Егістік жұмыстардың технологиясы себу, күтіп-баптау, сұрыптау, жинау және есептеу
І . Кіріспе
ІІ . Негізгі бөлім
2.1 Сұрыптау әдістері мен түрлері
2.2 Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері
2.3 Себу мөлшерін есептеу әдістемесі
2.4 Егістікті күтіп.баптау
ІІІ . Қорытынды
ІV . Пайдаланылған әдебиеттер
ІІ . Негізгі бөлім
2.1 Сұрыптау әдістері мен түрлері
2.2 Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері
2.3 Себу мөлшерін есептеу әдістемесі
2.4 Егістікті күтіп.баптау
ІІІ . Қорытынды
ІV . Пайдаланылған әдебиеттер
Ауыл шаруашылығы оның негізгі саласы егін шаруашылығының басты міндеті- халықты жеткілікті мөлшерде сапалы азық-түлікпен, өнеркәсіпті шикізат қорымен қамтамасыз ету,сондай-ақ мал шаруашылығында тиісті жем-шөп қорын дайындау. Бұл міндетті орындау үшін егін шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыра беру, оның тұрақтылығын қамтамасыз ету,сапасын жоғарылатып өзіндік құнын төмендету қажет. Осы аталған мақсатты іске асырудың қазіргі таңдағы тиімді жолы егін шаруашылығын интенсивті (қарқынды) түрде дамыту болады. Ол үшін саланы химияландыру, мелиороциялау және механикаландыру жұмыстары толыққанды жүзеге асырылуы қажет. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі-жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысумен органикалық заттар түзіледі (фотосинтез процесі), яғни күннің кинетикалық энергиясы өсімдік органикалық заттарының потенциалды энергиясына айналады. Күн сәулесінің жер бетіне түсуі әр түрлі болуына байланысты егін шаруашылығының тағы бір ерекшелігі оның маусымдылығы. Бұл ерекшелік егін шаруашылығында орындалатын процестерді дер кезінде және жоғары сапада орындау қажеттілігін талап етеді.Өсімдік өнімдері ұзақ уақытқа жарамайтындықтан оларды жылда өндіріп отыруға тура келеді, яғни егін шарушылығының тағы бір ерекшелігі-оның үзіліссіздігі,атап айтатын болсақ жұмыс істеудің толассыз жүріп отыруы. Егіншілік- келешеке мамандарға топырақтың құнарлығын арттыру, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің жалпы мәселелері туралы білім беретін маңызды агрономиялық пән. Бұл пәнді оқудың нәтижесінде студент топырақтың құнарлығын арттыруды, арамшөптермен күресуді,ауыспалы егістерді жоспарлауды,енгізу және игеруді, топырақ өңдеу тәсілдерін, оның сапасын бақылауды,егіншілік жүйелерінің негіздерін үйреніп, оларды іске асыру жоларын жасауға дағдылануы керек. Осының нәтижесінде студенттің агрономиялық ой-өрісі пайда болады, болашақ маман ретінде көптеген шаралардың өндірісте қолдануын шеше алуа мүмкіндік алады.
Ауылшаруашылық дақылдарының өсімдік тіршілігі факторларымен қамтамасыз етілуі – жоғары өнім алудың кепілі. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі – тек жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысуымен органикалық заттар түзіледі. Егіншілік заңдары: өсімдік тіршілік факторларының физиологиялық жағынан тепе-теңдігі және бір-бірімен алмастыруға болмайтындығы, минимум, оптимум, максимум, өсімдік тіршілігі факторларының бір мезгілде және бірлесіп әрекет ету, қайтарым заңдары. Оларды Қазақстанның аймақтары бойынша жоғары және сапалы өнім алу үшін пайдалану. Өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың оның өсіп-өну процесінде әрекеттестігі өте күрделі және жан-жақты болып келеді. Осы әрекеттестіктердің заңдылықтарын айқындау жұмыстары көптен бері жүргізіліп келеді. Сонымен, өнім алу процесінде өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың әрекет ету заңдылықтарын егіншіліктің жалпы заңдары дейді.
Ауылшаруашылық дақылдарының өсімдік тіршілігі факторларымен қамтамасыз етілуі – жоғары өнім алудың кепілі. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі – тек жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысуымен органикалық заттар түзіледі. Егіншілік заңдары: өсімдік тіршілік факторларының физиологиялық жағынан тепе-теңдігі және бір-бірімен алмастыруға болмайтындығы, минимум, оптимум, максимум, өсімдік тіршілігі факторларының бір мезгілде және бірлесіп әрекет ету, қайтарым заңдары. Оларды Қазақстанның аймақтары бойынша жоғары және сапалы өнім алу үшін пайдалану. Өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың оның өсіп-өну процесінде әрекеттестігі өте күрделі және жан-жақты болып келеді. Осы әрекеттестіктердің заңдылықтарын айқындау жұмыстары көптен бері жүргізіліп келеді. Сонымен, өнім алу процесінде өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың әрекет ету заңдылықтарын егіншіліктің жалпы заңдары дейді.
• Ауыспалы егісті жоспарлау» жөніндегі курстық жұмыс орындауға арналған әдістемелік нұсқау,Алматы,2003жыл
• Қ.Ш.Жаңабаев,Қазақстанда жиі кездесетін арамшөптер және олармен күрес» Алматы, 1994 жыл.
• 3.Ауыл шаруашылығын өркендету жүйесі жөніндегі ұсыныстар.Оңтүстік Қазақстан облысы» Алматы, 1994 жыл.
• Можаев Н.И. «Өсімдік шаруашылығы» Ақмола,1993жыл
• Әуезов Ә.Ә. «Егіншілік» Алматы 2005 жыл.
• 6.Жаңабаев Қ.Ш. «Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы» Алматы,1994 жыл.
• 7.Сүлейменова Н.Ш. «Егіншілік практикумы» Алматы 2003жыл
• Қ.Ш.Жаңабаев,Қазақстанда жиі кездесетін арамшөптер және олармен күрес» Алматы, 1994 жыл.
• 3.Ауыл шаруашылығын өркендету жүйесі жөніндегі ұсыныстар.Оңтүстік Қазақстан облысы» Алматы, 1994 жыл.
• Можаев Н.И. «Өсімдік шаруашылығы» Ақмола,1993жыл
• Әуезов Ә.Ә. «Егіншілік» Алматы 2005 жыл.
• 6.Жаңабаев Қ.Ш. «Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы» Алматы,1994 жыл.
• 7.Сүлейменова Н.Ш. «Егіншілік практикумы» Алматы 2003жыл
Қазақстан Республикасының Ауыл Шаруашылығы Министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті
Кафедра: Агрономия
Реферат
Тақырыбы: Егістік жұмыстардың технологиясы себу, күтіп-баптау, сұрыптау, жинау және есептеу.
Орындаған: Қалисаев Қ. ЗР-407
Қабылдаған: Абдразаков Е.
Алматы 2016ж
Жоспары
І . Кіріспе
ІІ . Негізгі бөлім
2.1 Сұрыптау әдістері мен түрлері
2.2 Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері
2.3 Себу мөлшерін есептеу әдістемесі
2.4 Егістікті күтіп-баптау
ІІІ . Қорытынды
ІV . Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ауыл шаруашылығы оның негізгі саласы егін шаруашылығының басты міндеті- халықты жеткілікті мөлшерде сапалы азық-түлікпен, өнеркәсіпті шикізат қорымен қамтамасыз ету,сондай-ақ мал шаруашылығында тиісті жем-шөп қорын дайындау. Бұл міндетті орындау үшін егін шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыра беру, оның тұрақтылығын қамтамасыз ету,сапасын жоғарылатып өзіндік құнын төмендету қажет. Осы аталған мақсатты іске асырудың қазіргі таңдағы тиімді жолы егін шаруашылығын интенсивті (қарқынды) түрде дамыту болады. Ол үшін саланы химияландыру, мелиороциялау және механикаландыру жұмыстары толыққанды жүзеге асырылуы қажет. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі-жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысумен органикалық заттар түзіледі (фотосинтез процесі), яғни күннің кинетикалық энергиясы өсімдік органикалық заттарының потенциалды энергиясына айналады. Күн сәулесінің жер бетіне түсуі әр түрлі болуына байланысты егін шаруашылығының тағы бір ерекшелігі оның маусымдылығы. Бұл ерекшелік егін шаруашылығында орындалатын процестерді дер кезінде және жоғары сапада орындау қажеттілігін талап етеді.Өсімдік өнімдері ұзақ уақытқа жарамайтындықтан оларды жылда өндіріп отыруға тура келеді, яғни егін шарушылығының тағы бір ерекшелігі-оның үзіліссіздігі,атап айтатын болсақ жұмыс істеудің толассыз жүріп отыруы. Егіншілік- келешеке мамандарға топырақтың құнарлығын арттыру, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің жалпы мәселелері туралы білім беретін маңызды агрономиялық пән. Бұл пәнді оқудың нәтижесінде студент топырақтың құнарлығын арттыруды, арамшөптермен күресуді,ауыспалы егістерді жоспарлауды,енгізу және игеруді, топырақ өңдеу тәсілдерін, оның сапасын бақылауды,егіншілік жүйелерінің негіздерін үйреніп, оларды іске асыру жоларын жасауға дағдылануы керек. Осының нәтижесінде студенттің агрономиялық ой-өрісі пайда болады, болашақ маман ретінде көптеген шаралардың өндірісте қолдануын шеше алуа мүмкіндік алады.
Ауылшаруашылық дақылдарының өсімдік тіршілігі факторларымен қамтамасыз етілуі - жоғары өнім алудың кепілі. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі - тек жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысуымен органикалық заттар түзіледі. Егіншілік заңдары: өсімдік тіршілік факторларының физиологиялық жағынан тепе-теңдігі және бір-бірімен алмастыруға болмайтындығы, минимум, оптимум, максимум, өсімдік тіршілігі факторларының бір мезгілде және бірлесіп әрекет ету, қайтарым заңдары. Оларды Қазақстанның аймақтары бойынша жоғары және сапалы өнім алу үшін пайдалану. Өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың оның өсіп-өну процесінде әрекеттестігі өте күрделі және жан-жақты болып келеді. Осы әрекеттестіктердің заңдылықтарын айқындау жұмыстары көптен бері жүргізіліп келеді. Сонымен, өнім алу процесінде өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың әрекет ету заңдылықтарын егіншіліктің жалпы заңдары дейді.
Еліміздің ауыл шаруашылығы өндірісі негізінен екі саланы -өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын біріктіреді. Бұл салаларды қарқынды дамытып қана қоймай, азық-түліктің өзіндік құнын азайтып, аталған салаларда еңбек өнімділігін анағұрлым арттыра отырып, бәсекеге қабілетті өнімдер өндіру күн тәртібінде тұрған мәселердің бірі.
Біздің елімізде өсімдік шаруашылығы ауыл шаруашылығының бір саласы ретінде басымдыққа ие. Өсімдік шаруашылығының негізгі құралы - жасыл өсімдіктер, оның ішінде ауыл шаруашылығы дақылдары қоректік заттардың негізгі көзі болып табылады.
2.1 Сұрыптау әдістері мен түрлері
Сұрыптау (Селекция; selection; Сортировка; sorting) баламалар арасынан таңдау; шақырулардың сұрыптаулық тізбесіне қосылған терминалды немесе оның құрауышын адрестеу; белгілі бір ережеге сәйкес жиын элементтерін топ бойынша үлестіру. Сұрыптаудың бір түрі мәліметгерді сұрыптау нышанының мәндерінің өсуі немесе кемуі бойынша ретке келтіру.
Сұрыптау терминінің біріне-бірі жақын екі мәні бар: Адамға сапасы және қасиеттері үшін пайдалы жануарлар қолтұқымының, өсімдіктер іріктемесінің, ұсақ ағзалар себінділерінің жаңа туындыларын шығару үдерістері сұрыптау деп түсіндіріледі. Осы тұрғыдан алғанда сұрыптау бұрынғы тарихка дейінгі дәуірде басталған үдеріс болып есептеледі. Алғашқы адамдар ең алғаш жабайы жануарларды қолға үйретіп, тұңғыш рет өсімдіктерді еге бастаған сәттен бастап сұрыптау жүзеге аса бастады.
Сұрыптау дегеніміз - жануарлар қолтұқымын, өсімдіктер іріктемесін және ұсақ ағзалардың таза дақылдарының жаңа туындыларын шығарудың теориялық негіздері және әдістерін жетілдірумен шұғылданатын ғылым. Осы тұрғыдан алғанда сұрыптау XIX ғасырдың ортасынан бері өмір сүре бастады, өйткені сұрыптаудың теориялық негізі генетика және эволюциялық теория болып табылады. Селекция - жануарладың асыл тұқымын,өсімдіктердің сорттарын, микроорганизмдердің штаммаларын шығарудың,жаңартудың әдістерін және биологиялық негізін зерттейтін ғылым.
Сұрыптау мақсаты - көптеген сұрыпталған обьектінің ішінен белгілі бір элементті іздеуді оңайлату. Ақпараттық жүйелерде мәліметтерді сұрыптаудың маңызы өте зор.
Сұрыптау өсімдіктер селекциясының негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Сұрыптау әдістері өсімдіктің белгілі бір түрінің көбею формасына байланысты. Сұрыптау - жаппай және жеке болып екі негізгі формаға бөлінеді.
Жаппай сұрыптау. Жаппай сұрыптау дегеніміз бастапқы материалдан селекционер үшін тиімді белгілері бар особьтар топтарын бөліп алу. Жаппай сұрыптау айқас тозаңданатын өсімдіктерге жиі қолданылады. Қарабидайдың көп тараған (мысалы Вятка сорты) сорттары осы жолмен шығарылған. Жаппай сұрыптау арқылы біртекті генотиптік материал бөліп алуға болмайды, өйткені айқас тозаңданатын өсімдіктер популяцияларында әрқашан да көптеген гетерозиготалық особьтар болады. Жалпы сұрыптау әдетте келесі бірқатар ұрпақта әлденеше рет, кейде бір рет қолданылады.
Жеке сұрыптау. Жеке сұрыптау адамдардың назарын аударатын белгілері бар және олардан ұрпақ алуға болатын жекелеген особьтарды бөліп алуға негізделеді. Ол да бір реттік немесе қайталанбалы бола алады. Бұл әдіс өздігінен тозаңданатын (бидай, арпа, сұлы) өсімдіктерге қолдануға қолайлы. Өздігінен тозаңданатын бір особьтың ұрпағын таза линия деп атайды. Жеке сұрыптау өздігінен тозаңдану арқасында гомозиготалық формалардан тұратын таза линия бөліп алуға әкеп соғады. (Гетерозиготалар санының кеміп, гомозиготалар санының артуына әкеп соғатфн моногибридтік шағылыстыруды естеріңе түсіріңдер). Жеке сұрыптаудың нәтижесінде бір немесе бірнеше гомозиготалық таза линия болып табылатын сорттар алынады. Алайда таза линия ішінде де мутация болып гетерозиготалы особьтар кездеседі. Вегетативтік жолмен көбейетін өсімдіктер сорттарында шаруашылыққа пайдалы блгілері бар кез-келген гетерозиготалы форманы сақтап, көбейтуге болады. Жынысты жолмен көбейгенде гетерозиготалы особьтардан тұратын сорттардың қасиеттері сақталмайды және олар ажырай бастайды.
Селекцияның негізгі әдістері: сұрыптау, будандастыру, мутациялық селекция. Адамның қатысуымен жүретін сұрыптауды қолдан аррыптау деп атайды. Чарлз Дарвин өзінің қолдан сұрыптау туралы ілімінде оның екі түрін анықтаған: мақсатсыз және мақсатты сұрыптау. Адамдар жануарларды үй жағдайына қолға үйретудің алғашқы кезеңінде мақсатсыз сұрыптауды пайдаланды. Олар өздеріне ыңғайлы, жуас ұрпақ өрбітетін малдар мен мол өнім беретін өсімдіктердің түрін қалдырып, қолға үйретуге қиын, мінез-құлқы шәлкес малдарды жойып немесе күштеп үйретуге тырысты. Сонымен адам санасыз сұрыптаудың арқасында малдарды мінез- құлқына қарап, біртіндеп үй жағдайына үйрете бастады. Мысалы, қазіргі иттердің арғы тегі қасқыр екені анықталды. Жануарлармен қатар өсімдіктерді де санасыз сұрыптады. Мысалы, астық тұқымдас өсімдіктердің жабайы түрінің орта жағдайына бейімделуіне байланысты масағы сынғыш келеді. Олардың масағынан дәндері төгіліп тұрады. Адам бидай өнімін жинау барысында масағы мықты өсімдіктерді сұрыптау арқылы оның осы уақыттағы мәдени түрін алды. Санасыз сұрыптаудың нәтижесінде біртіндеп малдардың тұқымы мен өсімдіктердің түрлері жаңара түсті. Әйтсе де, осы санасыз сұрыптау, барлық мәдени өсімдіктердің, үй жануарларының алуан түрлілігінің шығуына ықпалын тигізді. Саналы сұрыптау. Үй жағдайында жануарлар мен өсімдіктерді өсіру кезінде, адамдар бағалы, пайдалы белгілері бар ата-аналық даралар өздеріне ұқсас, жетілген ұрпақ әкелетінін байқаған. Оларды бірнеше ұрпақ бойы қадағалап, көбейтіп, өсіріп отырған. Адам саналы сұрыптау барысында белгілі бір мақсат қойып, қандай нәтиже шығатынын да болжай алады. Осы сұрыптаудың нәтижесінде жануарлардың белгілері өзгеріп, адам қажетіне керек, жабайы ата тегінен өзгеше, жаңа түрлері пайда болады. Сұрыптаудың шығармашылық маңызы осында. Қолдан сұрыптаудың екі түрі бар. Ол -- жаппай және жеке сұрыптау. Жаппай сұрыптау деп фенотипі (сыртқы белгілері, қасиеттері) бойынша сұрыптауды айтады. Мұнда генотип есепке алынбайды, фенотип жағынан бірдей даралардың тобын іріктейді. Жеке сұрыптау кезінде жекеленген өсімдіктің немесе жануарлардың біреуін іріктеп, оның ұрпақтарының генотипін зерттейді. Ұрпақтарына бағалы, қажетті қасиеттер мен белгілерін тұрақты беретін дараларды сұрыптайды. Жеке сұрыптаудың маңызы генотипі жағынан бағалы бір дарадан көп ұрпақ алуға болатынында. Мысалы, қолдан ұрықтандырудың тәсілдерін пайдалана отырып, бір бұқадан, қошқардан ондаған, жүздеген ұрпақ алуға болады. Жеке сұрыптаудың жаппай сұрыптаумен салыстырғанда маңыздылығы жоғары. Өсімдіктерде жеке сұрыптауды кеңінен қолданады. Кез келген өсімдікті оның ұрпағы бойынша бағалау жүргізу үшін жеке-жеке көбейтіп, таза сорттармақ жағдайына жеткізеді. Таза сорттармақ, дегеніміз -- бір жұп ата-анадан тараған белгілері бойынша гомозиготалы ұрпақтар. Адам қолдан сұрыптаудың әдістері арқылы популяцияда қажетті, бағалы белгілері бар дараларды көбейтеді.
2.2 Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері
Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері. Жоспарланған (бағдарламаланған) өнімге тыңайтқыш мөлшерін анықтайтын тепе-теңдік (баланстық) әдісі бірнеше модификациялардан тұрады, оның ішінде кең тарағандары:
а) элементар баланс әдісі;
б) жоспарланған қосымша өнімге;
в) нормативтік баланс әдісі;
Есеп айыратын балансты топтар әдісін қолданғанда (а және б модификациялары) баланстың шығыс бөлігінде жоспарланған (бағдарламаланған) өніммен бірге шығарылатын қоректік заттар, әрбір қосалқы өніммен (астық, құрғақ зат) нақты сан мөлшерінде қоректік заттар (N, P2O5, K2O) шығарылатынын еске ала отырып есептелінеді.
Баланстың кіріс бөлігінде топырақтағы сіңімді қоректік зат, енгізілген тыңайтқыш мөлшері және топырақ пен тыңайтқыштан қоректік заттарды пайдалану коэффиценттері, ал олардың мөлшері өсіп - жетілу кезеңіндегі топырақтың ылғалмен қамтамасыз етілу деңгейіне дақылдың өсіру технологиясына байланысты.
Сондықтан, қазіргі уақытта тыңайтқыш мөлшерін есептеудің бірнеше әдістері бар, дегенмен олардың негізінде қоректік заттардың шығарылуы және топырақ пен тыңайтқыштан пайдалану коэффиценттері туралы мәліметтер бар. Каюмов М.К. (1989) бұл классификацияларға қосымша мәліметтер енгізді және есептеу әдістерін төмендегідей белгілері бойынша 4 топқа бөлген:
1. Жоспарланған өнімге, топырақ құнарлылығын және енгізілген туктен қоректік элементтердің пайдаланылуы есепке алынған қоректік заттардың шығарылуы бойынша.
2. Жоспарланған қосымша өнімге, тыңайтқыш енгізбегенде өнім деңгейі белгілі болғанда және топырақ құнарлылығы тиімділігінің есебінен потенциалдық мүмкін өнім.
3. Бірінші және екінші топ көрсеткіштері бойынша, бірақ топырақ құнарлылығын ары қарай жоғарылату есебімен.
4. Топырақты баллдық әдіспен бағалау бойынша, анықталған дақыл өнімінің бір баллдық құндылығында және тыңайтқыштан қосылу мүмкіндігі.
Жоғарыда аталған әдістердің ішінен бірінші әдісті - элементарлық баланс әдісін толығырақ қарастырамыз, яғни ол өз ішінде қарқынды, экстенсивті және жетімсіздік (нөлдік) болып бөлінеді:
Қарқынды (жағымды) - егер қоректік заттардың топыраққа келіп түсуі олардың өніммен шығарылатын және топырақ пен тыңайтқыштан шығындалуы артып кетсе.
Экстенсивті (жағымсыз немесе жетімсіздік) - егер өніммен шығарылатын және шығындалған қоректік заттар мөлшері олардың топыраққа келіп түсуінен артып кетсе.
Жетімсіздік (нөлдік) - егер кіріс пен шығыс бөлімдері және қоректік заттар тең болса.
Нормативтік баланс әдісінің ерекшелігі қоректік заттардың кіріс және шығыс бөлігінің барлық бөлімдерін егжей - текжейлі тәтпіштеп есептейді.
Кіріс бөлігінде - топыраққа қоректік заттардың тыңайтқышпен, тұқымдармен келіп түсуі, бұршақ тұқымдас дақылдардың түйнек бактерияларының азоты мен екінші әрекеттегі бактериялар - азотфиксаторлардың жиналуы және сөзсіз топырақтың тиімді құнарлылығы есептеледі.
Шығыс бөлігі - танаптан өніммен бірге шығарылған қоректік заттар, жер бетінен сумен ағып кету арқылы топырақтан және тыңайтқыштан шығындалған қоректік заттар, инфильтрация (жауын, өзен, көл суларының тау жыныстарындағы жарықшалар мен кеуектер арқылы жерге сіңуі), газ тәрізді шығын (мысалы, азоттың денитрификациясы). Нормативтік баланс әдісі өте күрделі, оны шаруашылық жағдайында кең көлемде қолдану қиын, сондықтан, әдетте баланстық әдіс элементтерін ұзақ уақыт және тереңірек оқып білу үшін арнайы тәжірибелер жүргізу қажет.
Осыған байланысты нормативтік баланс әдісінің екі модификациясын қолдану ұсынылған: толық немесе экологиялық (биологиялық) және жеңілдетілген (шаруашылық).
Бұл әдістің бірінші модификациясында қоректік заттардың кіріс пен шығыс бөлігінің барлық бөлімдері есептелінеді, ал екінші модификациясында - кіріс бөлімдерінің қалдықтарымен, тұқымдарымен, азотфиксатор-бактерияларымен келіп түскен қоректік заттар есептелінбейді және шығыс бөлігінде топырақтан шығындалған қоректік заттар мөлшері, жинақтап келгенде бүл бөлімдер тең ретінде қабылданады.
Тыңыйтқыш мөлшерін есептеудегі негізгі бағыттар. Топырақ құнарлылығын есепке алып, тыңайтқыш жүйесін әзірлеу өнімді бағдарламалаудың негізгі бір ұстанымы болып табылады. Бағдарламаланған өнім деңгейін алумен тығыз байланысты мәселелерді шешуде, есептеу әдісін негіздеуде және тыңайтқыштың оңтайлы мөлшерін қолдануда төмендегідей жағдайларға көңіл аударған дұрыс:
1. Бағдарламаланған өнім деңгейіне қол жеткізу үшін өсімдіктердің қоректік заттарға қажетсінуін қамтамасыз ету.
2. Топырақтың құнарлылығын сақтауды және оны одан әрі жоғарылатуды қамтамасыз ету.
3. Жер асты суларының, су қоймаларының және т.б. тыңайтқыштармен ластануын қысқарту, қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету.
Қазіргі уақытта тыңайтқыш мөлшерін есептеудің екі негізгі бағыты бар.
Бірінші бағыты - белгілі бір аймақтың нақты топырақ жағдайына тән, жүргізілген танаптық тәжірибелердің нәтижелеріне негізделген, яғни мұнда топырақтың агрохимиялық құрамы анықталған соң енгізілген тыңайтқыштар мөлшеріне сәйкес түзетулер енгізіледі. Бұл бағыттар Д.Н. Прянишников, А.В. Соколов, С.В. Щерба, П.Г. Найдин, А.Г. Дояренко және т.б. жұмыстарымен негізделген.
Тыңайтқыштарды енгізу мөлшеріне сәйкес түзетулер енгізу арқылы күрделі қателіктерден құтылуға болады, дегенмен көбінесе енгізілген тыңайтқыштардың жоғары тиімділігіне қол жеткізіле бермейді, себебі шектеуші факторлар - ылғалмен қамтамасыз етілуі, топырақтың тиімді құнарлылығы бойынша нақты мүмкін өнім деңгейі есепке алынбайды. Тыңайтқыштардың орташа мөлшері эмперикалық жолмен белгіленеді, себебі белгілі бір дақылға қажетті азоттың, фосфордың және калийдің оңтайлы санын анықтау үшін, топырақтың тиімді құнарлылығының және егістіктің ылғалмен қамтамасыз етілуінің және т.б. әртүрлі деңгейі есепке алынған, бірнеше варианттары бар тәжірибе жүргізуді талап етеді.
Екінші бағыт - бағдарламаланған өнімнің қоректік заттарға қажетсінуіне байланысты тыңайтқыш мөлшерін есептеуді қарастырады, мұнда негізгі және қосалқы өніммен қоректік заттардың шығындалуы, топырақтағы азоттың, фосфордың, калийдің мөлшері, олардың топырақтан және тыңайтқыштардан пайдалану коэффиценті, сонымен қатар тамыр және сабан қалдықтарында жинақталған минералды және органикалық тыңайтқыштардың соңғы әсерлері есепке алынады.
Қазіргі заманның ірі агрохимиктардың пікірінше тыңайтқыш мөлшерін есептегенде оңтайлы, тиімді және шегіне жеткен минералды тыңайтқыштар мөлшері деген түсініктерден шығу керек.
Оңтайлы - ауыспалы егіс айналымында топырақтың оңтайлы құнарлылық деңгейін бірте - бірте арттырып немесе сақтап қалу жағдайында 1 гектардан максималды таза пайда алу арқылы, сапалы жоғары өнімді алуды қамтамасыз ететін мөлшер.
Тиімді - өндірістік қалыптасқан ұйымдастыру - шаруашылық жағдайында 1га танаптан жақсы және қанағаттанарлық сапасы жоғары өнім шығуына мүмкіндік беретін және тыңайтқыш қолдану арқылы міндетті түрде эканомикалық тиімділік ала отырып топырақтың құнарлылығын қарқынды арттыру мөлшері.
Шегіне жеткен - қолданып отырған тыңайтқыш минималды өз шығынын өзі өтейтін жағдайда, ал ол шаруашылықта тыңайтқышты алуына және енгізуіне көп қаражат болған жағдайда ғана мүмкін, тиісті сапасы бар максималды мүмкін өнім деңгейін қамтамасыз ететін мөлшер.
Шаруашылықтар эканомикалық жағдайына байланысты сол немесе басқа тыңайтқыштардың енгізу деңгейін қолдана алады, бірақ алдынғы екеуінің - тиімді және оңтайлының артықшылығы бар, дегенмен экономикалық әсері және енгізілген мөлшердің сатылып алынуы жағынан алғанда тыңайтқыштардың тиімді енгізу мөлшерін қолданудың маңызы зор.
Ірі агрохимик Минеев В.Г. (1990) жазған: Өнімді бағдарламалаудың жеке бір бөлімдерінен тек қана егіншіліктің барлық кешенін жүзеге асырылуына белсенді ауысу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті
Кафедра: Агрономия
Реферат
Тақырыбы: Егістік жұмыстардың технологиясы себу, күтіп-баптау, сұрыптау, жинау және есептеу.
Орындаған: Қалисаев Қ. ЗР-407
Қабылдаған: Абдразаков Е.
Алматы 2016ж
Жоспары
І . Кіріспе
ІІ . Негізгі бөлім
2.1 Сұрыптау әдістері мен түрлері
2.2 Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері
2.3 Себу мөлшерін есептеу әдістемесі
2.4 Егістікті күтіп-баптау
ІІІ . Қорытынды
ІV . Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ауыл шаруашылығы оның негізгі саласы егін шаруашылығының басты міндеті- халықты жеткілікті мөлшерде сапалы азық-түлікпен, өнеркәсіпті шикізат қорымен қамтамасыз ету,сондай-ақ мал шаруашылығында тиісті жем-шөп қорын дайындау. Бұл міндетті орындау үшін егін шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыра беру, оның тұрақтылығын қамтамасыз ету,сапасын жоғарылатып өзіндік құнын төмендету қажет. Осы аталған мақсатты іске асырудың қазіргі таңдағы тиімді жолы егін шаруашылығын интенсивті (қарқынды) түрде дамыту болады. Ол үшін саланы химияландыру, мелиороциялау және механикаландыру жұмыстары толыққанды жүзеге асырылуы қажет. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі-жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысумен органикалық заттар түзіледі (фотосинтез процесі), яғни күннің кинетикалық энергиясы өсімдік органикалық заттарының потенциалды энергиясына айналады. Күн сәулесінің жер бетіне түсуі әр түрлі болуына байланысты егін шаруашылығының тағы бір ерекшелігі оның маусымдылығы. Бұл ерекшелік егін шаруашылығында орындалатын процестерді дер кезінде және жоғары сапада орындау қажеттілігін талап етеді.Өсімдік өнімдері ұзақ уақытқа жарамайтындықтан оларды жылда өндіріп отыруға тура келеді, яғни егін шарушылығының тағы бір ерекшелігі-оның үзіліссіздігі,атап айтатын болсақ жұмыс істеудің толассыз жүріп отыруы. Егіншілік- келешеке мамандарға топырақтың құнарлығын арттыру, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің жалпы мәселелері туралы білім беретін маңызды агрономиялық пән. Бұл пәнді оқудың нәтижесінде студент топырақтың құнарлығын арттыруды, арамшөптермен күресуді,ауыспалы егістерді жоспарлауды,енгізу және игеруді, топырақ өңдеу тәсілдерін, оның сапасын бақылауды,егіншілік жүйелерінің негіздерін үйреніп, оларды іске асыру жоларын жасауға дағдылануы керек. Осының нәтижесінде студенттің агрономиялық ой-өрісі пайда болады, болашақ маман ретінде көптеген шаралардың өндірісте қолдануын шеше алуа мүмкіндік алады.
Ауылшаруашылық дақылдарының өсімдік тіршілігі факторларымен қамтамасыз етілуі - жоғары өнім алудың кепілі. Егін шаруашылығының басқа салалардан басты ерекшелігі - тек жасыл өсімдіктерде бейорганикалық заттардан күн сәулесінің қатысуымен органикалық заттар түзіледі. Егіншілік заңдары: өсімдік тіршілік факторларының физиологиялық жағынан тепе-теңдігі және бір-бірімен алмастыруға болмайтындығы, минимум, оптимум, максимум, өсімдік тіршілігі факторларының бір мезгілде және бірлесіп әрекет ету, қайтарым заңдары. Оларды Қазақстанның аймақтары бойынша жоғары және сапалы өнім алу үшін пайдалану. Өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың оның өсіп-өну процесінде әрекеттестігі өте күрделі және жан-жақты болып келеді. Осы әрекеттестіктердің заңдылықтарын айқындау жұмыстары көптен бері жүргізіліп келеді. Сонымен, өнім алу процесінде өсімдік тіршілігіне қажетті факторлардың әрекет ету заңдылықтарын егіншіліктің жалпы заңдары дейді.
Еліміздің ауыл шаруашылығы өндірісі негізінен екі саланы -өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын біріктіреді. Бұл салаларды қарқынды дамытып қана қоймай, азық-түліктің өзіндік құнын азайтып, аталған салаларда еңбек өнімділігін анағұрлым арттыра отырып, бәсекеге қабілетті өнімдер өндіру күн тәртібінде тұрған мәселердің бірі.
Біздің елімізде өсімдік шаруашылығы ауыл шаруашылығының бір саласы ретінде басымдыққа ие. Өсімдік шаруашылығының негізгі құралы - жасыл өсімдіктер, оның ішінде ауыл шаруашылығы дақылдары қоректік заттардың негізгі көзі болып табылады.
2.1 Сұрыптау әдістері мен түрлері
Сұрыптау (Селекция; selection; Сортировка; sorting) баламалар арасынан таңдау; шақырулардың сұрыптаулық тізбесіне қосылған терминалды немесе оның құрауышын адрестеу; белгілі бір ережеге сәйкес жиын элементтерін топ бойынша үлестіру. Сұрыптаудың бір түрі мәліметгерді сұрыптау нышанының мәндерінің өсуі немесе кемуі бойынша ретке келтіру.
Сұрыптау терминінің біріне-бірі жақын екі мәні бар: Адамға сапасы және қасиеттері үшін пайдалы жануарлар қолтұқымының, өсімдіктер іріктемесінің, ұсақ ағзалар себінділерінің жаңа туындыларын шығару үдерістері сұрыптау деп түсіндіріледі. Осы тұрғыдан алғанда сұрыптау бұрынғы тарихка дейінгі дәуірде басталған үдеріс болып есептеледі. Алғашқы адамдар ең алғаш жабайы жануарларды қолға үйретіп, тұңғыш рет өсімдіктерді еге бастаған сәттен бастап сұрыптау жүзеге аса бастады.
Сұрыптау дегеніміз - жануарлар қолтұқымын, өсімдіктер іріктемесін және ұсақ ағзалардың таза дақылдарының жаңа туындыларын шығарудың теориялық негіздері және әдістерін жетілдірумен шұғылданатын ғылым. Осы тұрғыдан алғанда сұрыптау XIX ғасырдың ортасынан бері өмір сүре бастады, өйткені сұрыптаудың теориялық негізі генетика және эволюциялық теория болып табылады. Селекция - жануарладың асыл тұқымын,өсімдіктердің сорттарын, микроорганизмдердің штаммаларын шығарудың,жаңартудың әдістерін және биологиялық негізін зерттейтін ғылым.
Сұрыптау мақсаты - көптеген сұрыпталған обьектінің ішінен белгілі бір элементті іздеуді оңайлату. Ақпараттық жүйелерде мәліметтерді сұрыптаудың маңызы өте зор.
Сұрыптау өсімдіктер селекциясының негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Сұрыптау әдістері өсімдіктің белгілі бір түрінің көбею формасына байланысты. Сұрыптау - жаппай және жеке болып екі негізгі формаға бөлінеді.
Жаппай сұрыптау. Жаппай сұрыптау дегеніміз бастапқы материалдан селекционер үшін тиімді белгілері бар особьтар топтарын бөліп алу. Жаппай сұрыптау айқас тозаңданатын өсімдіктерге жиі қолданылады. Қарабидайдың көп тараған (мысалы Вятка сорты) сорттары осы жолмен шығарылған. Жаппай сұрыптау арқылы біртекті генотиптік материал бөліп алуға болмайды, өйткені айқас тозаңданатын өсімдіктер популяцияларында әрқашан да көптеген гетерозиготалық особьтар болады. Жалпы сұрыптау әдетте келесі бірқатар ұрпақта әлденеше рет, кейде бір рет қолданылады.
Жеке сұрыптау. Жеке сұрыптау адамдардың назарын аударатын белгілері бар және олардан ұрпақ алуға болатын жекелеген особьтарды бөліп алуға негізделеді. Ол да бір реттік немесе қайталанбалы бола алады. Бұл әдіс өздігінен тозаңданатын (бидай, арпа, сұлы) өсімдіктерге қолдануға қолайлы. Өздігінен тозаңданатын бір особьтың ұрпағын таза линия деп атайды. Жеке сұрыптау өздігінен тозаңдану арқасында гомозиготалық формалардан тұратын таза линия бөліп алуға әкеп соғады. (Гетерозиготалар санының кеміп, гомозиготалар санының артуына әкеп соғатфн моногибридтік шағылыстыруды естеріңе түсіріңдер). Жеке сұрыптаудың нәтижесінде бір немесе бірнеше гомозиготалық таза линия болып табылатын сорттар алынады. Алайда таза линия ішінде де мутация болып гетерозиготалы особьтар кездеседі. Вегетативтік жолмен көбейетін өсімдіктер сорттарында шаруашылыққа пайдалы блгілері бар кез-келген гетерозиготалы форманы сақтап, көбейтуге болады. Жынысты жолмен көбейгенде гетерозиготалы особьтардан тұратын сорттардың қасиеттері сақталмайды және олар ажырай бастайды.
Селекцияның негізгі әдістері: сұрыптау, будандастыру, мутациялық селекция. Адамның қатысуымен жүретін сұрыптауды қолдан аррыптау деп атайды. Чарлз Дарвин өзінің қолдан сұрыптау туралы ілімінде оның екі түрін анықтаған: мақсатсыз және мақсатты сұрыптау. Адамдар жануарларды үй жағдайына қолға үйретудің алғашқы кезеңінде мақсатсыз сұрыптауды пайдаланды. Олар өздеріне ыңғайлы, жуас ұрпақ өрбітетін малдар мен мол өнім беретін өсімдіктердің түрін қалдырып, қолға үйретуге қиын, мінез-құлқы шәлкес малдарды жойып немесе күштеп үйретуге тырысты. Сонымен адам санасыз сұрыптаудың арқасында малдарды мінез- құлқына қарап, біртіндеп үй жағдайына үйрете бастады. Мысалы, қазіргі иттердің арғы тегі қасқыр екені анықталды. Жануарлармен қатар өсімдіктерді де санасыз сұрыптады. Мысалы, астық тұқымдас өсімдіктердің жабайы түрінің орта жағдайына бейімделуіне байланысты масағы сынғыш келеді. Олардың масағынан дәндері төгіліп тұрады. Адам бидай өнімін жинау барысында масағы мықты өсімдіктерді сұрыптау арқылы оның осы уақыттағы мәдени түрін алды. Санасыз сұрыптаудың нәтижесінде біртіндеп малдардың тұқымы мен өсімдіктердің түрлері жаңара түсті. Әйтсе де, осы санасыз сұрыптау, барлық мәдени өсімдіктердің, үй жануарларының алуан түрлілігінің шығуына ықпалын тигізді. Саналы сұрыптау. Үй жағдайында жануарлар мен өсімдіктерді өсіру кезінде, адамдар бағалы, пайдалы белгілері бар ата-аналық даралар өздеріне ұқсас, жетілген ұрпақ әкелетінін байқаған. Оларды бірнеше ұрпақ бойы қадағалап, көбейтіп, өсіріп отырған. Адам саналы сұрыптау барысында белгілі бір мақсат қойып, қандай нәтиже шығатынын да болжай алады. Осы сұрыптаудың нәтижесінде жануарлардың белгілері өзгеріп, адам қажетіне керек, жабайы ата тегінен өзгеше, жаңа түрлері пайда болады. Сұрыптаудың шығармашылық маңызы осында. Қолдан сұрыптаудың екі түрі бар. Ол -- жаппай және жеке сұрыптау. Жаппай сұрыптау деп фенотипі (сыртқы белгілері, қасиеттері) бойынша сұрыптауды айтады. Мұнда генотип есепке алынбайды, фенотип жағынан бірдей даралардың тобын іріктейді. Жеке сұрыптау кезінде жекеленген өсімдіктің немесе жануарлардың біреуін іріктеп, оның ұрпақтарының генотипін зерттейді. Ұрпақтарына бағалы, қажетті қасиеттер мен белгілерін тұрақты беретін дараларды сұрыптайды. Жеке сұрыптаудың маңызы генотипі жағынан бағалы бір дарадан көп ұрпақ алуға болатынында. Мысалы, қолдан ұрықтандырудың тәсілдерін пайдалана отырып, бір бұқадан, қошқардан ондаған, жүздеген ұрпақ алуға болады. Жеке сұрыптаудың жаппай сұрыптаумен салыстырғанда маңыздылығы жоғары. Өсімдіктерде жеке сұрыптауды кеңінен қолданады. Кез келген өсімдікті оның ұрпағы бойынша бағалау жүргізу үшін жеке-жеке көбейтіп, таза сорттармақ жағдайына жеткізеді. Таза сорттармақ, дегеніміз -- бір жұп ата-анадан тараған белгілері бойынша гомозиготалы ұрпақтар. Адам қолдан сұрыптаудың әдістері арқылы популяцияда қажетті, бағалы белгілері бар дараларды көбейтеді.
2.2 Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері
Тыңайтқыш мөлшерін есептеу әдістері. Жоспарланған (бағдарламаланған) өнімге тыңайтқыш мөлшерін анықтайтын тепе-теңдік (баланстық) әдісі бірнеше модификациялардан тұрады, оның ішінде кең тарағандары:
а) элементар баланс әдісі;
б) жоспарланған қосымша өнімге;
в) нормативтік баланс әдісі;
Есеп айыратын балансты топтар әдісін қолданғанда (а және б модификациялары) баланстың шығыс бөлігінде жоспарланған (бағдарламаланған) өніммен бірге шығарылатын қоректік заттар, әрбір қосалқы өніммен (астық, құрғақ зат) нақты сан мөлшерінде қоректік заттар (N, P2O5, K2O) шығарылатынын еске ала отырып есептелінеді.
Баланстың кіріс бөлігінде топырақтағы сіңімді қоректік зат, енгізілген тыңайтқыш мөлшері және топырақ пен тыңайтқыштан қоректік заттарды пайдалану коэффиценттері, ал олардың мөлшері өсіп - жетілу кезеңіндегі топырақтың ылғалмен қамтамасыз етілу деңгейіне дақылдың өсіру технологиясына байланысты.
Сондықтан, қазіргі уақытта тыңайтқыш мөлшерін есептеудің бірнеше әдістері бар, дегенмен олардың негізінде қоректік заттардың шығарылуы және топырақ пен тыңайтқыштан пайдалану коэффиценттері туралы мәліметтер бар. Каюмов М.К. (1989) бұл классификацияларға қосымша мәліметтер енгізді және есептеу әдістерін төмендегідей белгілері бойынша 4 топқа бөлген:
1. Жоспарланған өнімге, топырақ құнарлылығын және енгізілген туктен қоректік элементтердің пайдаланылуы есепке алынған қоректік заттардың шығарылуы бойынша.
2. Жоспарланған қосымша өнімге, тыңайтқыш енгізбегенде өнім деңгейі белгілі болғанда және топырақ құнарлылығы тиімділігінің есебінен потенциалдық мүмкін өнім.
3. Бірінші және екінші топ көрсеткіштері бойынша, бірақ топырақ құнарлылығын ары қарай жоғарылату есебімен.
4. Топырақты баллдық әдіспен бағалау бойынша, анықталған дақыл өнімінің бір баллдық құндылығында және тыңайтқыштан қосылу мүмкіндігі.
Жоғарыда аталған әдістердің ішінен бірінші әдісті - элементарлық баланс әдісін толығырақ қарастырамыз, яғни ол өз ішінде қарқынды, экстенсивті және жетімсіздік (нөлдік) болып бөлінеді:
Қарқынды (жағымды) - егер қоректік заттардың топыраққа келіп түсуі олардың өніммен шығарылатын және топырақ пен тыңайтқыштан шығындалуы артып кетсе.
Экстенсивті (жағымсыз немесе жетімсіздік) - егер өніммен шығарылатын және шығындалған қоректік заттар мөлшері олардың топыраққа келіп түсуінен артып кетсе.
Жетімсіздік (нөлдік) - егер кіріс пен шығыс бөлімдері және қоректік заттар тең болса.
Нормативтік баланс әдісінің ерекшелігі қоректік заттардың кіріс және шығыс бөлігінің барлық бөлімдерін егжей - текжейлі тәтпіштеп есептейді.
Кіріс бөлігінде - топыраққа қоректік заттардың тыңайтқышпен, тұқымдармен келіп түсуі, бұршақ тұқымдас дақылдардың түйнек бактерияларының азоты мен екінші әрекеттегі бактериялар - азотфиксаторлардың жиналуы және сөзсіз топырақтың тиімді құнарлылығы есептеледі.
Шығыс бөлігі - танаптан өніммен бірге шығарылған қоректік заттар, жер бетінен сумен ағып кету арқылы топырақтан және тыңайтқыштан шығындалған қоректік заттар, инфильтрация (жауын, өзен, көл суларының тау жыныстарындағы жарықшалар мен кеуектер арқылы жерге сіңуі), газ тәрізді шығын (мысалы, азоттың денитрификациясы). Нормативтік баланс әдісі өте күрделі, оны шаруашылық жағдайында кең көлемде қолдану қиын, сондықтан, әдетте баланстық әдіс элементтерін ұзақ уақыт және тереңірек оқып білу үшін арнайы тәжірибелер жүргізу қажет.
Осыған байланысты нормативтік баланс әдісінің екі модификациясын қолдану ұсынылған: толық немесе экологиялық (биологиялық) және жеңілдетілген (шаруашылық).
Бұл әдістің бірінші модификациясында қоректік заттардың кіріс пен шығыс бөлігінің барлық бөлімдері есептелінеді, ал екінші модификациясында - кіріс бөлімдерінің қалдықтарымен, тұқымдарымен, азотфиксатор-бактерияларымен келіп түскен қоректік заттар есептелінбейді және шығыс бөлігінде топырақтан шығындалған қоректік заттар мөлшері, жинақтап келгенде бүл бөлімдер тең ретінде қабылданады.
Тыңыйтқыш мөлшерін есептеудегі негізгі бағыттар. Топырақ құнарлылығын есепке алып, тыңайтқыш жүйесін әзірлеу өнімді бағдарламалаудың негізгі бір ұстанымы болып табылады. Бағдарламаланған өнім деңгейін алумен тығыз байланысты мәселелерді шешуде, есептеу әдісін негіздеуде және тыңайтқыштың оңтайлы мөлшерін қолдануда төмендегідей жағдайларға көңіл аударған дұрыс:
1. Бағдарламаланған өнім деңгейіне қол жеткізу үшін өсімдіктердің қоректік заттарға қажетсінуін қамтамасыз ету.
2. Топырақтың құнарлылығын сақтауды және оны одан әрі жоғарылатуды қамтамасыз ету.
3. Жер асты суларының, су қоймаларының және т.б. тыңайтқыштармен ластануын қысқарту, қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету.
Қазіргі уақытта тыңайтқыш мөлшерін есептеудің екі негізгі бағыты бар.
Бірінші бағыты - белгілі бір аймақтың нақты топырақ жағдайына тән, жүргізілген танаптық тәжірибелердің нәтижелеріне негізделген, яғни мұнда топырақтың агрохимиялық құрамы анықталған соң енгізілген тыңайтқыштар мөлшеріне сәйкес түзетулер енгізіледі. Бұл бағыттар Д.Н. Прянишников, А.В. Соколов, С.В. Щерба, П.Г. Найдин, А.Г. Дояренко және т.б. жұмыстарымен негізделген.
Тыңайтқыштарды енгізу мөлшеріне сәйкес түзетулер енгізу арқылы күрделі қателіктерден құтылуға болады, дегенмен көбінесе енгізілген тыңайтқыштардың жоғары тиімділігіне қол жеткізіле бермейді, себебі шектеуші факторлар - ылғалмен қамтамасыз етілуі, топырақтың тиімді құнарлылығы бойынша нақты мүмкін өнім деңгейі есепке алынбайды. Тыңайтқыштардың орташа мөлшері эмперикалық жолмен белгіленеді, себебі белгілі бір дақылға қажетті азоттың, фосфордың және калийдің оңтайлы санын анықтау үшін, топырақтың тиімді құнарлылығының және егістіктің ылғалмен қамтамасыз етілуінің және т.б. әртүрлі деңгейі есепке алынған, бірнеше варианттары бар тәжірибе жүргізуді талап етеді.
Екінші бағыт - бағдарламаланған өнімнің қоректік заттарға қажетсінуіне байланысты тыңайтқыш мөлшерін есептеуді қарастырады, мұнда негізгі және қосалқы өніммен қоректік заттардың шығындалуы, топырақтағы азоттың, фосфордың, калийдің мөлшері, олардың топырақтан және тыңайтқыштардан пайдалану коэффиценті, сонымен қатар тамыр және сабан қалдықтарында жинақталған минералды және органикалық тыңайтқыштардың соңғы әсерлері есепке алынады.
Қазіргі заманның ірі агрохимиктардың пікірінше тыңайтқыш мөлшерін есептегенде оңтайлы, тиімді және шегіне жеткен минералды тыңайтқыштар мөлшері деген түсініктерден шығу керек.
Оңтайлы - ауыспалы егіс айналымында топырақтың оңтайлы құнарлылық деңгейін бірте - бірте арттырып немесе сақтап қалу жағдайында 1 гектардан максималды таза пайда алу арқылы, сапалы жоғары өнімді алуды қамтамасыз ететін мөлшер.
Тиімді - өндірістік қалыптасқан ұйымдастыру - шаруашылық жағдайында 1га танаптан жақсы және қанағаттанарлық сапасы жоғары өнім шығуына мүмкіндік беретін және тыңайтқыш қолдану арқылы міндетті түрде эканомикалық тиімділік ала отырып топырақтың құнарлылығын қарқынды арттыру мөлшері.
Шегіне жеткен - қолданып отырған тыңайтқыш минималды өз шығынын өзі өтейтін жағдайда, ал ол шаруашылықта тыңайтқышты алуына және енгізуіне көп қаражат болған жағдайда ғана мүмкін, тиісті сапасы бар максималды мүмкін өнім деңгейін қамтамасыз ететін мөлшер.
Шаруашылықтар эканомикалық жағдайына байланысты сол немесе басқа тыңайтқыштардың енгізу деңгейін қолдана алады, бірақ алдынғы екеуінің - тиімді және оңтайлының артықшылығы бар, дегенмен экономикалық әсері және енгізілген мөлшердің сатылып алынуы жағынан алғанда тыңайтқыштардың тиімді енгізу мөлшерін қолданудың маңызы зор.
Ірі агрохимик Минеев В.Г. (1990) жазған: Өнімді бағдарламалаудың жеке бір бөлімдерінен тек қана егіншіліктің барлық кешенін жүзеге асырылуына белсенді ауысу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz