Орман ағаштары және оларға зиян келтіретін аурулар

Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Орман ағаштары және оларға зиян келтіретін аурулар
2.2. Орман ағаштарының және бүршік, қылқан, тұқым зиянкестері
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Орман-тоғайлар қыста климаты суық,жазы жылы жақтарда болады. Мәңгі жасыл ағаштардың қыста да жапырақтары түспейді. Олар әлемнің солтүстік аудандарындағы ормандарда өседі. Көптеген жұмсақ климатты елдерде жапырақты ағаштар өседі. Олардың қысқа қарай жапырақтары түседі. Орманда ағаштың көпетген түрлері: қарағай, балқарағай, шырша, самырсын, қайың, тал, шетен, тобылғы, емен, үйенкі, қарағаш, тағы басқа жабайы жеміс ағаштары да кездеседі. Таңқурай, бүлдірген, орман жаңғағы, мүк, қына, саңырауқұлақ өседі. Орманның үш түрі болады: қылқан жапырақты, жапырақты және аралас. Қазақстанның солтүстігіндегі Оңтүстік Орал мен Алтайға дейінгі аймақтың жазықтарын алып жатыр. Біздің елімізде орманның үш түрін де кездестіруге болады. Қылқан жапырақты орман тауларда өседі.Тау беткейлерінде Тянь –Шань шыршалары, самырсындар биік болып көрініп тұрады. Аралас орманда шыршалар, самырсындар, көктерек, шетен, долана, тағы басқа ағаштар араласып өседі. Көкшетау, Баяндауыл, Қарқаралыда қайың, қарағай, батыс Оралда емен, терек, Оңтүстік Қазақстанда жаңғақ, ал тауларында арша өседі. Орман зиянкестері, ағаш, бұта өсімдіктерін зақымдайтын жәндіктер, кейбір кене түрлері, омыртқалы жануарлардан қоян, тышқан тұқымдас кемірушілер жатады. Қазақстанда орман зиянкестерінің ішінде жиі кездесетіні жәндіктер, қоректену түріне қарай: жапырақ жегілер (қылқан жапырақты да), дің кемірушілер, тамыр зиянкестері немесе топырақ мекендеушілер және жеміс, тұқым зиянкестері деп бөлінеді. Бұлардан көбелектер, құмырсқа, шыбындар, ткачтер тез көбейіп кететін болса, жапырақ жегілер, бізтұмсықтар, улы алагүліктер, т.б. біркелкі көбейіп, әсіресе жас ормандарда, саябақтарда, егін қорғау алқабында белгілі бір аймақта таралады.Дің зиянкестері негізінен қоңыздар (қабық қоңызы, сүген қоңыздар, зер қоңыздар, бізтұмсықтар), кейбір жарғақ қанаттылар (мүйіз құйрықтылар) және көбелектер (бұрғы көбелек, жылтыр көбелектер). Бұл зиянкестер ағаш тінін, сүрегін кеміреді, сапасын кемітеді, ағашты қуратады. Тамыр зиянкестеріне зауза қоңыздары, қарақоңыз, тақта мұртты қоңыздардың дернәсілдері жатады.

1. Дементьева М.И. Фитопатология. ─ М. : Колос, 1977. ─ 367 с.
2. Казенас Л.Д. Болезни сельскохозяйственных растений Казахстана. ─ Алматы: Кайнар, 1965. ─ 348 с.
3. Наумов Н.А. Методы микологических и фитопатологических исследований. ─ Л., 1937. ─ 270 с.
4. Абдрахманұлы О. Өсімдіктер систематикасы.Төменгі сатыдағы өсімдіктер Алматы: -«Ғалым» ғылыми баспа орталығы, 2003.-440б.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Орман ағаштары және оларға зиян келтіретін аурулар
2.2. Орман ағаштарының және бүршік, қылқан, тұқым зиянкестері
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Орман-тоғайлар қыста климаты суық,жазы жылы жақтарда болады. Мәңгі жасыл ағаштардың қыста да жапырақтары түспейді. Олар әлемнің солтүстік аудандарындағы ормандарда өседі. Көптеген жұмсақ климатты елдерде жапырақты ағаштар өседі. Олардың қысқа қарай жапырақтары түседі. Орманда ағаштың көпетген түрлері: қарағай, балқарағай, шырша, самырсын, қайың, тал, шетен, тобылғы, емен, үйенкі, қарағаш, тағы басқа жабайы жеміс ағаштары да кездеседі. Таңқурай, бүлдірген, орман жаңғағы, мүк, қына, саңырауқұлақ өседі. Орманның үш түрі болады: қылқан жапырақты, жапырақты және аралас. Қазақстанның солтүстігіндегі Оңтүстік Орал мен Алтайға дейінгі аймақтың жазықтарын алып жатыр. Біздің елімізде орманның үш түрін де кездестіруге болады. Қылқан жапырақты орман тауларда өседі.Тау беткейлерінде Тянь - Шань шыршалары, самырсындар биік болып көрініп тұрады. Аралас орманда шыршалар, самырсындар, көктерек, шетен, долана, тағы басқа ағаштар араласып өседі. Көкшетау, Баяндауыл, Қарқаралыда қайың, қарағай, батыс Оралда емен, терек, Оңтүстік Қазақстанда жаңғақ, ал тауларында арша өседі. Орман зиянкестері, ағаш, бұта өсімдіктерін зақымдайтын жәндіктер, кейбір кене түрлері, омыртқалы жануарлардан қоян, тышқан тұқымдас кемірушілер жатады. Қазақстанда орман зиянкестерінің ішінде жиі кездесетіні жәндіктер, қоректену түріне қарай: жапырақ жегілер (қылқан жапырақты да), дің кемірушілер, тамыр зиянкестері немесе топырақ мекендеушілер және жеміс, тұқым зиянкестері деп бөлінеді. Бұлардан көбелектер, құмырсқа, шыбындар, ткачтер тез көбейіп кететін болса, жапырақ жегілер, бізтұмсықтар, улы алагүліктер, т.б. біркелкі көбейіп, әсіресе жас ормандарда, саябақтарда, егін қорғау алқабында белгілі бір аймақта таралады.Дің зиянкестері негізінен қоңыздар (қабық қоңызы, сүген қоңыздар, зер қоңыздар, бізтұмсықтар), кейбір жарғақ қанаттылар (мүйіз құйрықтылар) және көбелектер (бұрғы көбелек, жылтыр көбелектер). Бұл зиянкестер ағаш тінін, сүрегін кеміреді, сапасын кемітеді, ағашты қуратады. Тамыр зиянкестеріне зауза қоңыздары, қарақоңыз, тақта мұртты қоңыздардың дернәсілдері жатады.

II. Негізгі бөлім
2.1. Орман ағаштары және оларға зиян келтіретін аурулар
Қылқан жапырақтылар орман ағаштарының көптген түрлері -- сүректі ағаш және бұта түрінде өсетін ашық тұқымды өсімдіктер класы. Қазақстанда 2 тұқымдасы бар: қарағай тұқымдасы -- қарағай, балқарағай, шырша, майқарағай және кипарис тұқымдасы -- арша, кипарис; мәңгі жасыл (қыста қылқаны түсіп қалатын балқарағайдан басқасы) өсімдіктер. Тұқымы арқылы, кейде вегетативтік жолмен өніп-өседі. Жапырағы қылқанды, жіңішке, түкті не қабыршақты болып біткен, сағақсыз, өркендері қысқа, шоқтанып орналасқан. Мамыр -- шілдеде гүлдеп, шілде -- тамызда жеміс береді. Қылқан жапырақтардың сүрегінен құрылыс материалдары жасалады, қағаз жасайтын үгінді, канифоль, скипидар. Жеміс ағаштары көптеген ауруларға шалдығады. Шекілдеуікті дақылдардың аса зиянды ауруларының бірі тазқотыр. Көктемі созылмалы және ылғалы мол жылдары бұл ауру қарқынды дамиды. Аталған кеселдің дамуына және кең таралуына ауа райының ықпалы зор. Тат, әртүрлі дақтар, шіріктер және басқа да ауруларға қоздырғышқа қолайлы жылдары дамып, шоғырланып кездескенімен, өнмнің шығымы мен сапасын төмендетіп, едәуір зиян келтіреді. Жеміс шірігі. Кесел барлық аймақтарда кең таралған. Залалданған жеміс бетінде қоңыр дақ пайда болады, ұлғайып бір - бірімен қосылып, кейін жемісті түгел қамтиды. Жемістің жұмсақ ұлпалары шіріп, жеуге жарамай, кейін олар қарайып, мумияланады. Ауру қоздырғышы - Monіlіa fructіgenа. саңырауқұлағы ( 1 - сурет). Ауру қоздырғыш шекілдеуікті жеміс дақылдарын залалдайды. Өсімдік дақылдарын залалдайды. Өсімдіктң алғашқы және қайта залалдануы конидиялар арқылы жүреді. Саңырауқұлақтың конидиялалы көпшікшелерінің түсі қоңыр, олар шеңберленіп орналасады. Көпшікшелерде тығыз орналасқан жіпшелердің ұшынан конидия тасушылар дамиды. Онда пішіні жқмыртқа немесе эллипс тәрізді. Жетілген кезде тізбектен үзіліп желмен, жаңбырмен, бунақденелермен таралып, өсімдікті залалдайды. Инфекция жеміске бунақденелердің зақымданған жарақаттары, әртүлі жарықтар арқылы және ауру мен саулары жанасқанда енеді. Саңырауқұлақ 24 - 28 С температура мен 75 - 80 % ауа ылғалдылығында жақсы дамиды. Бұл ауру қоймада да кездеседі. Саңырауқұлақ споралары 2 С жылылықта түзіле бастап, ал температура одан жоғары көтерілген жағдайда жеміс шіриді. Инфекция қоры - мумияланған жеміс. Алма мозаикасы. Тәжірбиеде 19 тұқымдасқа жататын 65 өсімдік түрлеріне , соның ішінде алма мен раушан гүліне , сүйекті жеміс ағаштарына жұққан. Бұл вирусқа алмұрттың берік екені анықталған. 2 - сурет.Аурудың алғашқы белгілері жапырақта ақшыл сары , кейіннен бозғылт және ақшыл тартатын жолақтар , дөңгелек дақтар немесе торланған сақиналар , жүйкелерінде сақиналы дақтар ретінде байқалады.

1 - сурет. Алма мозаикасы.
Инфекцияны тасымалдаушысы белгісіз, ауру көшеттер және вегетативті көбейту материалдары арқылы таралады. Ақ ұнтақ. Ауру республикада кең таралған, әсіресе оңтүстік аймақтарда зияндылығы мол. Кеселге өсімдіктің жапырағы, өркені, гүлі, кейде жемісі шалдығады. Алма ағашында ақ ұнтақ ауруы бүршіктер ашыла бастағанда және алғашқы жапырақтары түзілгенде пайда болады. Жаңа ашылған жас жапырақта, оның сағағында ақ - сұр, кейде сарылау өңез түзіліп, залалданған жапырақтар жетілмей, негізгі жүйке бойымен ширатылады. Гүл шоғыры да ақ өңезбен жабылады. Өркен бетіндегі өңез алғаш ақ түсті, кейін сұрланып, соңынан біртіндеп қоңырланып, оның бетінде қара нүкте тәрізді клейстотецийлер түзіледі де, тез түсіп қалады. Түйін түзіле бастағанда кесел ақ ұнтақ түрінде білініп, қысқа мерзімде жойылады да, жеміс бетінде сарғыш тор тәрізді белгі қалады.

3 - сурет. Ақ ұнтақ
Ауру қоздырғышы - Podosphaera leucotricha Salm.саңырауқұлағы. Саңырауқұлақ жіпшумағы ұлпа бетінде дамып, аппрессориийлары арқылы тіркеліп, одан гаусторийлар тарап ішке енеді. Жіпшумақ бетінде конидиялы спора тасушыларда бір клеткалы, түссіз, эллипс тәрізді, көлемі 21, 7 - 37, 9 - 17 мкм конидиялар тізбектеліп түзіледі де, жаңа өсіміктерді залалдайды. Саңырауқұлақтың инкубациялық кезеңі ие өсімдіктің жағдайына және температураға байланысты 4 - 10 күнге созылып, жаз бойы қоздырғыш бірнеше ұрпақ береді. Клейстотециийлер көбінесе жас өркендер мен жапырақ сағағында түзіледі. Олардың пішіні шар тәрізді, түсі қара - қоңыр, қосымшалары екі түрлі: біріншісі қысқа, иректелген, ашық қоңыр түсті, қарапайым аздаған қосымшалары клейстотецийдің астыңғы бөлігінде түзіледі; басқасы ұзынша, ашық қоңыр түсті, жоғарғы бөлігі түссіз қосымшалар 3 - 7 ден шоқтанып, клейтотецийдің үстіңгі бөлігінде орналасады. Клейстотеций ішінде 8 споралы, пішіні дөңгелек немесе сопақша бір қалта түзеді. Саңырауқұлақ жіпшесі өсімдіктің бүршіктерінде сақталады, сондықтан көктемде жаңа ашыла бастаған жапырақтар мен гүлдер ақ ұнтақ ауруымен залалданады. Өсімдіктің жапырағы мен жас өркендеріне түскен споралар жіпшеге еніп, өрбіп, бүршіктерге еніп қыстайды да, ауруға шалдыққан өркендерде кесел үнемі дамып отырады. Шық пен ыстық ауа райы және өсімдікті уақытылы суармау аурудың дамуына қолайлы жағдай жасайды. Көшеттіктерде залалданған өркендер қисайып, өспей қурайды. Өркендердің жойылуы тікелей саңырауқұлақ әсерінен немесе паразиттен залалданған өркендердің әлсіреп, суыққа төзімділігі төмендеп, соның нәтижесінде көшеттердің негізгі өркендерінің саны кемиді. Аурудың саларынан өсімдіктің фотосинтезі төмендеп, жапырақтары мен жемістері майдаланып, өркендері қысқы суыққа төзімсіз келеді. Залалданған гүл шоғыры түсіп, түйін байламайды.
Жеміс дақылдарын аурулардан қорғау жүйесі агротехникалық, санитарлық, профилактикалық және химиялық шаралардан тұрады. Өсімдіктің қарқынды дамып және ауруға төзмдлігін арттыруға бағытталған агротехникалық шаралар:
1. жеміс ағаштарының тиімді схемамен отырғызу, сорттарды дұрыс таңдау.
2. Ағаштарды мерзімінде баптау.
3. Тыңайтқыштарды мөлшерімен, ал калийді үстеме бер , азот мөлшерін қадағлап, көбеюіне жол бермеу.
4. Уақытылы суару.
Аурудың дамуы мен инфекция қорының жинақталуын тежеудегі санитарлық, профилактикалық шаралар:
1. Жеміс бақтары мен көшеттіктерді орналастыратын учаскелерді жеміс ағаштары бұрын өсірілмеген жерден таңдап, басқа бақтардан арақашықтықты сақтау.
2. Көшеттерді отырғызу алдында мұқият тексеріп, тамыры ауруға шалдыққан жарамсыз ағаштарды іріктеп жою, тамырындағы ісіктерді жойып, өсімдіктің тамыр жүйесін 3% мыс купоросы ерітіндісінде өңдеп, сумен шаю.
3. Вирустарды анықтаушы тест өсімдіктерді және серологиялық әдісті қолданып , вируссыз көшеттерді іріктеу.
4. Телінгіштерді сау өсімдіктерден даярлау.
5. Қураған және ауруға шалдыққан бұтақтарды бүршіктенуге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.