Баскетбол секциясының маңызы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1
I.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Баскетбол секциясының маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Баскетбол секцияны ұйымдастыру мезгілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. 3 Баскетбол секциясындағы ойын техникасын үйрету әдістемесі ... ... ...
1.3.1 Баскетбол секциясындғы ойын техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. 3.2. Баскетбол секциясындғы ойын тактикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
II. Практикалық бөлім:
2. 1 Баскетбол оқу . жаттығу сабағында оқушылардың дене дайындығын дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Баскетбол секциясының маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Баскетбол секцияны ұйымдастыру мезгілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. 3 Баскетбол секциясындағы ойын техникасын үйрету әдістемесі ... ... ...
1.3.1 Баскетбол секциясындғы ойын техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. 3.2. Баскетбол секциясындғы ойын тактикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
II. Практикалық бөлім:
2. 1 Баскетбол оқу . жаттығу сабағында оқушылардың дене дайындығын дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қазақстан Республикасының әлемдік өркениетке, демократиялық дәстүрге өту жағдайында адамзат қоғамының ғасырлар бойы жинақтаған жалпы құндылықтар мұрасына ден қоюы, рухани-адамгершілік негізінде дене тәрбиесін сабақтастықта дамытып, салауатты өмір сүру дағдылары арқылы дене мәдениетін қалыптастыру өзектілігі артуда. Бұл мәселені шешде 2012 жылғы 27 қаңтарда Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырт-Қазақстан дамуының басты бағыты» Қазақстан халқына Жолдауы жарияланды. Ондағы жетінші бағыт: Қазақстанда адами капиталдың сапалы өсуі мазмұнында «Білім беру жүйесін жаңғырту барысында біз үшін келесі іс-шараларды жүзеге асырудың маңызы зор» - деп қарастырады. .
Біріншіден, оқыту үдерісіне қазіргі заманғы әдістемелер мен технологияларды енгізу.
Екіншіден, педагогтар құрамының сапасын арттырудың маңызы зор. Арқаулық педагогтік білім берудің үлгі-қалыптарын, мектептер мен жобалар оқытушыларының біліктілігін арттыруға талаптарды күшейту қажет. Үшіншіден, оқу жастарға тек білім беріп қана қоймай, сонымен бірге оларды әлеуметтік бейімделу үдерісінде пайдалана білуге де үйретуі тиіс. Үкіметке мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту жөнінен бесжылдық Ұлттық іс-қимылдар жоспарын қабылдауды тапсырды.
Төртіншіден, оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту қажет.
Олар – патриотизм, мораль мен парасаттылық нормалары, ұлтаралық келісім мен толеранттылық, тәннің де, жанның да дамуы, заңға мойынұсынушылық.
Бұл құндылықтар, меншіктің қандай түріне жататынына қарамастан, барлық оқу орындарында да сіңірілуге тиіс деп жолдайды.
Сондықтан жалпы орта мектеп оқушыларының қозғалу белсендігін дамыту, көпшіліктің шұғылдануы үшін спорттық секциялар құру, әсіресе, адамның қозғалу белсендігі техникалық ілгерілеу, ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың даму мен білім беру жүйесі салдарынан әлсірегендігі қазіргі таңда өзекті мәселе. Гиподинамияның қарқынды өсуі мен дене дамуы кезеңінде, яғни балалық және жасөспірімдік шақта адам денсаулығына айқын кері әсер етеді. Ағзаның тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің, жүйке жүйесінің, тірек-қозғалу аппаратының және т.б. қалыптасуы мен дамуы үдерісінде жинақталған кері құбылыстар мен бұзылулар гиподинамияның әсерінен болашақ ұрпақтың, яғни тұқым қуалауда көрініс тауып, адамның барлық кейінгі ғұмырында денсаулықтың нашарлауына жол береді.
Жалпы орта мектеп оқушыларының дене қасиеттерін жан-жақты дамыту дене тәрбиесі сабағы мен баскетбол спорт үйірмесін ұйымдастыру мен жүйелі жүргізудегі негізгі мақсат.
Баскетболда оқушылардың дене қасиеттерін арттыру жолдары.
Иілгіштікті тәрбиелеу. «Иілгіштік» ұғымы тірек - қимыл аппаратының морфоқызметтік қасиеттерін бейнелейді, ол оның топтарының қозғалғыштық деңгейін анықтайды. Баскетболшының қимылды үлкен құлашпен орындау қабілеті көп жағдайда әдіс амалдарын жеңіл және еркін орындауды, олардың шапшандығы мен дәлдігін анықтайды. Иілгіштікті дамыту деңгейінің өлшемі қимылдың ең жоғарғы құлашы болып табылады. Қимыл құлашы буындардың қозғалғыштығына бұлшықеттердің, сіңір мен қоспалардың икемділігіне, бұлшықет күшіне, сондай-ақ, орталық жүйке жүйесі жағдайына байланысты болады.
Баскетболда оқушылардың иілгіштігін дамытудың негізгі міндеттері бұл сапаны баскетбол талаптарына сай жетілдіру. Бірінші кезекте балтыр табан және білезік-қоспа буыңдары қозғалтқыштығының ұлғаюына назар аудару керек.
Иілгіштікке арналған жаттығуларды пайдалануда басты әдіс-қайталау әдісі. Баскетболда тынығу қабілеті доп салу және лақтыру қимылдарына сәйкес дамытылуы тиіс. Иық белдеуінің, білезіктің, арқаның бұлшықеттер жиырылуы қимыл әдісін меңгеруді қиындатып, оның өзгергіштігі мен әсерін шектейді Жұмсақтық еркіндік пен айлакерлік баскетболшыға секіруде, әсіресе ойыншы белсенді қайталау әрекетіне дайындалған сәтте қонуда өте қажет. Жоғары дәрежелі баскетболшылар әдетте тынығу өнерін біледі, әдістерді бұлшықеттің тиімді қозғалысын қамтамасыз ету үшін, қалғандарын тиімді тынықтырып, тек қажеттісін ғана белсенді жұмысқа кірістіріп, жеңіл және еркін орындайды.
Біріншіден, оқыту үдерісіне қазіргі заманғы әдістемелер мен технологияларды енгізу.
Екіншіден, педагогтар құрамының сапасын арттырудың маңызы зор. Арқаулық педагогтік білім берудің үлгі-қалыптарын, мектептер мен жобалар оқытушыларының біліктілігін арттыруға талаптарды күшейту қажет. Үшіншіден, оқу жастарға тек білім беріп қана қоймай, сонымен бірге оларды әлеуметтік бейімделу үдерісінде пайдалана білуге де үйретуі тиіс. Үкіметке мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту жөнінен бесжылдық Ұлттық іс-қимылдар жоспарын қабылдауды тапсырды.
Төртіншіден, оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту қажет.
Олар – патриотизм, мораль мен парасаттылық нормалары, ұлтаралық келісім мен толеранттылық, тәннің де, жанның да дамуы, заңға мойынұсынушылық.
Бұл құндылықтар, меншіктің қандай түріне жататынына қарамастан, барлық оқу орындарында да сіңірілуге тиіс деп жолдайды.
Сондықтан жалпы орта мектеп оқушыларының қозғалу белсендігін дамыту, көпшіліктің шұғылдануы үшін спорттық секциялар құру, әсіресе, адамның қозғалу белсендігі техникалық ілгерілеу, ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың даму мен білім беру жүйесі салдарынан әлсірегендігі қазіргі таңда өзекті мәселе. Гиподинамияның қарқынды өсуі мен дене дамуы кезеңінде, яғни балалық және жасөспірімдік шақта адам денсаулығына айқын кері әсер етеді. Ағзаның тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің, жүйке жүйесінің, тірек-қозғалу аппаратының және т.б. қалыптасуы мен дамуы үдерісінде жинақталған кері құбылыстар мен бұзылулар гиподинамияның әсерінен болашақ ұрпақтың, яғни тұқым қуалауда көрініс тауып, адамның барлық кейінгі ғұмырында денсаулықтың нашарлауына жол береді.
Жалпы орта мектеп оқушыларының дене қасиеттерін жан-жақты дамыту дене тәрбиесі сабағы мен баскетбол спорт үйірмесін ұйымдастыру мен жүйелі жүргізудегі негізгі мақсат.
Баскетболда оқушылардың дене қасиеттерін арттыру жолдары.
Иілгіштікті тәрбиелеу. «Иілгіштік» ұғымы тірек - қимыл аппаратының морфоқызметтік қасиеттерін бейнелейді, ол оның топтарының қозғалғыштық деңгейін анықтайды. Баскетболшының қимылды үлкен құлашпен орындау қабілеті көп жағдайда әдіс амалдарын жеңіл және еркін орындауды, олардың шапшандығы мен дәлдігін анықтайды. Иілгіштікті дамыту деңгейінің өлшемі қимылдың ең жоғарғы құлашы болып табылады. Қимыл құлашы буындардың қозғалғыштығына бұлшықеттердің, сіңір мен қоспалардың икемділігіне, бұлшықет күшіне, сондай-ақ, орталық жүйке жүйесі жағдайына байланысты болады.
Баскетболда оқушылардың иілгіштігін дамытудың негізгі міндеттері бұл сапаны баскетбол талаптарына сай жетілдіру. Бірінші кезекте балтыр табан және білезік-қоспа буыңдары қозғалтқыштығының ұлғаюына назар аудару керек.
Иілгіштікке арналған жаттығуларды пайдалануда басты әдіс-қайталау әдісі. Баскетболда тынығу қабілеті доп салу және лақтыру қимылдарына сәйкес дамытылуы тиіс. Иық белдеуінің, білезіктің, арқаның бұлшықеттер жиырылуы қимыл әдісін меңгеруді қиындатып, оның өзгергіштігі мен әсерін шектейді Жұмсақтық еркіндік пен айлакерлік баскетболшыға секіруде, әсіресе ойыншы белсенді қайталау әрекетіне дайындалған сәтте қонуда өте қажет. Жоғары дәрежелі баскетболшылар әдетте тынығу өнерін біледі, әдістерді бұлшықеттің тиімді қозғалысын қамтамасыз ету үшін, қалғандарын тиімді тынықтырып, тек қажеттісін ғана белсенді жұмысқа кірістіріп, жеңіл және еркін орындайды.
1. Кузнецов З.И. Мектеп жасындағы балалардың негізгі дене қасиеттерін дамыту // Ғылыми конференциясының жинақтары, Поланга, 1986 ж.
2. Сапарбаев М.Б. Дене тәрбиесі пәнінің мұғалімдеріне үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесінің теориясы мен практикасы. п.ғ.д. дисс. авторефераты. Алматы, 1993, 318 б.
3. Гейнца К.А. Қазақстандағы жалпы білім беретін мектептердегі 1-9 сынып оқушыларының нұсқалық бөлімдерін жете зерттеу. п.ғ.к. дисс. авторефераты. М., 1995, 22 б.
4. Жұманова А.С. «7-9» жастағы қазақ балаларының дене тәрбиесі ісінің мазмұнын тәжірибеде дәлелдеу. п.ғ.к. дисс. авторефераты Алматы,-1997.
5. Алимхананов Б.У. Дене мәдениеті бойынша оқу бағдарламасының нұсқалары. п.ғ.к. дисс. авторефераты. Санкт-Петербург. 1994, 22 б.
2. Сапарбаев М.Б. Дене тәрбиесі пәнінің мұғалімдеріне үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесінің теориясы мен практикасы. п.ғ.д. дисс. авторефераты. Алматы, 1993, 318 б.
3. Гейнца К.А. Қазақстандағы жалпы білім беретін мектептердегі 1-9 сынып оқушыларының нұсқалық бөлімдерін жете зерттеу. п.ғ.к. дисс. авторефераты. М., 1995, 22 б.
4. Жұманова А.С. «7-9» жастағы қазақ балаларының дене тәрбиесі ісінің мазмұнын тәжірибеде дәлелдеу. п.ғ.к. дисс. авторефераты Алматы,-1997.
5. Алимхананов Б.У. Дене мәдениеті бойынша оқу бағдарламасының нұсқалары. п.ғ.к. дисс. авторефераты. Санкт-Петербург. 1994, 22 б.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1
I.Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .4
1. Баскетбол секциясының
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Баскетбол секцияны ұйымдастыру
мезгілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. 3 Баскетбол секциясындағы ойын техникасын үйрету
әдістемесі ... ... ...
1.3.1 Баскетбол секциясындғы ойын
техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .
