Есептеу техникасын жөндеу
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7
1. АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ... ... ... ... ..8
1.1 Ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Delphi және автоматтандырылған ақпараттық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Delphi.дегі ақпараттық жүйелердің құрылу тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... .19
2. DELPHI ОРТАСЫНЫҢ КІШІ КӘСІПОРЫНДАР ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУДАҒЫ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.1 Delphi ортасында мәліметтер қорын құру және басқару ... ... ... ... ... ... .29
2.2 Мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
3. КОМПЬЮТЕРЛЕРДІ ЖӨНДЕУ ЖӘНЕ САТУ БИЗНЕСІН АВТОМАТТАНДЫРУ ЖОБАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.1 Жобаның структурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
3.2 Жобаның техникалық мінездемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
4. ЖҰМЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕЛУІ ... ... ... ... ... ...44
4.1 Бағдарламалық қамтаманы өңдеудің еңбек сыйымдылығын анықтау
4.2 Бағдарламалық қамтаманы өңдеуге кеткен шығындарды есептеу және
оның тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
5.1 Компьютерлік кабинеттердегі өндірістік санитария мен еңбек
гигиенасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
5.2 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ..54
5.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ..56
5.4 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша қорытынды ... ... ...58
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
ПAЙДAЛAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEP ТIЗIМI ... ... ... ... ... ... ... .61
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
1. АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ... ... ... ... ..8
1.1 Ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Delphi және автоматтандырылған ақпараттық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Delphi.дегі ақпараттық жүйелердің құрылу тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... .19
2. DELPHI ОРТАСЫНЫҢ КІШІ КӘСІПОРЫНДАР ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУДАҒЫ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.1 Delphi ортасында мәліметтер қорын құру және басқару ... ... ... ... ... ... .29
2.2 Мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
3. КОМПЬЮТЕРЛЕРДІ ЖӨНДЕУ ЖӘНЕ САТУ БИЗНЕСІН АВТОМАТТАНДЫРУ ЖОБАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.1 Жобаның структурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
3.2 Жобаның техникалық мінездемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
4. ЖҰМЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕЛУІ ... ... ... ... ... ...44
4.1 Бағдарламалық қамтаманы өңдеудің еңбек сыйымдылығын анықтау
4.2 Бағдарламалық қамтаманы өңдеуге кеткен шығындарды есептеу және
оның тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
5.1 Компьютерлік кабинеттердегі өндірістік санитария мен еңбек
гигиенасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
5.2 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ..54
5.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ..56
5.4 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша қорытынды ... ... ...58
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
ПAЙДAЛAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEP ТIЗIМI ... ... ... ... ... ... ... .61
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
Дипломдық жұмыста кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы Delphi бағдарламалау тілінің маңыздылығы зерттеледі.
Дипломдық жұмыста мақсаты: есептеу техникасын жөндеу және сату, оларды жөндеу шеберханаларына келген клиенттерге қызмет көрсету жұмыстарын автоматтандыру болып табылады.
Өзектілігі: Өзіміз байқап жүргендей: көптеген компьютер сату және жөндеу жұмыстарымен айналысатын кішігірім мекемелерде толық автоматтандырылған ақпараттық жүйе жоқ деп айтуға болады. Себебі, клиенттерге олар өз қоймаларындағы заттардың прайс-беттерін ұсынады және клиенттерді компьютердегі базаға тіркемейді. Сонымен қатар клиенттерге кепілдік қағаздарын бланкке қолмен толтырып береді. Өздеріне қажетті деректерді мәтіндік редакторда, электрондық кестелерде шашыратып сақтайды. Есеп тапсыру кезінде де осы әдісті қолданады. Бұл әлі де болса, жұмыстардың толық автоматтандырылмағандығын көрсетеді. Дипломдық жұмыста осы мәселені шешу талқыланды.
Қазіргі таңда заманымыздың өркендеп, дамып келе жатқан кезінде, әрбір үйде компьютер болуы таңданарлық құбылыс емес. Барлық кіші кәсіпорындарда, тіпті айта кететін болсақ шағын шаштараз, тігін шеберханаларының өзінде кәсіпкерлер қажетті бағдарламаны қолданып, өз жұмыстарын автоматтандыруда. Заман ағымына қарай Visual Basic, Pascal, Delphi сияқты көптеген бағдарламалар да даму үстінде. Осы тілдердің мүмкіндіктерін әр кәсіпкер қажетіне жарата алса, заманымызға сай тұрғыда көптеген мәселелер шешіледі деп есептеймін. Біз зерттеген компьютерлер құрылғыларын сату және оларды жөндеу шеберханасының мәселелерін Delphi программалау тілінің көмегімен шешуге келетініне көз жеткіздік.
Дипломдық жұмыстың мазмұнында негізгі үш бөлім қарастырылды. Бірінші бөлімде автоматтандырылған ақпараттық жүйе жайлы, оның Delphi бағдарламасында құрылу тәсілдері қарастырылды. Екінші бөлімде Delphi ортасының кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы мүмкіндіктері туралы қарастырылады, яғни Delphi ортасында мәліметтер қоры қалай құрылатыны және басқарылатыны, мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың ерекшеліктері жайлы айтылады. Үшінші бөлімде дипломдық жұмыста құрылған жобаның структурасы, жобаға қатысты мәліметтер қорын құрастыру жолдары, жобаның техникалық мінездемелері, әртүрлі есептер және осы жобаның қолданыстағы ұтымдылығы қарастырылады.
Дипломдық жұмыста мақсаты: есептеу техникасын жөндеу және сату, оларды жөндеу шеберханаларына келген клиенттерге қызмет көрсету жұмыстарын автоматтандыру болып табылады.
Өзектілігі: Өзіміз байқап жүргендей: көптеген компьютер сату және жөндеу жұмыстарымен айналысатын кішігірім мекемелерде толық автоматтандырылған ақпараттық жүйе жоқ деп айтуға болады. Себебі, клиенттерге олар өз қоймаларындағы заттардың прайс-беттерін ұсынады және клиенттерді компьютердегі базаға тіркемейді. Сонымен қатар клиенттерге кепілдік қағаздарын бланкке қолмен толтырып береді. Өздеріне қажетті деректерді мәтіндік редакторда, электрондық кестелерде шашыратып сақтайды. Есеп тапсыру кезінде де осы әдісті қолданады. Бұл әлі де болса, жұмыстардың толық автоматтандырылмағандығын көрсетеді. Дипломдық жұмыста осы мәселені шешу талқыланды.
Қазіргі таңда заманымыздың өркендеп, дамып келе жатқан кезінде, әрбір үйде компьютер болуы таңданарлық құбылыс емес. Барлық кіші кәсіпорындарда, тіпті айта кететін болсақ шағын шаштараз, тігін шеберханаларының өзінде кәсіпкерлер қажетті бағдарламаны қолданып, өз жұмыстарын автоматтандыруда. Заман ағымына қарай Visual Basic, Pascal, Delphi сияқты көптеген бағдарламалар да даму үстінде. Осы тілдердің мүмкіндіктерін әр кәсіпкер қажетіне жарата алса, заманымызға сай тұрғыда көптеген мәселелер шешіледі деп есептеймін. Біз зерттеген компьютерлер құрылғыларын сату және оларды жөндеу шеберханасының мәселелерін Delphi программалау тілінің көмегімен шешуге келетініне көз жеткіздік.
Дипломдық жұмыстың мазмұнында негізгі үш бөлім қарастырылды. Бірінші бөлімде автоматтандырылған ақпараттық жүйе жайлы, оның Delphi бағдарламасында құрылу тәсілдері қарастырылды. Екінші бөлімде Delphi ортасының кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы мүмкіндіктері туралы қарастырылады, яғни Delphi ортасында мәліметтер қоры қалай құрылатыны және басқарылатыны, мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың ерекшеліктері жайлы айтылады. Үшінші бөлімде дипломдық жұмыста құрылған жобаның структурасы, жобаға қатысты мәліметтер қорын құрастыру жолдары, жобаның техникалық мінездемелері, әртүрлі есептер және осы жобаның қолданыстағы ұтымдылығы қарастырылады.
1. Конопка Р. «Создание оригинальных компонентов в среде Delphi». Пер.с англ Рей. К.: НИПФ «Диа Софт ЛТД», 1996.-152 с.
2. Архангельский А.Я. Delphi 6. Справочное пособие. – М.,ЗАО «Издательство Бином», 2001
3. сайт: www.PowerBuilder.sbn... «Учебник по Delphi 7 для начинающих»
4. Бобровский С. Delphi и Kylix: библиотека программиста. – юб Питер, 2002
5. Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных / Пер. с англ. — М.: Мир, 1989. - 360 с., ил.
6. Гринзоу Лу. Философия программирования для Windows 95/NT / Пер. с англ. — СПб.: Символ-Плюс, 1997. — 640 с., ил.
7. Зелковиц М., Шоу А., Гэннон Дж. Принципы разработки программного обеспечения / Пер. с англ. — М.: Мир, 1982. — 386 с., ил.
8. Практическое руководство по программированию / Пер. с англ. Б. Мик, П. Хит, Н. Рашби и др.; под ред. Б. Мика, П. Хит, Н. Рашби. — М.: Радио и связь, 1986. — 168 с., ил.
9. Фокс Дж. Программное обеспечение и его разработка / Пер. с англ. — М.: Мир, 1985. - 368 с., ил.
10. Язык компьютера. Пер. с англ, под ред. и с предисл. В. М. Курочки-на. — М.: Мир, 1989. ~ 240 с., ил.
11. Бородаев В.А., Кустов В.Н. «Банки и азы данных»
12. В. Фаронов. Объектно –ориентированная среда Delphi. Версия 6. Учебное пособие. 2002
13. Велихов А.В. «Основы информатики и компьютерной техники»
14. Глушаков «Программирование в среде Delphi»
15. Давыдова Е. И., Балаханов В. А. «Создание базовых элементов интерфейса Windows программы в среде Delphi». Информатика и образование №4,5,6. 2002.
16. Хомоненко А.Д. Базы данных: Учебник для высших учебных заведений / А.Д. Хомоненко. – СПб.: КОРОНА принт,2004.-736 с.
17. Малыхина М.П. Базы данных: основы, проектирование, использование 2- е издание,учебное пособие Санкт – Петербург, «БХВ –Петербург», 2006, - 528с.
18. Информатика: Учебник /Под редакцией профессора Н.В.Макаровой. – М.: Москва, Финансы и статистика, 1997. – 768 с.
19. Жантасова Ж.З. Системы управления базами данных. Методические указания / Издательство ВКГУ. – Усть-Каменогорск, 2003. – 78 с.
20. Фридланд А.Я. Информатика: процессы, системы, ресурсы / А.Я. Фридланд. – М.:БИНОМ. Лаборатория знаний, 2003. -232 с.
21. Могилев А.В. Информатика / А.В. Могилев, Н.И. Пак, Е.К. Хеннер, - М.: изд. Академия, 2001.
22. Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П. Программирование в Delphi 7. – СПб., БХВ-Петербург, 2003
23. К.З. Халыкова, А.Р. Тұрғанбаева, Б.Ғ. Бостанов « Программалау тілдерін оқыту». Алматы 2005
24. Культин Н.Б. Основы прораммирования в Delphi 7. - СПб., БХВ- Петербург, 2003
25. Под редакция Хомоненко А.Д. « В Базе данных»
26. Под редакция Хомоненко А.Д. « Основы современной компьютерной технологии»
27. Фаронов «Программирование баз данных DELPHI»
28. Иллюстрированный самоучитель по Delphi для профессионалов
2. Архангельский А.Я. Delphi 6. Справочное пособие. – М.,ЗАО «Издательство Бином», 2001
3. сайт: www.PowerBuilder.sbn... «Учебник по Delphi 7 для начинающих»
4. Бобровский С. Delphi и Kylix: библиотека программиста. – юб Питер, 2002
5. Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных / Пер. с англ. — М.: Мир, 1989. - 360 с., ил.
6. Гринзоу Лу. Философия программирования для Windows 95/NT / Пер. с англ. — СПб.: Символ-Плюс, 1997. — 640 с., ил.
7. Зелковиц М., Шоу А., Гэннон Дж. Принципы разработки программного обеспечения / Пер. с англ. — М.: Мир, 1982. — 386 с., ил.
8. Практическое руководство по программированию / Пер. с англ. Б. Мик, П. Хит, Н. Рашби и др.; под ред. Б. Мика, П. Хит, Н. Рашби. — М.: Радио и связь, 1986. — 168 с., ил.
9. Фокс Дж. Программное обеспечение и его разработка / Пер. с англ. — М.: Мир, 1985. - 368 с., ил.
10. Язык компьютера. Пер. с англ, под ред. и с предисл. В. М. Курочки-на. — М.: Мир, 1989. ~ 240 с., ил.
11. Бородаев В.А., Кустов В.Н. «Банки и азы данных»
12. В. Фаронов. Объектно –ориентированная среда Delphi. Версия 6. Учебное пособие. 2002
13. Велихов А.В. «Основы информатики и компьютерной техники»
14. Глушаков «Программирование в среде Delphi»
15. Давыдова Е. И., Балаханов В. А. «Создание базовых элементов интерфейса Windows программы в среде Delphi». Информатика и образование №4,5,6. 2002.
16. Хомоненко А.Д. Базы данных: Учебник для высших учебных заведений / А.Д. Хомоненко. – СПб.: КОРОНА принт,2004.-736 с.
17. Малыхина М.П. Базы данных: основы, проектирование, использование 2- е издание,учебное пособие Санкт – Петербург, «БХВ –Петербург», 2006, - 528с.
18. Информатика: Учебник /Под редакцией профессора Н.В.Макаровой. – М.: Москва, Финансы и статистика, 1997. – 768 с.
19. Жантасова Ж.З. Системы управления базами данных. Методические указания / Издательство ВКГУ. – Усть-Каменогорск, 2003. – 78 с.
20. Фридланд А.Я. Информатика: процессы, системы, ресурсы / А.Я. Фридланд. – М.:БИНОМ. Лаборатория знаний, 2003. -232 с.
21. Могилев А.В. Информатика / А.В. Могилев, Н.И. Пак, Е.К. Хеннер, - М.: изд. Академия, 2001.
22. Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П. Программирование в Delphi 7. – СПб., БХВ-Петербург, 2003
23. К.З. Халыкова, А.Р. Тұрғанбаева, Б.Ғ. Бостанов « Программалау тілдерін оқыту». Алматы 2005
24. Культин Н.Б. Основы прораммирования в Delphi 7. - СПб., БХВ- Петербург, 2003
25. Под редакция Хомоненко А.Д. « В Базе данных»
26. Под редакция Хомоненко А.Д. « Основы современной компьютерной технологии»
27. Фаронов «Программирование баз данных DELPHI»
28. Иллюстрированный самоучитель по Delphi для профессионалов
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
БИЗНЕС ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КАФЕДРАСЫ
Исаев Ерлан Искендірұлы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Есептеу техникасын жөндеу
5В070300- Ақпараттық жүйелер мамандығы
Астана 2016
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
БИЗНЕС ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберілді
АТ кафедрасының меңгерушісі
___________ Серимбетов Б.А.
____ _________ 201___ ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сақтандыру қызметі агенттігінің жұмысын басқаруға арналған ақпараттық жүйе әзірлеу
Мамандық 5В070300 - Ақпараттық жүйелер
Орындаған Исаев Ерлан Искендірұлы
(қолы) (Студенттің Т.А.Ә.)
Ғылыми жетекші Успанова Асель Исимхановна,
(қолы) (Т.А.Ә., оқу орны, қызметі)
т.ғ.магистрі, аға оқытушы
Норма бақылау Бірліков Сапабек Муратович,
(қолы) (Т.А.Ә., оқу орны, қызметі)
т.ғ.магистрі, ҚазТБУ доценті
Астана 2016
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
Бекітемін
АТ кафедрасының меңгерушісі,
т.ғ.к.___________ Б.А.Серимбетов
_________________201__ж
Факультет Бизнес және ақпараттық технологиялар.
Кафедра Ақпараттық технологиялар.
Мамандығы: 5В070300 - " Ақпараттық жүйелер" .
Дипломдық жобаны (жұмысты) орындауға
ТАПСЫРМА
Студент ___________________________________ ______________________
(тегі, аты, әкесінің аты)
Жоба (жұмыс) тақырыбы___________________________ _________________
___________________________________ _______________________________
Жоғары оқу орнының № _______ 201__ж. бұйрығымен бекітілген
Дайын жобаны(жұмысты) тапсыру уақыты ___________________ 201__ж
Жобаға (жұмысқа) алғашқы берілімдер ________________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жобада қарастырылуға тиісті сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны:___________________________ _____________
___________________________________ _______________________________
а)___________________________________ ___________________________________ ______________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________________
б)___________________________________ ___________________________________ ______________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________________
в)___________________________________ ___________________________________ ______________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________________
г)___________________________________ _____________________________
___________________________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________
Графикалық материалдар тізімі немесе слайдтар ( міндетті сызбалары дәл көрсетілген) ___________________________________ ____________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Тапсырманың берілген уақыты: ____ _____________ 201__ж.
АТ кафедрасының меңгерушісі ______________Б.А.Серимбетов
Жоба (жұмыс) жетекшісі: т.ғ.м, аға оқытушы_________А.И. Успанова
Тапсырманы орындауға алдым, студент____________ И.Е.Исаев
Дипломдық жобаны(жұмысты) орындау графигі
Студент_________________________ 201__- 201__жж.
Жұм-ысты орын-дау реті
Жобаны(жұмысты) орындау тізбегі
Орандалған көлем
процентпен
Орын-дау мерзімі
Орын.туралы жоба жетекшісі белгісі
Түсіндірмелі жазба (бөлімдер және ішкібөлімдер)
Техноло-гиялықжәне графи-калыққұжаттар
1.
Кіріспе
2.
Зерттелетін пәндік обласы
3.
Дипломдық жобаға қойылатын жалпы талап
4.
Жобаның техникалық бөлігін талдау
5.
Программалық-техникалық комплексті жүзеге асыру құралдары мен әдістері
6.
Жасалған программалық жобаны іске асыру жолдары
7.
Экономикалық бөлім
8.
Еңбекті қорғау және қауіпсіздік бөлімі
9.
Қорытынды
10.
Қолданылған әдебеттер тізімі
11.
Қосымша
Аңдатпа
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты компьютерлік және оффистық техникаларды жөндеу және оларға қызмет көрсету бойынша есепке алуды автоматтандыру болып табылады.Дипломдық жұмыстың нәтижесінде компьютерлік және оффистық техникаларды жөндеу және оларға қызмет көрсету бойынша есепке алу процестерін автоматтандыруға мүмкіндік беретін бағдарлама құрылды.
Кәсіпорындағы есептеу және оффистық техникалардың жағдайы жайлы жалпы мәліметтер берілді және барлық қажетті есептеулер жүргізілді.Бағдарламаның негізгі мәзірі қажетті ақпаратты жеңіл тауып алу мүмкіндігін береді. Тапсырмада көрсетілген шарттар бойынша кәсіпорынның техникалары жайлы мәліметтерді жеңіл табуға мүмкіндік беретін, іздеу және сүзгілеу қарастырылған.
Аннотация
Целью данной дипломной работы является автоматизация учета по ремонту и обслуживанию компьютерной и офисной техники. В результате решения задачи была разработана программа, позволяющая автоматизировать процесс учета по ремонту и обслуживанию компьютерной и офисной техники.
Были произведены все нужные расчеты и выданы общие сведения о состоянии вычислительной и офисной техники в организации. Удобное главное меню позволяет легко найти необходимую информацию. В задаче предусмотрен поиск и фильтрация, что позволяет легко найти сведения об организационной технике по заданным условиям.
Annotation
The aim of this thesis is the automated control on repair and maintenance of computer and office equipment. As a result of solving the problem has developed a program that allows you to automate the process of accounting for the repair and maintenance of computer and office equipment.
Аll necessary calculations and given an overview of the state of computer and office equipment in the organization have been made. Convenient main menu makes it easy to find the necessary information. The problem can search and filter, which makes it easy to find information about the organizational technique for the given conditions.
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ... ... ... ... ..8
1.1 Ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Delphi және автоматтандырылған ақпараттық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.3 Delphi-дегі ақпараттық жүйелердің құрылу тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ...19
2. DELPHI ОРТАСЫНЫҢ КІШІ КӘСІПОРЫНДАР ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУДАҒЫ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..29
2.1 Delphi ортасында мәліметтер қорын құру және басқару ... ... ... ... ... ... .29
2.2 Мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
3. КОМПЬЮТЕРЛЕРДІ ЖӨНДЕУ ЖӘНЕ САТУ БИЗНЕСІН АВТОМАТТАНДЫРУ ЖОБАСЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.1 Жобаның структурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
3.2 Жобаның техникалық мінездемелері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 40
4. ЖҰМЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕЛУІ ... ... ... ... ... ...44
4.1 Бағдарламалық қамтаманы өңдеудің еңбек сыйымдылығын анықтау
4.2 Бағдарламалық қамтаманы өңдеуге кеткен шығындарды есептеу және
оның тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .50
5.1 Компьютерлік кабинеттердегі өндірістік санитария мен еңбек
гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...51
5.2 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ..5 4
5.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ..56
5.4 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша қорытынды ... ... ...58
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
ПAЙДAЛAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEP ТIЗIМI ... ... ... ... ... ... ... . 61
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..63
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыста кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы Delphi бағдарламалау тілінің маңыздылығы зерттеледі.
Дипломдық жұмыста мақсаты: есептеу техникасын жөндеу және сату, оларды жөндеу шеберханаларына келген клиенттерге қызмет көрсету жұмыстарын автоматтандыру болып табылады.
Өзектілігі: Өзіміз байқап жүргендей: көптеген компьютер сату және жөндеу жұмыстарымен айналысатын кішігірім мекемелерде толық автоматтандырылған ақпараттық жүйе жоқ деп айтуға болады. Себебі, клиенттерге олар өз қоймаларындағы заттардың прайс-беттерін ұсынады және клиенттерді компьютердегі базаға тіркемейді. Сонымен қатар клиенттерге кепілдік қағаздарын бланкке қолмен толтырып береді. Өздеріне қажетті деректерді мәтіндік редакторда, электрондық кестелерде шашыратып сақтайды. Есеп тапсыру кезінде де осы әдісті қолданады. Бұл әлі де болса, жұмыстардың толық автоматтандырылмағандығын көрсетеді. Дипломдық жұмыста осы мәселені шешу талқыланды.
Қазіргі таңда заманымыздың өркендеп, дамып келе жатқан кезінде, әрбір үйде компьютер болуы таңданарлық құбылыс емес. Барлық кіші кәсіпорындарда, тіпті айта кететін болсақ шағын шаштараз, тігін шеберханаларының өзінде кәсіпкерлер қажетті бағдарламаны қолданып, өз жұмыстарын автоматтандыруда. Заман ағымына қарай Visual Basic, Pascal, Delphi сияқты көптеген бағдарламалар да даму үстінде. Осы тілдердің мүмкіндіктерін әр кәсіпкер қажетіне жарата алса, заманымызға сай тұрғыда көптеген мәселелер шешіледі деп есептеймін. Біз зерттеген компьютерлер құрылғыларын сату және оларды жөндеу шеберханасының мәселелерін Delphi программалау тілінің көмегімен шешуге келетініне көз жеткіздік.
Дипломдық жұмыстың мазмұнында негізгі үш бөлім қарастырылды. Бірінші бөлімде автоматтандырылған ақпараттық жүйе жайлы, оның Delphi бағдарламасында құрылу тәсілдері қарастырылды. Екінші бөлімде Delphi ортасының кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы мүмкіндіктері туралы қарастырылады, яғни Delphi ортасында мәліметтер қоры қалай құрылатыны және басқарылатыны, мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың ерекшеліктері жайлы айтылады. Үшінші бөлімде дипломдық жұмыста құрылған жобаның структурасы, жобаға қатысты мәліметтер қорын құрастыру жолдары, жобаның техникалық мінездемелері, әртүрлі есептер және осы жобаның қолданыстағы ұтымдылығы қарастырылады.
1 Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе - ақпаратты сақтау, тасымалдау және өңдеумен байланысты қызметті автоматтандыруға арналған бағдарламалық - аппараттық құралдар жиынтығы.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе (ААЖ) - ақпараттар жиынтығы болып табылады, басқаратын шешімдерді қабылдап алу және ақпараттарды өңдеу үшін арналған мамандар мен техникалық құралдардың, бағдарламалық, техникалық, экономика-математикалық үлгілер мен әдістердің ақпараттар жиынтығын ұсынады.
Автоматтандырылған жүйенің қолдану артықшылығы мәліметтерді өңдеуде қолмен өңдеуге қарағанда аз уақыт жұмсалады, қағаз түрінде де ақпарат үлкен кеңістік алады, дәл солай ақпараттарды сақтауда да азырақ орынға ие болады. Автоматтандырылған жүйе тез әрекетілігімен, өңдеу жылдамдығымен, көрнекті және ыңғайлы интерфейсімен ерекшеленеді.
ААЖ-нің мәліметтер қоры - жалпы принциптерді суреттеулері бар мәліметтерді манипуляциялау мен сақтау, сонымен қатар қолданбалы бағдарламадан олардың тәуелсіздігін қамтамасыз етудің нақты белгілері бойынша реттелген мәліметтердің, көрсеткіштердің, құжаттардың, файлдардың жиынтығы. Мәліметтер қорында ААЖ тек қана экономикалық емес, сонымен қатар құқықтық, техникалық, ғылыми және басқа да ақпараттарды көрсетуі мүмкін. Мәліметер қорын жіктеу негізінде әртүрлі бөлу негіздері бола алады. Көптеген жағдайда мәліметтер қорын жүйеге келтіру негізінің таңдау функционалдық және ақпараттық міндеттердің мінездемелерімен және кәсіпорын жұмысының нақты шарттарымен анықталады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе, бір жағынан, ақпараттық жүйенің (АЖ) бір түрі, екінші жағынан, автоматтандырылған жүйе (АЖ), осыдан келіп оларды көбінде ақпараттық жүйе немесе автоматтандырылған жүйе деп атайды.
1.1 Ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы
Ақпараттық жүйе - бұл ұйымдық-реттелген өзара байланысқан құралдардың және ақпараттық технологиялардың әдістерінің жиынтығы, сонымен қатар алға қойылған мақсатқа жету барысында ақпараттарды өңдеу және шығару. Ақпараттық жүйенің мұндай түсінігі ЭВМ ақпараттарын қайта өңдеу құралдарының негізгі техникалық сапасын қолдану және кез келген облыстағы қажетті тапсырмалардың шешімін қабылдау, ақпараттарды шығару және ақпараттық үрдістерді орындау барысындағы байланыс құралдарын талап етеді.
Ақпараттық жүйе құрастырушы элементтер тұратын компьютер, компьютерлік желілер, бағдарламалық өнімдердер, мәліметтер қоры, әртүрлі бағдарламалық және техникалық құралдарымен байланысы бар адамдар ортасы және т.б болып табылады. Ақпараттық жүйенің құрылуы үшін адам рөлінің маңызы өте жоғары, яғни өндірілетін ақпараттың алынуы мен ұсынылуы адам арқылы жүзеге асырылады. Ақпараттық жүйенің негізгі ойы және кейбір принциптері оларды ұйымдастыруы компьютерлер шыққаннан бұрын пайда болған, дегенмен компьютеризациялау оншақты және жүздеген рет ақпараттық жүйенің нәтижелілігін артырды және олардың қолдану сферасын кеңейтті.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйеде ақпараттарды сақтау үшін жауап береді:
физикалық деңгейде
- жады құрылғысы (RAM)
- сыртқы жинақтауыш
- дискілік массивтер
бағдарламалық деңгейде
- файлдық жүйе ОЖ
- МҚБЖ
- документтерді, мультимедиаларды және т.б. сақтау жүйелері (1-сурет).
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің классификациясы
Ақпараттық жүйелер
Ұйымдастырылған басқару
Автоматтандырылған жобалау жүйелері
1-сурет. Автоматтандырылған ақпараттық жүйе классификациясы
Ақпараттық үрдістерді автоматтандыру дәрежесіне негізделе отырып ақпараттық жүйелер қолдан жасалған, автоматты және автоматтандырылған болып бөлінеді.
Қолдан жасалған ақпараттық жүйелерде ақпараттарды өңдеуде пайдаланатын қазіргі заманғы техникалық құралдар қолданылмайды, яғни барлық операциялар қолмен орындалады.
Автоматты ақпараттық жүйелерде ақпараттарды өңдеу бойынша жасалған барлық ақпараттар адамның қатысуынсыз орындалады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде ақпараттарды өңдеу бойынша жасалатын барлық операцияларға адам да, техникалық құрал да қатысады.
