Шаруашылықтың топырақ-климаттық жағдайы

1.Кіріспе
II.Шаруашылық туралы жалпы мәлімет
Шаруашылықтың топырақ.климаттық жағдайы
III.Органикалық тыңайтқыштарды жинау мен оларды пайдалану
IV.Тыңайту жүйесі құрылатын ауыспалы егіс дақылдарының қоректенуінің биологиялық ерекшеліктері
V.Ауыспалы егісте органикалық тыңайтқыштардың орнын және мөлшерін анықтау
VI.Ауыспалы егіс дақылдарына тыңайтқышты қолдану және олардың мөлшерін анықтау жолдары
1.Тыңайтқыштарды жоспарланған өнімге арналған мөлшерін есептеу
2.Ғылыми.зерттеу мекемелердің ұсыныстары негізінде минералдық тыңайтқыштардың мөлшерін анықтау
VII.Ауыспалы егісте тыңайтқыш қолданудың жылдық жоспары
VIII.Ауыспалы егістегі қоректік заттардың балансы
IX.Ауыспалы егісте тыңайтқыш қолданудың экономикалық тиімділігі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімін арттыруда тыңайтқыш маңызды рөл атқаратыны белгілі. Мәселен, минералдық тыңайтқыш пайдаланудан көпшілік ақылдардың түсімі орта есеппен 50 – 80 % -ға дейін жоғарылайды. Демек тыңайтқыш қолданудан түбегейлі түрде бас тарту өнім өндіруді күрт төмендетуге әкеп соғады. Алайда тыңайтқыш ққолдану технологиясын сақтамау оның құрамында өсімдікке зиянды әсер ететін улы қоспалардың кездесуі, сапасына нашар тыңайтқышты пайдалану топырақтың, атмосфераның, жер асты суының тағы басқа бізді қоршаған обьектілердің ластануына ықпал етеді.
Сондықтан тыңайтқышты қолдануда қоршаған ортаны қорғау мәселесіне ерекше көңіл бөлуіне тиіс.
Табиғи ортаның тыңайтқыштардың әсерінен ластануына мына жағдайлар себепші болады:
1. Тыңайтқыштарды тасымалдау, сақтау, қоспа дайындау және оларды топыраққа енгізу технологиясын сақтамау. Зауытта өндірілген минералдық тыңайтқыштардың егістікке жеткенше 10 – 15 % ысырап болады.
Әсерлі заты жоғары тыңайтқыштарды пайдалануда егістікке біркелкі шашпаса өнім төмендейді.
2. Ғылыми жағынан негізделген тыңайтқыш қолданудың агрономиялық технологиясының бұзылуы. Сондықтан тыңайтқыштардың беру мерзімін, мөлшерін, әдісін дұрыс орындауға жете көңіл аудару өсімдіктің қоректенуін ластануын төмендетеді.
3. Қоршаған ортаның ластануына эрозия құбылысы да әсерін тигізеді. Қазақстанда эрозияға бейім жерлер көлемі 70 млн. га- дан астам. Оның 52 млн.га-дан астамы жел эрозиясына, ал 17 млн.га-дан астамы су эрозиясына ұшыраған. Дүние жүзі бойынша күніне 100- 200 га жер эрозияға ұшырайды. Эрозияның тигізетін зиянды әсерін еептеп жеткізу қиын. Мәселен 1 га егістік жел эрозиясына ұшырағанда, ол 600 кг жалпы азот, 108 кг жылжымалы фосфор және 105 кг алмаспалы калий жоғалтады. Ал су эрозиясының зардабына душар болған жердің әрбір га-ны 2 тоннаға дейін жалпы азотты, 230 кг фосфор мен 215 кг калийден айырылады. Профессор Д.Я.Михайловтың мәліметтері бойынша, жер бетінің көлбеуі 1,5 – 2 болған жағдайда су эрозиясына ұшыраған әрбір га жер 400 – 800 кг азоттан, 100 – 150 фосордан, 3- 5 тонна калийден және 10 – 12 тонна органикалық заттардан айырылады. Тыңайтқыш қолдану эрозия құбылысының топырақтағы қоректік қаттардың шайылуы азаяды. Мұнда тыңайтқыш берілген танаптың өсімдігінің тамыр жүйесі өсіп жетімді, топырақтың физикалық қасиетін жақсартады, ақырында топырақты эрозияға қшырауынан қорғайды.
4. тыңайтқыш құрамында кездесетін іліспе (бөгде) қосылыстар мен элементтер қоршаған ортаға зиянды әсер етеді. Көпшілік минералдық тыңайтқыштар құрамында фтор, хлор, натрий және улы ауыр металлдар (кадмий, сынап, қорғасын және т.б) болады. әрине бұл элементтердің біразы аз мөлшерде өсімдікке пайдалы. Ал тыңайтқыштың ұдайы жоғары мөлшерін қолданғанда топыраққа улы заттар мен бөгде қоспалар көп мөлшерде шоғырланады. Олар топырақ қасиеті мен құнарлылығын, дақылдың өнімі мен сапасына теріс әсер етеді және жер асты суының нашарлайды.

1. Елешев Р.Е.‚ Балғабаев Ә., Рамазанова Р., Салықова А. Агрохимия практикумы.- Алматы, 2013.
2. Елешев Р., Сапаров А., Балғабаев Ә., Туктугулов Е. Агрохимия жәнетыңайтқыш қолдану . – Алматы, 2010.
3. Елешев Р., Смағұлов Т., Балғабаев Ә., Рамазанова Р.Агрохимиялық зерттеулер әдістемесі. – Алматы, 2008