1. 3.2. Баскетбол секциясындғы ойын
тактикасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
II. Практикалық бөлім:
2. 1 Баскетбол оқу – жаттығу сабағында оқушылардың
дене дайындығын дамыту ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Кіріспе
Қазақстан Республикасының әлемдік өркениетке, демократиялық дәстүрге өту
жағдайында адамзат қоғамының ғасырлар бойы жинақтаған жалпы құндылықтар
мұрасына ден қоюы, рухани-адамгершілік негізінде дене тәрбиесін
сабақтастықта дамытып, салауатты өмір сүру дағдылары арқылы дене мәдениетін
қалыптастыру өзектілігі артуда. Бұл мәселені шешде 2012 жылғы 27 қаңтарда
Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Әлеуметтік-
экономикалық жаңғырт-Қазақстан дамуының басты бағыты Қазақстан халқына
Жолдауы жарияланды. Ондағы жетінші бағыт: Қазақстанда адами капиталдың
сапалы өсуі мазмұнында Білім беру жүйесін жаңғырту барысында біз үшін
келесі іс-шараларды жүзеге асырудың маңызы зор - деп қарастырады. .
Біріншіден, оқыту үдерісіне қазіргі заманғы әдістемелер мен
технологияларды енгізу.
Екіншіден, педагогтар құрамының сапасын арттырудың маңызы зор.
Арқаулық педагогтік білім берудің үлгі-қалыптарын, мектептер мен жобалар
оқытушыларының біліктілігін арттыруға талаптарды күшейту
қажет. Үшіншіден, оқу жастарға тек білім беріп қана қоймай,
сонымен бірге оларды әлеуметтік бейімделу үдерісінде пайдалана білуге де
үйретуі тиіс. Үкіметке мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту
жөнінен бесжылдық Ұлттық іс-қимылдар жоспарын қабылдауды тапсырды.
Төртіншіден, оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту
қажет.
Олар – патриотизм, мораль мен парасаттылық нормалары, ұлтаралық келісім мен
толеранттылық, тәннің де, жанның да дамуы, заңға мойынұсынушылық.
Бұл құндылықтар, меншіктің қандай түріне жататынына қарамастан, барлық оқу
орындарында да сіңірілуге тиіс деп жолдайды.
Сондықтан жалпы орта мектеп оқушыларының қозғалу белсендігін дамыту,
көпшіліктің шұғылдануы үшін спорттық секциялар құру, әсіресе, адамның
қозғалу белсендігі техникалық ілгерілеу, ақпараттық және
телекоммуникациялық технологиялардың даму мен білім беру жүйесі салдарынан
әлсірегендігі қазіргі таңда өзекті мәселе. Гиподинамияның қарқынды өсуі мен
дене дамуы кезеңінде, яғни балалық және жасөспірімдік шақта адам
денсаулығына айқын кері әсер етеді. Ағзаның тіршілікті қамтамасыз ету
жүйесінің, жүйке жүйесінің, тірек-қозғалу аппаратының және т.б. қалыптасуы
мен дамуы үдерісінде жинақталған кері құбылыстар мен бұзылулар
гиподинамияның әсерінен болашақ ұрпақтың, яғни тұқым қуалауда көрініс
тауып, адамның барлық кейінгі ғұмырында денсаулықтың нашарлауына жол
береді.
Жалпы орта мектеп оқушыларының дене қасиеттерін жан-жақты дамыту дене
тәрбиесі сабағы мен баскетбол спорт үйірмесін ұйымдастыру мен жүйелі
жүргізудегі негізгі мақсат.
Баскетболда оқушылардың дене қасиеттерін арттыру жолдары.
Иілгіштікті тәрбиелеу. Иілгіштік ұғымы тірек - қимыл аппаратының
морфоқызметтік қасиеттерін бейнелейді, ол оның топтарының қозғалғыштық
деңгейін анықтайды. Баскетболшының қимылды үлкен құлашпен орындау қабілеті
көп жағдайда әдіс амалдарын жеңіл және еркін орындауды, олардың шапшандығы
мен дәлдігін анықтайды. Иілгіштікті дамыту деңгейінің өлшемі қимылдың ең
жоғарғы құлашы болып табылады. Қимыл құлашы буындардың қозғалғыштығына
бұлшықеттердің, сіңір мен қоспалардың икемділігіне, бұлшықет күшіне, сондай-
ақ, орталық жүйке жүйесі жағдайына байланысты болады.
Баскетболда оқушылардың иілгіштігін дамытудың негізгі міндеттері бұл
сапаны баскетбол талаптарына сай жетілдіру. Бірінші кезекте балтыр табан
және білезік-қоспа буыңдары қозғалтқыштығының ұлғаюына назар аудару керек.
Иілгіштікке арналған жаттығуларды пайдалануда басты әдіс-қайталау
әдісі. Баскетболда тынығу қабілеті доп салу және лақтыру қимылдарына сәйкес
дамытылуы тиіс. Иық белдеуінің, білезіктің, арқаның бұлшықеттер жиырылуы
қимыл әдісін меңгеруді қиындатып, оның өзгергіштігі мен әсерін шектейді
Жұмсақтық еркіндік пен айлакерлік баскетболшыға секіруде, әсіресе ойыншы
белсенді қайталау әрекетіне дайындалған сәтте қонуда өте қажет. Жоғары
дәрежелі баскетболшылар әдетте тынығу өнерін біледі, әдістерді бұлшықеттің
тиімді қозғалысын қамтамасыз ету үшін, қалғандарын тиімді тынықтырып, тек
қажеттісін ғана белсенді жұмысқа кірістіріп, жеңіл және еркін орындайды.
Тыныға білуді меңгеру үшін орындалуында алаңға қатынасы бойынша өте
жоғары қалыпта тұрған дененің жеке бөліктері түгелдей пайдаланылатын және
орындалуы дене салмағының орташалығын ауыстырумен байланысты жаттығулар
қолданылады.
Ойын әрекеттерін қамтамасыз ететін бұлшықеттің негізгі топтарын
тынықтыра білу баскетболда төмендегі жаттығулар көмегімен қалыптасады:
- қолдың түрлі бастапқы қалыптарында білезікті сілкілеу;
- тұлғаны оңға және солға бұрып, қолды еркін түсіріп сермеу;
- бір орынында секіру немесе қолды еркін түсіріп тынықтыратын жүгіру;
- дене салмағын кезегімен бір аяқтан келесісіне түсіру, еркін аяқтың
тізесін тез бүгіп, аяқ ұшын еденнен ажыратпай;
- санды, екі қолмен түсіру және көтеру (балтыр мен табан еркін);
- еркін аяқты еркін тербелтіп, бір аяқпен орынында секіру;
- қол еркін түсілген, тұлғаны алға иіп, тынықтыра сілку.
Тыныға білуді жетілдіру үшін психореттеуші жаттықтыру табысты
қолданылады.
Күшті тәрбиелеу. Жаттығушының сыртқы қарсылықтарға қарсы тұру әрекеті-
күш деп аталады.. Ойын әрекетінде осы дене сапалары баскетбол ойынының
дұрыс әдістеріне лайық белгілі бірқимыл дағдысы шеңберінде, қимыл
шапшандығымен үйлестіріліп көрінеді.
Бұлшықет күштерін көрсету шарттары мен сипатына қарай өзіндік күш
қабілетін ажыратқан жан (тұрмыс жағдайында және баяу қимылда). Баскетболда
жылдамдық - күш қабілеті маңызды орын алады. Баскетболдың 70% қимылы
жылдамдық-күш сипатында болады. Алайда қорғаныс тұрысында, допты тартып
алуда және басқа қатты қимылдарда едәуір табанды күш қажет. Сондықтан
ойыншының күш дайындығы жан - жақты болып, әрі бұлшықет күшін түрлі
тәртіпте дамытуы қажет.
Бұлшықет күшінің маңызды түрі аз уақыт ішінде шартпен қатаң
қадағаланатын спорттық жаттығуларды немесе ойынға әрекеті үшін күшті
көрсету қабілетін бейнелейтін қуатты күш болып табылады. Күштің бұл түрін
баскетболда оқушылар секіруде, тез топ жаруда, қуатты ұзақ доп беруде іске
асырады.
Абсолюттік және қатыстық күш ұғымы бар. Абсолюттік күш - бұл адам
өз салмағына қатыссыз қандайда бір қимылда көрсететін шамалық күш. Қатыстық
күш - бұл ойыншының дене салмағына 1 кг-нан келетін күш шамасы.
Баскетболшының қимыл әрекетін қамтамасыз ететін бұлшықет күші қимылдың
биомеханикалық сипаттамасынан барынша ірі бұлшықеттерінің жұмыстарын
қарастыратын иінтірек ұзындығы және бұлшықет жұмысын дамытуы мүмкін қысым
шамасына байланысты болады.
Қысым көлемі бұлшықеттің физикалық қызметімен, қимыл бірліктерінің
белгілі бір саның жұмысқа ендірумен, бұлшықетке жіберілетін жүйке
импульсінің жиілігінен және жұмысқа қатысатын барлық қимыл бірліктерінің
күшін жұптастыру деңгейімен анықталады.
Баскетболшының күш қабілетін тәрбиелеу мына бағытта болуы тиіс:
- бұлшықеттің абсолюттік деңгейін ұстап тұру мен дамыту;
- ең қысқа мерзімде күшті барынша көрсету;
- жұмыс күшін қимылдың белгілі бір бөлігінде шоғырландыра білуді
қалыптастыру;
- бір қимылдан келесі қимылға көшуде жоғарғы күш көрсету қабілетін
жақсарту.
Ағзаға әсері бойынша күшті дамытатын барлық жаттығуларды ойыншы
денесінің үлкен бұлшықет топтарының көпшілігін дамытуға арналған глобальдық
және нақты қимылға қатысатын жұмысшы бұлшықет топтарын дамытуға бағытталған
локальдық деп бөлуге болады. Спорттық үйірмеде оқушылардың дене қасиетін
дамытудың мына ережелері ұсынылады:
жылдамдық - күш қабілетін дамыту үшін жоғары мөлшері 45% салмақтағы
штангамен жоғары екпіндегі жаттығуларды орындау, қайталау саны - 8-12;
-.өз күші қабілетін дамыту үшін шектіктен 70-85 %~ға тең салмақпен баяу
ырғақта 4-6 рет жаттығуларды қайталау, жаттығу босаңсытуға арналған қысқа
мерзімдік үзіліспен жасалады;
- күш төзімділігін дамыту үшін орташа екпінде бас тартқанға дейін
демалыссыз, өз салмақпен қатарын 25-50 рет қайталайды.
Үйірме сабақтарында күшті дамыту үшін өзгермелі жылдамдық тәртібіндегі
төмендегіі жаттығуларды кеңінен қолданады: ауыр тығыздалған допты ұзаққа
аяқпен тебу және итеру, тартылу, кеңестік алаңында белгіленген сызықтан
торға түсіру, қарсылас қолынан допты тартып алу және т.б..
Оқушылардың кешенді жылдамдық - күш қасиеттерінің бірі секіргіштік
болып табылады, яғни секіре доп салуды қалқан астында допты сараптауда,
тартысты доп салуларды, т.б. орындағанда барынша жоғары секіру қабілеті.
Секіргіштікті көрсетудің ерекше қасиеттері мыналар:
- секірудің шапшаңдығы мен дер кезінде орындалуы;
- тік қалыпта орыннан немесе қысқа үдеуден секіруді орындау;
- қолды жоғары көтеріп, секіруді орындау;
- күш сынасу жағдайында, секіруді бірнеше рет қайталау;
- өз денесін тірексіз жағдайда басқару;
- қону дәлдігі және кенеттен басқа қимылдарға дайын болу.
Баскетболда оқушыны дамытудың негізгі құралдары орнынан және қысқа
екпінмен жоғарыға немесе ұзындыққа түрлі секірулер, секіру топтамалары,
гимнастикалық жабдықтар арқылы секіру. Сондай-ақ, серпілумен орындалатын
түрлі жаттығулар болып табылады.
Күш жаттықтыруын жеке жоспарлағанда түрлі рольдегі ойыншыларда қимыл
әрекетінің сипаты күш қабілеттерінің даму деңгейін де анықтайтынын ескеру
қажет.
Күш жаттығулары буындардың қозғалғыштығын арттыруға және босаңсытуға
арналған жаттығулармен сәйкестенуі керек. Күшті жетілдіру мен тәрбиелеудің
негізгі әдістері: шектен тыс салмақты бастартқанға дейін қайталап,
барынша күш салып көтеру, айналымдық жаттықтыру әдісі, көмекші әсерлер
әдісі, интервалдық, жарыстық әдісі жатқызылады.