Мәліметтерді өңдеу сипаты бойынша ақпараттық жүйелер ақпараттық-іздеуші және ақпараттық-шешуші болып бөлінеді.
Ақпараттық-іздеу жүйелері мәліметтерді ешқандай күрделі түрлендірулерсіз қолданушы сұранысы бойынша ақпараттар беруді, енгізуді, жүйелеуді, сақтауды жүзеге асырады. Мысалы, кітапханалық ақпараттық-іздеу жүйелері, транспорттық билеттерді сату, алдын ала тапсырыс беру ақпараттық-іздеу жүйелері және т.б.
Ақпараттық-шешуші жүйелер ақпаратты өңдеу және түрлендіру операцияларын нақты анықталған алгоритмдер бойынша жүзеге асырады. Осының ішінде өңделген ақпараттың шешім қабылдау үрдісіне әсер ету сипаты бойынша екі класқа бөлінеді: басшылық ететін және кеңес беретін.
Басшылық ететін ақпараттық жүйелер негізінде адам шешім қабылдайтын ақпаратты өңдейді. Мұндай жүйелер үшін үлкен көлемді мәліметтерді өңдеу және есептеу сәйкес келеді. Мысалы, өндірістік және тапсырыстарды жоспарлау, бухгалтерлік есеп және тағы басқа да ақпараттық жүйелер.
Кеңес беретін ақпараттық жүйелер басшылық шешімдермен қалыптасу барысында ескерілетін мағлұматтарға қатысты адамдармен қабылданатын шешімдерді (ақпараттарды) өңдейді, бірақ нақты әрекеттер қолданбайды. Мысалы, эксперттік жүйелер.
Қолдану сферасы бойынша ақпараттық жүйелер классификациясы.
Ұйымдастырылған басқару ақпараттық жүйелері басқарушылық ететін персоналдар функциясын автоматтандыру үшін арналған. Мұндай жүйенің негізгі функциялары: оперативті бақылау және реттеу, оперативті есепке алу және талдау, перспективті және оперативті жоспарлау сияқты тағы да басқа экономикалық және ұйымдастырушылық есептер кіреді.
Технологиялық үрдістерді басқару ақпараттық жүйелері өндірістік операцияларды басқару және бақылау бойынша өндірістік персоналдар функциясын автоматтандыруға арналған.
Автоматтандырылған жобалау ақпараттық жүйелері жаңа технологиялар мен техникаларды құру барысында инженер жобалаушылар, құрастырушылар, архитекторлар, дизайнерлер функцияларын автоматтандыруға арналған.
Интегралданған (корпоративті) ақпараттық жүйелер ұйымның барлық функцияларын автоматтандыру үшін қолданылады және жобалаудан өнімнің өтуіне дейінгі жұмыстың барлық циклін қамтиды.
Сонымен, автоматтандырылған ақпараттық жүйе дегеніміз әртүрлі ұйымдардағы басқару шешімдерін қабылдауға қажетті қолданушылардың сұранысы бойынша мәліметтерді сақтау, іздеу және өңдеуге арналған техникалық, бағдарламалық және тілдік құралдардың ақпараттық массивтер жиынтығы.
Өндірісті автоматтандыру деп тек компьютерді сатып алу және корпоративті желілерді құруды ғана емес, компьютерден, желіден, бағдарламалық қамтамасыз етуден тұратын, ең бастысы ақпараттық ағымдарды ұйымдастыратын ақпараттық жүйелерді құруды түсінуге болады. Көптеген өнеркәсіптерде ендірілген ақпараттық жүйелерге (АЖ) талдау жасай отырып, қандай да бір өнімді АЖ базасына интеграциялау уақыт өте келе аяғына дейін ендірілмегеніне немесе оның компаниямен қолданылмайтынына көз жеткізуге болады.
Тәжірибе арқылы АЖ ендіру нәтижесінде клиенттің өз жүйесін толығымен игерген және оның қалай жұмыс істейтінін түсінген жобалардың сәтті екенін көруге болады.
Дәстүрлі тәсілдер барысында өндіріс басшылығы жобаға айрықша көңіл аударғанда, оның барлық қорларын меңгергенде, өндірістегі барлық бизнес-үрдістерді ұйымдастыра білгенде өте қиын қолжеткізуге болатын нәтижелер алуға болады. Кері жағдайда басшы жүйе ұсынатын цифрлардың қайдан, қалай шыққанын және оған кім жауапты екенін білмейді.
Қазіргі заманда ақпараттық жүйелерді құрудың жаңа тәсілдері қажет. Жаңалық базада қандай да бір интегралданған өнімге жүйе құрумен ғана шектелмейді, жүйені тыңғылықты жобалауды және одан кейін адекватты бағдарламалық құралдың көмегімен оны жүзеге асыруды қамтамасыз етуі қажет.
Тапсырыс берушіге де, тасымалдаушыға да ақпараттық жүйе құру үшін қандай да бір бағдарламалық жоба таңдағанға дейін, алдымен талдау жасап, содан кейін ғана жобалауды бастауы қажет. Басқаша айтқанда, тек жоба алдындағы мұқият тексерулер және нақты мекемені басқару құрылымдарының барлық ерекшеліктері қарастырылған жобалаулар ғана ақпараттық жүйені автоматтандыруды ендіру барысында нағыз нәтижелерге қол жеткізуге болады.
1.2 Delphi және автоматтандырылған ақпараттық жүйе
Ақпараттық жүйелерді құру барысында еңбек шығынының негізгі үлесі қолданбалы бағдарламалық жасақтамамен мәліметтер қорына түседі. Сондықтан бағдарламалық жасақтама өндірісі бүгінгі күннің дүние жүзілік экономиканың ең ірі салаларының біріне айналып отыр. Бағдарламалық инженерияның қалыптасуы мен даму үрдісінде бағдарламалық жасақтаманы жүйелендіру және стандарттау негізгі кезеңдері болып табылады.
Бағдарлмалық инженерияның негізгі идеясы - бағдарламалық жасақтаманы құру үрдісін формальды үрдіске айналдырып, оны одан әрі зерттеп дамытуға бағытталған.
Бағдарламалық жасақтаманы құрудың әдістері мен құралдарын меңгеру және дұрыс қолдану ақпараттық жүйе сапасын көтеруге, ақпараттық жүйені жобалау үрдісін басқаруды қамтамасыз етуге және оның өмір сүру уақытын ұзартуға мүмкіндік береді.
Қазіргі уақыттағы ақпараттық жүйелердің ең ірі жобалары келесі ерекшеліктермен сипатталады:
- Мұқият үлгілеуді және мәліметтер мен үрдістерді талдауды талап ететін сипаттама күрделілігі;
- Жергілікті есептері мен функцияналдау мақсаттары бар тығыз өзара әрекет етуші компоненттердің бар болуы;
- Қандай да бір типтік жобалық шешімдермен қолданбалы жүйелерді қолдану мүмкіндігіншектейтін толық аналықтарының бар болуы;
- Бар және жаңадан құрылып жатқан қолданбаларды интеграциялау қажеттігі;
- Біртекті емес ортадан бірнеше ақпараттық платформада функцияналдау;
- Әзірлеуші топтардың біліктілік деңгейі бойынша және қандай да бір инструменталдық құралдарды қолдану әдеттеріне байланысты бір шешімге келе алмауы;
- Берілген уақытта жүзеге асырылуын талап ету.
Соңғы кезде бадарламалауға деген қызығушылық өте үлкен сұранысқа ие болды. Бұл ақпараттық-коммуникативтiк технологияның дамуымен және күнделiктi өмiрге енуiмен байланысты. Егер адам компьютермен жұмыс iстесе, онда ертелi ме, кеш пе, әйтеуiр, адамда компьютерге деген қызығушылық сезiм туады, ал кейде бағдарламалауға да ынта пайда болды.
Жаңа бағдарламалау жүйесінің негізгі өзгерістері ретінде төмендегілерді атап көрсетуге болады:
- Object Pascal жаңа бағдарламалау тілі, Borland Pascal тілінің бұрынғы нұсқасының өңделген түрі болып табылады;
- RАD (RАРID АРРLIСАТION DЕVЕLОРМЕNT) өңдеу технологиясына бағытталған бағдарламалау ортасының компонентті модулі.
Object Pascal бағдарламалау тілі өңдеу құралдарының нарығында C++, Java сияқты объектілі-бағдарланған тілдермен қатар пайда болды. Borland компаниясы объектілі-бағдарланған тілдерді дамытып, Object Pascal тілін құруда өз тәжірибелерінің жетістігін көрсете білді. Жаңа тіл синтаксис жағынан да, ұсынылатын мүмкіндіктер жағынан да сәтті шықты. Бұл тіл объектілі-бағдарланған бағдарламалаудың барлық негізгі механизмдерін қамтыды.
Delphi ортасы - жұмысын аса тиімді қамтамасыз ететін, бағдарламалау тілі барысында Object Pascal тілі қолданылатын ақпаратты жылдам өңдеу ортасы. Delphi-де жобалауға қажеттілердің барлығы бар, бағдарламаны жіберу және тестілеу және басты мақсаты бағдарлама жасау процесі жеңілірек болып табылады. Жылдам өңдеу жүйелерінің негізінде визуальді жобалау технологиясы және бағдарламалау оқиғалары жатады. Delphi - қатаң типте бағытталған тіл.
Borland Delphi бағдарламалау жүйесі Windows операциялық жүйесінде орындалатын нәтижелеуші бағдарламалауды құруға арналған. Borland Delphi бағдарламалау жүйесінің және оның компоненттік үлгісінің негізін VCL (Visual Component Library) кітапханасы құрайды. Бұл кітапханада операциялық жүйе интерфейсі мен басқаруының негізгі орындары компонент түрінде жүзеге асырылған. Сондай-ақ, мұның құрамында клиент-сервер құрылымындағы нәтижелеуші бағдарламаларды өңдеу үшін Borland Delphi құрамындағы BDE (Borland Database Engine) тәсілі еніп отыр. Енді ол нәтижелеуші бағдарламалар VCL кітапханаларының көмегімен мәліметтер қоры серверлер диапазонына шығу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. BDE көмегімен нәтижелеуші бағдарламалар Microsoft SQL, Server, Interbase, Sybase, Oracle және таңы басқа типті мәліметтер қоры серверлермен өзара жұмыс жасайды.
Borland Delphi бағдарламалау жүйесі бірнеше рет жаңарып, қолданушыларға бірнеше жаңартылған нобайларды ұсынды. Жүйенің соңғы нобайында қосымшаның үш деңгейлі құрылымдық нәтижелеуші бағдарламаларды өңдеу тәсілдерінің жинағы қамтылған. Borland Delphi бағдарламалау жүйесі берілген құрылымның серверлік, сондай-ақ клиенттік бөлімін өзгертуге мүмкіндік береді.
Delphi-ге өте қарапайым түрде Borland Delphi 7 менюінен Delphi 7 командасын таңдау арқылы кіруге болады.
Есептеуiш техниканың жедел дамуы және эффектiлi ақпаратты қамтамасыздандыруды өңдеу қажеттiлiгi, бағдарламалау жүйесiнiң пайда болуына жол ашып, жедел өңдеу деген атқа ие болдырды. Жедел өңдеу жүйесiнiң негiзiнде (RАD жүйесi, RАРID АРРLIСАТION DЕVЕLОРМЕNT - жедел өңдеу ортасы) визуалды технологияның жобасы және ақпараттанудың объектiлеу түрi жатады. Және олардың мақсаты - өңдеу ортасы өзiне түйiннiң үлкен бөлiгiн алып, бағдарламалаушыға диалогтiк терезелердi құрумен және оқиғаны өңдеу функциясын жасап көрсету.
RАD жүйесiнiң iшiнде Borland Delphi ортасы ерекшеленеді және ол әр түрлi бағдарламаларды құруға мүмкiндiк бередi: қарапайым бағдарламалардан берiлгендер базасының басқаруына дейін. Borland Delphi ортасында бағдарламалау тiлi ретiнде Delphi тiлi қолданылады. Және бағдарламалаушыларға танымал Раsсаl-дың тiкелей ұрпағы болып есептеледi.
Delphi тілiндегi қолданбалы бағдарламалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment) дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы бағдарламалаушының қарым-қатынасын ұйымдастырып, әр түрлi басқару элементтерiнен құралған бiрнеше терезелерден тұрады. Осы ортаның құралдарын пайдалана отырып, қосымшаның интерфейстiк бөлiгін жобалауға, бағдарламаның кодын жазуға және оны басқару элементтерiмен байланыстыруға болады. Аталған жұмыстаржәне бағдарламаны түзету, оны орындау әрекеттерi IDE ортасында орындалады.
Delphi-дiң IDE ортасы көптерезелiк жүйе деп саналады. Интерфейстiң құрамына 4 терезе кiредi:
1)Негiзгi терезе (Project 1);
2) Формалар құрастырушысының терезесi (Form1);
З) Объектілер бақылаушысының терезесi (Object Inspector);
4)Бағдарлама кодының терезесi (Unit1.pas).
Негiзгi терезеден басқа терезелердi жылжытуға, экраннан алып тастауға және олардың өлшемiн өзгертуге болады. Delphi бiр құжаттық орта, яғни бiр мезгiлде тек қана қосымшамен жұмыс атқаруға болады. Бағдарлама жобасының атауы негізгі терезенiң жоғары қатарында көрсетiледi.
Терезелердi кiшiрейту, үлкейту, жабу әрекеттерi осы әрекеттердiң ортасында орындалуымен бiрдей болып келедi.
Форманың терезесінен Unit кодына және одан керi өту F12 пернесi арқылы орындалады.
Кейде Delphi жүктелгенде, Unit терезесi төмендегiдей (2-сурет) шығуы мүмкiн. Сол жақтағы терезе Browser терезесi деп аталады және бұл терезе арқылы бағдарламаның құрылымымен танысуға болады. Delphi ортасынан шығу үшiн негiзгi терезенi жабу керек
2-сурет. Browser терезесінің көрінісі
1) Негiзгi терезе
Негiзгi терезе бағдарламаның жобасын құрудағы жұмыстарды
басқарады және Delphi ортасы iске қосылып тұрғанда мiндеттi түрде экранның жотғары қатарында орналасады (3-сурет).
