Алматы облысы Көксу ауданының табиғи жағдайында қант қызылшасының аурулары

Кіріспе
1. Қант қызылшасы және оны өсіру технологиясы
2. Алматы облысы Көксу ауданының табиғи климат жағдайы
3. Қызылша аурулары және олармен күрес шаралары
4. Қорытынды
5. Пайдаланылған әдебиеттер

Қант қызылшасы (Beta vulgaris) –қызылша туысына жататын екі жылдық бағалы техникалық дақыл. Бірінші жылы оның қоректік заттары бар тамыры мен жапырақ шоғы өседі. Осы жылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 150-170 күн. Екінші жылы топыраққа отырғызған қант қызылшасының жемісінен гүл шашатын сабақ және тұқым пайда болады. Екіншіжылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 100-125 күн. Қант қызылшасы – құнарлы мал азықтық дақыл. Оның пәлегін (жапырағы мен сабағын) затта өңдегеннен кейінгі қалған қалдықтардан сірне, сығынды мал азығы даярланады. Қант қызылшасының түсімінің 40%-ы пәлегінің үлесіне тиеді. Қант қызылшасының сығындысында 15% құрғақ заттар, 3% клетчатка, 0,7% күл, 0,1% май және 1,2% протеин болады. Осы сығындының 100 килограмында 80 мал азықтық өлшем және 3, кг қорытылғыш протеин бар. Қант қызылшасы тамақ өнеркәсібінде қант алу үшін пайдаланылады, өйткені оның тамыр жемісінде 17-19%-дай қант болады. Қант қызылшасының тұқымы қант заттарында дайындалады. Мұнда тазаланған тұқым 2 фракцияға (3,5-4,5 мм және 4,5-5,5мм) бөлінеді. Негізінен тұқым себуді топырақтың 10 см тереңдіктегі температурасы 5,60С жылынғанда бастайды. Бұл кезең көбінесе наурыздың 3-онкүндігі мен сәуірдің 1-жартысына сәйкес келеді. Органикалық заттарға бай, құнарлы қара топырақта жақсы өседі. Оған топырақтың қышқылдау немесе бейтарап болғаны дұрыс (рН 6,5-7,5). Қазақстанның суғармалы жерлерінде негізінен қатар аралығы 60 см кең қатарлы себу әдісі қолданылады. Қазақстанда қант қызылшасы Жамбыл, Алматы облыстарының суғармалы жерлерінде өсіріледі. 1991 жылдан Қазақстанда қант қызылшасының бір тұқымды жаңа сорттары аудандастырылып, себіледі. Қант қызылшасын бір танапта ұзақ жылдар бойы ауыстырмай сепкенде, оның зиянкес жұмыр құрты мен тамыр биті көбейді.

1. H.Ашықбаев,У.Есіркепов «Өсімдік қорғау» Оқу құралы-Астана:Фолиант,2010.
2. Карбозова Р.Д.Фитопатология. Алматы,2002.-65 бет.
3. Туленгутова К. Н. Фитопотология. Алматы 2002
4. Қ. К. Әрінов, Қ. М. Мұсынов, А. Қ. Апушев, Н. А. Серекпаев, Н. А. Шестакова, С. С. Арыстанқұлов « Өсімдік шаруашылығы ». Алматы 2011.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ауыл Шаруашылығы Министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті
Кафедра: Өсімдік қорғау және карантин

Семестрлік жұмыс

Тақырыбы: Алматы облысы Көксу ауданының табиғи жағдайында қант қызылшасының аурулары

Қабылдаған: Жунусова А
Орындаған: Толышбай Е ЗР - 313

Алматы 2016ж
Жоспар
Кіріспе
1. Қант қызылшасы және оны өсіру технологиясы
2. Алматы облысы Көксу ауданының табиғи климат жағдайы
3. Қызылша аурулары және олармен күрес шаралары
4. Қорытынды
5. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Қант қызылшасы (Beta vulgaris) - қызылша туысына жататын екі жылдық бағалы техникалық дақыл. Бірінші жылы оның қоректік заттары бар тамыры мен жапырақ шоғы өседі. Осы жылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 150-170 күн. Екінші жылы топыраққа отырғызған қант қызылшасының жемісінен гүл шашатын сабақ және тұқым пайда болады. Екіншіжылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 100-125 күн. Қант қызылшасы - құнарлы мал азықтық дақыл. Оның пәлегін (жапырағы мен сабағын) затта өңдегеннен кейінгі қалған қалдықтардан сірне, сығынды мал азығы даярланады. Қант қызылшасының түсімінің 40%-ы пәлегінің үлесіне тиеді. Қант қызылшасының сығындысында 15% құрғақ заттар, 3% клетчатка, 0,7% күл, 0,1% май және 1,2% протеин болады. Осы сығындының 100 килограмында 80 мал азықтық өлшем және 3, кг қорытылғыш протеин бар. Қант қызылшасы тамақ өнеркәсібінде қант алу үшін пайдаланылады, өйткені оның тамыр жемісінде 17-19%-дай қант болады. Қант қызылшасының тұқымы қант заттарында дайындалады. Мұнда тазаланған тұқым 2 фракцияға (3,5-4,5 мм және 4,5-5,5мм) бөлінеді. Негізінен тұқым себуді топырақтың 10 см тереңдіктегі температурасы 5,60С жылынғанда бастайды. Бұл кезең көбінесе наурыздың 3-онкүндігі мен сәуірдің 1-жартысына сәйкес келеді. Органикалық заттарға бай, құнарлы қара топырақта жақсы өседі. Оған топырақтың қышқылдау немесе бейтарап болғаны дұрыс (рН 6,5-7,5). Қазақстанның суғармалы жерлерінде негізінен қатар аралығы 60 см кең қатарлы себу әдісі қолданылады. Қазақстанда қант қызылшасы Жамбыл, Алматы облыстарының суғармалы жерлерінде өсіріледі. 1991 жылдан Қазақстанда қант қызылшасының бір тұқымды жаңа сорттары аудандастырылып, себіледі. Қант қызылшасын бір танапта ұзақ жылдар бойы ауыстырмай сепкенде, оның зиянкес жұмыр құрты мен тамыр биті көбейді.

1. Қант қызылшасы және оны өсіру технологиясы
Қант қызылшасының өнеркәсіптік өңдеудегі қосымша өнімдер-жапырақтар, сығынды және сірнелердің құндылығы жоғары. Қант қызылшасының жапырақтары, тамыр салмағының үштен бірінен жартысына дейінгі бөлігін құрайды және малазықтық құндылығы бойынша екпе шөптер көк балаусасынан кем түспейді: 5 кг ақуызбен жақсы жақсы қамтамасыз етілген (110 г) жапыоақтары бір малазықтық өлшемге тең. Қант қызылшасының 1 гектардағы 250-300 цга жемісі тамыр өнімінде, оның тек жапырақтары шамамен 2000 мал азықтық өлшем береді.
Қант қызылшасын зауытта өңдеуден алынатын сығынды мен сірненің мал азықтық маңызы зор. Қантсызданған қызылша жаңқасы болатын сығындыда 15% құрғақ заттар, оның ішінде 1,3% шикі протеин және 10% жуық көмірсулар болады; 1ц. Шикі сығындының мал азықтық құндылығы 8 азықтық өлшемге тең; сығынды шығымы тамыр массасының 80% құрайды.
Қант қызылшасы 1 гектардан 250-300 ц тамыр мен 100-150 ц жапырақ өнімін бергенде алынатын барлық қосымша өнімдердің (жапырақтар, сығынды, сірнелер) мал азықтық құндылығы 5000-ға жуық мал азықтық өлшемді құрайды. Дефекациялық лас қалдықтар (қызылша қантын өндірудегі қалдықтар) тыңайтқыш ретінде пайдаланылады.
Біздің елімізде қант қызылшасы техникалық дақыл ғана емес, маңызды мал азықтық дақыл. Қант қызылшасының агротехникалық маңызы да зор. Ауыспалы егістерге оны енгізуден егіншілік мәдениеті артады. Қант қызылшасының топырағын терең өңдеу мен өсіп, жетілу кезеңіндегі жүргізілетін күтіп, баптау шараларының арқасында, танап келесі егілетін дақылдар үшін арамшөптерден тазартылады және онда ылғал жиналады. Демек, қант қызылшасы көптеген ауылшаруашылық дақылдарына құнды алғы дақыл және ауыспалы егістердің жалпы өнімділігін көтереді.
Қант қызылшасын жер шарында 9,5 млн гектарға өсіреді, оның жартысына жуығы ТМД мемлекеттерінің үлесіне тиеді.
1991 жылға дейін Қазақстандағы қант қызылшасының егіс ауданы 57 мың гектар құраса, соңғы жылдары дақыл 20 мыңдай гектар жерге ғана егіліп жүр. Республикада 7 қант зауыты бар, қант қызылшасы шикізатының аздығынан олар балқурайдан қант өндіруге қайта жабдықталған. Қант қызылшасы тамыр жемісінің орташа өнімділігі 210-230 цга құрайды.
Қант қызылшасының ұзын жіңішке тамыршалары бар олар жан-жағына 40-50 см тарайды, ал негізгі кіндік тамыры 2-2,5м топырақ тереңдігіне дейін енуге қабілетті. Оның орталық тамыры өсіп, толысып тамыржеміске айналады. Жетілген өсімдігінің тамыр жеміс массасы 500-800г және одан да жоғары болады. Пісіп жетілген тамыржемісте шамамен - 75% су, 25% құрғақ заттар болады.
Қант қызылшасы басқадай мәдени тамыржемістілер сияқты екі жылдық өсімдік.

2. Алматы облысы Көксу ауданының табиғи климат жағдайы
Қазақстан Респуликасының қазіргі оңтүстік шығысындағы облыс. Алматы облысы 1932 жылдың 20 ақпанында құрылды. Алматы облысының табиғи жағдайы шөл даладан мәңгі қар жататын аумаққа дейінгі 5 климаттық аймақтан тұрады. Климаты тым континенталды, жазық далада қаңтардағы орташа температура -15 С, таулы аймақта - 6-8 С; маусымда сәйкесінше - +16 С және +24 +25 С. Жазық далада жыл бойы түсетін жауын-шашын көлемі - 300 мм дейін, аулы аймақтар мен тауда - 500-700-ден 1000 мм дейін. Облыс едәуір күрделі географиялық сипаттама мен әртүрлі рельефке ие. Оңтүстігі мен шығысында екі жеке дара массивпен Іле және Жоңғар Алатауы жоталары (Тянь-Шаньнің туа жүйесі) созылып жатыр. Тау баурайындағы аудандарда дала шөбі өссе, тауға қарай көтерілген сайын жапырақты орман қылқанжапырақты орманға ауысып, одан альпі көкмайсасына ауысады. Облыс аумағында Алматы қорығы мен республикадағы төрт табиғи парктің екеуі: Іле-Алатау және Алтын Емел орналасқан.
Көксу ауданының табиғи климаттық жағдайы. Климаты континенттік, қысы біршама жылы, жазы ыстық, қуаң. Қаңтардағы жылдық орташа температура 8 -- 10 ӘС, шілдеде 20 -- 24 ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 150 мм-ден (жазық өңірде) 500 -- 700 мм-ге (таулы өңірде) дейін барады. Аудан жерінен Іле және оның салалары, Тышқан, Өсек (Үсек), Бұрған, Көктал, Борохудзир (Бұрақожыр) өзендері ағып өтеді. Бірнеше шағын көлдер (Жидекөл, Дүншінкөл, Алтынкөл, Құркөл, т.б.) бар. Топырағы сұр, сұрғылт қоңыр, бозғылт қоңыр, шығысында құмдақты сұр (жазық өңірлерде), тау баурайларында қоңыр, қызғылт қоңыр топырақ қалыптасқан.

3. Қызылша аурулары және олармен күрес шаралары
Қызылша ауруларының қоздырғыштары өсімдіктің бар мүшелерін: жапырақтарды, сабақтарды, тұқымды және тамыр жемістерді зақымдайды. Өсімдіктің өсуі нашарлап, өнім мөлшері мен сапасы төмендейді. Қоздырғыштардың көбі өсімдік қалдықтарында сақталады. Залалданған тамыр жеміс қоймаға түскенде, аурудың қоздырғыштары қыс айларында да дами береді. Қыста сақтау кезінде өнім шығынын болдырмау үшін, қоймаларды мұқият дайындау қажет. Қоймаға сау жемістерді ғана салады, ал сақтау кезеңінде олардың жай-күйін қадағалап отырады.

Қызылша тамырының қатерлі ісігі. Қоздырғышы - Pseudomonastumefaciens бактериясы. Қызылша тамырының қатерлі ісігін тудыратын бактериялар қызылшадан басқа, өсімдіктердің 60-қа жуық түрлерін зақымдайды. Көбінесе қант қызылшасында кездеседі, бірақ соңғы уақытта суармалы жерлерде өсірілетін ас қызылшасына да тарай бастаған. Залалданған тамырда ісік пайда болады. Ол өсе келе тамыржемістің өзінен де үлкен болып кетеді. Оның үстіңгі беті тегіс немесе кедір - бұдыр болады. Осы өсіндінің тамырмен байланысқан жері жіңішке және жеңіл сынады. Қатерлі ісік көбіне тамыржемістің мойынында айда болады, ал тамырдың төменгі жағында сирек кездеседі. Өсіп даму кезеңінде ісіктің ұлпалары шірімейді және олардың ішінде қуыстар болмайды. Зақымданған өсімдіктер нашар дамып, аз өнім береді.
Сақтау кезінде ісігі бар жемістер шіріп кетеді. Ісіктер бактериялардың
әсерінен жасушалардың көп бөлінуінен пайда болады. Ісік өсінділерді тексергенде Pseudomonas tumefaciens табылмайды. Бактериялар топырақта сақталып, жиналады және өсімдікке тамырдағы жаралар арқылы енеді. Олардың дамуына қолайлы жағдайлар - топырақ РН реакциясының
7-ге тең болуы және жоғары (25-30°С) температура.
Күресу шаралары: ауыспалы егісті пайдалану; аурудан сау аналық өсімдіктерді отырғызу.
Қызылша церкоспорозы- Cercospora beticola Sacc. (Deuteromycetesкласы, Hyphomycetales қатары) (сурет 1). Негізінен шеткі жапырақтарда, дақтар түрінде байқалады. Дақтардың пішіні сопақша,ұзындығы 2-4мм, түсі сарғылт қоңыр, шеттері қызыл-күлгін түспен жиектелген. Ең алғашқы жапырақтардағы дақтар ірі болады (диаметрі 0,5-1см). Ылғалды ауа-райы жағдайында дақтарда саңырауқұлақ споро түзгіштерінің сарғылт өңезі байқалады. Конидиилер жел мен су арқылы тарап, ауру келесі жапырақтарға жұғады. Ауру қатты дамығанда дақтар тұтасып кетеді де, жапырақ түгелдей қурап қалады. Бірінші кезекте ең ірі шеткі жапырақтар, ал одан кейін келесі қатардағы зақымданған жапырақтар өледі. Ең жас жапырақтар ауруға төзімді, сондықтан жасыл болып қала береді.Зақымданған өсімдік қалдықтарында жуан жіпшелердің жиынтығы қыстайды. Көктемде ескі церкоспороздық дақтарда саңырауқұлақтың конидиялық спора түзгіштері дамиды. Кейбір жағдайларда аурудың қоздырғыштары тұқымда сақталып таралуы мүмкін. Аурудың әсерінен ассимиляция төмендейді, қанттану азаяды, жапырақтар жаппай қурап, тамырдың өсуі тоқтайды. Күресу шаралары: егін орағынан кейін танаптан өсімдік қалдықтарын жинап алу керек, терең жыртуды уақытылы жүргізіп, арам шөптерді жою, қызылшаны минералдық тыңайтқыштармен қоректендіру, топырақта ылғал жинау және оны сақтау бойынша шаралар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.