Шапшаңдықты дамыту (жылдамдық қабілеті) шапшандық дене сапасы ретінде
баскетболшының қимылды өте аз уақыт аралығында орындау қабілеті деп
түсінеміз. Шапшаңдыкты көрсетудің қарапайым және кешенді түрлерін бөліп
қарастыруға болады. Қарапайым түріне мыналар жатады: жай және күрделі
реакциялар уақыты, жеке қимыл мен қимыл жиілігі уақыты.
Спортшының жай реакциясы - бұл алдын ала белгілі, бірақ күтпеген
белгіге белгіленген қимылмен жауап беру (мысалы, жүгірудегі сөре тартысты
допты ойнатқандағы секіру). Баскетбол үшін қозғалмалы нысанға жауап беретін
(допқа әріптесіне) күрделі реакция мен бірнеше мүмкін қимылдан бір сәтте
аталған жағдайға қолайлы біреуін таңдауды талап ететін, таңдау реакциясы
тән. Білікті ойыншылар жағдайды танып және қимылдың өзіне емес, оған деген
дайындық әрекеттеріне жауап беретін күрделі де жай реакциялардың дамуының
жоғары деңгейіне жетеді.
Ойында әдетте шашпаңдықтың барлық түрлерін кешенді көрсету талап
етіледі, өйткені олар оқушылардың қимыл әрекеттерін құрайды және доппен,
допсыз жекелеген әдіс амалдарын және олардың кешендерін орындауда қозғалыс
шапшаңдығында бір амалды екіншісімен ауыстыру шапшаңдығын да көрінеді.
Баскетболдағы шапшаңцықты дамытудың айрықша ерекшелігі оны үздіксіз
өзгермелі жағдайларда, бұзушы ықпалдар негізінде көрсету қажеттігі болып
табылады. Сонымен шапшаң жауап беру маңыздылығының соңғы нәтижесі
жылдамдықты тез арттыру (сөрелік екпін алу), жоғары жылдамдыққа жету болып
табылады.
Жылдамдық қабілеті доп салуда: доп беруді, жүгіруді орындау шапшаңдығы
мен тәсілдік міндеттерді шешу жылдамдығы жақтарында көрінетін іс-әрекеттер
болып табылады.
Күрделі реакцияларды тәрбиелеу үшін қозғалмалы затқа (доп, әріптесі),
кенеттен көрінген, өзгерген қимыл жылдамдығына және ойын жағдайының түрлі
өзгерістеріне жауап бері қажет жаттығуларды пайдалануға болады. Мысалы, тез
топ жарудағы қимылдың басталуы үшін қалқаннан ұшып шыққан доп болуы мүмкін.
Жоғары қимыл жиілігімен орындау соңына қарай шаршаған соң жылдамдық
төмендемес үшін жоғары ырғақта шағын мерзімді жаттығуларды (10-20с)
орындауды меңгереді.
Сөрелік екпін мен қашықтық жылдамдығының жылдамдығы баскетболдағы
шапшаңдықтың іргетасы болып табылады, себебі оның астарында осы дене
сапасының келесі жақтары пайда болады, мысалы, доп беру, жүргізу мен алдап
өту шапшаңдығы тез топ жару қимылын орындау. Қозғалыс жылдамдығын үлғайту
тек ойыншының жылдамдық қабілеттеріне әсер етумен ғана емес, Сондай-ақ,
қимыл әдістерін жетілдіре отырып күш ерекшеліктерін тәрбиелеумен орындалуы
да мүмкін.
Баскетболдағы шапшандықты тәрбиелеудің негізгі құралдары шектеулі
немесе шектен тыс жылдамдықпен орындалатын жылдамдық жаттығулары болып
табылады. Осы сапаларды дамытуға жәрдемдесетін бірнеше әдістемелік
амалдарды келтіреміз:
- жеңілдетілген жағдайларда жаттығулар орындау (қиғаш жолда жүгіру,
аспалы салмақ түрлерін пайдалану);
- қиын және қарапайым жағдайларда жаттығуларды кезектестіру,
салмақтарды өзгерту;
- екпіндеп жүгіру, көшбасшының (әріптестің) ізінен жүгіру;
- жаттығуларды орындау уақыты шарттарына шектеу ендіру.
Төзімділікті тәрбиелеу. Оқушы ағзасының дене жаттығулары ұзақ уақыт
орындай алу және шаршауға қарсы әрекет жасай алу қабілеті. Төзімділікті
дамытуда екі жолды мақсаттайды. Олар: жалпы және арнайы. Жалпы төзімділік
белгілі бір дәрежеде баскетболшы ағзасының жұмыс істеу қабілетін арттыра
отырып, арнайы дайындық, оның ішінде арнайы төзімділіктің негізін құрайды.
Арнайы төзімділік үйірмеде оқушылардың барлық мүшелері мен жүйелерінің
дайындығымен анықталады. Және ол ұзаққа созылатын ойын әрекеттерінде
тәсілдік-тактикалық амалдарды тиімді жүзеге асыруын қамтамасыз етеді.
Оқушының баскетбол спорт түрінде жалпы төзімділігі мына бағытта
тәрбиеленеді:
а) жалпы жұмыс істеу қабілетін дамытатын жүрек-қан тамыр және тыныс алу
жүйелерінің функционалды мүмкіндіктерін кеңейту;
б) оқушылардың тірек-қозғалыс аппаратын бекіту;
в) машықтану жұмыстарының пайдалы көлемін арттыруға алғышарттар жасау;
г) арнайы төзімділіктің дамуына әсер ету.
Арнайы төзімділікті дамытуда біріншіден, арнайы машықтану төзімділігін
баскетболшы көлемі жағынан жарыс жүктемелерінен жоғары қарқынды жүктемені
көтере алатындай етіп арттыру, екіншіден, осы сатыда барынша мүмкін болатын
жарыс төзімділігіне қол жеткізу қажет.
Спорттық үйірмеде жалпы төзімділікті дамыту үшін циклді сипаты бар
жаттығулар (кросс, жүзу) бір қалыпты, үлкен және ауыспалы қарқынды, аэробты
бағыты бар жаттығулар қолданылады. Баскетболшы үшін жалпы және арнайы
төзімділіктің маңызы зор. Оларды дұрыс бірізді, жылдам жаттықтыру
сатыларына сәйкес дамыту қажет.
Сонымен оқушылардың дене қасиеттерін тәрбиелеуде спорттық машықтандыру
ілімі мен тәжірибесінде жылдамдық, иілгіштік, күштілік, төзімділік және
ептілік қасиеттері қарастырылды.. Оқушылардың қимыл-қозғалыс әрекетіне
жасалған талдау ойынның жоғары жылдамдықпен және шапшаң қимылдармен,
аялдаулармен, айналулармен орындалатын жылдамдық-күштілік әрекеттерінен
құрылатындығын көрсетеді.
Баскетбол ағылшын тілінен аударганда basket себет жане ball доп
деген сөзді білдіреді.Баскетбол камандалық спорттық ойын,оның мақсаты
қарсыластың торын қолмен доп түсіру,сонымен қатар қарсылас каманда допты
салдырмау әрекетін жасайды.
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көріністің казіргі кездегі
баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төрт бұрышты алаң
табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы
төрілген.
Сонымен қатар 1603ж Дитрих Брустың салынған суретінде де қазіргі
баскетболға ұқсастығы болған.
1818жылы Фата энциклопедиясында Флориада тұрғындарының ойыны жазылған,онда
бағанаға ілінген торға допты көздегені тұр.
1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының негізгі принціптерін құрастырды
олар осы күнге дейін маңызын сақтады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көп деген ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша
танықталған белгі негізінде топтастыру.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені
әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің тарихи даму
қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.
Ойынның белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың
өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.
Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттары болып есептелінеді. Алғашқы
ойын 1891 жылы Массачусетс штатының Спрингфилд қаласында
құрылған Христианжастар қауымдастығының оқу жаттығу орталығында
ұйымдастырылған. Сол кезде Канададан қоныс тепкен жас мұғалім, доктор
Джеймс Нейсмит гимнастика түрін ары қарай жетілдіру мақсатында жаңа ойын
түрін ойлап тауыпты деседі.
Баскетболдың этимологиясы (basket – себет, boll -доп) деп жіктеледі.
Алғашында ойынды футбол добымен өткізген. Арада бір жыл өткен соң Джеймс
Нейсмит арнайы доппен қоса, баскетболдың алғашқы 13 ережесін ойлап
тапқан.1893 жылы баскетболға қызығушылар саны бірден көбейген.
Ал, 1894 жылы жаңа ойынға қызығып, әуестенушілер айтарлықтай артқан. Сол
кездері АҚШ–та алғаш рет ресми ережелер тіркелімге алынды. АҚШ-тан бастау
алған баскетбол ойыны бірте-бірте Шығыс елдеріне таралды. Атап айтар
болсақ, Жапония, Қытай, Филиппин, солай-солай Еуропа елдеріне, Оңтүст ік
Америкаға бет алды. Араға он жыл салып АҚШ-тың Сент-Луис аумағында
американдықтардың қолдауымен бірнеше қаладан құралған командааралық турнир
өтті. Сондай-ақ баскетбол 1924, 1928 жылдары олимпиада бағдарламасынан орын
алды.
Жиырмасыншы жылдары алғашқы әлемдік кездесулер ұйымдастыра бастаған ұлттық
баскетбол федерациялары жұмыс жасады. Осылайша, 1919 жылы
АҚШ, Италия мен Францияның әскери командалары арасында турнир өткізілді.
1923 жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын кесті.
Оған Англия, Италия, АҚШ-тың командалары қатысқан. 1932 жылы Халықаралық
баскетбол федерациясы (FIBA) құрылды.
ФИБА-ның алғашқы құрамына 8 мемлекет енді. Атап
айтса, Аргентина, Грекия, Италия, Л атвия, Португалия, Румыния, Швеция, Чехос
ловакия. 1935 жылы халықаралық Олимпиадалық комитет баскетболды олимпиада
ойындары қатарына қосу жөнінде шешім шығарды. 1936 жылы Берлинде өткен
олимпиада ойындары аясында баскетболдың бағдарламасы дайындалды. Онда
аталмыш ойын түрін ойлап тапқан азамат Д. Нейсм доданың құрметті қонағы
болды. Теннис алаңында өткен матчқа 21 ел қатысты. Олимпиада өтіп жатқан
кезде ФИБА-ң алғашқы конгресі өтті. Онда халықаралық ойынның ортақ
ережелері айқындалды.
Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор қаласында
"Маяк" қауымдастығы жұмыс істеген. Қауымдастықтың гимнаст шеберлері алғаш
рет баскетбол командасын құрып, кейіннен "Богатырь" қоғамына айналған.
Алайда, 1917 жылы орнаған Қазан төңкерісіне дейін баскетбол ойыны тек сол
кездегі Ресей астанасы - Петерборда ғана танылған. Ал, 20 жылдары бұл ойын
қарқынды дамыды. Бастапқыда әскери мектептерде жаттықтырылған еді. Көп
ұзамай Мәскеуинституты баскетболды денешынықтыру факультетінің
бағдарламасына енгізілді. Бұл оқу ошағының түлектері кәсіби баскетболшы
атанды. Ресей құрамасы алғаш рет 1923 жылы Бүкілодақтық денешынықтыру
мерекесіне орай кездесу өткізді. Сәл осы кезде КСРО құрыла бастаған еді.
КСРО–ның екінші біріншілігі 1924 жылы өткізілді. Ал, 1934 жылдан бастап
КСРО-да баскетбол спартакиадасы өткізіліп тұрады.
1946 жылы ФИБА шеңберінде жалпы одақтық баскетбол секциясы қабылданып, бір
жыл өткен соң ерлер командасы Еуропа біріншілігінде бақ сынап, чемпион
атанды. Ал, баскетболдан әйелдер құрамасынан олимпиадалық ойын 1976 жылы
сарапқа салынды. Олимпиадалық ойынның чемпиондары төмендегідей: 1976 ж. -
КСРО, 1980 ж. - КСРО, 1984 ж. - АҚШ, 1988 ж. - АҚШ, 1992 ж.-Тәуелсіз
достастық мемлекеттерінің құрама командасы, 1996 ж. - АҚШ.
Әлем бойынша АҚШ-ң спортшылары мықты баскетболшылар деп саналады.
Олар 1936 жылдан бері өткізіліп келе жатқан барлық олимпиада ойындарында
жеңімпаз атанған. Ал, соңғы жылдары ұтылыс тапқан тұстары саусақпен
санаралықтай. Мәселен, 1987, 1988, 1990 және 1991 , 1992 жылдары американ
ойыншылары сәтсіз ойын көрсетіп, ұтылыс тапқан.
1992 жылы олимпида ойындарына тек білікті спортшылардан жасақталған ұлттық
баскетбол қауымдастығы шеңберінде алғаш рет ұжымдық құрама құрылды. Бұл
Америкада Dream Team", ұжымдық арман деп аталған. Оның құрамында Барселон
ойындарында 40 ұпайдан жинап, жеңімпаз атанған Майкл Джордан, Мэджик
Джонсон, Чарльз Баркли және Ларри Берд алынды. Олар 1994 жылы әлем
чемпионатында, 1996 жылы Атланта олимпиадасында тұғырдан көрінді.
Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы сәтсіздіктен
кейін, олимпиадалық чемпион атағын 1996 жылы қайтарып алды деген болатын.
1. Мен берген мағлуматты тексеріп шық, керегін жаз, жұмысқа кіргіз
2. Қазақстандағы баскетбол тарихы...
3. Секцияны ұйымдастыру мезгілі
4.
1. 1 Баскетбол секциясындғы ойын техникасы
Техника-ол ойынның тәсілі ,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әрекеттерін қамтамасыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетуін ұймдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдірдің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көптнген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білу қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойынның даму техденсия арсеналын білу қажет.
Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып
келді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
роционалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пән дәлдікпен
үйлестіріледі.Қазіргі уақытта белгілі шарадағы техника әдістердің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайға
ойыншыларының өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып әр түрлі,алуан
түрлілігімен сипатталады.Яғни,барлық қозғалыстардың көмегімен әр түрлі
әдістер жүзеге асырылады,ол былыққан сипат болмай,белгі бар заңдылықпен
қалыпты жағыдайда қайталанады,оларды топтастыруға және жүйелеуге болады.
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдерді бөлім мен топ бойынша
анықталған белгі негізінде топтастыру.
Бұрын осындай барлық белгінің санына қозғалыстың кинематикалық және
динамикалық құрылымының өзгешелігі,әрекет сипатын белгілеуге қатысты
еді.Әрекетті сипаттау бойынша барлық қозғалысты екі үлкен бөлімге бөлуге
болады:Шабуыл техникасы мен қорғаныс техникасы.Олардың әрқайсысына доппен
және допсыз орындалатын қимылдың әртүрлі сипатты топтпар кіреді:ауысу
техникасы,допқа ие болу техникасы, допты менгеу техникасы және тәсілдерге
қарсы әрекет.
Ауысу техникасы
Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет
орындауға дайын болуы қажет.Сондықтан ол әрдайым дайындық кезеңде болуы
керек,яғни бұл оған қажетті тапсырманы орындауға мүмкіндік береді. Мүның
бастапқы рөлі алға 1.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әректтерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әректтесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму
қортындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әрбір тарихи уақыт
кесіндісі көптеген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістерінің бастысын анықтайтын ойынның даму тенденция арсеналын білу
қажет.
Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Олашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістерінің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы
ойыншылардың өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Кез- кеген
уақытта қарсыласынан допты алуға дайын болу қабілеттілігі мен бір қалыпты
жағыдайды сақтау негізгі талап болып табылады.Бір қалыпты жүгіру ойынның
ауысу жұмсақтығымен оның еркіндігімен ерекшеленеді.
Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және
бағытты өзгерту іске асырылады.Жұлқыну үшін жақын қашықтықта жүгіру
қолданылады.
Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік
тұру қадамынан басталады.Бір уақытта жұмсақ,айнымалы қозғалыспен екінші аяқ
оған тартыла түседі.Қорғаныста қарсы әрекетке тәсілдерді қолдануда олар
ерекше кең пайдаланады.
Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы
әрекетсіз және оның еш қарсы әрекетсіз және тиімді орындауына жақсы жағдай
жасайды.Секіру екі аяқпен және бір аяқпен секіру болып бөлінеді.
Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл ғана
шамалап отырып алаңнан аяқтың бүгілуімен қоса қалдың алға жоғары бағытта
серпілуі арқылы орындалады.Секіріп жерге қайтадан түскенде,тізкнің
бүгілуі,жерге жайлап түсуге бір уақытта тік тұруына көмектеседі.Бір аяқпен
жұлқына секіріп ол тек жүгіру кезінде орындалады.Жүгірудің соңғы қадамы жай
қадамға қарағанда бір шама үлкенірек болады және алаңға бірінші өкше
тиеді.Осы себептен отырыстың табиғи жағдайы қалыптасады,бұл алаңнан өзін
итеру кезінде керек.Ұшудың жоғары нүктесінде бұлғанған аяқ жайлап жерге
түседі,сона баскетболшы толығымен ұзарады.Жерге түсу екі бүгіліп жасалған
аяқпен жасалады.
Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс
топтың уақытын немесе ене белсенді кедергісіз әрекеттердің орындалу
арақашықтығын ұтуына мүмкіндік береді.Аялдаманын екі тәсілі бар:екі
қадам,секіру.Екі қадаммен аялдау аялдамаға дейінгі сонғы қадам жүгірістен
кейінгі үлкен болдады,аяқтың қайырылыстан кейін аялдамадағы баскетболшының
денесі біршама бір жаққа қарай ығысады,ол қарсы қозғалысқа байланысты
болады. Жерге түсу аяқтың бүгілуімен яғни сәл отырынқырап орындалады.Екінші
аяқ алға қарай яғни бастапқы қозғалыстың бағытына қарай
қойылыды,баскетболшы тірек алған жаққа қарай бұрылыды.Тіреуші аяғы
амортизация функциясы мен қозғалыстың жылдамдығын баяулату үшін
қолданады.Жүгірістің жылдамдығы коп болған сайын жерге қону кезіндеол қатты
бүгіледі.Екінші қадам тоқтату функциясын орындап дененің еш бір
қалыптылығын жоғалтпайды,тіреу шегінде бір қалыпты ұстап тұру мен
қамтамасыз етеді.
Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі
жүгіріс қадамы,ал алдындағы тәсіл сияқты бірден екі аяқпен орындалады.
Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және де сол
шарттар бойынша ойыншы қарсыласына жақындай және алыстай алалады.Бұрылыстар
алға және артқа қарай болады.Келесі аяқ бұрыла қара қадам жасайды.Егер
бұрылыс кезінде ойыншының кеудесі алға бұрылса,бұрылыс алға қарай
болады,егер әрекет артқа қарай болса,демек бұрылыс артқа қарай болады.Тіреу
болатын аяқтың бүгіліп тұрып тіке тербеліссіз ось айналасында айналуы
негізгі талап болып табылады.
Допты билел техникасы.
Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару
және жүгіріс жатады.
Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа
тәсілдердің сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.Егер ойыншы өз әрекетін
белгілепалмаса,доп бел жаққа келіп тиеді.
Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар тәрізді етіп доп
сыйып нететіндей дөңгелек жасап,қарсы ұшып келе жатқан допқа қарсы
тосады.Допты тосып алысымен келесі тәсілді орындауға дайындалады.Қолдың
иілуі доптың ұшу жылдамдығының амортизациясын қамтамасыз етеді.
Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.
Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі болмаған
жағдайда немесе келесі бір қолмен орындалатын балса қолданылады.Тосусоңында
келесі қолмен тіреуге болады.Қолды доптың ұшу биіктігіне қарай сәйкес
көтереді.Доптың ұшу траекториясын көріп бақылау маңызды шарт болып
табылады.
Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және
допты торға жақындатуға көмек тесетін ең басты тәсіл.Оны орындаудың түрлі
тәсілдері бар,олар бастапқы қалыпқа және әрекет өзгешегіне байланысты.Кез-
келген қолдан-қолға беруді дайындау фразасы доптың бастапқы қалпына келуін
қамтамасыз етеді.Негізгі фразаның әрекетін керекті бет бұрыс пен доптың ұшу
жылдамдығын қамтамасыз етеді.
Қолдан-қолға беруді тпотастыруды оның алдынғы қалпына байланысты.Негізінде
3 құрылым бар:
а) Негізгі қалыптағы доп иықтан биік жерде тосылады.Бұл жағыдайда саусақ
бастары иін алдында немесе иінде сүйеніп болады.Бұл тәсіл қолдың сәл
бүгілуі және білезіктің көмегінен орындалады 2 және 1 қолмен допты
жоғарыдан беру жатады.
Екі қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру қарсыластың белсенді қарсы
әрекетінің қолданылады. Бұл жағыдайда доп бастан жоғарыда,ал шынтақ алда
болады.Қолдың жай ғана бүгілуі арқылы доп ойыншының серігіне беріледі.Бір
қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру доптың бір білезіктегі негізі
қалпы.Алдыға қарай жасалған әрекет арқылы қол бүгіледі және білезік допқа
шарпа тиуі арқылы доп қолға беріледі.
ә)Бастапқы қалыпта қол шынтақ бүгілген қалыпта допты ұстап тұрады.Қолдан-
қолға беру допты кеуде тұстан лақтыру арқылы қолданады.Оған кеудеден екі
қолмен лақтыру,бір қолмен иықтан лақтыру сияқты тәсілдер жатады.Кеуде
тұстан екі қолмен қолдан-қолға берілу.Бұл тәсіл алты метірлік қашықтықта
допты дәл және тез беруге мүмкіндік жасайды.Бастапқы қалыпта доп кеуде
тұста тұрады.Қолдардың алға қарай иілуі мен аяқтардың да сол уақытта иілуі
арқылы немесе алдыға бір қадам білезіктердің белсенді әрекеті арқылы доп
керекті бағытқа лақтырылады.Иық тұсынан бір қолмен қолдан-қолға беру.Бұл
тәсіл едәуір қашықтыққа тура лақтыруға мүмкіндік береді.Бастапқы қалыпта
допты бір қолдың білезігінде иық тұсында ұстап тұрады.Екінші қол оның
тіреуі болады.Қолды сермеу кезінде ойыншы беретін қолға қарай бұрылып
қайтадан бұрылғанда қол иіліп доп керекті бағытқа қарай лақтырылады.
б)Бастапқы қалыпта доп белден томенгі қалыпта болады және беріліс серлеу
әрекеті арқылы орындалады.Осы принципке байланысты екі қолмен төмене қолдан-
қолға беру,бір қолмен бас үстінен қолдан-қолға беру әрекеттері
ұйымдастырылады.
Екі қолмен төменен қолдан-қолға.Доп кең ашылған саусақтар арқылы жанынан
артынан тосылады.Бір қолмен төменен қолдан-қолға беру.Бастапқы қалыпта доп
ойыншының бір қолының білезігінде болады,ал қолдың алақаны бүйір тұста
болады.
Лақтыруға. Лақтыруға дайындалу және кәрзенкеге дәл тию ойын мақсатын
құрайды.Лақтырудың дәлдігі көптеген факторларға байланысты,жақсы техника
болып табылады,ал басқа факторлардың теріс әсерін төмендетеді және жәлдік
қабілетін анықтауға мүмкіндік береді.
Кәрзеңкеге лақтыруды берілістің барлық тәсілдері иен орындауға болады.Ең
көп тараған түрі екі қолмен кеуде тұсынан лақтыру,екі қолмен жоғарыдан
лақтыру,бір иықтың тұсынан лақтыру,бір қолмен жоғарыдан лақтыру.Екі қолмен
кеуде тұсынан лақтыру.Негізі бір орында орындалады,алыс және жақын
қашықтықтан орындалған да әсерлі болады.Бастапқы қалыпта доп кеуде тұсында
болады.Аяқтардың біреуін сәл алға қойу болады.Аяқтардың иілуімен қатар,олар
жоғары қарай тұзу көтеріледі.Соңғы кезде ойыншының денесі мен қолдары
жоғарыға қарай созылады.Екі қолмен жоғарыдан лақтыру.Доп бастың үстінде
кеңінен ашылған қолда орналасады,алақан алға қарай орнатылады,шынтақ
барынша төмен түседі.Аяқ бүгіліп дене жоғары көтеріледі және ол қолдың
шынтақ тұсының бүгілуімен бірдей тұзуленеді.Осы әрекет арқылы доп
кәрзенкеге жөнелділеді.Бір қолмен иық тұсынан лақтыру орта және жақын
қашықтықтан шабуыл жасау үшін қолданылады.Бастапқы қалыпта доп иық тұсында
болады,қолдың басы алға қаратылады.Доп астынан екінші қолмен тіреледі.Аяқты
бүгіп доп бар қол жоғары жіберіліп,бір қалыпты,жұмсақ әректпен доп нысанаға
лақтырылады.Сонғы кезде қол тегісімен созылып ,денінің ауырлық орталығы
алда тұрған аяқа ауысады.Бір қолмен жоғарыдан лақтыру қарсы әрекетте әсері
болып келеді.Допты дегеніне жеткізу үшін ойыншы жоғары секіріп,созылған
қалпымен,ашылған саусақтармен допты жоғарғы нүктеде қарсы алуы керек.Жұмсақ
әрекетпен допты кәрзенкеге қарай итеріп жібереді.