Бұл терезеде Delphi-дiң негiзгi меню жүйесi, пиктограммалық командалық батырмалары мен компоненттер жинағы (палитрасы) орналасады. Негiзгi меню жүйесiнің опциялар тақырыптарының құрамына iшкi меню кiредi.
3-сурет негізгі терезенің көрінісі
Негізгі меню жүйесінің элементтері сол жағында қойылған арнайы тақташаларда орналасады. Негізгі менюден басқа элементтерді тақташадағы таңба арқылы негізгі терезеден тыс экранның кез келген жеріне жылжытуға немесе мүлдем алып тастаіға болады.
Тақташадағы батырмалар құрамын өзгерту үшін алдымен тақташаны оң жақ тышқан батырмасын басып, шыққан терезедегі тақташалар тізімін және олардың статусын өзгертуге болады (4-сурет).
Пиктограммалық батырмалар
Пиктограммалық батырмалар арқылы негізгі меню жүйесінің маңызды операцияларына тез арада қол жеткізуге болады. Атқаратын жұмыстарына байланысты пиктограммалық батырмалар 6 топқа бөлінген. әр топ бөлек тақташада орналасады.
4-сурет. Тақташалар құрамын икемдеудегі терезелер
Компоненттер жинағы
Компоненттер жинағы - Delphi-дiң негізгі байлығы. Ол негізгі терезенің оң жағында орналасып, қажетті компонентті тез табуға арналған белгілерден тұрады (5-сурет).
Компонент деп белгілі бір қасиеттерге иемденген және форма терезесінде кез келген объекті орналастыру мүмкіндігін туғызатын функционалды элементті атайды.
5-сурет. Компоненттер жинағының терезесі
Delphi ортасының компоненттері бірнеше топқа бөлінген, ол топтарды парақтар деп атайды. Компоненттер көмегімен бағдарламаның негізгі қаңқасы құрылады (терезелер, батырмалар, таңдау тізімдері және т.с.с). Батырмалар тақташасы сияқты компоненттер палитрасын икемдеуге болады. Ол үшін Компоненттер палитрасына кіретін кез келген пиктограмманы тышқан тетігінің оң жақ батырмасын шертіп, арнайы редакторды іске қосуға болады. Ашылған менюдегі Properties (қасиеттері) пунктін таңдау керек (6-сурет).
6-сурет. Компоненттер терезесі
2) Форма құрастырушысының терезесі
Форма құрастырушысының немесе форманың терезесі - болашақ бағдарламаның Windows терезесінің жобасы. Алдымен бұл терезе бос болады, дәл айтсақ жүйелі менюді шақыру, терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан, тақырып қатарынан және қоршаған шегінен - Windows-тің стандартты интерфейстік элементтерінен тұрады. Бұл терезенің жұмыс аумағы координаттық тордың нүктелерімен реттелген.
Бағдарламалаудағы айтарлықтай уақыт Lego конструкторының детальдарымен атқарылатын жұмыс сияқты компоненттер жинағынан қажетті компонентті таңдап, форманың терезесінде орналастыруға болады. Сөйтіп, форма терезесінде қажетті компоненттер бірінен соң бірі орналастырылады.
Бұл ерекшелік - визуалды (көзбен шолу) бағдарламалаудың негізі. Бағдарламалаушы әр мезгілде құрылатын бағдарламаның терезесін бақылап отырып, қажетті өзгерістерді кез келген мезетте енгізу мүмкіндігімен қамтылады.
3)Объектілер бақылаушысының терезесі
Формадағы орналасқан әр компонент өзінiң орын-жайымен, мөлшерiмен, түсiмен т.с.с. анықталады. Форманы құрастыру File = New = Form опциялары арқылы орындалады. Шығып тұрған бос формаға бiр компоненттi, мысалы Standard парағының Button батырмасын орналастыру үшiн Компоненттер жинағындағы Standard бетбелгiсiне шерту арқылы екпiндi күйге келтiрiңiз.
Button батырмасының кескiнін ажырату үшiн тышқанды баспай тұрып парақта орналасқан белгiлердің үстiнен жылжытып көрiңiз. Осы сәтте компоненттердiң аты шығып тұрады.
Қажеттi компонентті белгілеп алып, тышқанды форма аумағының кез келген жерiне шертсеңіз, форманың бетiнде Button1 элементi пайда болады. Компоненттiң формадағы орын-жайын, мөлшерiн форма терезесiнде бiрден өзгертуге болады, ол үшiн компоненттi тышқанның сол жақ батырмасымен белгiлеп, ендi белгiленген компоненттi тышқанның сол жақ батырмасымен басып тұрып, форма аумағының кез келген жерiне жылжытуға болады. Мөлшерiн өзгерту үшiн тышқанды элементтi қоршап тұрған кез келген төрт бұрышқа орналастырсаңыз, пайда болған қос бағытты тiлсызықты тышқанның басылған сол жақ батырмасымен жылжытыңыз. Компоненттi жою үшiн оны белгiлеп, Delete пернесiн басса жеткiлiктi.
Компоненттiң басқа параметрлерiн өзгерту әрекеттерi Объектiлер бақылаушысы арқылы немесе бағдарламаның денесiнде орындалады. Объектiлер бақылаушысының терезесi екi парақтан құрылады: Properties - қасиеттері және Events - оқиғалары. Properties парағы арқылы компоненттiң қасиеттерi-параметрлерi анықталады, ал Events парағы арқылы компоненттi әр түрлi оқиғаларға сәйкес сезiндiрудi анықтайды.
Form1 терезесiнде орналасқан Button1 батырмасы - компонент, оқиға - осы батырманы басу, ал оқиғаға сезiндiру - осы батырма басылғанда, қандай амалдар орындалады - сонны анықтауды қажет етедi.
Объектiлер бақылаушысы екі бағанадан құралған кесте: сол жақ бағанасында параметрдiң немесе оқиғаның атауы, ал оң жақта - параметрдiң мәнi немесе оқиғаны өңдейтiн iшкi бағдарламаның атауы орналасады.
Кестенiң кез келген жолын тышқанды шерту арқылы таңдауға болады. Бұл жолдағы параметр қарапайым немесе күрделi болуы мүмкiн. Қарапайымдарға бiр мәнiмен анықталатын - сан, символдар жолы, True немесе False мәндерiн қабылдай алатын және т.с.с. компоненттiң қасиеттерi жатады. Мысалы, Caption (тақырыбы) қасиетi бiр символдар жолымен, Enabled (қол жетерлiк)- True немесе False мәндерiмен, ал Heigh (биiктiгi) және Width (ұзындығы) нақты бiр сандық шамалармен анықталады.
Компоненттің күрделi қасиеттер құрамына бiрнеше мәндер тiзiмi кiредi. Олардың сол жағында "+" белгi тұрады.Осы тiзiмдi ашу үшiн "+" белгiсiн тышқанмен шертсе жеткiлiктi. Тiзiмдi жабу амалы қасиеттiң "-" белгiсiн басқанда орындалады. Жолдың оң бағанасын шерту арқылы қасиеттiң мәнiн шығаруға болады.
Объектiлер бақылаушы терезесiнiң жоғары жағында форманың атауы және формадағы орналасқан барлық компоненттер және оларға қолданылған оқиғалар тiзiмi орналасып тұрады. Объектiлер бақылаушысының терезесiн тышқанның оң батырмасымен шеркенде локальды менюi шығады. Меню құрамындағы бiрнеше опциялары терезенi икемдеуге мүмкiндiк туғызады, мысалы Stay on top опциясы екпiндi болса, онда Объектiлер бақылаушысының терезесi әрқашанда басқа терезелердiң үстiнен орналасып тұрады.
4)Бағдарлама кодының терезесi
Бағдарлама (немесе модуль) кодының терезесi бағдарламаның мәтiнiн құруға және оны түзетуге арналған. Бұл мәтiн арнайы ережелер бойынша құрылып, алгоритм жұмысын анықтайды. Delphi жүйесiнде Pascal тілінің ұлғайтылған және дамытылған нұсқасы Object Pascal бағдарламалау тiлi қолданылады. Delphi ортасы iске қосылғанда бағдарлама кодының терезесi Windows ортасының бос терезесiнiң бастапқы кодынан (яғни минималды қажеттi кодынан) тұрады:
unit Unit1;
interface интерфейстік бөлігі
uses спецификациясы
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs; стандартты модульдер
Type
TForm1 = class(TForm)
Private
{ Private declarations }
Public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
Implementation орындалатын бөлігі
{$R *.dfm}
end.
Жаңа форманың кодына Delphi ортасы бұл қатарларды автоматты түрде қосып отырады.
Жобаны құру барысында осы кодқа қажеттi өзгерiстер енгiзiледi. Delphi ортасы unit Unit1; және Implementation қатарларының аралығын өзгертiп отырады, ал бағдарламаушының жұмыс аумағы - {$R *.dfm} және end қатарлар аралығы.
Визуалды бағдарламалаудың негiздерi
Delphi ортасындағы бағдарламалау екі процестiң тығыз әрекеттестiгiне негiзделген: бағдарламаның құруын визуалды (яғни оның Windows-терезесiн) көрсету мен бағдарлама кодын жазу. Бағдарлама кодын жазу үшiн код терезесi, ал бағдарламаны құру үшiн Delphi ортасының басқа терезелерi қолданылады.
Форма терезесiнiң мазмұнымен бағдарлама кодының арасында тығыз байланысын Delphi ортасы мұқият бақылап отырады. Мысалы, формадағы жаңа элемент орналастыруы бағдарлама кодының автоматты түрде өзгеруiне себеп болады, керісiнше бағдарламаның кодына автоматты түрде орналастырылған кейбiр элементтерiн алып тастау әрекеттерi формадағы сәйкес компоненттердiң жойылуына алып келедi.
Осыны ескере отырып, бағдарламалаушылар жұмысты алдымен қажеттi компоненттердi формаға орналастырудан бастайды, сонан кейiн (қажет болса) жұмыс барысындағы компоненттiң бет алысын анықтайтын бағдарламаның үзiндiсiн жазады.
Бос форма
Жоғарыда айтылғандай, Delphi ортасы жүктелгенде бағдарлама кодының терезесі Windows ортасының бос терезесінің бастапқы кодынан (яғни минималды қажетті кодынан) тұрады. Бұл код функционалды толық деп саналады және ол жұмысқа даяр болып тұрады. FileNew Application опцияларын таңдап, бағдарламаны іске қосуға болады.
Форма қасиеттерін өзгерту
Модуль деп бағдарламаның белгілі бір тәуелсіз бөлігін атайды. Әр жаңа форма құрылғанда жаңа модуль де жасалады. Жалпы бағдарлама құрамында көптеген формалар және олармен байланысқан модульдер болуы мүмкін. Delphi ортасы әр бағдарламаны компиляциалағанда кеңейтілуі PAS, DFM және DCU файлдарын құрады. PAS-файлында бағдарлама кодының терезесіндегі мәтін көшірмесі, DFM - файлында форма терезесінің мазмұн анықтамасы, ал DCU - файлы компилятор жұмысының нәтижесі, енді компоновщик (біріктіруші) осы файлды өңдейді, нәтижесінде орындалатын немесе жүктелетін EXE - файлы құрылады.
Delphi мүмкіндіктерін және визуальды жобалау технологиясын көрсету үшін алдымен құрылу тәсілдерін біліп алған жөн болады.
1.3 Delphi-дегі автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің құрылу тәсілдері
Жаңа бағдарламамен жұмысты бастамас бұрын Delphi-дi жүктеу керек. Егер ол ортада жұмыс iстеп отырылған болса және басқа жоба таңдалған болса, онда File (файл) менюiнен NewApplication (құруқосымша) командасын таңдау қажет.
Форма
Delphi-де жаңа жобамен жұмыс жасау стандартты форманы құрудан басталады. Бағдарламаны өңдеу кезеңіндегі сұхбаттық терезе форма деп аталады. Форманың және оның компоненттерінің қасиеттік мәндерін өзгерту және қарау үшін Object Inspector терезесі қолданылады.
Форма қасиеттері:
Name - форма аты.
Caption - тақырып мәтіні.
Width - форма ені.
Height - форма биіктігі.
Top - форманың жоғарғы шекарасынан экранның жоғары шекарасына дейінгі арақашықтық.
Left - форманың сол жақ шекарасынанэкранның сол жақ шекарасына дейінгі қашықтық.
BorderStyle - шекара түрі (қарапайым, жіңішке болуы да, шекараның болмауы да мүмкін).
BorderIcons - терезені басқару батырмасы.
Icon - сұхбаттық терезенің бас жағындағы жүйелік менюді шығару батырмасын белгілейтін белгі.
Color - өң түсі.
Font - қаріп.
Форма құру үшін, алдымен қасиет мәнін Caption (тақырып) өзгертуге және қасиет мәндерін анықтауға болады. Экрандағы форманың орналасу тәртібі мен өлшемі және тағы да басқа басқару элементтері өлшемдері пиксель, яғни экранда нүкте түрінде көрсетіледі.
Форма - бұл қарапайым терезе. Сондықтан оның көлемін басқа терезелердей тышқан батырмасын басу арқылы шекарасынан ұстап алып жылжытып немесе орынын ауыстырып өзгертуге болады. Өзгертіп болысымен автоматты түрде Height және Width қасиеттері мәндерінің өзгергенін байқауға болады. Олар форманың орнатылған өлшеміне сәйкес болмақ. Бағдарламаны жүктегеннен кейінгі экрандағы сұхбаттық терезенің орналасуы форманың өңделгеннен кейінгі жағдайына сәйкес келеді, бұл Top мәнінің қасиетімен (экранның жоғары шекарасынан шегініс) және Left (экранның сол жақ шекарасынан шегініс) қасиетімен анықталады. Бұл қасиеттердің мәндерін сонымен қатар форма терезесінен тышқанның көмегімен ауыстыру арқылы беруге де болады.
Кейбір қасиеттерді таңдағанда, мысалы: BorderStyle қасиеттің ағымдағы мәнінің оң жағында тізімді ашатын белгі пайда болады. Мұндай қасиеттер мәндерін тізімнен таңдау жолымен беруге болады (7-сурет). Кейбір қасиеттер күрделі болады, яғни олардың қасиеттері басқа мәндер жиынтығының қасиеттерімен анықталады. Күрделі қасиет мәндерінің аттарының алдына + белгісі тұрады, бұл белгіні басқан кезде қасиеттерді анықтайтын тізім ашылады (8-сурет). Мысалы: BorderIcons қасиеті бағдарламамен жұмыс кезінде терезелерді қандай пернелердің басқаратынын анықтайды. Егер biMaximize қасиетіне False мәнін меншіктесе, онда бағдарлама жұмысы кезінде ашу (жаю) батырмасы терезе басында көрінбейтін болады.
Кейбір қасиеттер мәндерінің қатарынан үш нүктелі командалық батырмаларды көруге болады. Бұл деген сөз, қасиеттер мәндерін беру үшін қосымша сұхбаттық терезелерді пайдалануға болады деген ұғым.
7-сурет. Тізімнен таңдау арқылы 8-сурет. BorderIcons қасиеттер қасиеттер мәндерін орнату инспекторынан күрделі тізімді ашу
Компоненттер
Формаға компонент қосу үшін компоненттер жинағынан керекті компонентті таңдап, оның пиктограммасында тышқанның сол батырмасын басамыз. Әрмен қарай тышқан көрсеткішін форманың сол жақ жоғарғы бұрышына орналастырып, тағы бір рет шерту керек. Нәтижесінде формада стандартты өлшемді компонент пайда болады.
Компонент өлшемін формаға қосылу барысында беруімізге болады. Ол үшін жиыннан компонентті ерекшелеп жылжыту арқылы керекті өлшемге келтіреміз.
Delphi-дегі әрбір компонентке ат беріледі, ол өз кезегінде компонент атынан және оның реттік нөмірінен тұрады. Мысалы, формаға екі Edit компонентін қосса, олардың аттары Edit1 және Edit2 болып белгіленеді. Қолданушы Name қасиетінің мәнін өзгерту арқылы компонент атын өзгерте алады. Қарапайым бағдарламаларда компоненттің аттары өзгертілмейді.
9-сурет. Компоненттер қосылғаннан кейінгі форма түрі
Компоненттер қосылғаннан кейінгі форма түрі 9-суретте берілген. Осы компоненттер қасиеттері Object Inspector терезесінде көрсетіледі. Басқа компоненттің қасиетін көргіңіз келсе, тышқан сол жақ батырмасын компонентке апарып шерту керек. Компоненттер аттарын Object TreeView терезесінде немесе Object Inspector терезесінен таңдауға болады. Компонент таңдап алынған соң, өзімізге керекті өлшемін таңдап, керекті мәтінді енгізіп қалауымызға қарай жасаймыз.
Форма қосымшасын құруды аяқтаған соң бағдарлама мәтінін жазуға кірісу керек. Алдымен баңдарламалау үшін өте қажет түсініктерді талдап алу керек:
- оқиға;
- оқиғаны өңдеу батырмасы.
Оқиға және оқиғаны өңдеу процедурасы
Құрылған форманың түрі қосымшаның қалай жұмыс істейтіндігін көрсетеді. Командалық батырмаларды шерту - Windows-та оқиға деп аталады.
Оқиға (Event) - бағдарлама жұмыс істеп жатқан уақыт аралығында орындалады. Delphi-де әрбір оқиғаға арнайы ат беріледі. Мысалы, тышқан батырмасын бір рет шерту - OnClick оқиғасы, ал тышқан батырмасын екі рет шерту OnDbClick оқиғасы деп аталады.
1-кесте
Windows-тің кейбір оқиғалары
Оқиға
Жүзеге асырылады
OnClick
Тышқан батырмасын басқан кезде
OnDbClick
Тышқан батырмасын екі рет басқан кезде
OnMouseDown
Тышқан батырмасын басқанда
OnMouseUp
Тышқан батырмасын босатқанда
OnMouseMove
Тышқан батырмасының орынын ауыстырғанда
OnKeyPress
Кілтжиын пернесін басқанда
OnKeyDown
Кілтжиын пернесін басуда. OnKeyDown және OnKeyPress кезектесіп қайталанатын оқиғалар
OnKeyUp
Кілтжиын пернесін босатқанда
OnCreate
Объектіні құру кезінде (форма, басқару элементі). Осы оқиғаны өңдеу процедурасы айнымалыларды анықтау үшін, дайындық әрекеттерін орындау үшін қолданылады.
OnPaint
Бағдарлама жұмысының басында экранда терезе пайда болған кезде
OnEnter
Фокустың басқару элементімен қабылдағанда
OnExit
Фокустың басқару элементімен жоғалтқанда
Delphi-де оқиғаға деген реакция оқиғаны өңдеу процедурасы сияқты жүзеге асырылады. Осылайша пайдаланушының әрекеттеріне сай бағдарлама кейбір қызметтерді атқаруы керек, ол үшін бағдарлама жасаушы оқиғаға сәйкес өңдеу процедурасын жазуы қажет. Оқиғаны өңдеудің көпшілік бөлігін компонент атқаратынын ескеруіміз керек. Сондықтан бағдарлама жасаушы оқиғаны өңдеу процедурасын тек оқиға реакциясы стандарттан ерекше болса немесе анықталмаған жағдайда ғана өңдеуі керек.
Оқиғаны өңдеу процедурасын құруға кірісу үшін, алдымен Object Inspector терезесінен компонент және осы терезеден Events (оқиға) салымын таңдау керек.
Events салымының сол жақ бағанасында (10-сурет) таңдалған компонент (объект) қабылдайтын оқиға аттары көрсетілген. Егер оқиғаны өңдеу процедурасы анықталса, онда оқиға атының жанында процедура аты оң жақ бағанада көрсетіледі.
10-сурет. Events салымына компонент қабылдай алатын оқиғалар тізімі жазылған
Оқиғаны өңдеу функциясын құру үшін тышқан батырмасын оқиғаға сәйкес өңдеу процедурасы атына екі рет шерту керек. Нәтижесінде код редакторы терезесі ашылып, онда оқиғаны өңдеу функциясының шаблоны қосылады. Ал Object Inspector терезесіндегі оқиға атының жанында оны өңдеу функциясының аты пайда болады. Delphi оқиғаны өңдеу функциясына екі бөліктен тұратын ат беріледі. Атаудың бірінші бөлігі объектіні (компонентті) құрайтын формаға теңестіріледі. Мысалы, формада орналасқан батырманы басқан кездегі оқиғаның өңделуін көрсетсек. Онда форма аты - Form1, командалық батырма аты - Button1, ал оқиға аты - Click болып беріледі
(11-сурет).
Код редакторы
Код редакторы бағдарламалау тіліндегі кілттік сөздерді (Procedure, var, begin, end, if және тағы басқалар) қалың қаріппен белгілейді. Бұл бағдарлама құрылымын түсінікті түрде беру үшін қолданылады. Кілттік сөздер мен қатар, код редакторы түсініктемелерді курсивті қаріппен белгілеуге де мүмкіндік береді.
Код редакторы терезесіндегі begin және end сөздерінің арасына оқиғаны өңдеу функциясын жүзеге асыруға қажетті нұсқаларды жазуға болады.
11-сурет. Delphi-де генерацияланған оқиғаны өңдеу процедурасына мысал
Түсініктеме жүйесі
Мәтінді теру кезінде редактор процедуралар мен функциялар және объектілердің қасиеттері мен тәсілдері жөнінде анықтамалық ақпараттар шығарып береді. Мысалы, егер редактор терезесінде ShowMessage деп жазсақ, онда экран бетінде ShowMessage функциясының параметрлері көрсетілген терезе шығады. Параметрлердің бірі қалың қаріппен белгіленеді, осылай редактор бағдарламашыға қандай параиһметрді енгізу керектігін білдіретін түсінік береді. Параметрлер мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
БИЗНЕС ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КАФЕДРАСЫ
Исаев Ерлан Искендірұлы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Есептеу техникасын жөндеу
5В070300- Ақпараттық жүйелер мамандығы
Астана 2016
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
БИЗНЕС ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберілді
АТ кафедрасының меңгерушісі
___________ Серимбетов Б.А.
____ _________ 201___ ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сақтандыру қызметі агенттігінің жұмысын басқаруға арналған ақпараттық жүйе әзірлеу
Мамандық 5В070300 - Ақпараттық жүйелер
Орындаған Исаев Ерлан Искендірұлы
(қолы) (Студенттің Т.А.Ә.)
Ғылыми жетекші Успанова Асель Исимхановна,
(қолы) (Т.А.Ә., оқу орны, қызметі)
т.ғ.магистрі, аға оқытушы
Норма бақылау Бірліков Сапабек Муратович,
(қолы) (Т.А.Ә., оқу орны, қызметі)
т.ғ.магистрі, ҚазТБУ доценті
Астана 2016
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ
Бекітемін
АТ кафедрасының меңгерушісі,
т.ғ.к.___________ Б.А.Серимбетов
_________________201__ж
Факультет Бизнес және ақпараттық технологиялар.
Кафедра Ақпараттық технологиялар.
Мамандығы: 5В070300 - " Ақпараттық жүйелер" .
Дипломдық жобаны (жұмысты) орындауға
ТАПСЫРМА
Студент ___________________________________ ______________________
(тегі, аты, әкесінің аты)
Жоба (жұмыс) тақырыбы___________________________ _________________
___________________________________ _______________________________
Жоғары оқу орнының № _______ 201__ж. бұйрығымен бекітілген
Дайын жобаны(жұмысты) тапсыру уақыты ___________________ 201__ж
Жобаға (жұмысқа) алғашқы берілімдер ________________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жобада қарастырылуға тиісті сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны:___________________________ _____________
___________________________________ _______________________________
а)___________________________________ ___________________________________ ______________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________________
б)___________________________________ ___________________________________ ______________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________________
в)___________________________________ ___________________________________ ______________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________________
г)___________________________________ _____________________________
___________________________________ ___________________________________ ______________________ ________________________________________
Графикалық материалдар тізімі немесе слайдтар ( міндетті сызбалары дәл көрсетілген) ___________________________________ ____________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Тапсырманың берілген уақыты: ____ _____________ 201__ж.
АТ кафедрасының меңгерушісі ______________Б.А.Серимбетов
Жоба (жұмыс) жетекшісі: т.ғ.м, аға оқытушы_________А.И. Успанова
Тапсырманы орындауға алдым, студент____________ И.Е.Исаев
Дипломдық жобаны(жұмысты) орындау графигі
Студент_________________________ 201__- 201__жж.
Жұм-ысты орын-дау реті
Жобаны(жұмысты) орындау тізбегі
Орандалған көлем
процентпен
Орын-дау мерзімі
Орын.туралы жоба жетекшісі белгісі
Түсіндірмелі жазба (бөлімдер және ішкібөлімдер)
Техноло-гиялықжәне графи-калыққұжаттар
1.
Кіріспе
2.
Зерттелетін пәндік обласы
3.
Дипломдық жобаға қойылатын жалпы талап
4.
Жобаның техникалық бөлігін талдау
5.
Программалық-техникалық комплексті жүзеге асыру құралдары мен әдістері
6.
Жасалған программалық жобаны іске асыру жолдары
7.
Экономикалық бөлім
8.
Еңбекті қорғау және қауіпсіздік бөлімі
9.
Қорытынды
10.
Қолданылған әдебеттер тізімі
11.
Қосымша
Аңдатпа
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты компьютерлік және оффистық техникаларды жөндеу және оларға қызмет көрсету бойынша есепке алуды автоматтандыру болып табылады.Дипломдық жұмыстың нәтижесінде компьютерлік және оффистық техникаларды жөндеу және оларға қызмет көрсету бойынша есепке алу процестерін автоматтандыруға мүмкіндік беретін бағдарлама құрылды.
Кәсіпорындағы есептеу және оффистық техникалардың жағдайы жайлы жалпы мәліметтер берілді және барлық қажетті есептеулер жүргізілді.Бағдарламаның негізгі мәзірі қажетті ақпаратты жеңіл тауып алу мүмкіндігін береді. Тапсырмада көрсетілген шарттар бойынша кәсіпорынның техникалары жайлы мәліметтерді жеңіл табуға мүмкіндік беретін, іздеу және сүзгілеу қарастырылған.
Аннотация
Целью данной дипломной работы является автоматизация учета по ремонту и обслуживанию компьютерной и офисной техники. В результате решения задачи была разработана программа, позволяющая автоматизировать процесс учета по ремонту и обслуживанию компьютерной и офисной техники.
Были произведены все нужные расчеты и выданы общие сведения о состоянии вычислительной и офисной техники в организации. Удобное главное меню позволяет легко найти необходимую информацию. В задаче предусмотрен поиск и фильтрация, что позволяет легко найти сведения об организационной технике по заданным условиям.
Annotation
The aim of this thesis is the automated control on repair and maintenance of computer and office equipment. As a result of solving the problem has developed a program that allows you to automate the process of accounting for the repair and maintenance of computer and office equipment.
Аll necessary calculations and given an overview of the state of computer and office equipment in the organization have been made. Convenient main menu makes it easy to find the necessary information. The problem can search and filter, which makes it easy to find information about the organizational technique for the given conditions.
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ... ... ... ... ..8
1.1 Ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Delphi және автоматтандырылған ақпараттық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.3 Delphi-дегі ақпараттық жүйелердің құрылу тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ...19
2. DELPHI ОРТАСЫНЫҢ КІШІ КӘСІПОРЫНДАР ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУДАҒЫ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..29
2.1 Delphi ортасында мәліметтер қорын құру және басқару ... ... ... ... ... ... .29
2.2 Мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
3. КОМПЬЮТЕРЛЕРДІ ЖӨНДЕУ ЖӘНЕ САТУ БИЗНЕСІН АВТОМАТТАНДЫРУ ЖОБАСЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.1 Жобаның структурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
3.2 Жобаның техникалық мінездемелері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 40
4. ЖҰМЫСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕЛУІ ... ... ... ... ... ...44
4.1 Бағдарламалық қамтаманы өңдеудің еңбек сыйымдылығын анықтау
4.2 Бағдарламалық қамтаманы өңдеуге кеткен шығындарды есептеу және
оның тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .50
5.1 Компьютерлік кабинеттердегі өндірістік санитария мен еңбек
гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...51
5.2 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ..5 4
5.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ..56
5.4 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша қорытынды ... ... ...58
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
ПAЙДAЛAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEP ТIЗIМI ... ... ... ... ... ... ... . 61
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..63
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыста кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы Delphi бағдарламалау тілінің маңыздылығы зерттеледі.
Дипломдық жұмыста мақсаты: есептеу техникасын жөндеу және сату, оларды жөндеу шеберханаларына келген клиенттерге қызмет көрсету жұмыстарын автоматтандыру болып табылады.
Өзектілігі: Өзіміз байқап жүргендей: көптеген компьютер сату және жөндеу жұмыстарымен айналысатын кішігірім мекемелерде толық автоматтандырылған ақпараттық жүйе жоқ деп айтуға болады. Себебі, клиенттерге олар өз қоймаларындағы заттардың прайс-беттерін ұсынады және клиенттерді компьютердегі базаға тіркемейді. Сонымен қатар клиенттерге кепілдік қағаздарын бланкке қолмен толтырып береді. Өздеріне қажетті деректерді мәтіндік редакторда, электрондық кестелерде шашыратып сақтайды. Есеп тапсыру кезінде де осы әдісті қолданады. Бұл әлі де болса, жұмыстардың толық автоматтандырылмағандығын көрсетеді. Дипломдық жұмыста осы мәселені шешу талқыланды.
Қазіргі таңда заманымыздың өркендеп, дамып келе жатқан кезінде, әрбір үйде компьютер болуы таңданарлық құбылыс емес. Барлық кіші кәсіпорындарда, тіпті айта кететін болсақ шағын шаштараз, тігін шеберханаларының өзінде кәсіпкерлер қажетті бағдарламаны қолданып, өз жұмыстарын автоматтандыруда. Заман ағымына қарай Visual Basic, Pascal, Delphi сияқты көптеген бағдарламалар да даму үстінде. Осы тілдердің мүмкіндіктерін әр кәсіпкер қажетіне жарата алса, заманымызға сай тұрғыда көптеген мәселелер шешіледі деп есептеймін. Біз зерттеген компьютерлер құрылғыларын сату және оларды жөндеу шеберханасының мәселелерін Delphi программалау тілінің көмегімен шешуге келетініне көз жеткіздік.
Дипломдық жұмыстың мазмұнында негізгі үш бөлім қарастырылды. Бірінші бөлімде автоматтандырылған ақпараттық жүйе жайлы, оның Delphi бағдарламасында құрылу тәсілдері қарастырылды. Екінші бөлімде Delphi ортасының кіші кәсіпорындар жұмысын автоматтандырудағы мүмкіндіктері туралы қарастырылады, яғни Delphi ортасында мәліметтер қоры қалай құрылатыны және басқарылатыны, мәліметтер қорына рұқсат алу механизмдері және олардың ерекшеліктері жайлы айтылады. Үшінші бөлімде дипломдық жұмыста құрылған жобаның структурасы, жобаға қатысты мәліметтер қорын құрастыру жолдары, жобаның техникалық мінездемелері, әртүрлі есептер және осы жобаның қолданыстағы ұтымдылығы қарастырылады.
1 Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе - ақпаратты сақтау, тасымалдау және өңдеумен байланысты қызметті автоматтандыруға арналған бағдарламалық - аппараттық құралдар жиынтығы.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе (ААЖ) - ақпараттар жиынтығы болып табылады, басқаратын шешімдерді қабылдап алу және ақпараттарды өңдеу үшін арналған мамандар мен техникалық құралдардың, бағдарламалық, техникалық, экономика-математикалық үлгілер мен әдістердің ақпараттар жиынтығын ұсынады.
Автоматтандырылған жүйенің қолдану артықшылығы мәліметтерді өңдеуде қолмен өңдеуге қарағанда аз уақыт жұмсалады, қағаз түрінде де ақпарат үлкен кеңістік алады, дәл солай ақпараттарды сақтауда да азырақ орынға ие болады. Автоматтандырылған жүйе тез әрекетілігімен, өңдеу жылдамдығымен, көрнекті және ыңғайлы интерфейсімен ерекшеленеді.
ААЖ-нің мәліметтер қоры - жалпы принциптерді суреттеулері бар мәліметтерді манипуляциялау мен сақтау, сонымен қатар қолданбалы бағдарламадан олардың тәуелсіздігін қамтамасыз етудің нақты белгілері бойынша реттелген мәліметтердің, көрсеткіштердің, құжаттардың, файлдардың жиынтығы. Мәліметтер қорында ААЖ тек қана экономикалық емес, сонымен қатар құқықтық, техникалық, ғылыми және басқа да ақпараттарды көрсетуі мүмкін. Мәліметер қорын жіктеу негізінде әртүрлі бөлу негіздері бола алады. Көптеген жағдайда мәліметтер қорын жүйеге келтіру негізінің таңдау функционалдық және ақпараттық міндеттердің мінездемелерімен және кәсіпорын жұмысының нақты шарттарымен анықталады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе, бір жағынан, ақпараттық жүйенің (АЖ) бір түрі, екінші жағынан, автоматтандырылған жүйе (АЖ), осыдан келіп оларды көбінде ақпараттық жүйе немесе автоматтандырылған жүйе деп атайды.
1.1 Ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы
Ақпараттық жүйе - бұл ұйымдық-реттелген өзара байланысқан құралдардың және ақпараттық технологиялардың әдістерінің жиынтығы, сонымен қатар алға қойылған мақсатқа жету барысында ақпараттарды өңдеу және шығару. Ақпараттық жүйенің мұндай түсінігі ЭВМ ақпараттарын қайта өңдеу құралдарының негізгі техникалық сапасын қолдану және кез келген облыстағы қажетті тапсырмалардың шешімін қабылдау, ақпараттарды шығару және ақпараттық үрдістерді орындау барысындағы байланыс құралдарын талап етеді.
Ақпараттық жүйе құрастырушы элементтер тұратын компьютер, компьютерлік желілер, бағдарламалық өнімдердер, мәліметтер қоры, әртүрлі бағдарламалық және техникалық құралдарымен байланысы бар адамдар ортасы және т.б болып табылады. Ақпараттық жүйенің құрылуы үшін адам рөлінің маңызы өте жоғары, яғни өндірілетін ақпараттың алынуы мен ұсынылуы адам арқылы жүзеге асырылады. Ақпараттық жүйенің негізгі ойы және кейбір принциптері оларды ұйымдастыруы компьютерлер шыққаннан бұрын пайда болған, дегенмен компьютеризациялау оншақты және жүздеген рет ақпараттық жүйенің нәтижелілігін артырды және олардың қолдану сферасын кеңейтті.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйеде ақпараттарды сақтау үшін жауап береді:
физикалық деңгейде
- жады құрылғысы (RAM)
- сыртқы жинақтауыш
- дискілік массивтер
бағдарламалық деңгейде
- файлдық жүйе ОЖ
- МҚБЖ
- документтерді, мультимедиаларды және т.б. сақтау жүйелері (1-сурет).
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің классификациясы
Ақпараттық жүйелер
Ұйымдастырылған басқару
Автоматтандырылған жобалау жүйелері
1-сурет. Автоматтандырылған ақпараттық жүйе классификациясы
Ақпараттық үрдістерді автоматтандыру дәрежесіне негізделе отырып ақпараттық жүйелер қолдан жасалған, автоматты және автоматтандырылған болып бөлінеді.
Қолдан жасалған ақпараттық жүйелерде ақпараттарды өңдеуде пайдаланатын қазіргі заманғы техникалық құралдар қолданылмайды, яғни барлық операциялар қолмен орындалады.
Автоматты ақпараттық жүйелерде ақпараттарды өңдеу бойынша жасалған барлық ақпараттар адамның қатысуынсыз орындалады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде ақпараттарды өңдеу бойынша жасалатын барлық операцияларға адам да, техникалық құрал да қатысады.
Мәліметтерді өңдеу сипаты бойынша ақпараттық жүйелер ақпараттық-іздеуші және ақпараттық-шешуші болып бөлінеді.
Ақпараттық-іздеу жүйелері мәліметтерді ешқандай күрделі түрлендірулерсіз қолданушы сұранысы бойынша ақпараттар беруді, енгізуді, жүйелеуді, сақтауды жүзеге асырады. Мысалы, кітапханалық ақпараттық-іздеу жүйелері, транспорттық билеттерді сату, алдын ала тапсырыс беру ақпараттық-іздеу жүйелері және т.б.
Ақпараттық-шешуші жүйелер ақпаратты өңдеу және түрлендіру операцияларын нақты анықталған алгоритмдер бойынша жүзеге асырады. Осының ішінде өңделген ақпараттың шешім қабылдау үрдісіне әсер ету сипаты бойынша екі класқа бөлінеді: басшылық ететін және кеңес беретін.
Басшылық ететін ақпараттық жүйелер негізінде адам шешім қабылдайтын ақпаратты өңдейді. Мұндай жүйелер үшін үлкен көлемді мәліметтерді өңдеу және есептеу сәйкес келеді. Мысалы, өндірістік және тапсырыстарды жоспарлау, бухгалтерлік есеп және тағы басқа да ақпараттық жүйелер.
Кеңес беретін ақпараттық жүйелер басшылық шешімдермен қалыптасу барысында ескерілетін мағлұматтарға қатысты адамдармен қабылданатын шешімдерді (ақпараттарды) өңдейді, бірақ нақты әрекеттер қолданбайды. Мысалы, эксперттік жүйелер.
Қолдану сферасы бойынша ақпараттық жүйелер классификациясы.
Ұйымдастырылған басқару ақпараттық жүйелері басқарушылық ететін персоналдар функциясын автоматтандыру үшін арналған. Мұндай жүйенің негізгі функциялары: оперативті бақылау және реттеу, оперативті есепке алу және талдау, перспективті және оперативті жоспарлау сияқты тағы да басқа экономикалық және ұйымдастырушылық есептер кіреді.
Технологиялық үрдістерді басқару ақпараттық жүйелері өндірістік операцияларды басқару және бақылау бойынша өндірістік персоналдар функциясын автоматтандыруға арналған.
Автоматтандырылған жобалау ақпараттық жүйелері жаңа технологиялар мен техникаларды құру барысында инженер жобалаушылар, құрастырушылар, архитекторлар, дизайнерлер функцияларын автоматтандыруға арналған.
Интегралданған (корпоративті) ақпараттық жүйелер ұйымның барлық функцияларын автоматтандыру үшін қолданылады және жобалаудан өнімнің өтуіне дейінгі жұмыстың барлық циклін қамтиды.
Сонымен, автоматтандырылған ақпараттық жүйе дегеніміз әртүрлі ұйымдардағы басқару шешімдерін қабылдауға қажетті қолданушылардың сұранысы бойынша мәліметтерді сақтау, іздеу және өңдеуге арналған техникалық, бағдарламалық және тілдік құралдардың ақпараттық массивтер жиынтығы.
Өндірісті автоматтандыру деп тек компьютерді сатып алу және корпоративті желілерді құруды ғана емес, компьютерден, желіден, бағдарламалық қамтамасыз етуден тұратын, ең бастысы ақпараттық ағымдарды ұйымдастыратын ақпараттық жүйелерді құруды түсінуге болады. Көптеген өнеркәсіптерде ендірілген ақпараттық жүйелерге (АЖ) талдау жасай отырып, қандай да бір өнімді АЖ базасына интеграциялау уақыт өте келе аяғына дейін ендірілмегеніне немесе оның компаниямен қолданылмайтынына көз жеткізуге болады.
Тәжірибе арқылы АЖ ендіру нәтижесінде клиенттің өз жүйесін толығымен игерген және оның қалай жұмыс істейтінін түсінген жобалардың сәтті екенін көруге болады.
Дәстүрлі тәсілдер барысында өндіріс басшылығы жобаға айрықша көңіл аударғанда, оның барлық қорларын меңгергенде, өндірістегі барлық бизнес-үрдістерді ұйымдастыра білгенде өте қиын қолжеткізуге болатын нәтижелер алуға болады. Кері жағдайда басшы жүйе ұсынатын цифрлардың қайдан, қалай шыққанын және оған кім жауапты екенін білмейді.
Қазіргі заманда ақпараттық жүйелерді құрудың жаңа тәсілдері қажет. Жаңалық базада қандай да бір интегралданған өнімге жүйе құрумен ғана шектелмейді, жүйені тыңғылықты жобалауды және одан кейін адекватты бағдарламалық құралдың көмегімен оны жүзеге асыруды қамтамасыз етуі қажет.
Тапсырыс берушіге де, тасымалдаушыға да ақпараттық жүйе құру үшін қандай да бір бағдарламалық жоба таңдағанға дейін, алдымен талдау жасап, содан кейін ғана жобалауды бастауы қажет. Басқаша айтқанда, тек жоба алдындағы мұқият тексерулер және нақты мекемені басқару құрылымдарының барлық ерекшеліктері қарастырылған жобалаулар ғана ақпараттық жүйені автоматтандыруды ендіру барысында нағыз нәтижелерге қол жеткізуге болады.
1.2 Delphi және автоматтандырылған ақпараттық жүйе
Ақпараттық жүйелерді құру барысында еңбек шығынының негізгі үлесі қолданбалы бағдарламалық жасақтамамен мәліметтер қорына түседі. Сондықтан бағдарламалық жасақтама өндірісі бүгінгі күннің дүние жүзілік экономиканың ең ірі салаларының біріне айналып отыр. Бағдарламалық инженерияның қалыптасуы мен даму үрдісінде бағдарламалық жасақтаманы жүйелендіру және стандарттау негізгі кезеңдері болып табылады.
Бағдарлмалық инженерияның негізгі идеясы - бағдарламалық жасақтаманы құру үрдісін формальды үрдіске айналдырып, оны одан әрі зерттеп дамытуға бағытталған.
Бағдарламалық жасақтаманы құрудың әдістері мен құралдарын меңгеру және дұрыс қолдану ақпараттық жүйе сапасын көтеруге, ақпараттық жүйені жобалау үрдісін басқаруды қамтамасыз етуге және оның өмір сүру уақытын ұзартуға мүмкіндік береді.
Қазіргі уақыттағы ақпараттық жүйелердің ең ірі жобалары келесі ерекшеліктермен сипатталады:
- Мұқият үлгілеуді және мәліметтер мен үрдістерді талдауды талап ететін сипаттама күрделілігі;
- Жергілікті есептері мен функцияналдау мақсаттары бар тығыз өзара әрекет етуші компоненттердің бар болуы;
- Қандай да бір типтік жобалық шешімдермен қолданбалы жүйелерді қолдану мүмкіндігіншектейтін толық аналықтарының бар болуы;
- Бар және жаңадан құрылып жатқан қолданбаларды интеграциялау қажеттігі;
- Біртекті емес ортадан бірнеше ақпараттық платформада функцияналдау;
- Әзірлеуші топтардың біліктілік деңгейі бойынша және қандай да бір инструменталдық құралдарды қолдану әдеттеріне байланысты бір шешімге келе алмауы;
- Берілген уақытта жүзеге асырылуын талап ету.
Соңғы кезде бадарламалауға деген қызығушылық өте үлкен сұранысқа ие болды. Бұл ақпараттық-коммуникативтiк технологияның дамуымен және күнделiктi өмiрге енуiмен байланысты. Егер адам компьютермен жұмыс iстесе, онда ертелi ме, кеш пе, әйтеуiр, адамда компьютерге деген қызығушылық сезiм туады, ал кейде бағдарламалауға да ынта пайда болды.
Жаңа бағдарламалау жүйесінің негізгі өзгерістері ретінде төмендегілерді атап көрсетуге болады:
- Object Pascal жаңа бағдарламалау тілі, Borland Pascal тілінің бұрынғы нұсқасының өңделген түрі болып табылады;
- RАD (RАРID АРРLIСАТION DЕVЕLОРМЕNT) өңдеу технологиясына бағытталған бағдарламалау ортасының компонентті модулі.
Object Pascal бағдарламалау тілі өңдеу құралдарының нарығында C++, Java сияқты объектілі-бағдарланған тілдермен қатар пайда болды. Borland компаниясы объектілі-бағдарланған тілдерді дамытып, Object Pascal тілін құруда өз тәжірибелерінің жетістігін көрсете білді. Жаңа тіл синтаксис жағынан да, ұсынылатын мүмкіндіктер жағынан да сәтті шықты. Бұл тіл объектілі-бағдарланған бағдарламалаудың барлық негізгі механизмдерін қамтыды.
Delphi ортасы - жұмысын аса тиімді қамтамасыз ететін, бағдарламалау тілі барысында Object Pascal тілі қолданылатын ақпаратты жылдам өңдеу ортасы. Delphi-де жобалауға қажеттілердің барлығы бар, бағдарламаны жіберу және тестілеу және басты мақсаты бағдарлама жасау процесі жеңілірек болып табылады. Жылдам өңдеу жүйелерінің негізінде визуальді жобалау технологиясы және бағдарламалау оқиғалары жатады. Delphi - қатаң типте бағытталған тіл.
Borland Delphi бағдарламалау жүйесі Windows операциялық жүйесінде орындалатын нәтижелеуші бағдарламалауды құруға арналған. Borland Delphi бағдарламалау жүйесінің және оның компоненттік үлгісінің негізін VCL (Visual Component Library) кітапханасы құрайды. Бұл кітапханада операциялық жүйе интерфейсі мен басқаруының негізгі орындары компонент түрінде жүзеге асырылған. Сондай-ақ, мұның құрамында клиент-сервер құрылымындағы нәтижелеуші бағдарламаларды өңдеу үшін Borland Delphi құрамындағы BDE (Borland Database Engine) тәсілі еніп отыр. Енді ол нәтижелеуші бағдарламалар VCL кітапханаларының көмегімен мәліметтер қоры серверлер диапазонына шығу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. BDE көмегімен нәтижелеуші бағдарламалар Microsoft SQL, Server, Interbase, Sybase, Oracle және таңы басқа типті мәліметтер қоры серверлермен өзара жұмыс жасайды.
Borland Delphi бағдарламалау жүйесі бірнеше рет жаңарып, қолданушыларға бірнеше жаңартылған нобайларды ұсынды. Жүйенің соңғы нобайында қосымшаның үш деңгейлі құрылымдық нәтижелеуші бағдарламаларды өңдеу тәсілдерінің жинағы қамтылған. Borland Delphi бағдарламалау жүйесі берілген құрылымның серверлік, сондай-ақ клиенттік бөлімін өзгертуге мүмкіндік береді.
Delphi-ге өте қарапайым түрде Borland Delphi 7 менюінен Delphi 7 командасын таңдау арқылы кіруге болады.
Есептеуiш техниканың жедел дамуы және эффектiлi ақпаратты қамтамасыздандыруды өңдеу қажеттiлiгi, бағдарламалау жүйесiнiң пайда болуына жол ашып, жедел өңдеу деген атқа ие болдырды. Жедел өңдеу жүйесiнiң негiзiнде (RАD жүйесi, RАРID АРРLIСАТION DЕVЕLОРМЕNT - жедел өңдеу ортасы) визуалды технологияның жобасы және ақпараттанудың объектiлеу түрi жатады. Және олардың мақсаты - өңдеу ортасы өзiне түйiннiң үлкен бөлiгiн алып, бағдарламалаушыға диалогтiк терезелердi құрумен және оқиғаны өңдеу функциясын жасап көрсету.
RАD жүйесiнiң iшiнде Borland Delphi ортасы ерекшеленеді және ол әр түрлi бағдарламаларды құруға мүмкiндiк бередi: қарапайым бағдарламалардан берiлгендер базасының басқаруына дейін. Borland Delphi ортасында бағдарламалау тiлi ретiнде Delphi тiлi қолданылады. Және бағдарламалаушыларға танымал Раsсаl-дың тiкелей ұрпағы болып есептеледi.
Delphi тілiндегi қолданбалы бағдарламалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment) дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы бағдарламалаушының қарым-қатынасын ұйымдастырып, әр түрлi басқару элементтерiнен құралған бiрнеше терезелерден тұрады. Осы ортаның құралдарын пайдалана отырып, қосымшаның интерфейстiк бөлiгін жобалауға, бағдарламаның кодын жазуға және оны басқару элементтерiмен байланыстыруға болады. Аталған жұмыстаржәне бағдарламаны түзету, оны орындау әрекеттерi IDE ортасында орындалады.
Delphi-дiң IDE ортасы көптерезелiк жүйе деп саналады. Интерфейстiң құрамына 4 терезе кiредi:
1)Негiзгi терезе (Project 1);
2) Формалар құрастырушысының терезесi (Form1);
З) Объектілер бақылаушысының терезесi (Object Inspector);
4)Бағдарлама кодының терезесi (Unit1.pas).
Негiзгi терезеден басқа терезелердi жылжытуға, экраннан алып тастауға және олардың өлшемiн өзгертуге болады. Delphi бiр құжаттық орта, яғни бiр мезгiлде тек қана қосымшамен жұмыс атқаруға болады. Бағдарлама жобасының атауы негізгі терезенiң жоғары қатарында көрсетiледi.
Терезелердi кiшiрейту, үлкейту, жабу әрекеттерi осы әрекеттердiң ортасында орындалуымен бiрдей болып келедi.
Форманың терезесінен Unit кодына және одан керi өту F12 пернесi арқылы орындалады.
Кейде Delphi жүктелгенде, Unit терезесi төмендегiдей (2-сурет) шығуы мүмкiн. Сол жақтағы терезе Browser терезесi деп аталады және бұл терезе арқылы бағдарламаның құрылымымен танысуға болады. Delphi ортасынан шығу үшiн негiзгi терезенi жабу керек
2-сурет. Browser терезесінің көрінісі
1) Негiзгi терезе
Негiзгi терезе бағдарламаның жобасын құрудағы жұмыстарды
басқарады және Delphi ортасы iске қосылып тұрғанда мiндеттi түрде экранның жотғары қатарында орналасады (3-сурет).
Бұл терезеде Delphi-дiң негiзгi меню жүйесi, пиктограммалық командалық батырмалары мен компоненттер жинағы (палитрасы) орналасады. Негiзгi меню жүйесiнің опциялар тақырыптарының құрамына iшкi меню кiредi.
3-сурет негізгі терезенің көрінісі
Негізгі меню жүйесінің элементтері сол жағында қойылған арнайы тақташаларда орналасады. Негізгі менюден басқа элементтерді тақташадағы таңба арқылы негізгі терезеден тыс экранның кез келген жеріне жылжытуға немесе мүлдем алып тастаіға болады.
Тақташадағы батырмалар құрамын өзгерту үшін алдымен тақташаны оң жақ тышқан батырмасын басып, шыққан терезедегі тақташалар тізімін және олардың статусын өзгертуге болады (4-сурет).
Пиктограммалық батырмалар
Пиктограммалық батырмалар арқылы негізгі меню жүйесінің маңызды операцияларына тез арада қол жеткізуге болады. Атқаратын жұмыстарына байланысты пиктограммалық батырмалар 6 топқа бөлінген. әр топ бөлек тақташада орналасады.
4-сурет. Тақташалар құрамын икемдеудегі терезелер
Компоненттер жинағы
Компоненттер жинағы - Delphi-дiң негізгі байлығы. Ол негізгі терезенің оң жағында орналасып, қажетті компонентті тез табуға арналған белгілерден тұрады (5-сурет).
Компонент деп белгілі бір қасиеттерге иемденген және форма терезесінде кез келген объекті орналастыру мүмкіндігін туғызатын функционалды элементті атайды.
5-сурет. Компоненттер жинағының терезесі
Delphi ортасының компоненттері бірнеше топқа бөлінген, ол топтарды парақтар деп атайды. Компоненттер көмегімен бағдарламаның негізгі қаңқасы құрылады (терезелер, батырмалар, таңдау тізімдері және т.с.с). Батырмалар тақташасы сияқты компоненттер палитрасын икемдеуге болады. Ол үшін Компоненттер палитрасына кіретін кез келген пиктограмманы тышқан тетігінің оң жақ батырмасын шертіп, арнайы редакторды іске қосуға болады. Ашылған менюдегі Properties (қасиеттері) пунктін таңдау керек (6-сурет).
6-сурет. Компоненттер терезесі
2) Форма құрастырушысының терезесі
Форма құрастырушысының немесе форманың терезесі - болашақ бағдарламаның Windows терезесінің жобасы. Алдымен бұл терезе бос болады, дәл айтсақ жүйелі менюді шақыру, терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан, тақырып қатарынан және қоршаған шегінен - Windows-тің стандартты интерфейстік элементтерінен тұрады. Бұл терезенің жұмыс аумағы координаттық тордың нүктелерімен реттелген.
Бағдарламалаудағы айтарлықтай уақыт Lego конструкторының детальдарымен атқарылатын жұмыс сияқты компоненттер жинағынан қажетті компонентті таңдап, форманың терезесінде орналастыруға болады. Сөйтіп, форма терезесінде қажетті компоненттер бірінен соң бірі орналастырылады.
Бұл ерекшелік - визуалды (көзбен шолу) бағдарламалаудың негізі. Бағдарламалаушы әр мезгілде құрылатын бағдарламаның терезесін бақылап отырып, қажетті өзгерістерді кез келген мезетте енгізу мүмкіндігімен қамтылады.
3)Объектілер бақылаушысының терезесі
Формадағы орналасқан әр компонент өзінiң орын-жайымен, мөлшерiмен, түсiмен т.с.с. анықталады. Форманы құрастыру File = New = Form опциялары арқылы орындалады. Шығып тұрған бос формаға бiр компоненттi, мысалы Standard парағының Button батырмасын орналастыру үшiн Компоненттер жинағындағы Standard бетбелгiсiне шерту арқылы екпiндi күйге келтiрiңiз.
Button батырмасының кескiнін ажырату үшiн тышқанды баспай тұрып парақта орналасқан белгiлердің үстiнен жылжытып көрiңiз. Осы сәтте компоненттердiң аты шығып тұрады.
Қажеттi компонентті белгілеп алып, тышқанды форма аумағының кез келген жерiне шертсеңіз, форманың бетiнде Button1 элементi пайда болады. Компоненттiң формадағы орын-жайын, мөлшерiн форма терезесiнде бiрден өзгертуге болады, ол үшiн компоненттi тышқанның сол жақ батырмасымен белгiлеп, ендi белгiленген компоненттi тышқанның сол жақ батырмасымен басып тұрып, форма аумағының кез келген жерiне жылжытуға болады. Мөлшерiн өзгерту үшiн тышқанды элементтi қоршап тұрған кез келген төрт бұрышқа орналастырсаңыз, пайда болған қос бағытты тiлсызықты тышқанның басылған сол жақ батырмасымен жылжытыңыз. Компоненттi жою үшiн оны белгiлеп, Delete пернесiн басса жеткiлiктi.
Компоненттiң басқа параметрлерiн өзгерту әрекеттерi Объектiлер бақылаушысы арқылы немесе бағдарламаның денесiнде орындалады. Объектiлер бақылаушысының терезесi екi парақтан құрылады: Properties - қасиеттері және Events - оқиғалары. Properties парағы арқылы компоненттiң қасиеттерi-параметрлерi анықталады, ал Events парағы арқылы компоненттi әр түрлi оқиғаларға сәйкес сезiндiрудi анықтайды.
Form1 терезесiнде орналасқан Button1 батырмасы - компонент, оқиға - осы батырманы басу, ал оқиғаға сезiндiру - осы батырма басылғанда, қандай амалдар орындалады - сонны анықтауды қажет етедi.
Объектiлер бақылаушысы екі бағанадан құралған кесте: сол жақ бағанасында параметрдiң немесе оқиғаның атауы, ал оң жақта - параметрдiң мәнi немесе оқиғаны өңдейтiн iшкi бағдарламаның атауы орналасады.
Кестенiң кез келген жолын тышқанды шерту арқылы таңдауға болады. Бұл жолдағы параметр қарапайым немесе күрделi болуы мүмкiн. Қарапайымдарға бiр мәнiмен анықталатын - сан, символдар жолы, True немесе False мәндерiн қабылдай алатын және т.с.с. компоненттiң қасиеттерi жатады. Мысалы, Caption (тақырыбы) қасиетi бiр символдар жолымен, Enabled (қол жетерлiк)- True немесе False мәндерiмен, ал Heigh (биiктiгi) және Width (ұзындығы) нақты бiр сандық шамалармен анықталады.
Компоненттің күрделi қасиеттер құрамына бiрнеше мәндер тiзiмi кiредi. Олардың сол жағында "+" белгi тұрады.Осы тiзiмдi ашу үшiн "+" белгiсiн тышқанмен шертсе жеткiлiктi. Тiзiмдi жабу амалы қасиеттiң "-" белгiсiн басқанда орындалады. Жолдың оң бағанасын шерту арқылы қасиеттiң мәнiн шығаруға болады.
Объектiлер бақылаушы терезесiнiң жоғары жағында форманың атауы және формадағы орналасқан барлық компоненттер және оларға қолданылған оқиғалар тiзiмi орналасып тұрады. Объектiлер бақылаушысының терезесiн тышқанның оң батырмасымен шеркенде локальды менюi шығады. Меню құрамындағы бiрнеше опциялары терезенi икемдеуге мүмкiндiк туғызады, мысалы Stay on top опциясы екпiндi болса, онда Объектiлер бақылаушысының терезесi әрқашанда басқа терезелердiң үстiнен орналасып тұрады.
4)Бағдарлама кодының терезесi
Бағдарлама (немесе модуль) кодының терезесi бағдарламаның мәтiнiн құруға және оны түзетуге арналған. Бұл мәтiн арнайы ережелер бойынша құрылып, алгоритм жұмысын анықтайды. Delphi жүйесiнде Pascal тілінің ұлғайтылған және дамытылған нұсқасы Object Pascal бағдарламалау тiлi қолданылады. Delphi ортасы iске қосылғанда бағдарлама кодының терезесi Windows ортасының бос терезесiнiң бастапқы кодынан (яғни минималды қажеттi кодынан) тұрады:
unit Unit1;
interface интерфейстік бөлігі
uses спецификациясы
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs; стандартты модульдер
Type
TForm1 = class(TForm)
Private
{ Private declarations }
Public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
Implementation орындалатын бөлігі
{$R *.dfm}
end.
Жаңа форманың кодына Delphi ортасы бұл қатарларды автоматты түрде қосып отырады.
Жобаны құру барысында осы кодқа қажеттi өзгерiстер енгiзiледi. Delphi ортасы unit Unit1; және Implementation қатарларының аралығын өзгертiп отырады, ал бағдарламаушының жұмыс аумағы - {$R *.dfm} және end қатарлар аралығы.
Визуалды бағдарламалаудың негiздерi
Delphi ортасындағы бағдарламалау екі процестiң тығыз әрекеттестiгiне негiзделген: бағдарламаның құруын визуалды (яғни оның Windows-терезесiн) көрсету мен бағдарлама кодын жазу. Бағдарлама кодын жазу үшiн код терезесi, ал бағдарламаны құру үшiн Delphi ортасының басқа терезелерi қолданылады.
Форма терезесiнiң мазмұнымен бағдарлама кодының арасында тығыз байланысын Delphi ортасы мұқият бақылап отырады. Мысалы, формадағы жаңа элемент орналастыруы бағдарлама кодының автоматты түрде өзгеруiне себеп болады, керісiнше бағдарламаның кодына автоматты түрде орналастырылған кейбiр элементтерiн алып тастау әрекеттерi формадағы сәйкес компоненттердiң жойылуына алып келедi.
Осыны ескере отырып, бағдарламалаушылар жұмысты алдымен қажеттi компоненттердi формаға орналастырудан бастайды, сонан кейiн (қажет болса) жұмыс барысындағы компоненттiң бет алысын анықтайтын бағдарламаның үзiндiсiн жазады.
Бос форма
Жоғарыда айтылғандай, Delphi ортасы жүктелгенде бағдарлама кодының терезесі Windows ортасының бос терезесінің бастапқы кодынан (яғни минималды қажетті кодынан) тұрады. Бұл код функционалды толық деп саналады және ол жұмысқа даяр болып тұрады. FileNew Application опцияларын таңдап, бағдарламаны іске қосуға болады.
Форма қасиеттерін өзгерту
Модуль деп бағдарламаның белгілі бір тәуелсіз бөлігін атайды. Әр жаңа форма құрылғанда жаңа модуль де жасалады. Жалпы бағдарлама құрамында көптеген формалар және олармен байланысқан модульдер болуы мүмкін. Delphi ортасы әр бағдарламаны компиляциалағанда кеңейтілуі PAS, DFM және DCU файлдарын құрады. PAS-файлында бағдарлама кодының терезесіндегі мәтін көшірмесі, DFM - файлында форма терезесінің мазмұн анықтамасы, ал DCU - файлы компилятор жұмысының нәтижесі, енді компоновщик (біріктіруші) осы файлды өңдейді, нәтижесінде орындалатын немесе жүктелетін EXE - файлы құрылады.
Delphi мүмкіндіктерін және визуальды жобалау технологиясын көрсету үшін алдымен құрылу тәсілдерін біліп алған жөн болады.
1.3 Delphi-дегі автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің құрылу тәсілдері
Жаңа бағдарламамен жұмысты бастамас бұрын Delphi-дi жүктеу керек. Егер ол ортада жұмыс iстеп отырылған болса және басқа жоба таңдалған болса, онда File (файл) менюiнен NewApplication (құруқосымша) командасын таңдау қажет.
Форма
Delphi-де жаңа жобамен жұмыс жасау стандартты форманы құрудан басталады. Бағдарламаны өңдеу кезеңіндегі сұхбаттық терезе форма деп аталады. Форманың және оның компоненттерінің қасиеттік мәндерін өзгерту және қарау үшін Object Inspector терезесі қолданылады.
Форма қасиеттері:
Name - форма аты.
Caption - тақырып мәтіні.
Width - форма ені.
Height - форма биіктігі.
Top - форманың жоғарғы шекарасынан экранның жоғары шекарасына дейінгі арақашықтық.
Left - форманың сол жақ шекарасынанэкранның сол жақ шекарасына дейінгі қашықтық.
BorderStyle - шекара түрі (қарапайым, жіңішке болуы да, шекараның болмауы да мүмкін).
BorderIcons - терезені басқару батырмасы.
Icon - сұхбаттық терезенің бас жағындағы жүйелік менюді шығару батырмасын белгілейтін белгі.
Color - өң түсі.
Font - қаріп.
Форма құру үшін, алдымен қасиет мәнін Caption (тақырып) өзгертуге және қасиет мәндерін анықтауға болады. Экрандағы форманың орналасу тәртібі мен өлшемі және тағы да басқа басқару элементтері өлшемдері пиксель, яғни экранда нүкте түрінде көрсетіледі.
Форма - бұл қарапайым терезе. Сондықтан оның көлемін басқа терезелердей тышқан батырмасын басу арқылы шекарасынан ұстап алып жылжытып немесе орынын ауыстырып өзгертуге болады. Өзгертіп болысымен автоматты түрде Height және Width қасиеттері мәндерінің өзгергенін байқауға болады. Олар форманың орнатылған өлшеміне сәйкес болмақ. Бағдарламаны жүктегеннен кейінгі экрандағы сұхбаттық терезенің орналасуы форманың өңделгеннен кейінгі жағдайына сәйкес келеді, бұл Top мәнінің қасиетімен (экранның жоғары шекарасынан шегініс) және Left (экранның сол жақ шекарасынан шегініс) қасиетімен анықталады. Бұл қасиеттердің мәндерін сонымен қатар форма терезесінен тышқанның көмегімен ауыстыру арқылы беруге де болады.
Кейбір қасиеттерді таңдағанда, мысалы: BorderStyle қасиеттің ағымдағы мәнінің оң жағында тізімді ашатын белгі пайда болады. Мұндай қасиеттер мәндерін тізімнен таңдау жолымен беруге болады (7-сурет). Кейбір қасиеттер күрделі болады, яғни олардың қасиеттері басқа мәндер жиынтығының қасиеттерімен анықталады. Күрделі қасиет мәндерінің аттарының алдына + белгісі тұрады, бұл белгіні басқан кезде қасиеттерді анықтайтын тізім ашылады (8-сурет). Мысалы: BorderIcons қасиеті бағдарламамен жұмыс кезінде терезелерді қандай пернелердің басқаратынын анықтайды. Егер biMaximize қасиетіне False мәнін меншіктесе, онда бағдарлама жұмысы кезінде ашу (жаю) батырмасы терезе басында көрінбейтін болады.
Кейбір қасиеттер мәндерінің қатарынан үш нүктелі командалық батырмаларды көруге болады. Бұл деген сөз, қасиеттер мәндерін беру үшін қосымша сұхбаттық терезелерді пайдалануға болады деген ұғым.
7-сурет. Тізімнен таңдау арқылы 8-сурет. BorderIcons қасиеттер қасиеттер мәндерін орнату инспекторынан күрделі тізімді ашу
Компоненттер
Формаға компонент қосу үшін компоненттер жинағынан керекті компонентті таңдап, оның пиктограммасында тышқанның сол батырмасын басамыз. Әрмен қарай тышқан көрсеткішін форманың сол жақ жоғарғы бұрышына орналастырып, тағы бір рет шерту керек. Нәтижесінде формада стандартты өлшемді компонент пайда болады.
Компонент өлшемін формаға қосылу барысында беруімізге болады. Ол үшін жиыннан компонентті ерекшелеп жылжыту арқылы керекті өлшемге келтіреміз.
Delphi-дегі әрбір компонентке ат беріледі, ол өз кезегінде компонент атынан және оның реттік нөмірінен тұрады. Мысалы, формаға екі Edit компонентін қосса, олардың аттары Edit1 және Edit2 болып белгіленеді. Қолданушы Name қасиетінің мәнін өзгерту арқылы компонент атын өзгерте алады. Қарапайым бағдарламаларда компоненттің аттары өзгертілмейді.
9-сурет. Компоненттер қосылғаннан кейінгі форма түрі
Компоненттер қосылғаннан кейінгі форма түрі 9-суретте берілген. Осы компоненттер қасиеттері Object Inspector терезесінде көрсетіледі. Басқа компоненттің қасиетін көргіңіз келсе, тышқан сол жақ батырмасын компонентке апарып шерту керек. Компоненттер аттарын Object TreeView терезесінде немесе Object Inspector терезесінен таңдауға болады. Компонент таңдап алынған соң, өзімізге керекті өлшемін таңдап, керекті мәтінді енгізіп қалауымызға қарай жасаймыз.
Форма қосымшасын құруды аяқтаған соң бағдарлама мәтінін жазуға кірісу керек. Алдымен баңдарламалау үшін өте қажет түсініктерді талдап алу керек:
- оқиға;
- оқиғаны өңдеу батырмасы.
Оқиға және оқиғаны өңдеу процедурасы
Құрылған форманың түрі қосымшаның қалай жұмыс істейтіндігін көрсетеді. Командалық батырмаларды шерту - Windows-та оқиға деп аталады.
Оқиға (Event) - бағдарлама жұмыс істеп жатқан уақыт аралығында орындалады. Delphi-де әрбір оқиғаға арнайы ат беріледі. Мысалы, тышқан батырмасын бір рет шерту - OnClick оқиғасы, ал тышқан батырмасын екі рет шерту OnDbClick оқиғасы деп аталады.
1-кесте
Windows-тің кейбір оқиғалары
Оқиға
Жүзеге асырылады
OnClick
Тышқан батырмасын басқан кезде
OnDbClick
Тышқан батырмасын екі рет басқан кезде
OnMouseDown
Тышқан батырмасын басқанда
OnMouseUp
Тышқан батырмасын босатқанда
OnMouseMove
Тышқан батырмасының орынын ауыстырғанда
OnKeyPress
Кілтжиын пернесін басқанда
OnKeyDown
Кілтжиын пернесін басуда. OnKeyDown және OnKeyPress кезектесіп қайталанатын оқиғалар
OnKeyUp
Кілтжиын пернесін босатқанда
OnCreate
Объектіні құру кезінде (форма, басқару элементі). Осы оқиғаны өңдеу процедурасы айнымалыларды анықтау үшін, дайындық әрекеттерін орындау үшін қолданылады.
OnPaint
Бағдарлама жұмысының басында экранда терезе пайда болған кезде
OnEnter
Фокустың басқару элементімен қабылдағанда
OnExit
Фокустың басқару элементімен жоғалтқанда
Delphi-де оқиғаға деген реакция оқиғаны өңдеу процедурасы сияқты жүзеге асырылады. Осылайша пайдаланушының әрекеттеріне сай бағдарлама кейбір қызметтерді атқаруы керек, ол үшін бағдарлама жасаушы оқиғаға сәйкес өңдеу процедурасын жазуы қажет. Оқиғаны өңдеудің көпшілік бөлігін компонент атқаратынын ескеруіміз керек. Сондықтан бағдарлама жасаушы оқиғаны өңдеу процедурасын тек оқиға реакциясы стандарттан ерекше болса немесе анықталмаған жағдайда ғана өңдеуі керек.
Оқиғаны өңдеу процедурасын құруға кірісу үшін, алдымен Object Inspector терезесінен компонент және осы терезеден Events (оқиға) салымын таңдау керек.
Events салымының сол жақ бағанасында (10-сурет) таңдалған компонент (объект) қабылдайтын оқиға аттары көрсетілген. Егер оқиғаны өңдеу процедурасы анықталса, онда оқиға атының жанында процедура аты оң жақ бағанада көрсетіледі.
10-сурет. Events салымына компонент қабылдай алатын оқиғалар тізімі жазылған
Оқиғаны өңдеу функциясын құру үшін тышқан батырмасын оқиғаға сәйкес өңдеу процедурасы атына екі рет шерту керек. Нәтижесінде код редакторы терезесі ашылып, онда оқиғаны өңдеу функциясының шаблоны қосылады. Ал Object Inspector терезесіндегі оқиға атының жанында оны өңдеу функциясының аты пайда болады. Delphi оқиғаны өңдеу функциясына екі бөліктен тұратын ат беріледі. Атаудың бірінші бөлігі объектіні (компонентті) құрайтын формаға теңестіріледі. Мысалы, формада орналасқан батырманы басқан кездегі оқиғаның өңделуін көрсетсек. Онда форма аты - Form1, командалық батырма аты - Button1, ал оқиға аты - Click болып беріледі
(11-сурет).
Код редакторы
Код редакторы бағдарламалау тіліндегі кілттік сөздерді (Procedure, var, begin, end, if және тағы басқалар) қалың қаріппен белгілейді. Бұл бағдарлама құрылымын түсінікті түрде беру үшін қолданылады. Кілттік сөздер мен қатар, код редакторы түсініктемелерді курсивті қаріппен белгілеуге де мүмкіндік береді.
Код редакторы терезесіндегі begin және end сөздерінің арасына оқиғаны өңдеу функциясын жүзеге асыруға қажетті нұсқаларды жазуға болады.
11-сурет. Delphi-де генерацияланған оқиғаны өңдеу процедурасына мысал
Түсініктеме жүйесі
Мәтінді теру кезінде редактор процедуралар мен функциялар және объектілердің қасиеттері мен тәсілдері жөнінде анықтамалық ақпараттар шығарып береді. Мысалы, егер редактор терезесінде ShowMessage деп жазсақ, онда экран бетінде ShowMessage функциясының параметрлері көрсетілген терезе шығады. Параметрлердің бірі қалың қаріппен белгіленеді, осылай редактор бағдарламашыға қандай параиһметрді енгізу керектігін білдіретін түсінік береді. Параметрлер мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz