Қант қызылшасының негізгі зиянкестері мен ауруларынан қорғау шараларының жүйесі

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім
2.1. Қант қызылшасының өсіру технологиясы.
2.2. Қант қызылшасының зиянкестері және олармен күресу шаралары .
2.3.Қант қызылшасының аурулары және олармен күресу шаралары.

III.Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Қант қызылшасы (Beta vulgarіs) — қызылша туысына жататын екі жылдық бағалы техникалық дақыл. Бірінші жылы оның қоректік заттары бар тамыры мен жапырақ шоғы өседі. Осы жылғы өсу кезеңінің ұзақт. 150 – 170 күн. Екінші жылы топыраққа отырғызылған қант қызылшасының жемісінен гүл шашатын сабақ және тұқым пайда болады. Екінші жылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 100 – 125 күн. Қант қызылшасы – құнарлы мал азықтық дақыл. Оның пәлегін (жапырағы мен сабағын) затта өңдегеннен кейінгі қалған қалдықтардан сірне, сығынды мал азығы даярланады. Қант қызылшасының түсімінің 40%-ы пәлегінің үлесіне тиеді. Қант қызылшасының сығындысында 15% құрғақ заттар, 3% клетчатка, 0,7% күл, 0,1% май және 1,2% протеин болады. Осы сығындының 100 кг-ында 80 мал азықтық өлшем және 3,6 кг қорытылғыш протеин бар. Қант қызылшасы тамақ өнеркәсібінде қант алу үшін пайдаланылады, өйткені оның тамыр жемісінде 17 – 19%-дай қант болады. Қант қызылшасы – жылу сүйгіш өсімдік. Қант қызылшасының тұқымы қант заттарында дайындалады. Мұнда тазаланған тұқым 2 фракцияға (3,5 – 4,5 мм және 4,5 – 5,5 мм) бөлінеді. Негізінен тұқым себуді топырақтың 10 см тереңдіктегі температурасы 5,6°С жылынғанда бастайды. Бұл кезең көбінесе наурыздың 3-онкүндігі мен сәуірдің 1-жартысына сәйкес келеді. Органикалық заттарға бай, құнарлы қара топырақта жақсы өседі. Оған топырақтың қышқылдау немесе бейтарап болғаны дұрыс (рН 6,5 – 7,5). Қазақстанның суғармалы жерлерінде негізінен қатар аралығы 60 см кең қатарлы себу әдісі қолданылады. Қазақстанда қант қызылшасы Жамбыл, Алматы облыстарының суғармалы жерлерінде өсіріледі. 1991 жылданҚазақстанда қант қызылшасының бір тұқымды жаңа сорттары аудандастырылып, себілді. Қант қызылшасын бір танапта ұзақ жылдар бойы ауыстырмай сепкенде, оның зиянкес жұмыр құрты мен тамыр биті көбейеді. Сондықтан қант қызылшасын түрлі аурулар мен зиянкестерден қорғауда, оның өнімділігін арттырып, қанттылығын көтеруде ауыспалы егістің маңызы зор. Мал азықтық қант қызылшасының (Beta vulgarіs z. v. crassa) құрамында көмірсулар, витаминдер, тұздар, азотсыз экстракты заттар бар. Сондықтан ол жоғары сапалы және жұғымды мал азықтық дақыл. Бұл қызылша Қазақстанның барлық облыстарында өсіріледі.

1. Агибаев А.Ж., Тулеева А.К., Сулейменова З.Ш., Ауыл шаруашылық дақылдарын зиянкестер мен аурулардан қорғау,оқу құралы. Алматы, 2010
2. Торыбаев К.Х.,Ауыл шаруашылык дақылдарының зиянкестері. Алматы,2005
3.Ашықбаев Н.,Дүйсембеков Б., Ағыбаев А., Карбозова Р., Өсімдік қорғау,оқулық. Астана,2011

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ауыл Шаруашылық Министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Кафедра____________________________ ______

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:Қант қызылшасының негізгі зиянкестері мен ауруларынан қорғау шараларының жүйесі.

Қабылдаған:Жұматаев М.
Орындаған:Мирамбекқызы Айжан
Тобы:АГ-403Қ

АЛМАТЫ-2016

Жоспары:

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім
2.1. Қант қызылшасының өсіру технологиясы.
2.2. Қант қызылшасының зиянкестері және олармен күресу шаралары .
2.3.Қант қызылшасының аурулары және олармен күресу шаралары.

III.Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Қант қызылшасы (Beta vulgarіs) -- қызылша туысына жататын екі жылдық бағалы техникалық дақыл. Бірінші жылы оның қоректік заттары бар тамыры мен жапырақ шоғы өседі. Осы жылғы өсу кезеңінің ұзақт. 150 - 170 күн. Екінші жылы топыраққа отырғызылған қант қызылшасының жемісінен гүл шашатын сабақ және тұқым пайда болады. Екінші жылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 100 - 125 күн. Қант қызылшасы - құнарлы мал азықтық дақыл. Оның пәлегін (жапырағы мен сабағын) затта өңдегеннен кейінгі қалған қалдықтардан сірне, сығынды мал азығы даярланады. Қант қызылшасының түсімінің 40%-ы пәлегінің үлесіне тиеді. Қант қызылшасының сығындысында 15% құрғақ заттар, 3% клетчатка, 0,7% күл, 0,1% май және 1,2% протеин болады. Осы сығындының 100 кг-ында 80 мал азықтық өлшем және 3,6 кг қорытылғыш протеин бар. Қант қызылшасы тамақ өнеркәсібінде қант алу үшін пайдаланылады, өйткені оның тамыр жемісінде 17 - 19%-дай қант болады. Қант қызылшасы - жылу сүйгіш өсімдік. Қант қызылшасының тұқымы қант заттарында дайындалады. Мұнда тазаланған тұқым 2 фракцияға (3,5 - 4,5 мм және 4,5 - 5,5 мм) бөлінеді. Негізінен тұқым себуді топырақтың 10 см тереңдіктегі температурасы 5,6°С жылынғанда бастайды. Бұл кезең көбінесе наурыздың 3-онкүндігі мен сәуірдің 1-жартысына сәйкес келеді. Органикалық заттарға бай, құнарлы қара топырақта жақсы өседі. Оған топырақтың қышқылдау немесе бейтарап болғаны дұрыс (рН 6,5 - 7,5). Қазақстанның суғармалы жерлерінде негізінен қатар аралығы 60 см кең қатарлы себу әдісі қолданылады. Қазақстанда қант қызылшасы Жамбыл, Алматы облыстарының суғармалы жерлерінде өсіріледі. 1991 жылданҚазақстанда қант қызылшасының бір тұқымды жаңа сорттары аудандастырылып, себілді. Қант қызылшасын бір танапта ұзақ жылдар бойы ауыстырмай сепкенде, оның зиянкес жұмыр құрты мен тамыр биті көбейеді. Сондықтан қант қызылшасын түрлі аурулар мен зиянкестерден қорғауда, оның өнімділігін арттырып, қанттылығын көтеруде ауыспалы егістің маңызы зор. Мал азықтық қант қызылшасының (Beta vulgarіs z. v. crassa) құрамында көмірсулар, витаминдер, тұздар, азотсыз экстракты заттар бар. Сондықтан ол жоғары сапалы және жұғымды мал азықтық дақыл. Бұл қызылша Қазақстанның барлық облыстарында өсіріледі.

II.Негізгі бөлім

2.1. Қант қызылшасының өсіру технологиясы
Қант қызылшасы басқадай мәденеи тамыржемістілер сияқты екі жылдық өсімдік.Қант қызылшасының бірінші жылынжағы вегетациялық кезең ұзақтығы 150-170 , ал екінші жылы - 100-130 күн. Қант қызылшасының тұқымы 3-50C өніп шыға бастайды. Тұқымның бөртуі үшін құрғақ тұқым массасымен салыстырғанда 130-150% ылғал қажет.Қант қызылшасы тұқым жарнағын топырақтың бетіне шығаратындықтан. Тұқым себер алдында топырақты өңдеулер мұқият жүргізіліп, өсімдік көгінің уақытында пайда болуына кедергі келтіретін топырақ қабыршақттары жойылуы керек.Қант қызылшасы өсу жағдайында өте жоғары талап қояды. Қант қызылшасы тамырында жиналатын қанттың мөлшері жарық қарқынына тікелей байланысты болуынан, жауын -- шашынды бұлыңғыр ауа райында тамыржеміс өнімділіг мен оның қаттылығы төмен болды.Қант қызылшасы ұзақ күннің өсімдігі. Күн жарығының ұзақтығы мен қарқыны қызылшаның өсіп, жетілуіне,сондай -- ақ қант, көмірулар түзуіне көп әсер етеді. Жарық жақсы түскен сайын, көмірсулардың синтезделу үрдісі жақсы өтеді.
Вегетациялық кезеңіне қажетті белсенді температура жиынтығы - 2400 0C. Өсіп жетілуіне оңтайлы температура - 20-220C. Қант қызылшасы Алматы және Жамбыл обылыстарында сұр топырақ жерлерде өсіріледі.
Тыңайту. Қант қызылшасы-жоғары өнімді дақыл. Әр гектарға бір тонна тамыр жеміс және соған сәйкес пәлек түзу үшін қант қызылшасы орта есеппен топырақтан 6кг азот, 2кг фосфор және 6,7кг калий сіңіреді. Осыған орай органикалық және минералдық тыңайтқыштарды қолданудың маңызы зор. Тыңайтқыштар күзде жерді негізгі өңдеумен бірге, тұқым себумен қатар және үстеме қоректендіру түрінде беріледі. Қант қызылшасын тыңайтудың үшінші кезеңі-оны үстеп қоректену. Республиканың суармалы жерлерінде қант қызылшасын өсу кезені бойына екі үш рет үстеп қоректендіреді.
Топырақ өңдеу. Танаптағы аңыздарды топыраққа сіңіру және арам шөптерді жою үшін алғы дақылды жинап алғаннан кейін аңызды 6-8см тереңдікте ЛДГ-10 және БДТ-7 құрылдарымен сыдыра жыртады. Жер жырту алдында ДДА -100М жаңбырлатқышымен немесе қолдан жүйектерге әр гектарға 500-800 текше мерт су сіңіріледі. Жер жыртылып болғаннан кейін ПН-4А құралымен тегістейді, содан соң сүдігерді КГС-4,8культиваторымен терең қопсытады. Қант қызылшасын интенсивтік технологиямен өсіргенде гербицидтерді жұрыс қолдана білудің маңызы зор.
Тұқымды себу мөлшері. Бұл танаптың арам шөптерден тазалығы мен тұқымның өнгіштігіне байланысты. Бір жылдық арам шөпетрмен ластанған танаптарда лабораториялық өнгіштігі 80проценттен кем емес тұқымды пайдаланғанда оның себу мөлшері әр текше метрге 32-35 данада дән болуы шарт. Ал тұқымның лабораториялық өнгіштігі 85-90 процент, танапта арам шөптер шамалы және арам шөптерді құртуға тиімді гербицидтер жеткілікті болған жағдайда әрбір текше метрге 18-25 дана тұқым себу керек.
Егістікті күтіп баптау. Қант қызылшасы егісін күтіп баптауға байланысты агротехникалық шаралардың бәрі қызылшанын өсуі мен дамуына ең қолайлы жағдай жасауға бағытталуы керек. Осы тұрғыдан алып қарағанда бірінші агротехникалық шара себумен бір мезгілде, немесе егіс себіліп бітісімен іле- шала топырақты ЗККН-2,8, ЗЗКШ-6 катоктарымен нығыздау. Ондағы мақсат- топырақтың төменгі қабатындағы ылғалды жоғары көтеріп, себілген тұқымның тез бөртіп, біркелкі көктеп шығуына көмектеседі. Көктөп шыққан қызылшаны тырмалау-жауапты агротехникалық шаралардың бірі. Бұл жұмыстың мақсаты-ауаның топыраққа таралуын жақсарту, қызылшаны сирету, арам шөптерді жою. Көктеп шыққан қызылшаны тырмалауды өсімдік толық қос құлақтанғаннан бірінші -- екінші қос жапырақ пайда болғанға дейін ЗБП-0,6, ЗОР-0,7, УСМК-5,4А, Б құралдарының бірімен см тереңдікте жүргізеді. Осы жүргізілгенагротехникалық шара 45-70 процент арам шөптердіжояды, ал қызылша 20-40 процент сирейді.
Жинау- оныңөсірутехнологиясындағыеңқиын процесс. Қызылшаныдәлуақытындажинауысырапқаж олбермей, оныңөнімділігінарттыруғасептігінтиг ізеді. Ғылыми-зерттеумемемелерініңжәнеозық шаруашылықтардыңтәжірибелерінеқарағ андақызылшанықысқамерзімдежинауөтет иімді.Жинаудышапшаңқарқындыжүргізуг епрогрестіктехнологиянықолданужәнео ныңбарлықпроцесінмеханикаландыруарқ ылыженугеболады. Қантқызылшасынжинаудыңүшәдісі бар: тасқынды, жартылайтасқындыжәнеүймелі.

2.2. Қант қызылшасының зиянкестері және олармен күресу шаралары
Қызылшаның жапырақ бітесі-Aphis fabae Scop.Тең қанаттылар отрядының (Homoptera) бітелер тұқымдасына (Aphididae) жатады. Қызылша өсірілетін аймақтардың барлығында таралған.Қанатсыз партеногенетикалық аналық бітенің ұзындығы 1,8-2,5 мм, сопақша денелі, түсі жасылдау-қоңыр реңді қара, шырын түтікшелері құйрықшасынан 2 есе ұзын, мұртшалары мен аяқтары ақшыл-сары, түтікшелері, құйрықшасы және табандары қара-қоңыр тұмсығы ортаңғы аяқтарының жамбас буынына дейін жетеді. Қанатты партеногенестикалық аналық бітенің ұзындығы 1,4-2 мм, басы және кеудесі қара, жылтыр, құрсағы жасылдау қара, ересек бітенің ұзындығы 2-2,5 мм, қанаттары жақсы жетілген, құрсағы жіңішкелеу. Жұмыртқасының пішіні сопақша, ұзындығы 0,5-0,6 мм, алғашында сарғыш-жасыл, кейіннен жылтыр қара түске көшеді.
Қызылша бітесі өсімдік бітелерінің көшпелі түрінің бірі. Жұмыртқа фазасында шәңгіш, бересклет, жасмин бұталарының жас бұтақтарында қыстайды. Бұл бұталар зиянкестің негізгі ие-өсімдіктері болып саналады. Дернәсілдері көктемде орташа тәулік жылылығы 7-90С болғанда шығып, көп кешікпей, жұмыртқа салалмай бірден дернәсіл табатын аналық бітелерге айналады. Олар сол негізгі ие-өсімдіктермен қоректеніп 2-4 генерация береді. Негізгі өсімдіктері қатая бастаған кезде қанатты ұрғашы бітелер пайда болады. Олар енді негізгі өсімдіктері тастап аралық ие-өсімдіктерге, соның ішінде қызылшаға көшеді. Бұл өсімдіктерге біте тағы 4-5 генерация беріп үлгереді. Қолайлы жағдай (температура 20-220С, ауа ылғалдылығы 60 пайыздан төмен емес) туған кезде бітенің бір генерациясының дамуы үшін 10-12 күн жеткілікті. Мұндай жағдайда біте қарқынды түрде өсіп-өніп, вегетатциялық мерзім ішінде 12-15 генерацияға дейін береді.
Бітелер сорып, зақымдаған жапырақтардың пішіні өзгереді, яғни тыртысып, ширатылып одан соң қурап қалады. Бітелердің бұл түрі әсіресе тұқымдық қызылшаға қатты зиян келтіреді. Жапырақтармен қоса негізгі және жанама өркендерін зақымдайды. Нәтижесінде өсімдіктің өсуі кешеуілдейді өркендері бұралып өсіп, тұқымның сапасы нашарлайды. Сонымен қатар бітелер өсімдіктің вирус ауруларының кейбір түрлерін таратушы болып есептеледі.
Күресу шаралары. Ауыспалы егісті қатаң сақтау және минералды тыңайтқыштарды енгізу керек. Тұқымды отырғызғаннан кейін жаңбырлатып суару зиянкестердің санын төмендетуге мүмкіндік береді. Арамшөптерді жою және гүлдейтін өсімдіктерді себу энтомофагтарды тартуға жағдай туғызады. 3 жұп нағыз жапырақ кезеңінде 10 жерде 10 өсімдікті қарап, өсімдіктерде жәндіктер қоныстануы 20-30 пайыздан асып кетсе, инсектицидтерді Тізім... бойынша пайдаланған дұрыс.
Қызылша бүргелері. Қатты қанаттылар (Coieoptera) отрядының жапырақ жемірлері (Chrysomelidae) тұқымдасына жатады. Қызылшаға негізінен мына төмендегі үш түрі зиян келтіреді. Кәдімгі бүрге немесе қарақұмық бүргесі (Chaetocnema concinna Mars). Қазақстанда тегіс таралған.
Оңтүстік қызылша бүргесі (Ch.breviuscula Fald.) бұл да тегіс таралған. Батыс қызылша бүргесі (Ch.tibialis lilig.) Орталық, Солтүстік-шығыс және Оңтүстік-шығыста кездеседі.
Денесінің ұзындығы 1,3-2,3 мм жасылдау немесе қызғылт-қола тәрізді құлпырған қара түсті ұсақ қоңыздар. Мұртшалары 11 бунақтан тұрады, артқы аяқтары секіргіш, артқы және ортаңғы сирақтарының жоғарғы ұшында ішінде қалшықтары бар терең шұңқыр болады. Жұмыртқаларының пішіні сопақша, түсті ақшыл-сары, ұзындығы 0,6-0,7 мм. Дернәсілінің түсі ақ, ұзындығы 1,5-2,2 мм, кеуде бөлімінде 3 жұп аяғы, ал құрсағының соңғы бунағында жоғары қарай қайрылған 2 тікенек бар. Бұл тікенектердің және дернәсілдің басы мен аяқтарының түсі қара-қоңыр болады. Қызылша бүргелерінің бұл 3 түрі биологиясы және зияндылығы жағынан бір-біріне өте ұқсас. Қоңыздар қысқа шөптесін өсімдіктер өсетін тың және тыңайған аудандарда арық және көл жағаларында, сонымен қатар қызылша егістігінің аңызындағы өсімдік қалдықтарының астында, кейде жердің үстіңгі бетіндегі топырақ арасында қыстайды. Олардың қысқы мекендерінен шығуы ерте көктемде қар кете салысымен-ақ (ауаның жылылығы 3-40С болғанда) басталады.
Қыста шыққан қоңыздар алғашында алабота және қарамық тұқымдастарына жататын жабайы өсетін өсімдіктер мен қоректенеді де, кейіннен қызылшаның көгі шығысы мен соған көшеді. Олар 3-5 күн ішінде жаппай бірден ұшып келеді.
Қоңыздар жұмыртқалауға сәуір айының аяғы мен мамыр айының басында кіріседі. Аналық қоңыздар жұмыртқаларын жердің үстіңгі бетіндегі бос топырақтың арасына салады. Бүргелердің дернәсілдері әртүрлі өсімдіктердің майда жапырақшаларымен қоректеніп, қызылшаға айтарлықтай зиян келтірмейді. Олар топырақтың ылғалдылығына байланысты 20-25 см тереңдікте қуыршақтанады. Жаңа генерацияның жас қоңыздары маусымының аяғы мен шілденің бас кезінде шығады.
Қызылшаға негізінен қыстап шыққан қоңыздар зиян келтіреді. Олар қызылшаның жас өскінімен және тұқымжарнақтарымен қоректенеді. Зақымданған жапырақтардың бетінде алғашында жартылай мөлдір түсті дақтар, кейіннен тесіктер пайда болады. Ондай жапырақтар сарғайып қурай бастайды. Осының нәтижесінде өсімдіктің дамуы кешеуілдейді. Ал өсімдіктің орталық өсу нүктесі зақымданса, онда ол біржола өсуін тоқтатып өледі.
Қазақстанда қызылшаға бүрге қоңыздардың бұл үш түрінен басқа тамыржеміс бүргесі (Psylloides gupreata Duft) зиян келтіреді. Бұл түрдің дернәсілдері қызылшаның тамыржемісін кеміріп жейді және оның ішіне еніп бүлдіреді.
Лихачев қоңызы-Bulaea lichatschovi Humm. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.