Секіріп лақтыру.Секіре лақтыру қандайда болса тәсілмен орындалады.Секіру
үшін ойыншы екі және бір аяғымен де жұлқына көтеріле алады.Баскетболда
секіре лақтыру термині екі аяқтап секіріп бір немесе екі қолмен жоғарыдан
лақтыру дегенді білдіреді.Бұл жерде негізінен секіру мен лақтыру түйіседі.
Лақтыру үшін бастапқықалыпқа екі жолымен шығуға болады:
1)Ойыншы бел тұсындағы добымен тік тұрады.Содан кейін,секіріп допты
бастапқы қалыпқа алып келеді,секірудің жоғаргы нүктесіне жетіп,қол бүгіліп
нысанаға бағытталады.Бұл тәсіл көбінесе егер лақтыру бастапқы орында
орындалса қолданылады.
2)Ойыншы тік тұрып допты ұстап лақтыруға негізгі қалыпта тұрады,содан соң
секіріп лақтырады.Бұл тәсіл кобінесе ойыншының әрекетінен кейін
қолданылады.
Жүргізу(басқару)-допты ұзақ ұстай алаңды соққылау.Егер доп ұзақ қолда
тұрса,жүгіру бітті деген сөз.Допты жүргізу үшін сәл бүгілген аяқтарға
ауысып тұру керек.Допты еркіндікте басқару үшін оны алды жақта,бүйір
тұсында ұстау керек.
Қарапайым басқаруда доп қайтадан көтерілгенде белге дейін не жоғарыға
жетеді.Төмендеген секіріспен басқаруда допты алаңға жақын жерде қарсы алу
керек.Мұндай ойыншы аяғын қаттырақ бүгеді,допты соғу көбіне колдың басына
жүктеледі.
Допты иелену және қарсы әрекет техникасы.
Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде алу
жатады,ол қарсы әрекет тәсілдеріне адастыру,жұлып алу,лақтырғанда тартып
алу жатады.
Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның
атқарылу уақыты,әрекет озгешілігі әр қашан доп басқаратын қарсыласқа
байланысты.Оның әрқашан әрекеті бірінші болып жасауға мүмкіндігі бар.
Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы
шабуыл жасауға және допты жүргізуге мүмкіндік береді.Оның арқасында қолдан-
қолға беруге,жүргізуге қарсы тұруға болады.Қолдан-қолға бергенде қағап
алу.Шабуылушыға қолдан-қолға беріп жатқан кезде қорғаушы оның жанына немесе
арқасына орналасады.Доп беретін адамның қолынан шыққанда денеде алға шығп
допты қағып ала білу керек.
Жұлып алу.Егер қарсылас допты ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып алса
пайдалы,жұлып алудың 2 тәсілі бар:өзіне қарай жұлқу және қарсыластан алға-
төмен жұлқылау.
Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып алу.Ойыншы допты екі жағынан ұстап
алып,жылдам әрекетпен өзіне қарай жұлқып тез теріс қарау керек.Алға төменге
жұлқалау арқылы жұлып алу.Ойыншы допқа бірден бас салып оны қарсыласы жоқ
жерге итереді.
Допты секіру кезінде ал.Бұл тәсіл өте маңызды және өте әсерлі.Ол кезде
лақтыра шабуыллға және қарсы шабуылдауға мүмкіндік береді.Доп секіргенде
екі жақтың ойыншылары да теңдей қалыпта болады және допты басқаруды
ойластырып тұрады.Допты алу үшін бірінші болып алып шығып,жоғары
секіріп,допты ұстап алуы керек. Жерге түскенде аяқтарды кеңінен
ашып,шынтақтарды шетке кіріп,допты кеуденің астына тығу керек.Бұл тәсілдің
сәттілігі допты алып үлгеруге және секіруге байланысты.
Тартып алу.Бұл тәсілді ойыншы орнында допты ұстап тұрғанда немесе жүгіртіп
жүргенде орындауға болады.Қолдан тартып алу.Ойыншының жанына сәтті әрекет
жасай алатындай немесе сәтсіздікке артқа шегінуге болатындай қалыпта
жақындау керек.Шапшаң және өте аз уақытта тырыстыра ұстаған саусақтармен
допты бос жерге ұрып үлгеру керек.Жүгірту кезінде тартып алу.Доп басқарған
қарсыласты шеттегі сызыққа бағыттап сәл итермелеп допты жанынан тартып
алады.
Алдынан тосу.Бұл тәсіл лақтыруға қарсы қолданатын тәсіл.Допты лақтырып
жатқан ойыншыға жақындап,дәл лақтырар кезде доптқа қарсы шығу керек.
Тойтарыс беру.Бұл тәсіл допты тосуға немесе басқау болмағанда
қолданылады.Доптың лақтыруың қолынан босағанын көре сала шапшаң әретпен
доптың ұшу траекториясынан алып ұлгеру керек.Бұл тәсілдің сәттілігі
әрекеттің өз уақыттылығына және әрект орындаушының секіру биіктігіне
байланысты.
1. 2 Баскетбол секциясындғы ойын тактикасы
Ережелердің өзгеруі,физикалык дайындыктың деңгейінің әрдайым көтерілуі,
күресті баскару формасының әрекеттенуі әрқашанда тактикаға байланысты.
Қазіргі заманғы тактика әртүрлі және курестің акылға қонымдылығы, жақсы
өтуіне мүмкіндік береді. Екі қарсылас команданың физикалық және механикалық
дайындықтарының тең болған жағдайында, спорттық күресті өз және
қарсыластарының мүмкіншіліктеріне сәйкес ұйымдастырған команда жеңеді.
Тактика көптеген факторларға байланысты:команданың механикасы, оның еңбек
ету қабілеті, психологиялық дайындық, ұстамдық күшін қолдана білу,
қарсыластарға өз мүмкіндігін беру т.б.
Командаға қызметтерін бөліп беру әрекетінің ұйымдасуын қамтамасыз етеді.
Қызметті анықтау ойыншының өз міндетіне және рөлін көз алдына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1
I.Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .4
1. Баскетбол секциясының
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Баскетбол секцияны ұйымдастыру
мезгілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. 3 Баскетбол секциясындағы ойын техникасын үйрету
әдістемесі ... ... ...
1.3.1 Баскетбол секциясындғы ойын
техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .
1. 3.2. Баскетбол секциясындғы ойын
тактикасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
II. Практикалық бөлім:
2. 1 Баскетбол оқу – жаттығу сабағында оқушылардың
дене дайындығын дамыту ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Кіріспе
Қазақстан Республикасының әлемдік өркениетке, демократиялық дәстүрге өту
жағдайында адамзат қоғамының ғасырлар бойы жинақтаған жалпы құндылықтар
мұрасына ден қоюы, рухани-адамгершілік негізінде дене тәрбиесін
сабақтастықта дамытып, салауатты өмір сүру дағдылары арқылы дене мәдениетін
қалыптастыру өзектілігі артуда. Бұл мәселені шешде 2012 жылғы 27 қаңтарда
Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Әлеуметтік-
экономикалық жаңғырт-Қазақстан дамуының басты бағыты Қазақстан халқына
Жолдауы жарияланды. Ондағы жетінші бағыт: Қазақстанда адами капиталдың
сапалы өсуі мазмұнында Білім беру жүйесін жаңғырту барысында біз үшін
келесі іс-шараларды жүзеге асырудың маңызы зор - деп қарастырады. .
Біріншіден, оқыту үдерісіне қазіргі заманғы әдістемелер мен
технологияларды енгізу.
Екіншіден, педагогтар құрамының сапасын арттырудың маңызы зор.
Арқаулық педагогтік білім берудің үлгі-қалыптарын, мектептер мен жобалар
оқытушыларының біліктілігін арттыруға талаптарды күшейту
қажет. Үшіншіден, оқу жастарға тек білім беріп қана қоймай,
сонымен бірге оларды әлеуметтік бейімделу үдерісінде пайдалана білуге де
үйретуі тиіс. Үкіметке мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту
жөнінен бесжылдық Ұлттық іс-қимылдар жоспарын қабылдауды тапсырды.
Төртіншіден, оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту
қажет.
Олар – патриотизм, мораль мен парасаттылық нормалары, ұлтаралық келісім мен
толеранттылық, тәннің де, жанның да дамуы, заңға мойынұсынушылық.
Бұл құндылықтар, меншіктің қандай түріне жататынына қарамастан, барлық оқу
орындарында да сіңірілуге тиіс деп жолдайды.
Сондықтан жалпы орта мектеп оқушыларының қозғалу белсендігін дамыту,
көпшіліктің шұғылдануы үшін спорттық секциялар құру, әсіресе, адамның
қозғалу белсендігі техникалық ілгерілеу, ақпараттық және
телекоммуникациялық технологиялардың даму мен білім беру жүйесі салдарынан
әлсірегендігі қазіргі таңда өзекті мәселе. Гиподинамияның қарқынды өсуі мен
дене дамуы кезеңінде, яғни балалық және жасөспірімдік шақта адам
денсаулығына айқын кері әсер етеді. Ағзаның тіршілікті қамтамасыз ету
жүйесінің, жүйке жүйесінің, тірек-қозғалу аппаратының және т.б. қалыптасуы
мен дамуы үдерісінде жинақталған кері құбылыстар мен бұзылулар
гиподинамияның әсерінен болашақ ұрпақтың, яғни тұқым қуалауда көрініс
тауып, адамның барлық кейінгі ғұмырында денсаулықтың нашарлауына жол
береді.
Жалпы орта мектеп оқушыларының дене қасиеттерін жан-жақты дамыту дене
тәрбиесі сабағы мен баскетбол спорт үйірмесін ұйымдастыру мен жүйелі
жүргізудегі негізгі мақсат.
Баскетболда оқушылардың дене қасиеттерін арттыру жолдары.
Иілгіштікті тәрбиелеу. Иілгіштік ұғымы тірек - қимыл аппаратының
морфоқызметтік қасиеттерін бейнелейді, ол оның топтарының қозғалғыштық
деңгейін анықтайды. Баскетболшының қимылды үлкен құлашпен орындау қабілеті
көп жағдайда әдіс амалдарын жеңіл және еркін орындауды, олардың шапшандығы
мен дәлдігін анықтайды. Иілгіштікті дамыту деңгейінің өлшемі қимылдың ең
жоғарғы құлашы болып табылады. Қимыл құлашы буындардың қозғалғыштығына
бұлшықеттердің, сіңір мен қоспалардың икемділігіне, бұлшықет күшіне, сондай-
ақ, орталық жүйке жүйесі жағдайына байланысты болады.
Баскетболда оқушылардың иілгіштігін дамытудың негізгі міндеттері бұл
сапаны баскетбол талаптарына сай жетілдіру. Бірінші кезекте балтыр табан
және білезік-қоспа буыңдары қозғалтқыштығының ұлғаюына назар аудару керек.
Иілгіштікке арналған жаттығуларды пайдалануда басты әдіс-қайталау
әдісі. Баскетболда тынығу қабілеті доп салу және лақтыру қимылдарына сәйкес
дамытылуы тиіс. Иық белдеуінің, білезіктің, арқаның бұлшықеттер жиырылуы
қимыл әдісін меңгеруді қиындатып, оның өзгергіштігі мен әсерін шектейді
Жұмсақтық еркіндік пен айлакерлік баскетболшыға секіруде, әсіресе ойыншы
белсенді қайталау әрекетіне дайындалған сәтте қонуда өте қажет. Жоғары
дәрежелі баскетболшылар әдетте тынығу өнерін біледі, әдістерді бұлшықеттің
тиімді қозғалысын қамтамасыз ету үшін, қалғандарын тиімді тынықтырып, тек
қажеттісін ғана белсенді жұмысқа кірістіріп, жеңіл және еркін орындайды.
Тыныға білуді меңгеру үшін орындалуында алаңға қатынасы бойынша өте
жоғары қалыпта тұрған дененің жеке бөліктері түгелдей пайдаланылатын және
орындалуы дене салмағының орташалығын ауыстырумен байланысты жаттығулар
қолданылады.
Ойын әрекеттерін қамтамасыз ететін бұлшықеттің негізгі топтарын
тынықтыра білу баскетболда төмендегі жаттығулар көмегімен қалыптасады:
- қолдың түрлі бастапқы қалыптарында білезікті сілкілеу;
- тұлғаны оңға және солға бұрып, қолды еркін түсіріп сермеу;
- бір орынында секіру немесе қолды еркін түсіріп тынықтыратын жүгіру;
- дене салмағын кезегімен бір аяқтан келесісіне түсіру, еркін аяқтың
тізесін тез бүгіп, аяқ ұшын еденнен ажыратпай;
- санды, екі қолмен түсіру және көтеру (балтыр мен табан еркін);
- еркін аяқты еркін тербелтіп, бір аяқпен орынында секіру;
- қол еркін түсілген, тұлғаны алға иіп, тынықтыра сілку.
Тыныға білуді жетілдіру үшін психореттеуші жаттықтыру табысты
қолданылады.
Күшті тәрбиелеу. Жаттығушының сыртқы қарсылықтарға қарсы тұру әрекеті-
күш деп аталады.. Ойын әрекетінде осы дене сапалары баскетбол ойынының
дұрыс әдістеріне лайық белгілі бірқимыл дағдысы шеңберінде, қимыл
шапшандығымен үйлестіріліп көрінеді.
Бұлшықет күштерін көрсету шарттары мен сипатына қарай өзіндік күш
қабілетін ажыратқан жан (тұрмыс жағдайында және баяу қимылда). Баскетболда
жылдамдық - күш қабілеті маңызды орын алады. Баскетболдың 70% қимылы
жылдамдық-күш сипатында болады. Алайда қорғаныс тұрысында, допты тартып
алуда және басқа қатты қимылдарда едәуір табанды күш қажет. Сондықтан
ойыншының күш дайындығы жан - жақты болып, әрі бұлшықет күшін түрлі
тәртіпте дамытуы қажет.
Бұлшықет күшінің маңызды түрі аз уақыт ішінде шартпен қатаң
қадағаланатын спорттық жаттығуларды немесе ойынға әрекеті үшін күшті
көрсету қабілетін бейнелейтін қуатты күш болып табылады. Күштің бұл түрін
баскетболда оқушылар секіруде, тез топ жаруда, қуатты ұзақ доп беруде іске
асырады.
Абсолюттік және қатыстық күш ұғымы бар. Абсолюттік күш - бұл адам
өз салмағына қатыссыз қандайда бір қимылда көрсететін шамалық күш. Қатыстық
күш - бұл ойыншының дене салмағына 1 кг-нан келетін күш шамасы.
Баскетболшының қимыл әрекетін қамтамасыз ететін бұлшықет күші қимылдың
биомеханикалық сипаттамасынан барынша ірі бұлшықеттерінің жұмыстарын
қарастыратын иінтірек ұзындығы және бұлшықет жұмысын дамытуы мүмкін қысым
шамасына байланысты болады.
Қысым көлемі бұлшықеттің физикалық қызметімен, қимыл бірліктерінің
белгілі бір саның жұмысқа ендірумен, бұлшықетке жіберілетін жүйке
импульсінің жиілігінен және жұмысқа қатысатын барлық қимыл бірліктерінің
күшін жұптастыру деңгейімен анықталады.
Баскетболшының күш қабілетін тәрбиелеу мына бағытта болуы тиіс:
- бұлшықеттің абсолюттік деңгейін ұстап тұру мен дамыту;
- ең қысқа мерзімде күшті барынша көрсету;
- жұмыс күшін қимылдың белгілі бір бөлігінде шоғырландыра білуді
қалыптастыру;
- бір қимылдан келесі қимылға көшуде жоғарғы күш көрсету қабілетін
жақсарту.
Ағзаға әсері бойынша күшті дамытатын барлық жаттығуларды ойыншы
денесінің үлкен бұлшықет топтарының көпшілігін дамытуға арналған глобальдық
және нақты қимылға қатысатын жұмысшы бұлшықет топтарын дамытуға бағытталған
локальдық деп бөлуге болады. Спорттық үйірмеде оқушылардың дене қасиетін
дамытудың мына ережелері ұсынылады:
жылдамдық - күш қабілетін дамыту үшін жоғары мөлшері 45% салмақтағы
штангамен жоғары екпіндегі жаттығуларды орындау, қайталау саны - 8-12;
-.өз күші қабілетін дамыту үшін шектіктен 70-85 %~ға тең салмақпен баяу
ырғақта 4-6 рет жаттығуларды қайталау, жаттығу босаңсытуға арналған қысқа
мерзімдік үзіліспен жасалады;
- күш төзімділігін дамыту үшін орташа екпінде бас тартқанға дейін
демалыссыз, өз салмақпен қатарын 25-50 рет қайталайды.
Үйірме сабақтарында күшті дамыту үшін өзгермелі жылдамдық тәртібіндегі
төмендегіі жаттығуларды кеңінен қолданады: ауыр тығыздалған допты ұзаққа
аяқпен тебу және итеру, тартылу, кеңестік алаңында белгіленген сызықтан
торға түсіру, қарсылас қолынан допты тартып алу және т.б..
Оқушылардың кешенді жылдамдық - күш қасиеттерінің бірі секіргіштік
болып табылады, яғни секіре доп салуды қалқан астында допты сараптауда,
тартысты доп салуларды, т.б. орындағанда барынша жоғары секіру қабілеті.
Секіргіштікті көрсетудің ерекше қасиеттері мыналар:
- секірудің шапшаңдығы мен дер кезінде орындалуы;
- тік қалыпта орыннан немесе қысқа үдеуден секіруді орындау;
- қолды жоғары көтеріп, секіруді орындау;
- күш сынасу жағдайында, секіруді бірнеше рет қайталау;
- өз денесін тірексіз жағдайда басқару;
- қону дәлдігі және кенеттен басқа қимылдарға дайын болу.
Баскетболда оқушыны дамытудың негізгі құралдары орнынан және қысқа
екпінмен жоғарыға немесе ұзындыққа түрлі секірулер, секіру топтамалары,
гимнастикалық жабдықтар арқылы секіру. Сондай-ақ, серпілумен орындалатын
түрлі жаттығулар болып табылады.
Күш жаттықтыруын жеке жоспарлағанда түрлі рольдегі ойыншыларда қимыл
әрекетінің сипаты күш қабілеттерінің даму деңгейін де анықтайтынын ескеру
қажет.
Күш жаттығулары буындардың қозғалғыштығын арттыруға және босаңсытуға
арналған жаттығулармен сәйкестенуі керек. Күшті жетілдіру мен тәрбиелеудің
негізгі әдістері: шектен тыс салмақты бастартқанға дейін қайталап,
барынша күш салып көтеру, айналымдық жаттықтыру әдісі, көмекші әсерлер
әдісі, интервалдық, жарыстық әдісі жатқызылады.
Шапшаңдықты дамыту (жылдамдық қабілеті) шапшандық дене сапасы ретінде
баскетболшының қимылды өте аз уақыт аралығында орындау қабілеті деп
түсінеміз. Шапшаңдыкты көрсетудің қарапайым және кешенді түрлерін бөліп
қарастыруға болады. Қарапайым түріне мыналар жатады: жай және күрделі
реакциялар уақыты, жеке қимыл мен қимыл жиілігі уақыты.
Спортшының жай реакциясы - бұл алдын ала белгілі, бірақ күтпеген
белгіге белгіленген қимылмен жауап беру (мысалы, жүгірудегі сөре тартысты
допты ойнатқандағы секіру). Баскетбол үшін қозғалмалы нысанға жауап беретін
(допқа әріптесіне) күрделі реакция мен бірнеше мүмкін қимылдан бір сәтте
аталған жағдайға қолайлы біреуін таңдауды талап ететін, таңдау реакциясы
тән. Білікті ойыншылар жағдайды танып және қимылдың өзіне емес, оған деген
дайындық әрекеттеріне жауап беретін күрделі де жай реакциялардың дамуының
жоғары деңгейіне жетеді.
Ойында әдетте шашпаңдықтың барлық түрлерін кешенді көрсету талап
етіледі, өйткені олар оқушылардың қимыл әрекеттерін құрайды және доппен,
допсыз жекелеген әдіс амалдарын және олардың кешендерін орындауда қозғалыс
шапшаңдығында бір амалды екіншісімен ауыстыру шапшаңдығын да көрінеді.
Баскетболдағы шапшаңцықты дамытудың айрықша ерекшелігі оны үздіксіз
өзгермелі жағдайларда, бұзушы ықпалдар негізінде көрсету қажеттігі болып
табылады. Сонымен шапшаң жауап беру маңыздылығының соңғы нәтижесі
жылдамдықты тез арттыру (сөрелік екпін алу), жоғары жылдамдыққа жету болып
табылады.
Жылдамдық қабілеті доп салуда: доп беруді, жүгіруді орындау шапшаңдығы
мен тәсілдік міндеттерді шешу жылдамдығы жақтарында көрінетін іс-әрекеттер
болып табылады.
Күрделі реакцияларды тәрбиелеу үшін қозғалмалы затқа (доп, әріптесі),
кенеттен көрінген, өзгерген қимыл жылдамдығына және ойын жағдайының түрлі
өзгерістеріне жауап бері қажет жаттығуларды пайдалануға болады. Мысалы, тез
топ жарудағы қимылдың басталуы үшін қалқаннан ұшып шыққан доп болуы мүмкін.
Жоғары қимыл жиілігімен орындау соңына қарай шаршаған соң жылдамдық
төмендемес үшін жоғары ырғақта шағын мерзімді жаттығуларды (10-20с)
орындауды меңгереді.
Сөрелік екпін мен қашықтық жылдамдығының жылдамдығы баскетболдағы
шапшаңдықтың іргетасы болып табылады, себебі оның астарында осы дене
сапасының келесі жақтары пайда болады, мысалы, доп беру, жүргізу мен алдап
өту шапшаңдығы тез топ жару қимылын орындау. Қозғалыс жылдамдығын үлғайту
тек ойыншының жылдамдық қабілеттеріне әсер етумен ғана емес, Сондай-ақ,
қимыл әдістерін жетілдіре отырып күш ерекшеліктерін тәрбиелеумен орындалуы
да мүмкін.
Баскетболдағы шапшандықты тәрбиелеудің негізгі құралдары шектеулі
немесе шектен тыс жылдамдықпен орындалатын жылдамдық жаттығулары болып
табылады. Осы сапаларды дамытуға жәрдемдесетін бірнеше әдістемелік
амалдарды келтіреміз:
- жеңілдетілген жағдайларда жаттығулар орындау (қиғаш жолда жүгіру,
аспалы салмақ түрлерін пайдалану);
- қиын және қарапайым жағдайларда жаттығуларды кезектестіру,
салмақтарды өзгерту;
- екпіндеп жүгіру, көшбасшының (әріптестің) ізінен жүгіру;
- жаттығуларды орындау уақыты шарттарына шектеу ендіру.
Төзімділікті тәрбиелеу. Оқушы ағзасының дене жаттығулары ұзақ уақыт
орындай алу және шаршауға қарсы әрекет жасай алу қабілеті. Төзімділікті
дамытуда екі жолды мақсаттайды. Олар: жалпы және арнайы. Жалпы төзімділік
белгілі бір дәрежеде баскетболшы ағзасының жұмыс істеу қабілетін арттыра
отырып, арнайы дайындық, оның ішінде арнайы төзімділіктің негізін құрайды.
Арнайы төзімділік үйірмеде оқушылардың барлық мүшелері мен жүйелерінің
дайындығымен анықталады. Және ол ұзаққа созылатын ойын әрекеттерінде
тәсілдік-тактикалық амалдарды тиімді жүзеге асыруын қамтамасыз етеді.
Оқушының баскетбол спорт түрінде жалпы төзімділігі мына бағытта
тәрбиеленеді:
а) жалпы жұмыс істеу қабілетін дамытатын жүрек-қан тамыр және тыныс алу
жүйелерінің функционалды мүмкіндіктерін кеңейту;
б) оқушылардың тірек-қозғалыс аппаратын бекіту;
в) машықтану жұмыстарының пайдалы көлемін арттыруға алғышарттар жасау;
г) арнайы төзімділіктің дамуына әсер ету.
Арнайы төзімділікті дамытуда біріншіден, арнайы машықтану төзімділігін
баскетболшы көлемі жағынан жарыс жүктемелерінен жоғары қарқынды жүктемені
көтере алатындай етіп арттыру, екіншіден, осы сатыда барынша мүмкін болатын
жарыс төзімділігіне қол жеткізу қажет.
Спорттық үйірмеде жалпы төзімділікті дамыту үшін циклді сипаты бар
жаттығулар (кросс, жүзу) бір қалыпты, үлкен және ауыспалы қарқынды, аэробты
бағыты бар жаттығулар қолданылады. Баскетболшы үшін жалпы және арнайы
төзімділіктің маңызы зор. Оларды дұрыс бірізді, жылдам жаттықтыру
сатыларына сәйкес дамыту қажет.
Сонымен оқушылардың дене қасиеттерін тәрбиелеуде спорттық машықтандыру
ілімі мен тәжірибесінде жылдамдық, иілгіштік, күштілік, төзімділік және
ептілік қасиеттері қарастырылды.. Оқушылардың қимыл-қозғалыс әрекетіне
жасалған талдау ойынның жоғары жылдамдықпен және шапшаң қимылдармен,
аялдаулармен, айналулармен орындалатын жылдамдық-күштілік әрекеттерінен
құрылатындығын көрсетеді.
Баскетбол ағылшын тілінен аударганда basket себет жане ball доп
деген сөзді білдіреді.Баскетбол камандалық спорттық ойын,оның мақсаты
қарсыластың торын қолмен доп түсіру,сонымен қатар қарсылас каманда допты
салдырмау әрекетін жасайды.
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көріністің казіргі кездегі
баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төрт бұрышты алаң
табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы
төрілген.
Сонымен қатар 1603ж Дитрих Брустың салынған суретінде де қазіргі
баскетболға ұқсастығы болған.
1818жылы Фата энциклопедиясында Флориада тұрғындарының ойыны жазылған,онда
бағанаға ілінген торға допты көздегені тұр.
1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының негізгі принціптерін құрастырды
олар осы күнге дейін маңызын сақтады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көп деген ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша
танықталған белгі негізінде топтастыру.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені
әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің тарихи даму
қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.
Ойынның белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың
өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.
Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттары болып есептелінеді. Алғашқы
ойын 1891 жылы Массачусетс штатының Спрингфилд қаласында
құрылған Христианжастар қауымдастығының оқу жаттығу орталығында
ұйымдастырылған. Сол кезде Канададан қоныс тепкен жас мұғалім, доктор
Джеймс Нейсмит гимнастика түрін ары қарай жетілдіру мақсатында жаңа ойын
түрін ойлап тауыпты деседі.
Баскетболдың этимологиясы (basket – себет, boll -доп) деп жіктеледі.
Алғашында ойынды футбол добымен өткізген. Арада бір жыл өткен соң Джеймс
Нейсмит арнайы доппен қоса, баскетболдың алғашқы 13 ережесін ойлап
тапқан.1893 жылы баскетболға қызығушылар саны бірден көбейген.
Ал, 1894 жылы жаңа ойынға қызығып, әуестенушілер айтарлықтай артқан. Сол
кездері АҚШ–та алғаш рет ресми ережелер тіркелімге алынды. АҚШ-тан бастау
алған баскетбол ойыны бірте-бірте Шығыс елдеріне таралды. Атап айтар
болсақ, Жапония, Қытай, Филиппин, солай-солай Еуропа елдеріне, Оңтүст ік
Америкаға бет алды. Араға он жыл салып АҚШ-тың Сент-Луис аумағында
американдықтардың қолдауымен бірнеше қаладан құралған командааралық турнир
өтті. Сондай-ақ баскетбол 1924, 1928 жылдары олимпиада бағдарламасынан орын
алды.
Жиырмасыншы жылдары алғашқы әлемдік кездесулер ұйымдастыра бастаған ұлттық
баскетбол федерациялары жұмыс жасады. Осылайша, 1919 жылы
АҚШ, Италия мен Францияның әскери командалары арасында турнир өткізілді.
1923 жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын кесті.
Оған Англия, Италия, АҚШ-тың командалары қатысқан. 1932 жылы Халықаралық
баскетбол федерациясы (FIBA) құрылды.
ФИБА-ның алғашқы құрамына 8 мемлекет енді. Атап
айтса, Аргентина, Грекия, Италия, Л атвия, Португалия, Румыния, Швеция, Чехос
ловакия. 1935 жылы халықаралық Олимпиадалық комитет баскетболды олимпиада
ойындары қатарына қосу жөнінде шешім шығарды. 1936 жылы Берлинде өткен
олимпиада ойындары аясында баскетболдың бағдарламасы дайындалды. Онда
аталмыш ойын түрін ойлап тапқан азамат Д. Нейсм доданың құрметті қонағы
болды. Теннис алаңында өткен матчқа 21 ел қатысты. Олимпиада өтіп жатқан
кезде ФИБА-ң алғашқы конгресі өтті. Онда халықаралық ойынның ортақ
ережелері айқындалды.
Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор қаласында
"Маяк" қауымдастығы жұмыс істеген. Қауымдастықтың гимнаст шеберлері алғаш
рет баскетбол командасын құрып, кейіннен "Богатырь" қоғамына айналған.
Алайда, 1917 жылы орнаған Қазан төңкерісіне дейін баскетбол ойыны тек сол
кездегі Ресей астанасы - Петерборда ғана танылған. Ал, 20 жылдары бұл ойын
қарқынды дамыды. Бастапқыда әскери мектептерде жаттықтырылған еді. Көп
ұзамай Мәскеуинституты баскетболды денешынықтыру факультетінің
бағдарламасына енгізілді. Бұл оқу ошағының түлектері кәсіби баскетболшы
атанды. Ресей құрамасы алғаш рет 1923 жылы Бүкілодақтық денешынықтыру
мерекесіне орай кездесу өткізді. Сәл осы кезде КСРО құрыла бастаған еді.
КСРО–ның екінші біріншілігі 1924 жылы өткізілді. Ал, 1934 жылдан бастап
КСРО-да баскетбол спартакиадасы өткізіліп тұрады.
1946 жылы ФИБА шеңберінде жалпы одақтық баскетбол секциясы қабылданып, бір
жыл өткен соң ерлер командасы Еуропа біріншілігінде бақ сынап, чемпион
атанды. Ал, баскетболдан әйелдер құрамасынан олимпиадалық ойын 1976 жылы
сарапқа салынды. Олимпиадалық ойынның чемпиондары төмендегідей: 1976 ж. -
КСРО, 1980 ж. - КСРО, 1984 ж. - АҚШ, 1988 ж. - АҚШ, 1992 ж.-Тәуелсіз
достастық мемлекеттерінің құрама командасы, 1996 ж. - АҚШ.
Әлем бойынша АҚШ-ң спортшылары мықты баскетболшылар деп саналады.
Олар 1936 жылдан бері өткізіліп келе жатқан барлық олимпиада ойындарында
жеңімпаз атанған. Ал, соңғы жылдары ұтылыс тапқан тұстары саусақпен
санаралықтай. Мәселен, 1987, 1988, 1990 және 1991 , 1992 жылдары американ
ойыншылары сәтсіз ойын көрсетіп, ұтылыс тапқан.
1992 жылы олимпида ойындарына тек білікті спортшылардан жасақталған ұлттық
баскетбол қауымдастығы шеңберінде алғаш рет ұжымдық құрама құрылды. Бұл
Америкада Dream Team", ұжымдық арман деп аталған. Оның құрамында Барселон
ойындарында 40 ұпайдан жинап, жеңімпаз атанған Майкл Джордан, Мэджик
Джонсон, Чарльз Баркли және Ларри Берд алынды. Олар 1994 жылы әлем
чемпионатында, 1996 жылы Атланта олимпиадасында тұғырдан көрінді.
Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы сәтсіздіктен
кейін, олимпиадалық чемпион атағын 1996 жылы қайтарып алды деген болатын.
1. Мен берген мағлуматты тексеріп шық, керегін жаз, жұмысқа кіргіз
2. Қазақстандағы баскетбол тарихы...
3. Секцияны ұйымдастыру мезгілі
4.
1. 1 Баскетбол секциясындғы ойын техникасы
Техника-ол ойынның тәсілі ,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әрекеттерін қамтамасыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетуін ұймдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдірдің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көптнген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білу қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойынның даму техденсия арсеналын білу қажет.
Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып
келді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
роционалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пән дәлдікпен
үйлестіріледі.Қазіргі уақытта белгілі шарадағы техника әдістердің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайға
ойыншыларының өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып әр түрлі,алуан
түрлілігімен сипатталады.Яғни,барлық қозғалыстардың көмегімен әр түрлі
әдістер жүзеге асырылады,ол былыққан сипат болмай,белгі бар заңдылықпен
қалыпты жағыдайда қайталанады,оларды топтастыруға және жүйелеуге болады.
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдерді бөлім мен топ бойынша
анықталған белгі негізінде топтастыру.
Бұрын осындай барлық белгінің санына қозғалыстың кинематикалық және
динамикалық құрылымының өзгешелігі,әрекет сипатын белгілеуге қатысты
еді.Әрекетті сипаттау бойынша барлық қозғалысты екі үлкен бөлімге бөлуге
болады:Шабуыл техникасы мен қорғаныс техникасы.Олардың әрқайсысына доппен
және допсыз орындалатын қимылдың әртүрлі сипатты топтпар кіреді:ауысу
техникасы,допқа ие болу техникасы, допты менгеу техникасы және тәсілдерге
қарсы әрекет.
Ауысу техникасы
Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет
орындауға дайын болуы қажет.Сондықтан ол әрдайым дайындық кезеңде болуы
керек,яғни бұл оған қажетті тапсырманы орындауға мүмкіндік береді. Мүның
бастапқы рөлі алға 1.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әректтерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әректтесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму
қортындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әрбір тарихи уақыт
кесіндісі көптеген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістерінің бастысын анықтайтын ойынның даму тенденция арсеналын білу
қажет.
Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Олашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістерінің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы
ойыншылардың өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Кез- кеген
уақытта қарсыласынан допты алуға дайын болу қабілеттілігі мен бір қалыпты
жағыдайды сақтау негізгі талап болып табылады.Бір қалыпты жүгіру ойынның
ауысу жұмсақтығымен оның еркіндігімен ерекшеленеді.
Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және
бағытты өзгерту іске асырылады.Жұлқыну үшін жақын қашықтықта жүгіру
қолданылады.
Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік
тұру қадамынан басталады.Бір уақытта жұмсақ,айнымалы қозғалыспен екінші аяқ
оған тартыла түседі.Қорғаныста қарсы әрекетке тәсілдерді қолдануда олар
ерекше кең пайдаланады.
Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы
әрекетсіз және оның еш қарсы әрекетсіз және тиімді орындауына жақсы жағдай
жасайды.Секіру екі аяқпен және бір аяқпен секіру болып бөлінеді.
Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл ғана
шамалап отырып алаңнан аяқтың бүгілуімен қоса қалдың алға жоғары бағытта
серпілуі арқылы орындалады.Секіріп жерге қайтадан түскенде,тізкнің
бүгілуі,жерге жайлап түсуге бір уақытта тік тұруына көмектеседі.Бір аяқпен
жұлқына секіріп ол тек жүгіру кезінде орындалады.Жүгірудің соңғы қадамы жай
қадамға қарағанда бір шама үлкенірек болады және алаңға бірінші өкше
тиеді.Осы себептен отырыстың табиғи жағдайы қалыптасады,бұл алаңнан өзін
итеру кезінде керек.Ұшудың жоғары нүктесінде бұлғанған аяқ жайлап жерге
түседі,сона баскетболшы толығымен ұзарады.Жерге түсу екі бүгіліп жасалған
аяқпен жасалады.
Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс
топтың уақытын немесе ене белсенді кедергісіз әрекеттердің орындалу
арақашықтығын ұтуына мүмкіндік береді.Аялдаманын екі тәсілі бар:екі
қадам,секіру.Екі қадаммен аялдау аялдамаға дейінгі сонғы қадам жүгірістен
кейінгі үлкен болдады,аяқтың қайырылыстан кейін аялдамадағы баскетболшының
денесі біршама бір жаққа қарай ығысады,ол қарсы қозғалысқа байланысты
болады. Жерге түсу аяқтың бүгілуімен яғни сәл отырынқырап орындалады.Екінші
аяқ алға қарай яғни бастапқы қозғалыстың бағытына қарай
қойылыды,баскетболшы тірек алған жаққа қарай бұрылыды.Тіреуші аяғы
амортизация функциясы мен қозғалыстың жылдамдығын баяулату үшін
қолданады.Жүгірістің жылдамдығы коп болған сайын жерге қону кезіндеол қатты
бүгіледі.Екінші қадам тоқтату функциясын орындап дененің еш бір
қалыптылығын жоғалтпайды,тіреу шегінде бір қалыпты ұстап тұру мен
қамтамасыз етеді.
Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі
жүгіріс қадамы,ал алдындағы тәсіл сияқты бірден екі аяқпен орындалады.
Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және де сол
шарттар бойынша ойыншы қарсыласына жақындай және алыстай алалады.Бұрылыстар
алға және артқа қарай болады.Келесі аяқ бұрыла қара қадам жасайды.Егер
бұрылыс кезінде ойыншының кеудесі алға бұрылса,бұрылыс алға қарай
болады,егер әрекет артқа қарай болса,демек бұрылыс артқа қарай болады.Тіреу
болатын аяқтың бүгіліп тұрып тіке тербеліссіз ось айналасында айналуы
негізгі талап болып табылады.
Допты билел техникасы.
Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару
және жүгіріс жатады.
Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа
тәсілдердің сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.Егер ойыншы өз әрекетін
белгілепалмаса,доп бел жаққа келіп тиеді.
Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар тәрізді етіп доп
сыйып нететіндей дөңгелек жасап,қарсы ұшып келе жатқан допқа қарсы
тосады.Допты тосып алысымен келесі тәсілді орындауға дайындалады.Қолдың
иілуі доптың ұшу жылдамдығының амортизациясын қамтамасыз етеді.
Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.
Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі болмаған
жағдайда немесе келесі бір қолмен орындалатын балса қолданылады.Тосусоңында
келесі қолмен тіреуге болады.Қолды доптың ұшу биіктігіне қарай сәйкес
көтереді.Доптың ұшу траекториясын көріп бақылау маңызды шарт болып
табылады.
Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және
допты торға жақындатуға көмек тесетін ең басты тәсіл.Оны орындаудың түрлі
тәсілдері бар,олар бастапқы қалыпқа және әрекет өзгешегіне байланысты.Кез-
келген қолдан-қолға беруді дайындау фразасы доптың бастапқы қалпына келуін
қамтамасыз етеді.Негізгі фразаның әрекетін керекті бет бұрыс пен доптың ұшу
жылдамдығын қамтамасыз етеді.
Қолдан-қолға беруді тпотастыруды оның алдынғы қалпына байланысты.Негізінде
3 құрылым бар:
а) Негізгі қалыптағы доп иықтан биік жерде тосылады.Бұл жағыдайда саусақ
бастары иін алдында немесе иінде сүйеніп болады.Бұл тәсіл қолдың сәл
бүгілуі және білезіктің көмегінен орындалады 2 және 1 қолмен допты
жоғарыдан беру жатады.
Екі қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру қарсыластың белсенді қарсы
әрекетінің қолданылады. Бұл жағыдайда доп бастан жоғарыда,ал шынтақ алда
болады.Қолдың жай ғана бүгілуі арқылы доп ойыншының серігіне беріледі.Бір
қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру доптың бір білезіктегі негізі
қалпы.Алдыға қарай жасалған әрекет арқылы қол бүгіледі және білезік допқа
шарпа тиуі арқылы доп қолға беріледі.
ә)Бастапқы қалыпта қол шынтақ бүгілген қалыпта допты ұстап тұрады.Қолдан-
қолға беру допты кеуде тұстан лақтыру арқылы қолданады.Оған кеудеден екі
қолмен лақтыру,бір қолмен иықтан лақтыру сияқты тәсілдер жатады.Кеуде
тұстан екі қолмен қолдан-қолға берілу.Бұл тәсіл алты метірлік қашықтықта
допты дәл және тез беруге мүмкіндік жасайды.Бастапқы қалыпта доп кеуде
тұста тұрады.Қолдардың алға қарай иілуі мен аяқтардың да сол уақытта иілуі
арқылы немесе алдыға бір қадам білезіктердің белсенді әрекеті арқылы доп
керекті бағытқа лақтырылады.Иық тұсынан бір қолмен қолдан-қолға беру.Бұл
тәсіл едәуір қашықтыққа тура лақтыруға мүмкіндік береді.Бастапқы қалыпта
допты бір қолдың білезігінде иық тұсында ұстап тұрады.Екінші қол оның
тіреуі болады.Қолды сермеу кезінде ойыншы беретін қолға қарай бұрылып
қайтадан бұрылғанда қол иіліп доп керекті бағытқа қарай лақтырылады.
б)Бастапқы қалыпта доп белден томенгі қалыпта болады және беріліс серлеу
әрекеті арқылы орындалады.Осы принципке байланысты екі қолмен төмене қолдан-
қолға беру,бір қолмен бас үстінен қолдан-қолға беру әрекеттері
ұйымдастырылады.
Екі қолмен төменен қолдан-қолға.Доп кең ашылған саусақтар арқылы жанынан
артынан тосылады.Бір қолмен төменен қолдан-қолға беру.Бастапқы қалыпта доп
ойыншының бір қолының білезігінде болады,ал қолдың алақаны бүйір тұста
болады.
Лақтыруға. Лақтыруға дайындалу және кәрзенкеге дәл тию ойын мақсатын
құрайды.Лақтырудың дәлдігі көптеген факторларға байланысты,жақсы техника
болып табылады,ал басқа факторлардың теріс әсерін төмендетеді және жәлдік
қабілетін анықтауға мүмкіндік береді.
Кәрзеңкеге лақтыруды берілістің барлық тәсілдері иен орындауға болады.Ең
көп тараған түрі екі қолмен кеуде тұсынан лақтыру,екі қолмен жоғарыдан
лақтыру,бір иықтың тұсынан лақтыру,бір қолмен жоғарыдан лақтыру.Екі қолмен
кеуде тұсынан лақтыру.Негізі бір орында орындалады,алыс және жақын
қашықтықтан орындалған да әсерлі болады.Бастапқы қалыпта доп кеуде тұсында
болады.Аяқтардың біреуін сәл алға қойу болады.Аяқтардың иілуімен қатар,олар
жоғары қарай тұзу көтеріледі.Соңғы кезде ойыншының денесі мен қолдары
жоғарыға қарай созылады.Екі қолмен жоғарыдан лақтыру.Доп бастың үстінде
кеңінен ашылған қолда орналасады,алақан алға қарай орнатылады,шынтақ
барынша төмен түседі.Аяқ бүгіліп дене жоғары көтеріледі және ол қолдың
шынтақ тұсының бүгілуімен бірдей тұзуленеді.Осы әрекет арқылы доп
кәрзенкеге жөнелділеді.Бір қолмен иық тұсынан лақтыру орта және жақын
қашықтықтан шабуыл жасау үшін қолданылады.Бастапқы қалыпта доп иық тұсында
болады,қолдың басы алға қаратылады.Доп астынан екінші қолмен тіреледі.Аяқты
бүгіп доп бар қол жоғары жіберіліп,бір қалыпты,жұмсақ әректпен доп нысанаға
лақтырылады.Сонғы кезде қол тегісімен созылып ,денінің ауырлық орталығы
алда тұрған аяқа ауысады.Бір қолмен жоғарыдан лақтыру қарсы әрекетте әсері
болып келеді.Допты дегеніне жеткізу үшін ойыншы жоғары секіріп,созылған
қалпымен,ашылған саусақтармен допты жоғарғы нүктеде қарсы алуы керек.Жұмсақ
әрекетпен допты кәрзенкеге қарай итеріп жібереді.
Секіріп лақтыру.Секіре лақтыру қандайда болса тәсілмен орындалады.Секіру
үшін ойыншы екі және бір аяғымен де жұлқына көтеріле алады.Баскетболда
секіре лақтыру термині екі аяқтап секіріп бір немесе екі қолмен жоғарыдан
лақтыру дегенді білдіреді.Бұл жерде негізінен секіру мен лақтыру түйіседі.
Лақтыру үшін бастапқықалыпқа екі жолымен шығуға болады:
1)Ойыншы бел тұсындағы добымен тік тұрады.Содан кейін,секіріп допты
бастапқы қалыпқа алып келеді,секірудің жоғаргы нүктесіне жетіп,қол бүгіліп
нысанаға бағытталады.Бұл тәсіл көбінесе егер лақтыру бастапқы орында
орындалса қолданылады.
2)Ойыншы тік тұрып допты ұстап лақтыруға негізгі қалыпта тұрады,содан соң
секіріп лақтырады.Бұл тәсіл кобінесе ойыншының әрекетінен кейін
қолданылады.
Жүргізу(басқару)-допты ұзақ ұстай алаңды соққылау.Егер доп ұзақ қолда
тұрса,жүгіру бітті деген сөз.Допты жүргізу үшін сәл бүгілген аяқтарға
ауысып тұру керек.Допты еркіндікте басқару үшін оны алды жақта,бүйір
тұсында ұстау керек.
Қарапайым басқаруда доп қайтадан көтерілгенде белге дейін не жоғарыға
жетеді.Төмендеген секіріспен басқаруда допты алаңға жақын жерде қарсы алу
керек.Мұндай ойыншы аяғын қаттырақ бүгеді,допты соғу көбіне колдың басына
жүктеледі.
Допты иелену және қарсы әрекет техникасы.
Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде алу
жатады,ол қарсы әрекет тәсілдеріне адастыру,жұлып алу,лақтырғанда тартып
алу жатады.
Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның
атқарылу уақыты,әрекет озгешілігі әр қашан доп басқаратын қарсыласқа
байланысты.Оның әрқашан әрекеті бірінші болып жасауға мүмкіндігі бар.
Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы
шабуыл жасауға және допты жүргізуге мүмкіндік береді.Оның арқасында қолдан-
қолға беруге,жүргізуге қарсы тұруға болады.Қолдан-қолға бергенде қағап
алу.Шабуылушыға қолдан-қолға беріп жатқан кезде қорғаушы оның жанына немесе
арқасына орналасады.Доп беретін адамның қолынан шыққанда денеде алға шығп
допты қағып ала білу керек.
Жұлып алу.Егер қарсылас допты ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып алса
пайдалы,жұлып алудың 2 тәсілі бар:өзіне қарай жұлқу және қарсыластан алға-
төмен жұлқылау.
Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып алу.Ойыншы допты екі жағынан ұстап
алып,жылдам әрекетпен өзіне қарай жұлқып тез теріс қарау керек.Алға төменге
жұлқалау арқылы жұлып алу.Ойыншы допқа бірден бас салып оны қарсыласы жоқ
жерге итереді.
Допты секіру кезінде ал.Бұл тәсіл өте маңызды және өте әсерлі.Ол кезде
лақтыра шабуыллға және қарсы шабуылдауға мүмкіндік береді.Доп секіргенде
екі жақтың ойыншылары да теңдей қалыпта болады және допты басқаруды
ойластырып тұрады.Допты алу үшін бірінші болып алып шығып,жоғары
секіріп,допты ұстап алуы керек. Жерге түскенде аяқтарды кеңінен
ашып,шынтақтарды шетке кіріп,допты кеуденің астына тығу керек.Бұл тәсілдің
сәттілігі допты алып үлгеруге және секіруге байланысты.
Тартып алу.Бұл тәсілді ойыншы орнында допты ұстап тұрғанда немесе жүгіртіп
жүргенде орындауға болады.Қолдан тартып алу.Ойыншының жанына сәтті әрекет
жасай алатындай немесе сәтсіздікке артқа шегінуге болатындай қалыпта
жақындау керек.Шапшаң және өте аз уақытта тырыстыра ұстаған саусақтармен
допты бос жерге ұрып үлгеру керек.Жүгірту кезінде тартып алу.Доп басқарған
қарсыласты шеттегі сызыққа бағыттап сәл итермелеп допты жанынан тартып
алады.
Алдынан тосу.Бұл тәсіл лақтыруға қарсы қолданатын тәсіл.Допты лақтырып
жатқан ойыншыға жақындап,дәл лақтырар кезде доптқа қарсы шығу керек.
Тойтарыс беру.Бұл тәсіл допты тосуға немесе басқау болмағанда
қолданылады.Доптың лақтыруың қолынан босағанын көре сала шапшаң әретпен
доптың ұшу траекториясынан алып ұлгеру керек.Бұл тәсілдің сәттілігі
әрекеттің өз уақыттылығына және әрект орындаушының секіру биіктігіне
байланысты.
1. 2 Баскетбол секциясындғы ойын тактикасы
Ережелердің өзгеруі,физикалык дайындыктың деңгейінің әрдайым көтерілуі,
күресті баскару формасының әрекеттенуі әрқашанда тактикаға байланысты.
Қазіргі заманғы тактика әртүрлі және курестің акылға қонымдылығы, жақсы
өтуіне мүмкіндік береді. Екі қарсылас команданың физикалық және механикалық
дайындықтарының тең болған жағдайында, спорттық күресті өз және
қарсыластарының мүмкіншіліктеріне сәйкес ұйымдастырған команда жеңеді.
Тактика көптеген факторларға байланысты:команданың механикасы, оның еңбек
ету қабілеті, психологиялық дайындық, ұстамдық күшін қолдана білу,
қарсыластарға өз мүмкіндігін беру т.б.
Командаға қызметтерін бөліп беру әрекетінің ұйымдасуын қамтамасыз етеді.
Қызметті анықтау ойыншының өз міндетіне және рөлін көз алдына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz