Жануарлар әлеміне саяхат
1 Жануарлардың бағдарлануы
2 Жануарлардың дауысы
3 Жануарлардың жүзуі
4 Жануарлардың қорғаныш бейімділігі
5 Жануарлардың қыстап шығуы
6 Жануарлардың ұшуы
7 Жануарлардың қоныс аударуы
8 Жануарлардың ұйқысы
9 Жануарлар анатомиясы
10 Жануарлар биохимиясы
11 Жануарлар гистологиясы
12 Жануарлар эмбриологиясы
13 Жануарлар генетикасы
14 Жануарлар морфологиясы
15 Жануарларды сұрыптау
16 Жануарлар физиологиясы
17 Жануарлар экологиясы
18 Жануарлардың көне атаулары
19 Жануарлар туралы ертегілер
2 Жануарлардың дауысы
3 Жануарлардың жүзуі
4 Жануарлардың қорғаныш бейімділігі
5 Жануарлардың қыстап шығуы
6 Жануарлардың ұшуы
7 Жануарлардың қоныс аударуы
8 Жануарлардың ұйқысы
9 Жануарлар анатомиясы
10 Жануарлар биохимиясы
11 Жануарлар гистологиясы
12 Жануарлар эмбриологиясы
13 Жануарлар генетикасы
14 Жануарлар морфологиясы
15 Жануарларды сұрыптау
16 Жануарлар физиологиясы
17 Жануарлар экологиясы
18 Жануарлардың көне атаулары
19 Жануарлар туралы ертегілер
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті ғалымдарының мәліметтері бойынша Солтүстік Қазақстан облысында кемінде 378 омыртқалы жануарлар мекен етеді, оның ішінде сүтқоректілердің 57 түрі, құстардың – 283 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 5 түрі, қосмекенділер – 6 түрі, балықтың – 30 шақты түрі бар. Барлық түрлер бірлесіп табиғи ортаның тұрақтылығын ұстауда атқарымдық-биоценотикалық рөл атқаратыны белгілі.
Солтүстік Қазақстан облысында омыртқасыз жануарлар арасында барынша жоғары әртүрлілігімен жәндіктер ерекшеленеді.
СҚО өзендері мен көлдері зоопланктонында су экожүйесінде жетекші рөл атқаратын барынша әртүрлі үш топ ерекшеленеді – шаян тәріздес ескекаяқтылар, коловраткалар, тармақаяқтылар, сонымен қатар бентос өкілдері (сүлік, моллюскалар, су кенелері, қоңыздар, шыбын құрттары және басқа да жәндіктер, жылғалылар және шаян тәрізділер).
Амфибия түрлерінен сұр және жасыл құрбақа, сібір бақасы және басқалары бар. Жорғалаушылардан сергек және тірідей туатын кесіртке, кәдімгі сарыбас жылан, кәдімгі және далалық улы сұр жылан мекен етеді.
Құстар фаунасы облыстағы омыртқалы жануарлар арасында барынша әртүрлілігімен ерекшеленеді және 20 қатарды қамтиды. Олардың арасында санының ең көбі – 100 шақты түрді қамтитын торғай тәрізділер (облыстағы барлық құстың 1/3). Олардың арасында ең көп таралғандары үй торғайы, таған, сұр қарға, барылдақ торғай және басқалары. Ржанка тәріздестердің 40 шақты түрі есептеледі. Маңызды шаруашылық және биоценотикалық мәнге ұя салатын және көктемгі-күзгі көші-қон кезінде ұшып өтетін 26 түрді қамтитын қаз тәріздестер. Оның өкілдері арасында 5 қаз түрі, 18 өзен, сүңгуір және жер үйректері және крохальдың 3 түрі бар. Ұя салатындар ішінен сұр қаз, кряква, сұр үйрек, 2 шүрегей түрі, қызыл басты және шашақты қарала үйрек және тағы басқалары санымен көзге түседі. Барлық көрсетілген түрлер әуесқой, аңшылықтың нысаны болып табылады. Биоәртүрлілікті сақтап қалу тұрғысынан қызығушылық туғызатын басқа құстар қатарынан 20 шақты саналатын күндізгі жыртқыш құстарды атап өту керек, олардан 5-уі Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген.
Сүтқоректілер фаунасы 6 қатармен көрсетілген: жәндікпен қоректенушілер, қолқанаттылар, қоянтәрізділер, кеміргіштер, жыртқыштар және қостұяқтылар. Кеміргіштер қатары таралу бойынша ең көп санды және әртүрлі болып табылады – 12-ден астам түрі бар, олардың арасында орман фаунасының өкілдерімен қатар, мысалы кәдімгі тиын және орман тышқаны, дала фаунасы – суыр-байбақ, қызыл сары және қызыл бетті саршұнақ және тағы басқалары бар. Суды мекендейтіндер арасында ондатр және су сұртышқаны кездеседі. Синантропты түрлер-де бар – үй тышқаны мен сұр егеуқұйрықтар.
Облыс аумағында қоянтәріздестер арасынан, ақ қоян және ор қоян мекен етеді.
Жыртқыштар қатарында 12 жануар есептеледі, олардан түлкі, қарсақ, дала күзені және сарыкүзен, борсық барынша көп таралған. Бұл қатардың барлық өкілдері, орман сусары, құндыз бен қара күзенді қоспағанда, аңшылық нысаны болып табылады.
Солтүстік Қазақстан облысында омыртқасыз жануарлар арасында барынша жоғары әртүрлілігімен жәндіктер ерекшеленеді.
СҚО өзендері мен көлдері зоопланктонында су экожүйесінде жетекші рөл атқаратын барынша әртүрлі үш топ ерекшеленеді – шаян тәріздес ескекаяқтылар, коловраткалар, тармақаяқтылар, сонымен қатар бентос өкілдері (сүлік, моллюскалар, су кенелері, қоңыздар, шыбын құрттары және басқа да жәндіктер, жылғалылар және шаян тәрізділер).
Амфибия түрлерінен сұр және жасыл құрбақа, сібір бақасы және басқалары бар. Жорғалаушылардан сергек және тірідей туатын кесіртке, кәдімгі сарыбас жылан, кәдімгі және далалық улы сұр жылан мекен етеді.
Құстар фаунасы облыстағы омыртқалы жануарлар арасында барынша әртүрлілігімен ерекшеленеді және 20 қатарды қамтиды. Олардың арасында санының ең көбі – 100 шақты түрді қамтитын торғай тәрізділер (облыстағы барлық құстың 1/3). Олардың арасында ең көп таралғандары үй торғайы, таған, сұр қарға, барылдақ торғай және басқалары. Ржанка тәріздестердің 40 шақты түрі есептеледі. Маңызды шаруашылық және биоценотикалық мәнге ұя салатын және көктемгі-күзгі көші-қон кезінде ұшып өтетін 26 түрді қамтитын қаз тәріздестер. Оның өкілдері арасында 5 қаз түрі, 18 өзен, сүңгуір және жер үйректері және крохальдың 3 түрі бар. Ұя салатындар ішінен сұр қаз, кряква, сұр үйрек, 2 шүрегей түрі, қызыл басты және шашақты қарала үйрек және тағы басқалары санымен көзге түседі. Барлық көрсетілген түрлер әуесқой, аңшылықтың нысаны болып табылады. Биоәртүрлілікті сақтап қалу тұрғысынан қызығушылық туғызатын басқа құстар қатарынан 20 шақты саналатын күндізгі жыртқыш құстарды атап өту керек, олардан 5-уі Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген.
Сүтқоректілер фаунасы 6 қатармен көрсетілген: жәндікпен қоректенушілер, қолқанаттылар, қоянтәрізділер, кеміргіштер, жыртқыштар және қостұяқтылар. Кеміргіштер қатары таралу бойынша ең көп санды және әртүрлі болып табылады – 12-ден астам түрі бар, олардың арасында орман фаунасының өкілдерімен қатар, мысалы кәдімгі тиын және орман тышқаны, дала фаунасы – суыр-байбақ, қызыл сары және қызыл бетті саршұнақ және тағы басқалары бар. Суды мекендейтіндер арасында ондатр және су сұртышқаны кездеседі. Синантропты түрлер-де бар – үй тышқаны мен сұр егеуқұйрықтар.
Облыс аумағында қоянтәріздестер арасынан, ақ қоян және ор қоян мекен етеді.
Жыртқыштар қатарында 12 жануар есептеледі, олардан түлкі, қарсақ, дала күзені және сарыкүзен, борсық барынша көп таралған. Бұл қатардың барлық өкілдері, орман сусары, құндыз бен қара күзенді қоспағанда, аңшылық нысаны болып табылады.
Балықтардың көздері
Балықтардың көздерінің құрылысы өмір сүретін ортамына сай ерекшелікте болады. Күн сәулесінің оңай өтетін таза суларда өмір сүретін балықтардың көздері жақсы көреді және түстерді ажырата алады. Судың терең жерлерінде өмір сүретін балықтардың көздері өте үлкен болады, ал одан да терең жерлерде телескоп көзді балықтар да кездеседі. Балықтардың көздері екеу болып, көз жасы және көз қабақтары болмайды. Демалған кезде жақынды көреді,
толығырақ...
Шаян мен өрмекшілер
Шаяндар және кейбір өрмекшілер балаларын арқаларында тасиды. Шаян 60-қа жақын жұмыртқа жұмыртқалайды. Балаларының аяқтары жабысқақ болып келеді. Аналарының арқасына жабысады.
Жұптасудан кейін, ұрғашы шаян еркегін жейді. Қаражесір өрмекшісі және дәуіт те еркегін жейді.
Үш апта бойынша мұз қалыбында қатырылған шаян, мұз ерітілгенде жүріп, қайта
толығырақ...
Кит
Теңіздегі ең ірі сүтқоректі жануарлар киттер болып табылады. Әсіресе Көк кит деп аталатын киттің ұзыңдығы 30 метрден, ал салмағы 150 тоннадан асады. Бұл киттің бойының ұзындығын түсіне алу үшін көз алдарыңа 5 қабатты үйді елестетіп көріңдер. Бірақ осыншама үлкен және ауыр салмақты жануар теңіздің 800-1000м тереңдігіне батып, солжерден судың бетіне қалай шыға алады? Мысалы салмағы 150 тонна және ұзындығы 30 метр болатын үлкен бір кемені ойлап көріңдер.
толығырақ...
Қоқиқаздар
Қоқиқаздар (Фламинго) - дене бітімі ерекше, тұмсығы имек, сирек
кездесетін құстар. Қоқиқазтәрізділер сабы және қоқиқаздылар тұқымдасының жалғыз туысы. Қызыл қанат деп те аталады. Қорғалжын қорығындағы Теңіз көлінде ғана ұялап, жұмыртқалайды. Ол басын суға батырып, түбін қопарып, судағы жәндіктерді аузына
толығырақ...
Кевин Ричардсонның жабайы аңдарға деген сүйіспеншілігі
Кевин Ричардсон: Түйсік пен сезімге арқа сүйей отырып, жабайы мысықтардың жүрегін оңай жаулап алуға болады деп сендіреді. Ричардсон жыртқыш аңдардың қанжардай өткір тістеріне қарамастан, олармен бірге ойнауға және құшақтасуға, тіпті олардың қасында түнеп шығуға мүлдем қорықпайды. Оның "сиқыры" тек арыстандарды ғана емес, сонымен қатар басқа да жыртқыш
толығырақ...
Алдыңғы 1 2 3 4 5 Келесі
ІЗДЕУ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Начало формы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Конец формы
СОНҒЫ ЕНГІЗІЛГЕН
*
o Бақытты болу үшін
o Құлағымыз қалай естиді?
o Құлаққа, мұрынға, көзге кірген нәрселерді қалай шығарамыз?
o Күйік
o Тамағына бір нәрсе тұрып қалуы
КӨП ОҚЫЛҒАНДАР
*
o Мазмұны
o Ақ тышқан мен нәресте
o Әлемдегі ең улы жеті жануар
o Алтын балық
o Сіз білесіз бе? (15)
ЖАРИЯЛА
CІЛТЕМЕЛЕР
Сайтымыздағы мәліметтер бүкіл адамзаттың пайдалануы үшін дайындалған.
Түп нұсқасын өзгертпеу шартымен рұқсат алмай-ақ, әркім қалағанынша па
Жануарлар әлемі
Шрифт
A+
A
A-
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті ғалымдарының мәліметтері бойынша Солтүстік Қазақстан облысында кемінде 378 омыртқалы жануарлар мекен етеді, оның ішінде сүтқоректілердің 57 түрі, құстардың - 283 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 5 түрі, қосмекенділер - 6 түрі, балықтың - 30 шақты түрі бар. Барлық түрлер бірлесіп табиғи ортаның тұрақтылығын ұстауда атқарымдық-биоценотикалық рөл атқаратыны белгілі.
Солтүстік Қазақстан облысында омыртқасыз жануарлар арасында барынша жоғары әртүрлілігімен жәндіктер ерекшеленеді.
СҚО өзендері мен көлдері зоопланктонында су экожүйесінде жетекші рөл атқаратын барынша әртүрлі үш топ ерекшеленеді - шаян тәріздес ескекаяқтылар, коловраткалар, тармақаяқтылар, сонымен қатар бентос өкілдері (сүлік, моллюскалар, су кенелері, қоңыздар, шыбын құрттары және басқа да жәндіктер, жылғалылар және шаян тәрізділер).
Амфибия түрлерінен сұр және жасыл құрбақа, сібір бақасы және басқалары бар. Жорғалаушылардан сергек және тірідей туатын кесіртке, кәдімгі сарыбас жылан, кәдімгі және далалық улы сұр жылан мекен етеді.
Құстар фаунасы облыстағы омыртқалы жануарлар арасында барынша әртүрлілігімен ерекшеленеді және 20 қатарды қамтиды. Олардың арасында санының ең көбі - 100 шақты түрді қамтитын торғай тәрізділер (облыстағы барлық құстың 13). Олардың арасында ең көп таралғандары үй торғайы, таған, сұр қарға, барылдақ торғай және басқалары. Ржанка тәріздестердің 40 шақты түрі есептеледі. Маңызды шаруашылық және биоценотикалық мәнге ұя салатын және көктемгі-күзгі көші-қон кезінде ұшып өтетін 26 түрді қамтитын қаз тәріздестер. Оның өкілдері арасында 5 қаз түрі, 18 өзен, сүңгуір және жер үйректері және крохальдың 3 түрі бар. Ұя салатындар ішінен сұр қаз, кряква, сұр үйрек, 2 шүрегей түрі, қызыл басты және шашақты қарала үйрек және тағы басқалары санымен көзге түседі. Барлық көрсетілген түрлер әуесқой, аңшылықтың нысаны болып табылады. Биоәртүрлілікті сақтап қалу тұрғысынан қызығушылық туғызатын басқа құстар қатарынан 20 шақты саналатын күндізгі жыртқыш құстарды атап өту керек, олардан 5-уі Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген.
Сүтқоректілер фаунасы 6 қатармен көрсетілген: жәндікпен қоректенушілер, қолқанаттылар, қоянтәрізділер, кеміргіштер, жыртқыштар және қостұяқтылар. Кеміргіштер қатары таралу бойынша ең көп санды және әртүрлі болып табылады - 12-ден астам түрі бар, олардың арасында орман фаунасының өкілдерімен қатар, мысалы кәдімгі тиын және орман тышқаны, дала фаунасы - суыр-байбақ, қызыл сары және қызыл бетті саршұнақ және тағы басқалары бар. Суды мекендейтіндер арасында ондатр және су сұртышқаны кездеседі. Синантропты түрлер-де бар - үй тышқаны мен сұр егеуқұйрықтар.
Облыс аумағында қоянтәріздестер арасынан, ақ қоян және ор қоян мекен етеді.
Жыртқыштар қатарында 12 жануар есептеледі, олардан түлкі, қарсақ, дала күзені және сарыкүзен, борсық барынша көп таралған. Бұл қатардың барлық өкілдері, орман сусары, құндыз бен қара күзенді қоспағанда, аңшылық нысаны болып табылады.
Басқа қатар құрамында саналатындар: жәндікпен қоректенушілер - 7 түр, жұптұяқтылар - 4 түр, қоянтәріздестер - 2 түр және қолқанаттылардың 1 түрі. Бұл қатарлардан ең аз зерттелгені қолқанаттылар өкілдері болып табылады. Олармен кездесу облысымызда үнемі тіркелуде, дегенмен СҚО үшін нақты қай түрі тән екенін тап басып айту мүмкін емес. Жәндікпен қоректенушілермен-де ұқсас жайт, олардың да кейбір түрлері туралы, ақпарат жоқтың қасы.
Солтүстік Қазақстан облысының аумағындағы, аңшылық жануарларының негізгі түрлері
Солтүстік Қазақстан облысының аумағында мекендейтін, Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлар мен құстардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлері
Copyright Солтүстiк Қазақстан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы ММ
Сайтты сүйемелдеу: ИНТЕГРО ақпараттық-техникалық орталығы ЖШС
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жануарлар
Уикипедия -- ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Жануарлар
Жануарлар - тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі (екіншісі - өсімдіктер); жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық қосылыстармен қоректенетін гетеротрофты организмдер. Жануарлар құрылысына қарай бір клеткалы организмдер және көп клеткалылар болып екі топқа бөлінеді. Жер бетінде жануарлар прокариоттар (ядросыз организмдер), балдырлар, саңырауқұлақтардан кейін пайда болған. Палеонтологиялық зерттеулерге қарағанда олардың жасы - 0,8 млрд. жылдан аспайды (1998). Жануарлардың дамуы да қоршаған ортаның эволюциялық дамуына сәйкес қалыптасқан. Эволюциялық өзгерістер сыртқы ортаның өзгерісіне организмдердің бейімделуімен ұштасады. Мысалы, құрлық жануарларының арғы тегі су жануарлары болып саналады. Ал қоршаған ортаға бейімделе алмаған құрлық жануарлары бұрынғы тіршілік ортасында қалып қойған. Жануарлардың қазба қалдықтарын зерттеу нәтижесі қарапайым организмдердің архей эрасында мұхиттарда бұдан 1 - 1,5 млрд. жыл бұрын клетка формасында хлорофилсіз амеба тәрізді талшықтылар түрінде пайда болған деп жорамалдауға мүмкіндік береді. Протерозойэрасында тіршілік еткен жануарлар қалдықтарынан радиоляриялар,фораминифералардың іздері, губкалардың қаңқалары, буылтық құрттардың түтікшелері,моллюскілердің бақалшақтары, тіпті буынаяқтылардың да қалдықтары табылған. Жануарларда ас қорыту, қан айналу, жүйке жүйесі, сезім және жыныс]органдары, тыныс алу, зәр шығару жүйесі жақсы жетілген. Дүние жүзінде жануарлардың 1,6 млн-дай түрі, 17 типі бар. Жануарлардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы өте зор: көпшілігі пайдалы болып табылады. Азық-түлік, әр түрлі өнеркәсіп шикізатын: ет, май, сүт, тері, жүн, бал, жібек, мүйіз, бақалшақ, т.б. береді. Сондай-ақ, олар - ауыл шаруашылық дақылдарының тозаңдатушылары, топырақ түзушілері, басқа жануарларға азық қорлары, органикалық заттардың ыдыратушылары болып табылады. Жануарлардың өнімділігін арттыруды, тиімді пайдалануды және табиғаттағы қорын сақтауды зоология ғылымы мен оның салалары зерттейді.
Мазмұны
[жасыру]
* 1 Жануарлардың бағдарлануы
* 2 Жануарлардың дауысы
* 3 Жануарлардың жүзуі
* 4 Жануарлардың қорғаныш бейімділігі
* 5 Жануарлардың қыстап шығуы
* 6 Жануарлардың ұшуы
* 7 Жануарлардың қоныс аударуы
* 8 Жануарлардың ұйқысы
* 9 Жануарлар анатомиясы
* 10 Жануарлар биохимиясы
* 11 Жануарлар гистологиясы
* 12 Жануарлар эмбриологиясы
* 13 Жануарлар генетикасы
* 14 Жануарлар морфологиясы
* 15 Жануарларды сұрыптау
* 16 Жануарлар физиологиясы
* 17 Жануарлар экологиясы
* 18 Жануарлардың көне атаулары
* 19 Жануарлар туралы ертегілер
* 20 Сілтемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың бағдарлануы
Жануарлардың кеңістіктегі тіршілік ету қабілеттілігі; белгілі бір экологиялық жағдайға бейімділігі. Бағдарланудың бірнеше түрі бар: 1) оптикалық - көптеген жәндіктердің полярланған жарық немесе ультракүлгін сәуле арқылы бағдарлануы; 2) химиялық - кейбір жануарлардың қорегін, жұбын иіс арқылы дәл табуы (мысалы, жібек көбелегінің аталығы 10 км жерден аналығын иіс арқылы сезеді); 3) акустикалық - жыртқыш жануарлардың өз қорегін есту арқылы ұстауы (мысалы, жапалақ кеміргіштерді 15 - 20 м-ден сыбдыры арқылы біледі); 4) терморецепция - жылу арқылы бағдарлану (мысалы, айдаhарлар мен қалқантұмсықты жыланның тұмсығында жылуды сезетін шұңқыры болады). Көптеген төменгі сатыдағы омыртқасыздар (мысалы, планария), жәндіктер (шыбын, қоңыз, термиттер), сондай-ақ, құстар және кейбір суда тіршілік ететін сүтқоректілер Жердің магниттік өрісі, ал балықтар бүйір сызығы арқылы бағдарланады. Жануарлардың бағдарлану ерекшелігін, оны атқаратын органдардың құрылысын зерттеп танудың ғылым үшін маңызы зор.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың дауысы
Бір түрге, кейде әр түрге жататын жануарлардың өзара бірін-бірі ажырату және түрлі сезімін білдіру үшін шығаратын дыбыстары. Бұл көптеген жәндіктерге, балықтарға, құйрықсыз қосмекенділерге (құрбақа, бақа), кейбір бауырымен жорғалаушыларға(жармасқылар, хамелеондар, қолтырауындар) және барлық құстар мен сүтқоректілерге тән. Жануарлардың дыбыс диапазоны 20 Гц - 20 кГц аралығында және ол тек дыбыс аппараты арқылы ғана пайда болатын дыбыс (шаянтәрізділерде, жәндіктерде) емес, балықтың торсылдағымен, жүзу қанатымен, құстың құйрық қауырсынымен, қанатымен, тұмсығымен (қарабауыр бұлдырық, дегелек), аяғындағы не қанатындағы арнайы аппараттарымен (түзу қанатты жәндіктер) шығаратын дыбыстары да болады. Жануарлардың сайрау, қорқу, айбат шегу, ашыққан, сескенген, жұптасу кезінде шығаратын әр түрлі дыбыстары болады. Кейбір жануарлар дауысын ғалымдар шаруашылыққа зиян келтіретін құстарға, жәндіктерге, т.б. кейбір хайуанаттарға қарсы пайдаланып, бау-бақшаны, егістікті қорғайды. Мысалы, Қазақстан орнитологтары қараторғайдың шығаратын дыбыстарын жазып алып, акустикалық әдіспен жүзім бағының зиянкестеріне қарсы қолдануда.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың жүзуі
Жануарлардың жүзуі - жануарлардың суда тіршілік етуге бейімделуінің бір түрі. Бұл шартты және шартсыз рефлекстер салдарынан да қалыптасады. Жануарлар жүзуге әр түрлі жағдайда бейімделген. Кейбір түрі тіршілігінің көп уақытын (су жануарлары, қосмекенділер) суда жүзіп өткізсе, құрлық жануарлары жолындағы кедергіден, судан өткенде не суға кенет түсіп кеткенде жүзеді. Жануарлардың суда жүзіп тіршілік етуге бейімделуі активті және пассивті болып екі түрге бөлінеді. Активті түрінде түрлі жүзу органдарын (қарапайымдар, құрттар - кірпікшелерін, шаянтәрізділер - мұртшаларын, құстар, ескек аяқтылар, қамшат және құндыз - аяқтарын) қозғап жүзеді. Жүзудің пассивті түрінде жануарлар денесін әр түрлі иіп (балықтардың көптеген түрлері, құйрықты қосмекенділер, барлық қосмекенділердің дернәсілі, жылан, сүлік т.б.), қозғап жүзеді. Жүзуге бейімділік сүтқоректілердің де арасында байқалады. Мысалы, камшаттың, құндыздың, жұпартышқанның, су күзенінің және ондатрдың бармақтарының арасында жарғағы болады, жүні жылтыр, су жұқпайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың қорғаныш бейімділігі
Жануарлардың қорғаныш бейімділігі - жеке организмнің тіршілік үшін күресте сақталуына, ұрпақ қалдыруына көмектесетінморфологиялық, физиологиялық және этиологиялық ерекшеліктері. Морфологиялық қорғаныш бейімділігі - бүркеніш реңнің барлық түрі, жануарлардың пішіні, жауынан қорғану органдары, т.б. Кейбір организмдердің лимфасы, қаны, терісі улы болуы, жағымсыз иіс (қандала, көптеген қоңыздар, құндыз, т.б.), улы зат шығаруы, денесіне қоректік зат жинап, қысқы-жазғы ұйқыға кетуі - физиологиялық бейімділігін көрсетеді. Жануарлардың жауынан қашуы, жасырынуы, балаларын қорғауы, жауына ұсталып қалған кезде құйрығын, аяғын үзіп кетуі, сондай-ақ қорқытатын дауыс, ысылдау не пішінін өзгертіп айбат шегуі - этиологиялық бейімділігін көрсетеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың қыстап шығуы
Жануарлардың қыстап шығуы - ауа райы суық және қоңыржай аймақтарда жануарлардың қыстың қолайсыз жағдайынан сақтануы. Қыстап шығудағы негізгі қиыншылық - қорегін табудың қиындауы, қорек қорының азайып, сапасының нашарлауы. Бұл қиыншылыққа бейімделу үшін балықтар, құстар, сүтқоректілер қорек іздеп бір жерден екінші жерге орын ауыстырады. Кейбір жануарлар, әсіресе, жыртқыш аңдар (қасқыр, жолбарыс, барыс) қорегін іздеп бірнеше шақырым жерге дейін кетіп қалады. Арқар, таутеке, елік, т.б. таулы аймақтарда мекендейтін жануарлар қыс түсісімен қары жұқа, шөбі мол жерлерге қоныс аударады. Сүтқоректілердің кейбір түрі (сарышұнақ, суыр, жайра, т.б.) қыста қорек іздемейді, олар қысқы ұйқыға кетеді. Қыс алдында көптеген жануарлар түлеп, семіреді. Бұл да жануарлардың қыстап шығуға бейімділігінің бірі болып саналады. Жануарлар тіршілік мекеніне қарай 2 топқа бөлінеді: 1) эвритоптық жануарлар - әр түрлі жағдайларда тіршілік ететін түрі (мысалы, қасқыр, түлкі, қарға, т.б.). Бұлар көп тараған, нақты мекен талғамайды, түрлі географиялық аймақтарда кездеседі; 2)стенотоптық жануарлар - белгілі бір жерде ғана тіршілік ететіндері (мысалы, тек құмды жерде кездесетін тараққұйрықсарышұнақ немесе тек таза, тұнық суда болатын бахтах, т.б.). Мекенін үнемі ауыстырып, бірнеше биотопта тіршілік ететін жануарлар да бар. Мысалы, көкқұтан биік ағаштарға ұя салады да, өзен-көлге барып жемін аулайды. Жануарлардың әр түрлі биотопта мекендеуі олардың белгілі бір даму сатысына да байланысты. Мысалы, бақаның дернәсілі суда өсіп дамиды, ал ересек бақа су жағасындағы ылғалды жерлерді мекендейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың ұшуы
Жануарлардың ұшуы - организмдердің тіршілік ортасына бейімделуінің бір түрі. Ұшу (жәндіктерді есептемегенде) өте ертеде тіршілік еткен ұшқыш кесірткелер (птерозаврлар) топтарынан бастап байқалады. Жоғары сатыдағы омыртқалылар арасында ұшуға жақсы бейімделгендері - қырлытөсті құстар. Сүтқоректілерден тек жарқанат қана ұшуға жақсы бейімделген. Сүтқоректілердің ішінде қалқып ұшатын түрлері де бар (мысалы, ұшар). Жауынан қорғану үшін ұшатын балықтар да кездеседі (мысалы, ұшқыш балықтар). Ұшу жануарлардың эволюциялық дамуында олардың әр түрлі тіршілік ортасына бейімделуінен пайда болған.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың қоныс аударуы
Жануарлардың қоныс аударуы(латынша mіgratіo - қоныс аудару) - тіршілік еткен ортасының өзгеруіне немесе көбею кезеңіне байланысты жануарлардың мекен ауыстыруы. Бұл тұрақты (маусымдық не тәуліктік) және тұрақсыз болып екіге бөлінеді. Маусымдық мекен ауыстыру тіршілік мекеніндегі жағдайдың әлсін-әлсін өзгеруіне немесе жануарлардың көбею кезеңіне, ал тұрақсыз мекен ауыстыру тіршілік ортасының кенет нашарлауына байланысты болады. Жануарлардың қоныс аударуысүтқоректілер, құстар, балықтаржәне жәндіктер арасында жиі кездеседі. Жануарлардың қоныс аудару жолын, көбінесе, оларды таңбалау арқылы білуге болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың ұйқысы
Lion and lioness sleeping
Жануарлардың ұйқысы - жылы қанды жануарлардың қолайсыз жыл мезгілдеріне бейімделуі. Бұл кезде олар інінде, ағаш қабығы астында, топырақ арасында жатып, денесіне қоректік заттар қорын (салмағы 30 - 40% май болады) жинау арқылы тіршілігін жалғастырады. Жануарлар ұйқысының бірнеше түрі бар: 1) тәуліктік (мысалы,жарқанаттар, колибр, т.б.); 2) маусымдық - республикамыздың шөл, шөлейтаудандарындағы сүтқоректілердің (мысалы, зорман, суыр, сарышұнақ, т.б.) жазғы ұйқысы қысқы ұйқыға жалғасады, сөйтіп олар ұзақ ұйқыға кетеді. Жануарлардың ұзақ ұйқыға кетуінің бірнеше себептері бар. Оның бірі ауа райының суықтығына немесе шілденің ыстығындағы қуаңшылыққа байланысты. Ұзақ ұйқыға кеткенде жануарлар қоректенбейді, сүтқоректілердің дене температурасы 5 - 7°С-қа дейін төмендейді. Бірақ организмде баяу да болса физиологиялық процестер жүріп жатады; 3) ретсіз - жануарлардың тіршілігінде кенеттен пайда болған қолайсыз жағдайдың салдарынан ұйқыға кетуі (мысалы, ақтиін, жанат ит, қарлығаш, т.б.). Ұйқыға кеткен жануарлар оттектің жетіспеуіне де, денесінен шыққан түрлі улы заттар әсеріне де, жұқпалы ауруларға да төзімді келеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлар анатомиясы
Scheme ant worker anatomy-en
Жануарлар анатомиясы(грекше anatome - кесу, бөлшектеу) - жануарлардың жеке органдарының, орган жүйелерінің және организмнің бітімі (формасы) мен құрылысы туралы ғылым. Жануарлардың тұқымдық ерекшелігін - тұқымдық анатомия; органдардың орналасуы мен өзара қатынасын - топографиялық анатомия; организмнің құрылысын жүйелеуді - жүйелі анатомия; жануарлардың дене құрылысы ерекшелігін жасына байланыстыра анықтауды - жас анатомиясы; организмнің жыныстық дамуы мен өсуін - жыныстық анатомия; жануарлардың жүрген және бір орында тұрған кезіндегі сыртқы пішінін - мүсіндік анатомия зерттейді. Салыстырмалы анатомия әр түрлі типтер мен кластарға жататын жануарлар органдарын салыстыра зерттеп, олардың ұқсастығы мен айырмашылығы болуының заңдылықтарын, жануарлар дүниесінің шығу тегі мен тарихи дамуын анықтайды. Анатомия жөніндегі алғашқы жазба мәліметтер біздің заманымыздан бұрынғы 6 - 5-ғасырларда Мысырда, Үндістанда, Қытайда,Грекияда хатқа түскен. Мысалы, Гиппократ жануарлардың қаңқасы мен ішкі органдары туралы жазса, Аристотель сүйек қаптың маңызын, жүрек пен қан тамырларының байланысын дұрыс анықтап, жүйкені басқа мүшелерден ажырата ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Балықтардың көздерінің құрылысы өмір сүретін ортамына сай ерекшелікте болады. Күн сәулесінің оңай өтетін таза суларда өмір сүретін балықтардың көздері жақсы көреді және түстерді ажырата алады. Судың терең жерлерінде өмір сүретін балықтардың көздері өте үлкен болады, ал одан да терең жерлерде телескоп көзді балықтар да кездеседі. Балықтардың көздері екеу болып, көз жасы және көз қабақтары болмайды. Демалған кезде жақынды көреді,
толығырақ...
Шаян мен өрмекшілер
Шаяндар және кейбір өрмекшілер балаларын арқаларында тасиды. Шаян 60-қа жақын жұмыртқа жұмыртқалайды. Балаларының аяқтары жабысқақ болып келеді. Аналарының арқасына жабысады.
Жұптасудан кейін, ұрғашы шаян еркегін жейді. Қаражесір өрмекшісі және дәуіт те еркегін жейді.
Үш апта бойынша мұз қалыбында қатырылған шаян, мұз ерітілгенде жүріп, қайта
толығырақ...
Кит
Теңіздегі ең ірі сүтқоректі жануарлар киттер болып табылады. Әсіресе Көк кит деп аталатын киттің ұзыңдығы 30 метрден, ал салмағы 150 тоннадан асады. Бұл киттің бойының ұзындығын түсіне алу үшін көз алдарыңа 5 қабатты үйді елестетіп көріңдер. Бірақ осыншама үлкен және ауыр салмақты жануар теңіздің 800-1000м тереңдігіне батып, солжерден судың бетіне қалай шыға алады? Мысалы салмағы 150 тонна және ұзындығы 30 метр болатын үлкен бір кемені ойлап көріңдер.
толығырақ...
Қоқиқаздар
Қоқиқаздар (Фламинго) - дене бітімі ерекше, тұмсығы имек, сирек
кездесетін құстар. Қоқиқазтәрізділер сабы және қоқиқаздылар тұқымдасының жалғыз туысы. Қызыл қанат деп те аталады. Қорғалжын қорығындағы Теңіз көлінде ғана ұялап, жұмыртқалайды. Ол басын суға батырып, түбін қопарып, судағы жәндіктерді аузына
толығырақ...
Кевин Ричардсонның жабайы аңдарға деген сүйіспеншілігі
Кевин Ричардсон: Түйсік пен сезімге арқа сүйей отырып, жабайы мысықтардың жүрегін оңай жаулап алуға болады деп сендіреді. Ричардсон жыртқыш аңдардың қанжардай өткір тістеріне қарамастан, олармен бірге ойнауға және құшақтасуға, тіпті олардың қасында түнеп шығуға мүлдем қорықпайды. Оның "сиқыры" тек арыстандарды ғана емес, сонымен қатар басқа да жыртқыш
толығырақ...
Алдыңғы 1 2 3 4 5 Келесі
ІЗДЕУ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Начало формы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Конец формы
СОНҒЫ ЕНГІЗІЛГЕН
*
o Бақытты болу үшін
o Құлағымыз қалай естиді?
o Құлаққа, мұрынға, көзге кірген нәрселерді қалай шығарамыз?
o Күйік
o Тамағына бір нәрсе тұрып қалуы
КӨП ОҚЫЛҒАНДАР
*
o Мазмұны
o Ақ тышқан мен нәресте
o Әлемдегі ең улы жеті жануар
o Алтын балық
o Сіз білесіз бе? (15)
ЖАРИЯЛА
CІЛТЕМЕЛЕР
Сайтымыздағы мәліметтер бүкіл адамзаттың пайдалануы үшін дайындалған.
Түп нұсқасын өзгертпеу шартымен рұқсат алмай-ақ, әркім қалағанынша па
Жануарлар әлемі
Шрифт
A+
A
A-
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті ғалымдарының мәліметтері бойынша Солтүстік Қазақстан облысында кемінде 378 омыртқалы жануарлар мекен етеді, оның ішінде сүтқоректілердің 57 түрі, құстардың - 283 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 5 түрі, қосмекенділер - 6 түрі, балықтың - 30 шақты түрі бар. Барлық түрлер бірлесіп табиғи ортаның тұрақтылығын ұстауда атқарымдық-биоценотикалық рөл атқаратыны белгілі.
Солтүстік Қазақстан облысында омыртқасыз жануарлар арасында барынша жоғары әртүрлілігімен жәндіктер ерекшеленеді.
СҚО өзендері мен көлдері зоопланктонында су экожүйесінде жетекші рөл атқаратын барынша әртүрлі үш топ ерекшеленеді - шаян тәріздес ескекаяқтылар, коловраткалар, тармақаяқтылар, сонымен қатар бентос өкілдері (сүлік, моллюскалар, су кенелері, қоңыздар, шыбын құрттары және басқа да жәндіктер, жылғалылар және шаян тәрізділер).
Амфибия түрлерінен сұр және жасыл құрбақа, сібір бақасы және басқалары бар. Жорғалаушылардан сергек және тірідей туатын кесіртке, кәдімгі сарыбас жылан, кәдімгі және далалық улы сұр жылан мекен етеді.
Құстар фаунасы облыстағы омыртқалы жануарлар арасында барынша әртүрлілігімен ерекшеленеді және 20 қатарды қамтиды. Олардың арасында санының ең көбі - 100 шақты түрді қамтитын торғай тәрізділер (облыстағы барлық құстың 13). Олардың арасында ең көп таралғандары үй торғайы, таған, сұр қарға, барылдақ торғай және басқалары. Ржанка тәріздестердің 40 шақты түрі есептеледі. Маңызды шаруашылық және биоценотикалық мәнге ұя салатын және көктемгі-күзгі көші-қон кезінде ұшып өтетін 26 түрді қамтитын қаз тәріздестер. Оның өкілдері арасында 5 қаз түрі, 18 өзен, сүңгуір және жер үйректері және крохальдың 3 түрі бар. Ұя салатындар ішінен сұр қаз, кряква, сұр үйрек, 2 шүрегей түрі, қызыл басты және шашақты қарала үйрек және тағы басқалары санымен көзге түседі. Барлық көрсетілген түрлер әуесқой, аңшылықтың нысаны болып табылады. Биоәртүрлілікті сақтап қалу тұрғысынан қызығушылық туғызатын басқа құстар қатарынан 20 шақты саналатын күндізгі жыртқыш құстарды атап өту керек, олардан 5-уі Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген.
Сүтқоректілер фаунасы 6 қатармен көрсетілген: жәндікпен қоректенушілер, қолқанаттылар, қоянтәрізділер, кеміргіштер, жыртқыштар және қостұяқтылар. Кеміргіштер қатары таралу бойынша ең көп санды және әртүрлі болып табылады - 12-ден астам түрі бар, олардың арасында орман фаунасының өкілдерімен қатар, мысалы кәдімгі тиын және орман тышқаны, дала фаунасы - суыр-байбақ, қызыл сары және қызыл бетті саршұнақ және тағы басқалары бар. Суды мекендейтіндер арасында ондатр және су сұртышқаны кездеседі. Синантропты түрлер-де бар - үй тышқаны мен сұр егеуқұйрықтар.
Облыс аумағында қоянтәріздестер арасынан, ақ қоян және ор қоян мекен етеді.
Жыртқыштар қатарында 12 жануар есептеледі, олардан түлкі, қарсақ, дала күзені және сарыкүзен, борсық барынша көп таралған. Бұл қатардың барлық өкілдері, орман сусары, құндыз бен қара күзенді қоспағанда, аңшылық нысаны болып табылады.
Басқа қатар құрамында саналатындар: жәндікпен қоректенушілер - 7 түр, жұптұяқтылар - 4 түр, қоянтәріздестер - 2 түр және қолқанаттылардың 1 түрі. Бұл қатарлардан ең аз зерттелгені қолқанаттылар өкілдері болып табылады. Олармен кездесу облысымызда үнемі тіркелуде, дегенмен СҚО үшін нақты қай түрі тән екенін тап басып айту мүмкін емес. Жәндікпен қоректенушілермен-де ұқсас жайт, олардың да кейбір түрлері туралы, ақпарат жоқтың қасы.
Солтүстік Қазақстан облысының аумағындағы, аңшылық жануарларының негізгі түрлері
Солтүстік Қазақстан облысының аумағында мекендейтін, Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлар мен құстардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлері
Copyright Солтүстiк Қазақстан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы ММ
Сайтты сүйемелдеу: ИНТЕГРО ақпараттық-техникалық орталығы ЖШС
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жануарлар
Уикипедия -- ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Жануарлар
Жануарлар - тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі (екіншісі - өсімдіктер); жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық қосылыстармен қоректенетін гетеротрофты организмдер. Жануарлар құрылысына қарай бір клеткалы организмдер және көп клеткалылар болып екі топқа бөлінеді. Жер бетінде жануарлар прокариоттар (ядросыз организмдер), балдырлар, саңырауқұлақтардан кейін пайда болған. Палеонтологиялық зерттеулерге қарағанда олардың жасы - 0,8 млрд. жылдан аспайды (1998). Жануарлардың дамуы да қоршаған ортаның эволюциялық дамуына сәйкес қалыптасқан. Эволюциялық өзгерістер сыртқы ортаның өзгерісіне организмдердің бейімделуімен ұштасады. Мысалы, құрлық жануарларының арғы тегі су жануарлары болып саналады. Ал қоршаған ортаға бейімделе алмаған құрлық жануарлары бұрынғы тіршілік ортасында қалып қойған. Жануарлардың қазба қалдықтарын зерттеу нәтижесі қарапайым организмдердің архей эрасында мұхиттарда бұдан 1 - 1,5 млрд. жыл бұрын клетка формасында хлорофилсіз амеба тәрізді талшықтылар түрінде пайда болған деп жорамалдауға мүмкіндік береді. Протерозойэрасында тіршілік еткен жануарлар қалдықтарынан радиоляриялар,фораминифералардың іздері, губкалардың қаңқалары, буылтық құрттардың түтікшелері,моллюскілердің бақалшақтары, тіпті буынаяқтылардың да қалдықтары табылған. Жануарларда ас қорыту, қан айналу, жүйке жүйесі, сезім және жыныс]органдары, тыныс алу, зәр шығару жүйесі жақсы жетілген. Дүние жүзінде жануарлардың 1,6 млн-дай түрі, 17 типі бар. Жануарлардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы өте зор: көпшілігі пайдалы болып табылады. Азық-түлік, әр түрлі өнеркәсіп шикізатын: ет, май, сүт, тері, жүн, бал, жібек, мүйіз, бақалшақ, т.б. береді. Сондай-ақ, олар - ауыл шаруашылық дақылдарының тозаңдатушылары, топырақ түзушілері, басқа жануарларға азық қорлары, органикалық заттардың ыдыратушылары болып табылады. Жануарлардың өнімділігін арттыруды, тиімді пайдалануды және табиғаттағы қорын сақтауды зоология ғылымы мен оның салалары зерттейді.
Мазмұны
[жасыру]
* 1 Жануарлардың бағдарлануы
* 2 Жануарлардың дауысы
* 3 Жануарлардың жүзуі
* 4 Жануарлардың қорғаныш бейімділігі
* 5 Жануарлардың қыстап шығуы
* 6 Жануарлардың ұшуы
* 7 Жануарлардың қоныс аударуы
* 8 Жануарлардың ұйқысы
* 9 Жануарлар анатомиясы
* 10 Жануарлар биохимиясы
* 11 Жануарлар гистологиясы
* 12 Жануарлар эмбриологиясы
* 13 Жануарлар генетикасы
* 14 Жануарлар морфологиясы
* 15 Жануарларды сұрыптау
* 16 Жануарлар физиологиясы
* 17 Жануарлар экологиясы
* 18 Жануарлардың көне атаулары
* 19 Жануарлар туралы ертегілер
* 20 Сілтемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың бағдарлануы
Жануарлардың кеңістіктегі тіршілік ету қабілеттілігі; белгілі бір экологиялық жағдайға бейімділігі. Бағдарланудың бірнеше түрі бар: 1) оптикалық - көптеген жәндіктердің полярланған жарық немесе ультракүлгін сәуле арқылы бағдарлануы; 2) химиялық - кейбір жануарлардың қорегін, жұбын иіс арқылы дәл табуы (мысалы, жібек көбелегінің аталығы 10 км жерден аналығын иіс арқылы сезеді); 3) акустикалық - жыртқыш жануарлардың өз қорегін есту арқылы ұстауы (мысалы, жапалақ кеміргіштерді 15 - 20 м-ден сыбдыры арқылы біледі); 4) терморецепция - жылу арқылы бағдарлану (мысалы, айдаhарлар мен қалқантұмсықты жыланның тұмсығында жылуды сезетін шұңқыры болады). Көптеген төменгі сатыдағы омыртқасыздар (мысалы, планария), жәндіктер (шыбын, қоңыз, термиттер), сондай-ақ, құстар және кейбір суда тіршілік ететін сүтқоректілер Жердің магниттік өрісі, ал балықтар бүйір сызығы арқылы бағдарланады. Жануарлардың бағдарлану ерекшелігін, оны атқаратын органдардың құрылысын зерттеп танудың ғылым үшін маңызы зор.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың дауысы
Бір түрге, кейде әр түрге жататын жануарлардың өзара бірін-бірі ажырату және түрлі сезімін білдіру үшін шығаратын дыбыстары. Бұл көптеген жәндіктерге, балықтарға, құйрықсыз қосмекенділерге (құрбақа, бақа), кейбір бауырымен жорғалаушыларға(жармасқылар, хамелеондар, қолтырауындар) және барлық құстар мен сүтқоректілерге тән. Жануарлардың дыбыс диапазоны 20 Гц - 20 кГц аралығында және ол тек дыбыс аппараты арқылы ғана пайда болатын дыбыс (шаянтәрізділерде, жәндіктерде) емес, балықтың торсылдағымен, жүзу қанатымен, құстың құйрық қауырсынымен, қанатымен, тұмсығымен (қарабауыр бұлдырық, дегелек), аяғындағы не қанатындағы арнайы аппараттарымен (түзу қанатты жәндіктер) шығаратын дыбыстары да болады. Жануарлардың сайрау, қорқу, айбат шегу, ашыққан, сескенген, жұптасу кезінде шығаратын әр түрлі дыбыстары болады. Кейбір жануарлар дауысын ғалымдар шаруашылыққа зиян келтіретін құстарға, жәндіктерге, т.б. кейбір хайуанаттарға қарсы пайдаланып, бау-бақшаны, егістікті қорғайды. Мысалы, Қазақстан орнитологтары қараторғайдың шығаратын дыбыстарын жазып алып, акустикалық әдіспен жүзім бағының зиянкестеріне қарсы қолдануда.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың жүзуі
Жануарлардың жүзуі - жануарлардың суда тіршілік етуге бейімделуінің бір түрі. Бұл шартты және шартсыз рефлекстер салдарынан да қалыптасады. Жануарлар жүзуге әр түрлі жағдайда бейімделген. Кейбір түрі тіршілігінің көп уақытын (су жануарлары, қосмекенділер) суда жүзіп өткізсе, құрлық жануарлары жолындағы кедергіден, судан өткенде не суға кенет түсіп кеткенде жүзеді. Жануарлардың суда жүзіп тіршілік етуге бейімделуі активті және пассивті болып екі түрге бөлінеді. Активті түрінде түрлі жүзу органдарын (қарапайымдар, құрттар - кірпікшелерін, шаянтәрізділер - мұртшаларын, құстар, ескек аяқтылар, қамшат және құндыз - аяқтарын) қозғап жүзеді. Жүзудің пассивті түрінде жануарлар денесін әр түрлі иіп (балықтардың көптеген түрлері, құйрықты қосмекенділер, барлық қосмекенділердің дернәсілі, жылан, сүлік т.б.), қозғап жүзеді. Жүзуге бейімділік сүтқоректілердің де арасында байқалады. Мысалы, камшаттың, құндыздың, жұпартышқанның, су күзенінің және ондатрдың бармақтарының арасында жарғағы болады, жүні жылтыр, су жұқпайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың қорғаныш бейімділігі
Жануарлардың қорғаныш бейімділігі - жеке организмнің тіршілік үшін күресте сақталуына, ұрпақ қалдыруына көмектесетінморфологиялық, физиологиялық және этиологиялық ерекшеліктері. Морфологиялық қорғаныш бейімділігі - бүркеніш реңнің барлық түрі, жануарлардың пішіні, жауынан қорғану органдары, т.б. Кейбір организмдердің лимфасы, қаны, терісі улы болуы, жағымсыз иіс (қандала, көптеген қоңыздар, құндыз, т.б.), улы зат шығаруы, денесіне қоректік зат жинап, қысқы-жазғы ұйқыға кетуі - физиологиялық бейімділігін көрсетеді. Жануарлардың жауынан қашуы, жасырынуы, балаларын қорғауы, жауына ұсталып қалған кезде құйрығын, аяғын үзіп кетуі, сондай-ақ қорқытатын дауыс, ысылдау не пішінін өзгертіп айбат шегуі - этиологиялық бейімділігін көрсетеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың қыстап шығуы
Жануарлардың қыстап шығуы - ауа райы суық және қоңыржай аймақтарда жануарлардың қыстың қолайсыз жағдайынан сақтануы. Қыстап шығудағы негізгі қиыншылық - қорегін табудың қиындауы, қорек қорының азайып, сапасының нашарлауы. Бұл қиыншылыққа бейімделу үшін балықтар, құстар, сүтқоректілер қорек іздеп бір жерден екінші жерге орын ауыстырады. Кейбір жануарлар, әсіресе, жыртқыш аңдар (қасқыр, жолбарыс, барыс) қорегін іздеп бірнеше шақырым жерге дейін кетіп қалады. Арқар, таутеке, елік, т.б. таулы аймақтарда мекендейтін жануарлар қыс түсісімен қары жұқа, шөбі мол жерлерге қоныс аударады. Сүтқоректілердің кейбір түрі (сарышұнақ, суыр, жайра, т.б.) қыста қорек іздемейді, олар қысқы ұйқыға кетеді. Қыс алдында көптеген жануарлар түлеп, семіреді. Бұл да жануарлардың қыстап шығуға бейімділігінің бірі болып саналады. Жануарлар тіршілік мекеніне қарай 2 топқа бөлінеді: 1) эвритоптық жануарлар - әр түрлі жағдайларда тіршілік ететін түрі (мысалы, қасқыр, түлкі, қарға, т.б.). Бұлар көп тараған, нақты мекен талғамайды, түрлі географиялық аймақтарда кездеседі; 2)стенотоптық жануарлар - белгілі бір жерде ғана тіршілік ететіндері (мысалы, тек құмды жерде кездесетін тараққұйрықсарышұнақ немесе тек таза, тұнық суда болатын бахтах, т.б.). Мекенін үнемі ауыстырып, бірнеше биотопта тіршілік ететін жануарлар да бар. Мысалы, көкқұтан биік ағаштарға ұя салады да, өзен-көлге барып жемін аулайды. Жануарлардың әр түрлі биотопта мекендеуі олардың белгілі бір даму сатысына да байланысты. Мысалы, бақаның дернәсілі суда өсіп дамиды, ал ересек бақа су жағасындағы ылғалды жерлерді мекендейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың ұшуы
Жануарлардың ұшуы - организмдердің тіршілік ортасына бейімделуінің бір түрі. Ұшу (жәндіктерді есептемегенде) өте ертеде тіршілік еткен ұшқыш кесірткелер (птерозаврлар) топтарынан бастап байқалады. Жоғары сатыдағы омыртқалылар арасында ұшуға жақсы бейімделгендері - қырлытөсті құстар. Сүтқоректілерден тек жарқанат қана ұшуға жақсы бейімделген. Сүтқоректілердің ішінде қалқып ұшатын түрлері де бар (мысалы, ұшар). Жауынан қорғану үшін ұшатын балықтар да кездеседі (мысалы, ұшқыш балықтар). Ұшу жануарлардың эволюциялық дамуында олардың әр түрлі тіршілік ортасына бейімделуінен пайда болған.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың қоныс аударуы
Жануарлардың қоныс аударуы(латынша mіgratіo - қоныс аудару) - тіршілік еткен ортасының өзгеруіне немесе көбею кезеңіне байланысты жануарлардың мекен ауыстыруы. Бұл тұрақты (маусымдық не тәуліктік) және тұрақсыз болып екіге бөлінеді. Маусымдық мекен ауыстыру тіршілік мекеніндегі жағдайдың әлсін-әлсін өзгеруіне немесе жануарлардың көбею кезеңіне, ал тұрақсыз мекен ауыстыру тіршілік ортасының кенет нашарлауына байланысты болады. Жануарлардың қоныс аударуысүтқоректілер, құстар, балықтаржәне жәндіктер арасында жиі кездеседі. Жануарлардың қоныс аудару жолын, көбінесе, оларды таңбалау арқылы білуге болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлардың ұйқысы
Lion and lioness sleeping
Жануарлардың ұйқысы - жылы қанды жануарлардың қолайсыз жыл мезгілдеріне бейімделуі. Бұл кезде олар інінде, ағаш қабығы астында, топырақ арасында жатып, денесіне қоректік заттар қорын (салмағы 30 - 40% май болады) жинау арқылы тіршілігін жалғастырады. Жануарлар ұйқысының бірнеше түрі бар: 1) тәуліктік (мысалы,жарқанаттар, колибр, т.б.); 2) маусымдық - республикамыздың шөл, шөлейтаудандарындағы сүтқоректілердің (мысалы, зорман, суыр, сарышұнақ, т.б.) жазғы ұйқысы қысқы ұйқыға жалғасады, сөйтіп олар ұзақ ұйқыға кетеді. Жануарлардың ұзақ ұйқыға кетуінің бірнеше себептері бар. Оның бірі ауа райының суықтығына немесе шілденің ыстығындағы қуаңшылыққа байланысты. Ұзақ ұйқыға кеткенде жануарлар қоректенбейді, сүтқоректілердің дене температурасы 5 - 7°С-қа дейін төмендейді. Бірақ организмде баяу да болса физиологиялық процестер жүріп жатады; 3) ретсіз - жануарлардың тіршілігінде кенеттен пайда болған қолайсыз жағдайдың салдарынан ұйқыға кетуі (мысалы, ақтиін, жанат ит, қарлығаш, т.б.). Ұйқыға кеткен жануарлар оттектің жетіспеуіне де, денесінен шыққан түрлі улы заттар әсеріне де, жұқпалы ауруларға да төзімді келеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
[өңдеу]Жануарлар анатомиясы
Scheme ant worker anatomy-en
Жануарлар анатомиясы(грекше anatome - кесу, бөлшектеу) - жануарлардың жеке органдарының, орган жүйелерінің және организмнің бітімі (формасы) мен құрылысы туралы ғылым. Жануарлардың тұқымдық ерекшелігін - тұқымдық анатомия; органдардың орналасуы мен өзара қатынасын - топографиялық анатомия; организмнің құрылысын жүйелеуді - жүйелі анатомия; жануарлардың дене құрылысы ерекшелігін жасына байланыстыра анықтауды - жас анатомиясы; организмнің жыныстық дамуы мен өсуін - жыныстық анатомия; жануарлардың жүрген және бір орында тұрған кезіндегі сыртқы пішінін - мүсіндік анатомия зерттейді. Салыстырмалы анатомия әр түрлі типтер мен кластарға жататын жануарлар органдарын салыстыра зерттеп, олардың ұқсастығы мен айырмашылығы болуының заңдылықтарын, жануарлар дүниесінің шығу тегі мен тарихи дамуын анықтайды. Анатомия жөніндегі алғашқы жазба мәліметтер біздің заманымыздан бұрынғы 6 - 5-ғасырларда Мысырда, Үндістанда, Қытайда,Грекияда хатқа түскен. Мысалы, Гиппократ жануарлардың қаңқасы мен ішкі органдары туралы жазса, Аристотель сүйек қаптың маңызын, жүрек пен қан тамырларының байланысын дұрыс анықтап, жүйкені басқа мүшелерден ажырата ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz