
автомобильдер (тіркемелерді есептемегенде):
1 тн дейін қоса алғанда
1 тн жоғары 1,5 тн қоса 6,0
1,5 жоғары 5 тн қоса 9,0
5 тн жоғары 12,0
15,0
3.Шынжыр табанды машиналар мен механизмдерді 3,0
қоспағанда өздігінен жүретін машиналарм мен
пневматикалық жүрістегі механизмдер:
4. Автобустар:
12 отыратын орынға дейін қоса алғанда 9,0
12 жоғары 25 отыратын орынды қоса 14,0
25 отыратын орыннан жоғары 20,0
5.Мотоцикльдер, мотороллерлер, мотошаналар, 1,0
көлемі шағын кемелер (двигателінің қуаты 55 Квт
кем)
6.Катерлер, кемелер, буксирлер, баржалар,
яхталар (двигателінің қуаты мынадай ат күшіне
тең):
160 дейін қоса алғанда 6,0
160 жоғары 500 қоса 18,0
500 жоғары 1000 қоса 32,0
1000 жоғары 55,0
7.Ұшу аппараттары әрбір Квт қуаттан айлық
есептік көрсеткіштің
4,0%
Көлік құралдарының шығарылған жылына қарай жеңіл көлік құралдарына
салынатын салық ставкаларына түзету коэффициенттері қолданылады.
Салық төлеудің белгіленген мерзім аяқталғанға дейін пайдалану мерзімі
алты жылдан асқан жеңіл автокөлік құралдары бойынша мынадай түзету
коэффициенттері қолданылады:
ТМД елдерінде шығарылған автокөлік құралдары үшін:
6 жылдан – 15 жылға дейін қоса алғанда – 0,3
15 жылдан жоғары – 25 жылда қоса – 0,2
25 жылдан жоғары - 0,1
Двигатель көлемі мынадай автокөлік құралдары үшін:
3000 текше сантиметрге дейін қоса алғанда – 0,5
3000 –нан жоғары – 4000 текше сантиметрді қоса – 0,7
4000-нан жоғары – 1,0
4.Белгіленген салық төлеу мерзімі аяқталғанға дейін пайдалану мерзімі
жеті жылдан асқан ТМД елдерінде шығарылған жүк таситын, арнаулы автокөлік
құралдары бойынша мынадай түзету коэффициенттері қолданылады:
7 жылдан – 14 жылға дейін қоса алғанда –0,5
14 жылдан жоғары – 20 жылды қоса - 0,3
20 жылдан жоғары – 0,1
5.Пайдалану мерзіміне байланысты ұшу аппаратының салық ставкаларына
мынадай түзету коэффицинеттері қолданылады: 1999 жылға 1 сәуірден кейін
сатып алынған ұшу аппараттарына:
пайдалану мерзімі 5 жылға дейін қоса алғанда – 1,0
пайдалану мерзімі 5 жылдан жоғары – 15 жылды қоса – 2,0
пайдалану мерзімі 15 жылдан жоғары – 3,0
1999 жылғы 1 сәуірге дейін сатып алынған ұшу аппараттарына:
пайдалану мерзімі 5 жылға дейін қоса алғанда – 1,0
пайдалану мерзімі 5 жылдан жоғары – 15 жылды қоса – 0,5
пайдалану мерзімі 15 жылдан жоғары – 0,3
6.Көлік құралының пайдалану мерзімі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Салық және салық жүйесін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Салықтың экономикалық мәні мен маңызы және функциясы ... ...
1.2 Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен құрамы
... ... ... ... ..
2. Жергілікті салықтарды есептеу және
жинау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Жергілікті салықтар түрі және жер салығын есептеу тәртібі ... ...
2.2 Мүлік және көлік құралдары салығы қорын есептеу және төлеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Жергілікті салықты жинаудағы салық комитетінің бақылау
жұмысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
3.Жергілікті салықтар төлемін жетілдіру үшін арнайы салық режимін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
Кіріспе
Осы курстық жұмыс “Жергілікті салық және салымшының қорын толтырудағы
мәні мен маңызы” деген тақырыпта қазіргі мемлекетіміздің жүргізіп отырған
саясатына талдау мақсатында жасалды.
Жұмыстың мақсаты, ол жергілікті салықтардың экономикалық мәнін,
мақсатын зерттей отырып, оның экономикадағы орнын анықтау болды.
Осы қойылған мақсат бойынша, жұмыста мынадай шешімдер шешілді:
- салықтың экономикалық мәні мен маңызы қарастырылды;
- Қазақстан мемлекетінің салық жүйесімен, негіздері және жергілікті
салықтың түрлері анықталды.
- Салық қызмет органдарының құрылымы, атқаратын қызметтері,
жауапкершілігі қаралды.
- Жергілікті бюджетті тиімді басқару жолдары қарастырылды.
- Жергілікті бюджетті толтыруда салықтың ролі анықталды.
- Салықтық экономиканы реттеудегі қызметі көрсетілді.
Жұмыстың әдістемелік негізі болып, Қазақстан мемлекетінің салық туралы
заңдары белгілеген ғылымдар мен экономист қызметкерлердің монографиялары,
мақалалары негіз болды. Бюджет өзінің қызметін атқару үшін салық жүйесін
ұйымдастыру қажет. Себебі, салық бюджеттің кіріс бөлігін толтыратын негізгі
көзі болып табылады.
Елдің ірі кәсіпорындары қызметінің жақын жылдарға арналған іс-қимыл
жоспарларындағы маңызды шаралардың бірі болып табылады. Егер ірі
кәсіпорынның ел экономикасындағы ролі туралы айтатын болсақ, жылы
кәсіпорындардан түскен салықтар мен төлемдер 141 млрд тг немесе бюджеттің
барлық салық және салықтық емес түсімдерінің 33,7% болды. Осы
кәсіпорындардың республикадағы өнеркәсіп өндірісінің жалпы үлесі 92%-ті
құрады. Ал 1999 жылдың 1 желтоқсанында ірі кәсіпорындардан салық және
салықтық емес түсімдердің көлемі жалпы республикалық көрсеткіште не бары
23,9% болды.
Көріп отырғанымыздай, аса ірі кәсіпорындардан салық және салықтық емес,
түсімдердің даму деңгейі бюджет түсімдерінің жалпы көлеміне қарағанда,
оншалықты көп емес.
Қазіргі жағдайда ол бюджеттің кіріс бөлігін орындау жөнінде
тұрақтылықты бұзу ролін атқарады.
Егер аса ірі кәсіпорындар өндірісінің көлемі азаюының барлық жолын
таңдайтын болсақ, біз салық базасын қалыптастыруға көбінесе сыртқы
экономикалық өлшемдер емес, ішкі басқару, ішкі тиімділік өлшемдері екенін
көреміз.
Біздіңше, аса ірі кәсіпорындардың ағымдағы қаржы-шаруашылық қызметінде
өндіріс тиімділігін және салық салу базасын арттыру үшін көп резервтердің
қолданылуы.
Бұл резервтерді аса ірі кәсіпорындармен бірлескен жұмыс шеңберінде
ашатын боламыз. Біздің кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің бұл көрсеткіші
соңғы 2 жыл ішінде азаюға бет алды. Бұл демеу үрдісінде аса ірі
кәсіпорындардың ролі орасан.
Салық органдары да, салық төлеушілер де бюджеттің кіріс бөлігін
қалыптастыру үшін ел экономикасындағы өзінің ролін түсінуі керек.
Қаржы министрлігі кәсіпорындардың проблемасына жаңаша қарап, оларды
шешуге дайын. Сондай-ақ елдің аса ірі кәсіпорындарының және ірі аумақтық
салық төлеушілердің қызметіне сапалы бақылау жасау және оны
әкімшіліктендіру үшін өз қолына жаңа құралдар алады.
1. Салық және салық жүйесін ұйымдастыру.
1.1 Салықтың экономикалық мәні мен маңызы және функциясы
Салық дегеніміз – заңды және тұлғалардың табысынан, пайдасынан,
мүлігінен төленетін төлем.
Салық алғашқыда товар өндірісінде қоғамның класстарға бөлінуінде пайда
болған. Сол кезде мемлекет өзінің функциясын орындау үшін әскерді, соттарды
қамтамасыз ету үшін салықты ақша немесе натуралды товар түрінде жинаған.
Салықтың экономикалық мәні заңды түрде мемлекеттің әртүрлі
қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін арналған.
Салықтың негізгі көзі ұлттық табыс болып есептелінеді.
Нарық экономикасы кезінде салықтың өзінің белгілі бір спецификациясы
болады.
1.Салық тек қана ақша түрінде төленеді
2.Салық эквиваленттік емес
3.Салық міндетті және қайтарымсыз түрде болып келеді
4.Салықты барлық заңды және жеке тұлғалар төлейді
Осыған байланысты салықтың 3 түрлі функциясы бар:
- Фискалды функциясы
- Ынталандыру функциясы
- Бақылау функциясы
Фискалды функция дегеніміз – бұл функцияның көмегімен салықты заңды
және жеке тұлғалар басқа да міндетті төлемдер мемлекеттің бюджеттік және
мақсатты қорларын құрайды.
Ынталандыру функция дегеніміз – осы функция арқылы салық өндіріс
процесін төмендетіп немесе күшейтіп отырады.
Ол салық жеңілдіктерімен, ставкалармен жасалады.
Бақылау фунцкия дегеніміз – бұл функция арқылы заңды және жеке
тұлғалардың табыстары реттеліп, бақыланып отырады. Ол дегеніміз – салық
ставкасы түскен пайданың көлеміне қарай салады.
Егер, пайда төмен болса, онда салық ставкасы да төмен болады. Егер де
пайда жоғары болса, онда салық ставкасы жоғары болады.
Салықтың қажеттілігі оның мәнінде байқалады. Бұл дегеніміз – салық
бюджеттік немесе мақсатты қорларға түсіп, мемлекетке қажет, мемлекет оны
өндірістік емес ұйымға, сфераға, басқару органдарына, әскерге және тағы да
басқа сфераларына жұмсайды.
Салық жүйесі дегеніміз – салық түрлерінің, олардың мемлекеттік және
әдістемелік өзара құрамының салық қызметінің өзіндік жиынтығын айтамыз.
Салық салу элементтері бірнеше түрге бөлінеді:
1.Субъект - бұл салық төлейтін заңды және жеке тұлғалар.
2.Объект – салық есептелінетін, алынатын табыс, мүлік, қызмет қаражат
операция түрлері.
3.Табыс көзі - бұл салық төленіп, алынатын табыс көзі
4.Салық салу бірлігі – салықты есептеу үшін белгіленетін объектінің
өлшем бірлігі а) 1 теңге, 1 гектар және тағы басқалар
5.Салық ставкасы – салық салу бірлігіне салық мөлшері, ал салық салу
нормасымен сипатталады.
Салық төлеушінің табысы пайызбен көрсетіледі. Оны салық квотасы деп
атайды.
6.Салық - объектіден субъектіге төленетін салық сомасы
7.Салық жеңілдігі – толық және жартылай қорытынды құжаттарға сәйкес
салық төлеушінің салықтан босатылуы
8.Салық өндіруші – оның 4 түрлі амалы бар:
- кадасторлық
- декларация
- табыс көзі
- патент негізінде
Салық есебін жеткізу үшін 2 түрлі әдістемені қолданады:
1.Кассалық әдіс
2.Табысты есептеу және шығару әдісі
Кассалық әдісте – жұмыс орындалған сәттен бастап, қызмет көрсету,
мүлікті кіріске алу және олар бойынша төлем жеткізудің шығындары мен
пайдасының есебін жүргізу.
Табысты есептеу және шығару әдістемесі бойынша жұмыс орындалған сәттен
бастап, қызмет көрсету және мүлікті кіріске алу, төленген уақытына тәуелсіз
жүргізу.
Қазақстан Республикасының салық жүйесіне 2 топтағы салықтар енеді:
жергілікті және жалпы мемлекеттік.
Салық жүйесінің құрамына мемлекеттік салық қызметі, салық комитетінің
өнімі, қаржы министрлігі, облыстық және қалалық салық басқармасы,
аудандық, қалалық салық бөлімшелері жатады.
Нарықтық экономика жағдайында салық жүйесі айқын нысанаға сай толуы
қажет.
1.Салық салудың айқын түрлері негізінде техниканың қарапайым типін
пайдалану керек. Өйткені, салық төлеуші (өзінің табыс көзін төмендетіп)
салық төлеуден қашқақтайды.
2.Салық жүйесі бейтарап болуы керек. Мысалы, мемлекетке салық төлеушіні
салық жүйесі арқылы жазалауға немесе көтермелеуге болмайды. Салық түрлерін
тәуелсіз салық ставкасы бірыңғай болуы қажет.
3.Жүйелі пропорционалды салықты айрықша орындаумен бірге жүргізіледі.
Жүйені құнға салынатын салық пайдаға, салық ставкасы мен салық төлеушінің
меншік түрінен тәуелсіз бірыңғай жүргізілуі қажет.
4.Салықтық жүйе күрделі қаржының өсу нәтижесінің маңызын жақсартуға
кедергі болмауы керек. Күрделі қаржыны салу және өндіру, өндіріс
нәтижесінде қандай болатындығы ескерілуі керек.
5.Салық жүйесінің негізгі түрлері бойынша басқа елдермен нақты салық
жүйесімен салыстыруды қамтамасыз етуі қажет.
Көрмелерде инвестициялық айрықша кедергі туындайды, ал төмендегілер
елдің бюджетіне түсетін табысына, экспорттық жинаққа және импорттар капитал
елдіңбюджетіне жағымсыз әсер етеді.
Салықтық кезең – алымдар мен салық салу жүргізілген уақыт.
Салық салу тәртібі;
- бастапқыда барлық мүлікке салынатын салық пен баждар төленеді.
- осы төлемдер сомасынан салық алу пайдасы төмендейді. Содан кейін
жергілікті салық есептелініп, төленеді.
- жергілікті салық сомасынан салық салу төмендейді, пайда сонан
кейін басқа барлық салық есептелініп төленеді.
Салық орындары және салық төлеушінің құқы мен міндеттері басқарушы және
үкімет органдарының салық нәтижесін реттейді.
Салық өндіруді жүргізіп, бақылау жасауды салық төлеушінің орналасқан
жері немесе оның қызмет орны бойынша мемлекеттік салық қызметі жүзеге
асырады. Салық заңын бұзушы салық төлеушіге соманы өндіру түрінде санкция
қолданады. Оның жасырған табысын төмендетіп көрсеткені заң бұзушылықтағы
ауыр жеңілдігіне байланысты үлестік немесе еселі мөлшерде айыппұл бюджетке
төлеу уақытын өткізгені үшін өсім болады.
Функция дегеніміз – латын сөзінен, яғни қазақша айтқанда атқаратын
қызмет деген мағынаны білдіреді.
Салық әрбір мемлекетте әрбір табыстан жиналады.
1.Нарық товар нарқында және өндірісте
2.Товарды сатумен сатып алушылардан
3.Үй шаруашылығына немесе компания фирмалардан
4.Табыс көзінен немесе шығын статьяларынан
Сол себептен: салық мынандай қызметтерді атқаруға тиіс.
1.Фискалды жинақтау қызметі
2.Бөлу қызметі
Фискалды немесе жинақтау қызметі дегеніміз - әрбір мемлекет өз
тұрғындарынан немесе заңды тұлғаларынан өзінің шығындарын қаржыландыру үшін
салық жинауы тиіс.
Әрбір заңды және жеке тұлға өз табыстарынан міндетті түрде мемлекетке
салық төлеп тұруы тиіс. Ол салық төлемі заңда көрсетілген мөлшерде, уақытта
төленуі қажет.
Бөлу қызметі дегеніміз - әрбір мемлекет салықты жинай отырып және оны
бөлу уақытында экономиканың бөлшектеріне әсерін тигізуі тиіс. Осы саясат
қай уақытта жүргізілуі тиіс.
А) Халықтың әр түріне байланысты жиналған салықты қайта бөлу
Б) Салықты жинақтау және бөлу саясаты әрбір регион арқылы жүргізілуі
тиіс
В) Реттеушілік дегеніміз – осы халықтың жинақтау қоры мен жұмсау
қорының бір қалыпқа келуі.
Г) Өрлендіру функциясының қызметі дегеніміз – мемлекеттің экономикасын
өрлендіруге қызмет етеді. Сондықтан осы қызметі арқылы техниканы
жаңаландыруға, ғылымдық ізднеісті және конструкциялық жұмысты өркендетуге
және халықтың санын өсіруге, салықтың жұмысын бағыттауға тиіспіз.
Д) Шектендіру қызметі - әрбір мемлекет, егер де кейбір өндірістің
қызметі мен шығаратын товарына сұраным азайып бара жатса, онда кейбір
өндірістің шығаратын товарына сұраным көбейіп кетсе, сол уақытта мемлекет
салық саясаты бойынша шек қою мүмкіншілігі бар.
Мысалы, егер де товарға сұраным көбейіп тұрса, мемлекет салық мөлшерін,
ставкасын азайтуы мүмкін.
Е) Есеп және бақылау қызметі дегеніміз – ол әрбір кәсіпкердің және
әрбір халықтың табыстарын есепке алу, өндірістің көлемін және түрлерін
есептеу, ақша айналымын бақылау.
Салық салудың негіздері:
- Әрбір салық төлеуші өзінің қай мөлшерде, қай уақытта салықты
төлейтінін біліп отыруы тиіс.
- Салықтың салыну мөлшері халықтың табысына байланысты тұрақты бөлінуі
тиіс.
- Салықтың салынуы және алынуы ешкімнің ешқандай үкіметінің заңынан
басқа өзгертілуі мүмкіншілігі болуға тиіс емес.
- Салық саясатында әрбір әлеуметтік экономикалық саясатты жүргізу үшін
салық негізі әділ болуға тиіс.
Ол дегеніміз – салық заңдарында әртүрлі жеңілдіктердің немесе басқа да
үкіметтің шығарған үкімі аз болуға тиіс, және де салық заңына қарама-
қайшылыққа келуге тиіс емес.
- Салық жүйесі әр халыққа өте түсінікті болуы тиіс.
Қазақстан республикасы бюджеттері 2 түрлі болып келеді:
Мемлекеттік және жергілікті.
- бұл салық жинаушының әкімшілік шығыны әрқашанда қысқарып отыруға
тиіс.
Салықтың экономикадағы реттеушілігін ағылшынның белгілі экономисі
Д.Ж.Теймс көрсете білді.
Оның жұмысының аты Жалпы ілімдік ақша және қарыздық болды. 1936 жылы
Лондонда жарық көрді. Осы жұмысында экономиканың мемлекеттік реттеуінің
түрін көрсетіп, соның ішінде салық арқылы реттеудің жолдарын ашты.
Бұл жұмыста нарықтық экономикада, экономиканы салық арқылы реттей
отырып, ұсыныс пен сұранымның көлемін теңдікке әлеуметтік жолын көрсетті.
Оның ілімі бойынша салықтың мөлшерін көбейту немесе азайту арқылы товардың
айналымын реттеп отыруға болады.
Мысалы: товар айналымы сұранымнан артық өсіп отыратын болса, онда
салықтың мөлшерін көбейту арқылы товардың көлемінің өсімін тоқтатуға
болады, немесе кейбір өндірушілерге салықтық жеңілдіктерді беру арқылы
реттеуге болады.
Қазақстан мемлекетінің салық жүйесі мен оның негіздері, жергілікті
салықтың түрлері.
Салық жүйесі – салық түрлерінің олардың мемлекеттік және әдістемелік
өзара құрылымының, салық қызметінің өзіндік бір жиынтығы.
Салық өзара әртүрлі спецификалар бойынша жіктеледі.
1. Салық салу объектісімен өзара мемлекеттік төлемдерге салықтар
тікелей және жанама болып бөлінеді.
А) Тікелей салықтарға – табысқа және мүлікке салынатын салықтар жатады,
тікелей салықтар шынайы болып та аталады.
Шынайы салық мүлікке салынады. Яғни, салық салу кезінде оның орындалу
нәтижесіне емес, объектіге назар аударылады (жер, мүлік, қаражат). Жеке
салық салығында тек қана табысына ғана емес, сонымен қатар салық төлеушінің
қаражат жағдайында саналады.
Мысалы; семьялық жағдайда (табыс салығы, мұрагерлік, сыйлық және тағы
басқа салықтар).
Б) Жанама салық – товар, қызмет көрсетудің жанама бағасы арқылы
салынады ( қ.қ.с., акциз, кеден, бажы).
Бұл салықты төлеуші болып, акцизді сатып алушының иесі төлейді.
2. Қолдану белгісі бойынша салықтар 2 түрге бөлінеді: жалпы және
арнайы.
А) Жалпы – мемлекетке түседі және орындау барысында иесіздендіріледі.
Б) Арнайы – нақты мақсатқа арналады (жол қоры, су қоры, ауа, табиғи
салықтар).
3.Салық сауда өндіруге билік ететін орындардан ерекшелігі мемлекеттік
және жергілікті болып бөлінеді.
4.Объектінің экономикалық белгілері бойынша салық 2 түрге бөлінеді:
А) Табыс салығы
Б) Тұтыну салығы
Табыс салығы – кез келген объектіден салық төлеуші арқылы алынған
кірістер. Бұған барлық тікелей салықтар жатады.
Тұтыну салығы – тұтыну товарды және қызмет көрсету кезінде төленген
шығындарға кеткен салықтар жатады.
Салық салуды ұйымдастыру салық механизмі функциясының құрылымына
әкеледі. Салық мезанизміне салық элементі салық қатынасының түрлері,
салықтың түрлері мен әр түрлі қолдану әдістемесі әрекет ету амалы енеді.
Қазіргі салық жүйесінің бағытталған бірнеше негіздері бар:
1.Ол салық пен бүкіл заңды және жеке тұлғаны қамтуға тиіс.
2.Ол тікелей салық пен жанама салықтың мемлекетке түсетін көлемін дұрыс
анықтау.
3.Салық ставкасы әрқашанда тұрақты болуға тиіс. (бірнеше жылға)
4.Салықты төлеушілер өз табыстарын жасырғаны үшін әкімшілік немесе
қаржылық жауапкершілікте болуға тиіс.
1.2 Казақстан Республикасының салық жүйесі мен құрамы
Қазақстан Республикасының салық заңдары Республикалық және жергілікті
бюджеттерге салық сипатындағы міндетті төлемдерді белгілейтін, салық
қатынастарын реттейтін, жинақтаушы нормативтік құқықтық актілерден,
Қазақстан Республикасының президенті мен үкіметінің актілерімен, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының қаржы министрлігімен келісілген мемлекеттік кіріс
министрлігінің салық комитетінің актілерінен тұрады. Егер Қазақстан
Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шартта Қазақстан
Республикасының салық заңдарында бар ережелерден өзге ережелер белгіленген
болса, онда аталған шарттың ережелері қолданылады.
Халықаралық шартты қолдану үшін ішкі Республикалық акт шығару қажеттігі
Республикалық шарттың өзінде көрсетілген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан
Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шарттар салық
қатынастарына тікелей қолданылады.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджеттің көздерін реттеуші болып
табылатын, олар бойынша аударылған қаржы кезекті қаржы жылына арналған
Республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тәртіппен тиісті бюджеттің
табысына түсіп отыратын жалпы мемлекеттік салық және алым мен жергілікті
бюджеттің табыс көзі болып табылатын жергілікті салық пен алымдар
қолданылады.
Қазақстан Республикасының аумағында қолданылып жүрген салықтар тікелей
және жанама болып бөлінеді.
Жергілікті салықтар мен алымдарға мыналар жатады:
1.Жер салығы
2.Заңды және жеке тұлғаның мүлкіне салынатын салық
3.Көлік құрамдарына салынатын салық
4.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғаларды
тіркелгені үшін алынатын алым
5.Жекелеген қызмет түрімен айналысу құқы үшін алынгатын алым
6.Аукционда сатудан алатын алым
7.Заңды және жеке тұлғалардың Алматы қаласының рәміздерін өз фирма
атауларында қызмет көрсету таңбаларында, тауар таңбаларында пайдаланғаны
үшін алынатын алым және басқалар.
Жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдарға мыналар жатады:
1.Заңды және жеке тұлғалардан алатын табыс салығы
2.Қосымша құнға салынатын салық
3.Акциз
4.Бағалы қағаздар эмиссиясын тіркегені үшін алынатын алым.
5.Жер қойнауын пайдаланушының арнаулы төлемдері мен салықтары
6.Жол салығы
7.Әлеуметтік салық
8.Әлеуметтік қамсыздандырудан алатын алым
9.автокөлік құралдарынан алынатын алым
Салық органдарының атқаратын жұмысы өнеркәсіптік ұқсатуға арналған
импортталатын суға, газға, электр энергиясына қ.қ.с төлейді.
Салық төлеуші салық қызмет органдарының тексеру актісі бойынша
есептелетін салықпен, алыммен басқа да міндетті төлемдермен, айыппұлмен,
өсімақылармен келіскен жағдайда салық төлеушінің аталған сомаларды төлеу
мерзімі 60 күнге ұзартылады және оларды салық төлеушіні еркін нысанда
жасап, аумақтық салық органымен келіскен графикке сәйкес салық төлеушіні
осы кезең ішінде әрбір 15 күн ішінде тепе-тең чекпен төлеп отыруы тиіс.
Салық қызметі органдарының мәртебесі, құрылымы мен міндеттері.
Салық қызметі Қазақстан Республикасы қаржы министрлігінің салық
комитетімен, салық полициясы және олардың аумақтық органдарынан тұрады.
Салық комитетінің органдарына:
Мемлекеттік бюджетке төлемдердің түсуін, мемлекет алдындағы басқа да
қаржылық міндеттемелерді көздейтін салық заңдары мен басқа да заң актілері
негізінде салықтар мен алымдар басқа да міндетті төлемдердің толық айналуын
қамтамасыз ету.
Салық төлеушілерге олардың құқықтар мен міндеттерін түсіндіру, салық
төлеушілерге салық заңдары мен салық салу жөніндегі нормативтік құқықтық
актілердегі өзгерістер туралы уақтылы хабарлап отыру жөнінде міндеттер
жүктеледі.
Қаржы полициясы қылмыстық, құқық бұзушылықтарды анықтау, заңда
белгіленген қылмыстық қудалау жөніндегі арнаулы құқықтық орган болып
табылады.
Салық комитетін төраға басқарады, осы қызметке қаржы министрлігінің
ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының үкіметі, ал орынбасарлары салық
комитеті төрағасының ұсынысы бойынша қаржы министрі тағайындалады.
Салық полициясы туралы ережелерді Қазақстан Республикасының үкіметі
бекітеді.
Салық қызметінің органдары Республикалық бюджет қаражаты есебінен
қамтылады.
Салық қызметі органдарының міндеттері:
- салық төлеушілердің құқықтары мен мемлекеттің мүдделерін сақтауға
және қорғауға
- тәркіленіп және иесіз қалып, мемлекет иелігіне көшкен мүліктерді
есепке алу, бағалау және сату жөнінде жұмыс жүргізуге, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының қаржы министрлігі бекіткен көлемде,
тәртіппен жүргізілген жұмыстар туралы есептілік әзірленіп, оны қаржы
министрлігіне беріп отырады.
- салық қызмет органының басшыларының ұйғарымы бойынша салық
төлеушілерге тексеру жүргізуге міндетті.
Салық комитетінің органдары.
1.Салық төлеушілер мен салық салынатын объектілердің уақтылы есебін
алуды қамтамасыз етуге, бюджетке есептелінген және төленген салықтар есебін
жүргізуге.
2.Есептелінген салық сомасымен салыстырғанда артық төленген соманы
салық төлеушілерге қайтарып беру
3.Салықты есептеу мен төлеуге байланысты декларацияның және өзге де
құжаттарының нысандарын әзірлеуге.
4.Салықтың және мемлекет алдындағы басқа да қаржылық міндеттемелердің
есептелуінің дұрыстығына, толықтығына ғана және олардың уақтылы төленуіне,
сондай-ақ зейнетақы жарнамаларының толықтығы мен уақтылы төленуіне,
аударылуына бақылауды жүзеге асырады.
5.Қазақстан Республикасының салық заңдарының бұзылуы туралы арыздар,
хабарларды және де басқа ақпаратты тексеруге міндетті.
Салық қызмет органдарының жауапкершілігі:
Салық қызмет органдары лауазымды тұлғаның қызмет бабындағы міндеттерін
атқарушы материалдық немесе өзге жауапкершілікке әкеп соғады.
Салық қызметі қызметкерлерінің заңсыз іс-әрекеті салдарынан салық
төлеушіге келтірілген зиян сот шешімі бойынша Республикалық бюджеттен (5
жылдан аспайтын кезең үшін) төленеді.
Салық қызметі органдарының басқа мемлекеттік органдармен және өзара
қарым-қатынасы.
Салық қызметі органдары орталық және жергілікті атқарушы үкімет
органдарымен құқық қорғау қаржы және басқа мемлекеттік бақылау органдарымен
өзара іс-қимыл жасап отырады, бірлескен бақылау шараларын қолданады.
Салық қызмет органдары өздеріне жүктелген міндеттерді өзара іс-қимыл
жасай отырып атқарады.
Салық қызметі органдары өздерінің арасындағы келісім бойынша
белгіленген тәртіппен салық жолсыздықтары мен қылмыстар туралы өздерінде
бар материалдар мен олардың жолын кесу жөнінде қолданылған шаралар өздері
жүргізген бақылаушылық салық тексерушілері туралы біріне-бірі хабарлап
отырады, сондай-ақ өздеріне жүктелген тапсырмаларды орындау мақсатында
басқа да қажетті ақпарат алмасуды жүзеге асырады.
2 Жергілікті салықтарды есептеу және жинау
2.1 Жергілікті салықтар түрі және жер салығын есептеу тәртібі
Жергілікті салықтардың түрлері және оны төлеушілер. Жергілікті салықтың
тағайындау мәні.
Жергілікті салықтың жергілікті жердегі шығатын салық көздері мен салық
алуды қамтамасыз етеді.
Себебі: өйткені әр жергілікті жерлерде салық көздерінің әртүрлі болуына
байланысты.
Мысалы: кейбір жерлерде жеке шаруашылық жақсы дамуы мүмкін, ал кей
жерлерде нашар дамуы мүмкін. Сонымен қоса ол жер салығын, мүлік салығын
міндетті түрде төлеуі керек.
Жергілікті салықтарға мыналар жатады:
- жер салығы
- мүлік салығы
- көлік құралдарына салынатын салық
- аукционнан түсетін жиын
- кәсіпкерге қызметін тіркеу жиыны және тағы да басқа салықтар жатады.
Жергілікті салықтың салық ставкаларын, жеңілдіктерін жергілікті басшы
органдары белгілейді.
Олардың түрлері Қазақстан Республикасының заңды актілерімен енгізіледі.
Мемлекеттік салықтың ставкаларын төлеуші субьектілерін, салық салу
әдістерін, салық салу объектілерін Қазақстан Республикасының парламенті
енгізіп, көрсетіледі.
Бюджетке салық төлемдерінің түсу, пайдалану тәртібі әртүрлі. Бюджеттің
табыстарына ағымды және капиталдық шығындарды қаржыландыру үшін жұмсалады.
Мысалы, денсаулық, білім беру, тағы да басқа орындарына, бұл бірінші
бөлігі.
Ал екінші бөлігі мақсатты жолдармен жұмсалады. Мысалы, мақсатты қорға
енгізіледі. (зейнетақы, әлеуметтік инвестицияға).
Заңды және жеке тұлғалардан алатын табыс салығын төлеушілер және салық
алынатын табыс.
Төлеушілер.
Заңды тұлғалар (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіден басқа)
олардың филиалдары өкілдіктері және жеке балансы, банктік шоты бар өзге де
оқшауланған құрылымдық бөлімшелері және жеке тұлғалардан алатын табыс
салығын төлеушілер, көзделген жағдайды қоспағанда салық жылында салық
салынатын табысы бар заңды және жеке тұлғалар болып табылады.
Табыс салығын төлеушілер өздерінің орналасқан жерлері бойынша салық
төлеуді жүзеге асырады.
Заңды тұлғалар табыс салығын төлеушілер деп танылмайтын өздерінің
филиалдары, өкілдіктері және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері
үшін табыс салығын төлеуді, олардың орналасқан жері бойынша салық
заңдарымен белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.
Табыс салығын төлеушілерге, сондай-ақ резидент емес заңды тұлғалар,
олардың филиалдары, өкілдіктері және өзге де оқшауланған құрылымдық
бөлімшелері жатады.
Заңды тұлғаға өз қатысушыларынан бөлек салық салынады.
Жай серіктестіктің соның ішінде концорциумның шарты бойынша алынған
табыс оған қатысушылардың арасында бөлінеді.
Табыс салығын төлеуші жеке тұлғаларға Қазақстан мемлекетінің
азаматтары, шет мемлекеттің азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар жатады.
Салық салу объектісі.
Табыс салығын салу объектісі жылдық жиынтық табыс пен шегерімдер
арасындағы айырма ретінде есептеліп, салық салынатын табыс болып табылады.
Салық салынатын табыс теңгемен белгіленеді.
Салық салынатын табыс шетел валютасымен көрсетілген жағдайда, Қазақстан
Республикалық Ұлттық Банкінің салық төленген кездегі бағамы бойынша ресми
теңгемен қайта есептелінеді.
Жер салығы.
Жер салығын төлеушілер дегеніміз – меншігінде немесе тұрақты
пайдалануында жер учаскесі бар заңды және жеке тұлғалар жер салығын
төлеушілер болып табылады.
Жер салығының міндеті болып, ол салықтың міндеті жерді пайдалануына
және әр жердің тұрған жеріне байланысты.
Ол жердеордің сумен қамтамасыз етілуіне байланысты, жердің сапасына
байланысты, жер салығының көлемі анықталады.
Жер салығы деп жердің әрбір өлшем бірлігіне байланысты жыл сайын
салынатын салықты атаймыз.
Салық салу объектісі:
Жер учаскесі салық салу объектісі болып табылады. Олар мыналар:
- ауылшаруашылық мақсатында
- елді мекендерде
- өнеркәсіп, көлік байланыс, қорғаныс, және өзге де мақсат.
- ерекше қорғалатын табиғи аумақтық жерлер
- орман қорының
- су қорының жері салық салу объектісі болып табылады.
Салық салу принциптері.
Жер салығының мөлшері жер учаскесінің сатысына, орналасу өңіріне және
сумен қамтамасыз етілуіне қарай анықталады және жер иесімен жерді
пайдаланушының шаруашылық өзге де қызметінің нәтижесіне байланысты
болмайды.
Жер салығы жер алаңының бірлігі үшін жыл сайынғы тіркелген төлем
түрінде белгіленеді.
Басқа мемлекеттерге берілген жер учаскесінің пайдаланғаны үшін салық
салудың тәртібі мен шарттары осындай мемлекеттермен жасасқан шарттармен
анықталады. Жер салығының негізгі алатын ставкаларына Қазақстан
мемлекетінің үкіметі жыл сайын белгілеп отыратын, коэффициент қолданылады.
Жер салығын есептеу мен төлеу тәртібі.
Жер салығының есептелуін тексеру салық комитеттері басшыларының
белгіленген мерзімінде ұжымдарға, кәсіпорындарға, мекемелерге барып,
құжаттарды қарау арқылы жүзеге асырылады.
Құжатты тексерістің алдында әрбір есептерді қабылдаған уақытында салық
инспекциялары камералық тексеріс өткізеді.
Тексеру кезінде есептеу барысында жіберілуі мүмкін қателерді анықтау
қарсаңында, өткен жылмен салыстырғанда, жер алаңының дұрыс көрсетілуін,
ставка мөлшерін дұрыс қолдануын төлем есептелініп, бөлінуін жұмыс бабында
қолданылатын таблицалар тіркелуін қадағалап, анықтап білген жөн.
Тексеріс біткен соң акт жасалады. Онда тексеріс барысында бүкіл
анықталған қателіктер, ауытқулар қосымша есептелген салық сомасының нақты
есептері қолданылған.
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жер мемлекеттік меншік
болып табылады.
Мемлекеттік меншіктен жер учаскелерін жеке меншікке беру, егер де
заңдарда өзгеше көзделмесе, ақы төленіп жүргізіледі.
Мемлекеттік меншіктегі жерлердегі жер учаскелері мынадай болуы мүмкін:
1.Жеке меншікке өтеусіз берілді немесе сатылды
2.Тұрақты не уақытша жер пайдалануға берілді.
3.Жер туралы Қазақстан Республикасының президентінің заңды күші бар
жарлығымен “өзге де заңдар актілері мен көзделген” жағдайдағы құқықтық
нысандарда іске асырылады.
Жерге жеке меншік азаматтар мен мемлекетік емес заңды тұлғаның меншігі
түрінде болып келеді.
Жер иесіне тиесілі жерді иелену, пайдалану, билік ету құқықтары жатады.
Мемлекет берген жер үшін төлем жер учаскесінің сапасы орналасқан жерді
сумен қамтамасыз етілуіне қарай айқындалған жер салығы немесе жол төлемі
нысандарында алынады.
Жерге жеке меншік құқығы – азаматтар мен мемлекеттік емес заңды
тұлғаның жарлықпен белгіленген жағдайлар мен шектерде, олардың жер
учаскелерін иелену, пайдалану, билік ету құқығы.
Жерді пайдалану құқығы – мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін мерзімсіз
(тұрақты және иелену) немесе белгілі бір мерзімде тұлғаның иелену,
пайдалану құқығы.
Жерді пайдаланушы жарлықпен белгіленген жағдайлар мен шектерде оған,
жерді пайдалануына, билік етуіне құқылы.
Уақытша жерді пайдалану құқығы қысқа мерзімді (3 жылға дейін) және ұзақ
мерзімді (3 жылдан әрі қарай) дейін болуы мүмкін.
Жер учаскесі – жер құқықтық қатынастар субъектілері үшін жарлықпен
белгіленген тәртіпте бекітілген, жабық шекараларда бөлінген жер бөлшегі,
жер салығын төлеушілер меншіктегі тұрақты пайдалану немесе бастапқы өтеусіз
уақытша пайдалануға жер учаскелері бар заңды тұлғалар өкілдіктер мен өзге
де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері мен жеке тұлғалар болып саналады.
Ауыл шаруашылық мақсатында жерге салынатын салық:
1.Ауылшаруашылық мақсатында жерлерге салынатын салық базалық ставкалары
1 гектар есебінен белгіленіп, топырақ сапасы бойынша сараланады.
2 далалық және қуаң далалық аймақтардың кәдімгі және оңтүстік қара
топырақты, күңгірт қызыл-қоңыр топырақты жазықтағы, аумақтағы жерлеріне,
сондай-ақ тау бөктеріндегі қара топырақты аумақтардағы бонитет бойынша пара-
пар жер салығының мынадай базалық ставкалары белгіленеді.
Бонитет бойы Салық ставкасы (тг)
1-10 0,26-1,25
11-20 1,50-2,50
21-30 2,75-5,00
31-40 7,00-12,00
41-50 15,00-20,00
51-60 22,50-27,50
61-70 30,00-42,50
71-80 15,00-57,50
81-90 60,00-75,00
91-100 77,50-100,00
100-ден артық 105,00
Төлеушілердің жауапкершілігі мен салық органдарының бақылау жұмыстары.
Заңды тұлғаның өздеріне сәйкес бекітіліп берген жер учаскелерінің салықтың
дұрыс есептеліну толық және уақытында төлеу үшін жауап береді.
Уақтылы төленбеген жер салығының сомасы, оның ішінде ағымды төлемдер
бюджетке осы сома төленген күні, мерзімі өткен әр күн үшін (төлем күнін
қосқанда) Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі белгіленген қайта
қаржыландыру ставкасының 1,5 есе мөлшерінде өсім есептелініп, өндіріліп
алынады.
Жер салығының уақытында төленбеген жағдайында салық қызметі салық
салынған уақыт біткеннен кейін 5 жыл ішінде салық сомасын есептеуі мүмкін.
Жер салығын ауыл шаруашылығындағы жерін иеленушілер мен жерді
пайдаланушылар және жеке тұлғалар жер учаскесінің иелері ағымдағы жылдың 1-
қазанынан кешіктірмей төлейді.
Ауыл шаруашылығының мақсатына арналмаған жерді пайдаланушы заңды тұлға
жер салығын ағымдағы жылдың 20 ақпанында, 20 мамырында, 20 тамызында, 20
қарашада тең үлеспен төлейді. Жер учаскесін иелену және пайдалану құқығы
тоқтатылған жағдайда жер салығы учаскесін пайдаланған нақты мерзімі үшін
төлейді. Артық төленген салық салық төлеушінің жазба өтініші бойынша
қайтарылады.
Салық ставкаларын айқындау:
Жергілікті өкілді органдар иелігіндегі жер учаскесінің орналасқан
өңіріне, оның сумен қамтамасыз етілуіне, шаруашылық жүргізудің өндірістік
және басқа да жағдайларына байланысты жер салығының базалық ставкаларын
азайтуға немесе көтеруге құқылы, бірақ 20%-тен артық көтермеуге ттиіс.
Ауыл шаруашылығы үшін пайдаланып жүрген ауыл шаруашылық мақсатына
арналмаған жерлерге салық салынады.
Елді мекендердің, өнеркәсіп, көлік байланысы, ерекше қорғалатын табиғи
аумақтық, жерлері орман және су қорлары жерінің құрамына кіретін ауыл
шаруашылығы үшін пайдаланып жүрген учаскелерге салық салынады.
Жер салығы бойынша жеңілдіктер.
Салық төлеуден босату.
Қорға деп сақталған жерлер әдетте, ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы
орман, су қорының жерлері салық салуға жатпайды. Олар мыналар:
1.Елді мекендердің жалпы пайдаланылмағаны
2.Жалпы пайдаланымдағы мемлекеттік автомобиль жолдарының желілері алып
жатқаны
3.Астана қаласында құрылыс салуға, құрылыс кезінде 3 жылдан аспайтын
уақытқа пайдаланып жатқаны
4.Қазақстан мемлекетінің шешімі бойынша тұмшаланып отырған объектілер
алып жатқан жер учаскесінен салық алынбайды.
Жер салығын төлеуден – балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық
дендрологиялық және зоологиялық парктер, ботаника сабақтары босатылады.
2.2 Мүлік және көлік құралдары салығы қорын есептеу және төлеу тәртібі
Мүлік салығын төлеушілер дегеніміз – меншік иесі, меншікті сенім
білдіріп, басқару, шаруашылықты жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы
салық салу объектілері бар заңды және жеке тұлғалар мүлік салығын
төлеушілер болып табылады.
Салық салу объектілері:
1.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды жеке тұлғаның көлік
құралдарынан, жер салығы салынатын көлік құралдарын қоспағанда, негізгі
құралдардың қалдық құны.
2.Жеке тұлғаның кәсіпкерлік қызметке пайдаланылмайтын азаматтардың жеке
пайдалануындағы Қазақстан Республикасының аумағында орналсқан тұрғын үй-
жайлардың, саяжай құрылыстарының, ғимараттардың құны.
Салық ставкалары:
1.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды жеке тұлғаның негізгі
өндірістік және өндірістік емес қорларына салынатын салық құны 1% ставка
бойынша жыл сайын төленеді.
2.Жеке тұлғаның кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мүлкіне салынатын
салық Қазақстан Республикасының үкіметі уәкілдік берген органның
төмендегідей ставкалары бойынша белгіленген жылжымайтын мүлік құнынан жыл
сайын төленіп отырады.
- 1000000 млн . тг мөлшеріне дейін 0,1% қозғалыссыз мүлкінің
құнынан.
- 1000000 млн тг 2000000 млн тг дейін мөлшерде мүлік салығы мөлшері
қозғалыссыз мүліктерге 1000000* 0,1%+0,15%
- 2000000 млн тг. 3000000 млн тг дейін салық мөлшерінен асқан соманың
салық төлемі 3000+600=3600 тг.
- 3000000 млн тг. 4000000 млн тг дейін 3000000 млн тг төленетін салық
төлемі + 0,3%, 3 000000 млн тг артық құннан
- 4000000 мл тг. 5000000 млн тг дейін 4000000 млн тг келетін +0,3%
- 5000000 млн тг. 6000000 млн тг келетін 5000000 млн тг алатын салық
сомасы + 0,5%
Егерде бюджеттік ұжым немесе тек жеке тұлға өзінің мүлкін кәсіпкерлік
үшін қолданатын болса, онда сол мүлкінің құнынан бюджетке 1% мөлшерінде
салық салынады.
Мүлік салығының жеңілдіктері.
Мүлікке салынатын салық жөнінде жеңілдіктер берудің нақты мерзімі мен
мөлшері келісім-шартта әрбір салық төлеуші бойынша, жобаның басымдығына,
өтімділік мерзәімі мен шарттарына қараай белгіленеді.
Мүлік салығын төлеуден жеңілдіктер береді:
1.Мемлекеттік мекемелер және кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын
мүлік бойынша коммерциялық емес ұйымдар.
2.Өндірістік мақсатты және әлеуметтік салада пайдаланылатын мүлік
бойынша көрсетілген ұйымдар
а) қызметінің негізгі тұрі бойынша ғылым және кітапхана қызметін
көрсету саласындағы жұмыстарды орындау болып табылатын мемлекеттік
кәсіпорындар.
б) ғылым кадрларды мемлекеттік аттестациялау саласындағы міндеттерді
жүзеге асыру.
в) қызметінің негізгі түрі театр, ойын-сауық және концерттік шараларды
жүзеге асыру тарихи-мәдени құндылықтарды сақтау жөнінде, балаларды, қарттар
мен мүгедектерді әлеуметтік қорғау және қамсыздандыру саласында, спорт
саласында қызметтер көрсету болып табылатын мемлекеттік кәсіпорындар.
г) негізгі қызметінде пайдаланылатын мүлкі бойынша Қазақстанның Ұлттық
Банкі босатылады.
д) инвестициялар жөніндегі уәкілетті орган мен жасалған келісім шартқа
сәйкес салық төлеушілерге
Келісім шарт жасалған кезден бастап 5 жылға дейінгі мерзімге негізгі
ставканың 100% дейін мүлікке салынатын салықтың сомасы одан кейінгі 5 жылға
дейінгі кезеңге негізгі ставканың 50% аспайтын, шектем мүлікке салынатын
салықтың кемітілген ставкасы белгіленуі мүмкін.
Аталған жеңілдік сәйкестендіріліп, берілген. Келісім шарт бұзылған
жағдайда мүлікке салынатын салық Қазақстан Республикасының салық заңдарында
көзделген тиісті айыппұл санкциялары қолданыла отырып, салық төлеушінің
бүкіл қызмет ету кезеңіне есептелуге және бюджетке енгізілуі тиіс.
Салықты есептеу мен төлеу тәртібі:
1.Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар мүлік
құнының 1% ставка бойынша есептелетін салықтың ағымдағы сомасын салық
жылының 20 ақпанында, 20 мамарыныда, 20 тамызында, 20 қарашада тең үлеспен
төлейді. Есепті жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша нақтылы
есептелінетін салықты төлеу немесе артық төленген соманы қайтару, салық
төлеушілер декларацияны табыс еткенімен кейінгі 10 күн ішінде салық жылының
нәтижесі бойынша табыс салығы жөніндегі декларацияны ұсыну үшін көзделген
мерзімде жүргізіледі.
2.Жер пайдаланудағы мүлкі бойынша жеке тұлғалар ағымдағы жылдың 1
қазанынан кешіктірілмей салық төлейді.
Салықты есептеу жылының 1 қаңтардағы жағдай бойынша жылжымайтын мүлік
құнын негізге ала отырып жүргізеді.
Салық төлеушілердің жауапкершілігі:
Есептелген мүлік салықты уақытында төленген төлеушілер қолданылып
жүрген заңға сәйкес жауап береді.
Уақтылы төленбеген салық сомасы мерзімі өткен әр күні үшін, қайта
қаржыландыру үшін, қайта қаржыландыру ставкасының 1,5 есе мөлшерінде өсімі
есептелініп, өндіріліп алынады.
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды жеке тұлға олардың мүліктері
табыс әкеле ме, жоқ па оған байланыссыз мүлік салығынан босатылады.
Салық, мүлік орналасқан жергілікті жерде ұсталып төленеді.
Көлік құралдарына салынатын салық жөніндегі жауапты ережелер.
Мемлекет есебінде тұрған меншік иесі мегншікті сенім білдіріп басқару,
шаруашылық жүргізу, жедел басқару құқығындағы көлік құралдары бар заңды
жеке тұлғалар көлік құралдарына салынатын салықты төлеушілер болып
табылады.
Салық салынатын объектілер:
Қазақстан Республикасының аумағындағы көлік құралдарының барлық түрі
(көлік) салық салынатын объектілер болып табылады.
Салық ставкасы:
Көлік құралдарына салынатын салық жыл сайын төленіп отырады және ол
төлем жасалатын сәтпен Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген
айлық есепті көрсеткіштен % есебімен көлік құралдары двигателінің көлеміне
байланысты мынадай ставкалармен есептелінеді:
Салық салу объектісі Салық ставкасы (айлық
есептік көрсеткіш )
1.Двигатель көлемі мынадай жеңіл автомобиль
(текше, см):
1100 дейін қоса алғанда 4,0
1100 жоғары 1500 қоса 6,0
1500 жоғары 2000 қоса 7,0
2000 жоғары 2500 қоса 10,0
2500 жоғары 3000 қоса 17,0
3000 жоғары 4000 қоса 22,0
4000 жоғары 117,0
2.Жүк көтергіштігі мынадай жүк таситын, арнаулы
автомобильдер (тіркемелерді есептемегенде):
1 тн дейін қоса алғанда
1 тн жоғары 1,5 тн қоса 6,0
1,5 жоғары 5 тн қоса 9,0
5 тн жоғары 12,0
15,0
3.Шынжыр табанды машиналар мен механизмдерді 3,0
қоспағанда өздігінен жүретін машиналарм мен
пневматикалық жүрістегі механизмдер:
4. Автобустар:
12 отыратын орынға дейін қоса алғанда 9,0
12 жоғары 25 отыратын орынды қоса 14,0
25 отыратын орыннан жоғары 20,0
5.Мотоцикльдер, мотороллерлер, мотошаналар, 1,0
көлемі шағын кемелер (двигателінің қуаты 55 Квт
кем)
6.Катерлер, кемелер, буксирлер, баржалар,
яхталар (двигателінің қуаты мынадай ат күшіне
тең):
160 дейін қоса алғанда 6,0
160 жоғары 500 қоса 18,0
500 жоғары 1000 қоса 32,0
1000 жоғары 55,0
7.Ұшу аппараттары әрбір Квт қуаттан айлық
есептік көрсеткіштің
4,0%
Көлік құралдарының шығарылған жылына қарай жеңіл көлік құралдарына
салынатын салық ставкаларына түзету коэффициенттері қолданылады.
Салық төлеудің белгіленген мерзім аяқталғанға дейін пайдалану мерзімі
алты жылдан асқан жеңіл автокөлік құралдары бойынша мынадай түзету
коэффициенттері қолданылады:
ТМД елдерінде шығарылған автокөлік құралдары үшін:
6 жылдан – 15 жылға дейін қоса алғанда – 0,3
15 жылдан жоғары – 25 жылда қоса – 0,2
25 жылдан жоғары - 0,1
Двигатель көлемі мынадай автокөлік құралдары үшін:
3000 текше сантиметрге дейін қоса алғанда – 0,5
3000 –нан жоғары – 4000 текше сантиметрді қоса – 0,7
4000-нан жоғары – 1,0
4.Белгіленген салық төлеу мерзімі аяқталғанға дейін пайдалану мерзімі
жеті жылдан асқан ТМД елдерінде шығарылған жүк таситын, арнаулы автокөлік
құралдары бойынша мынадай түзету коэффициенттері қолданылады:
7 жылдан – 14 жылға дейін қоса алғанда –0,5
14 жылдан жоғары – 20 жылды қоса - 0,3
20 жылдан жоғары – 0,1
5.Пайдалану мерзіміне байланысты ұшу аппаратының салық ставкаларына
мынадай түзету коэффицинеттері қолданылады: 1999 жылға 1 сәуірден кейін
сатып алынған ұшу аппараттарына:
пайдалану мерзімі 5 жылға дейін қоса алғанда – 1,0
пайдалану мерзімі 5 жылдан жоғары – 15 жылды қоса – 2,0
пайдалану мерзімі 15 жылдан жоғары – 3,0
1999 жылғы 1 сәуірге дейін сатып алынған ұшу аппараттарына:
пайдалану мерзімі 5 жылға дейін қоса алғанда – 1,0
пайдалану мерзімі 5 жылдан жоғары – 15 жылды қоса – 0,5
пайдалану мерзімі 15 жылдан жоғары – 0,3
6.Көлік құралының пайдалану мерзімі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz