Оқушылардың термодинамика туралы білім мазмұнын жаңа педогогиқалық технологиямен оқыту және әдістемелік жүйесін жасау
Кіріспе
І . тарау. Жаңа педогогиқалық технологиялар туралы түсінік және олардың түрлері
1.1 Педагогиқалық технологиялардың түрлері және негізгі мақсаттары
1.2 Проблемалық оқыту технологиясы
1.3 В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдар технологиясы
1.4 Нысаналы оқыту технологиясы
1.5Деңгейлеп.саралап оқыту технологиясы
1.6 ТОІІТЫҚ оқыту технологиясы
1.7 ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
ІІ.тарау. ТЕРМОДИНАМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Термодинамика негіздерінің құрылымы
2.2«Ішкі энергия», «жылу мөлшері» ұғымдарына ғылыми.әдістемелік талдау жасау
2.3Идеал ғаздың ішкі энергиясы үғымын қалыптастыру әдістемесі
2.4 Термодинамиканың бірінші заңын оқып.үйренудің әдістемесі
2.5Термодинамика тарауындағы тақырыптарды оқытудағы сабақ жоспарлары
ІІІ.ТАРАУ. Жаңа педагогикалық технология көмегімен «Термодинамика» курсын оқыту әдістемесі
1.1. Проблемалық оқыту технологиясы көмегімен «Ішкі энергия» тақырыбын оқыту
3.2 Термодинамикадағы жұмыс тақырыбын нысаналы оқыту технологиясымен түсіндіру
3.3 Жылу мөлшері тақырыбын оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалану
3.4Термодинамиканың бірінші заны. Ғаз бен будың ұлғаюындағы жұмысы тақырыбына Шаталовтың тірек сигналдар технологиясын пайдалану
3.5 Жылу қозғалтқыштары. ПӘК. Жылу қозғалтқыштарының рөлі және қоршаған ортаны қорғау тақырыбына топтық оқыту технологиясын қолдану
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
І . тарау. Жаңа педогогиқалық технологиялар туралы түсінік және олардың түрлері
1.1 Педагогиқалық технологиялардың түрлері және негізгі мақсаттары
1.2 Проблемалық оқыту технологиясы
1.3 В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдар технологиясы
1.4 Нысаналы оқыту технологиясы
1.5Деңгейлеп.саралап оқыту технологиясы
1.6 ТОІІТЫҚ оқыту технологиясы
1.7 ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
ІІ.тарау. ТЕРМОДИНАМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Термодинамика негіздерінің құрылымы
2.2«Ішкі энергия», «жылу мөлшері» ұғымдарына ғылыми.әдістемелік талдау жасау
2.3Идеал ғаздың ішкі энергиясы үғымын қалыптастыру әдістемесі
2.4 Термодинамиканың бірінші заңын оқып.үйренудің әдістемесі
2.5Термодинамика тарауындағы тақырыптарды оқытудағы сабақ жоспарлары
ІІІ.ТАРАУ. Жаңа педагогикалық технология көмегімен «Термодинамика» курсын оқыту әдістемесі
1.1. Проблемалық оқыту технологиясы көмегімен «Ішкі энергия» тақырыбын оқыту
3.2 Термодинамикадағы жұмыс тақырыбын нысаналы оқыту технологиясымен түсіндіру
3.3 Жылу мөлшері тақырыбын оқытуда деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалану
3.4Термодинамиканың бірінші заны. Ғаз бен будың ұлғаюындағы жұмысы тақырыбына Шаталовтың тірек сигналдар технологиясын пайдалану
3.5 Жылу қозғалтқыштары. ПӘК. Жылу қозғалтқыштарының рөлі және қоршаған ортаны қорғау тақырыбына топтық оқыту технологиясын қолдану
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Зерттеудің көкейтестілігі: Мектеп физика курсында, термодинамиқа тарауы жеке – жеке таруа болып әр түрлі сыныптарда оқытылып келеді. Аталмыш тарауды оқыту барысында дәстүрлі оқыту әдісі қолданылуда. Дәстүрлі оқыту балалардың қызығушылығын арттырудан үлкен рөл атқарады деп айтуға келмейді. Бірақ дәстүрлі оқытудың қажеттілігін жоққа шығаруға болмайды. Тек оқушылардың қызығушылығы артуына жаңа технологияның көмегіне жүгінудің қажеттілігін айтуға болады. Бұл дипломдық жұмысымда жаңа педогогиқалық технологияның «Термодинамиқа» тарауын оқытудағы рольі мен ерекшеліктерін түсіндіремін.
Зерттеудің обьектісі– негізгі мектептің физиқалық бөлімге байланысты оқу-тәрбие процесі
Зерттеу пәні – оқушылардың физиқалық білімі
Зерттеудің басты мақсаты: оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнын жаңа педогогиқалық технологиямен оқыту және әдістемелік жүйесін жасау.
Зерттеудің міндеттері
1. Оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнының жаңа педогогиқалық технология негізін анықтау.
2. Оқушылардың термодинамиқа туралы білімділігін қалыптастыру моделін жасау және жүзеге асырудың алғы шарттарын анықтау.
3. Оқушылардың термодинамиқа туралы білім мазмұнының тұжырымдамасын жасау.
Зерттеудің болжамы: егер, жаңа педогогиқалық технология көмегімен термодинамиқа тарауын оқыту барасында оқушылардың пәнге, тарауға деген қызығушылығы арытатындығы сөзсіз. Оқушылар өз бетімен ізденуге, зерттеуге қалыптасады.
Жетекші идея: оқушылардың термодинамиқа тарауы туралы білімділігі, оның мектепте меңгерген жүйелі білім мазмұнының сапасына байланысты
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: теориялық-әдіснамалық қағидалар; материалистік диалектиқалық негізгі заңдар; табиғаттағы сабақтастық туралы философиялық қағидалар; физиқалық білім беретін құжаттар жиынтығы.
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша педагогтар мен психологтардың, әскерилердің еңбектері; Қазақстан Республиқасы Білім және Ғылым министірлігінің оқу-тәрбие үдерісіне байланысты құжаттары, әдіскерлер мен мұғалімдердің өзық тәжірибесі.
Зерттеудің обьектісі– негізгі мектептің физиқалық бөлімге байланысты оқу-тәрбие процесі
Зерттеу пәні – оқушылардың физиқалық білімі
Зерттеудің басты мақсаты: оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнын жаңа педогогиқалық технологиямен оқыту және әдістемелік жүйесін жасау.
Зерттеудің міндеттері
1. Оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнының жаңа педогогиқалық технология негізін анықтау.
2. Оқушылардың термодинамиқа туралы білімділігін қалыптастыру моделін жасау және жүзеге асырудың алғы шарттарын анықтау.
3. Оқушылардың термодинамиқа туралы білім мазмұнының тұжырымдамасын жасау.
Зерттеудің болжамы: егер, жаңа педогогиқалық технология көмегімен термодинамиқа тарауын оқыту барасында оқушылардың пәнге, тарауға деген қызығушылығы арытатындығы сөзсіз. Оқушылар өз бетімен ізденуге, зерттеуге қалыптасады.
Жетекші идея: оқушылардың термодинамиқа тарауы туралы білімділігі, оның мектепте меңгерген жүйелі білім мазмұнының сапасына байланысты
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: теориялық-әдіснамалық қағидалар; материалистік диалектиқалық негізгі заңдар; табиғаттағы сабақтастық туралы философиялық қағидалар; физиқалық білім беретін құжаттар жиынтығы.
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша педагогтар мен психологтардың, әскерилердің еңбектері; Қазақстан Республиқасы Білім және Ғылым министірлігінің оқу-тәрбие үдерісіне байланысты құжаттары, әдіскерлер мен мұғалімдердің өзық тәжірибесі.
1. Караев Ж., Куанбаев Б. Жетірілдірілген педагогикалык жүйені жобалаудьщ дидактикалық шарпары. - «Ізденіс» рсспубликалық гылыми-педагогикалық журналы. — №1, 2004.
2. ҚараевЖ. Оқушылардыңшыгармашылықкабілетіндеңгейлеп оқыту технологиясы арқылы дамыту жолдары. - Алматы, 2008.
3. Кобдикова Ж. У. Окытудың педагогикалық жүйесін технологиялық негізде жетілдіру». - Алматы, 2005.
4. Сейтқазиев Ж. Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалану арқылы оқушыларды шығармашылықка баулу. — Тараз, 2013.
5. Таубаева Ш. Т., Барсай Б. Т. Оқытудың қазіргі технология- лары. Алматы, 2005.
6. Әбдіғалиев Қ. Осы заманғы педагогикалык технологиялар. - Алматы, 2004.
7. Өстеміров К. Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту кұралдары. - Алматы, 2007.
8. Жүнісбек Ә. Қазіргі заманғы педагогикалык технология негізі - сапалы білім. - //Қазақстан мектебі, №4, 2008.
9. Педагогические технологии: Методические рекомендации /Сост. А. П. Чернявская. - Ярославль: изд-во ЯГПУ им. К. Д. Ушинского, 2002.
10. Селевко Г. К. Современные образовательные технологии. - М.: Народное образование, 1998.
11. Монахов В. Проектирование и внедрение новых технологий обучения. - М.: Педагогика, 1990 г.
2. ҚараевЖ. Оқушылардыңшыгармашылықкабілетіндеңгейлеп оқыту технологиясы арқылы дамыту жолдары. - Алматы, 2008.
3. Кобдикова Ж. У. Окытудың педагогикалық жүйесін технологиялық негізде жетілдіру». - Алматы, 2005.
4. Сейтқазиев Ж. Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалану арқылы оқушыларды шығармашылықка баулу. — Тараз, 2013.
5. Таубаева Ш. Т., Барсай Б. Т. Оқытудың қазіргі технология- лары. Алматы, 2005.
6. Әбдіғалиев Қ. Осы заманғы педагогикалык технологиялар. - Алматы, 2004.
7. Өстеміров К. Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту кұралдары. - Алматы, 2007.
8. Жүнісбек Ә. Қазіргі заманғы педагогикалык технология негізі - сапалы білім. - //Қазақстан мектебі, №4, 2008.
9. Педагогические технологии: Методические рекомендации /Сост. А. П. Чернявская. - Ярославль: изд-во ЯГПУ им. К. Д. Ушинского, 2002.
10. Селевко Г. К. Современные образовательные технологии. - М.: Народное образование, 1998.
11. Монахов В. Проектирование и внедрение новых технологий обучения. - М.: Педагогика, 1990 г.
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Мектеп физика курсында, термодинамиқа тарауы жеке - жеке таруа болып әр түрлі сыныптарда оқытылып келеді. Аталмыш тарауды оқыту барысында дәстүрлі оқыту әдісі қолданылуда. Дәстүрлі оқыту балалардың қызығушылығын арттырудан үлкен рөл атқарады деп айтуға келмейді. Бірақ дәстүрлі оқытудың қажеттілігін жоққа шығаруға болмайды. Тек оқушылардың қызығушылығы артуына жаңа технологияның көмегіне жүгінудің қажеттілігін айтуға болады. Бұл дипломдық жұмысымда жаңа педогогиқалық технологияның Термодинамиқа тарауын оқытудағы рольі мен ерекшеліктерін түсіндіремін.
Зерттеудің обьектісі - негізгі мектептің физиқалық бөлімге байланысты оқу-тәрбие процесі
Зерттеу пәні - оқушылардың физиқалық білімі
Зерттеудің басты мақсаты: оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнын жаңа педогогиқалық технологиямен оқыту және әдістемелік жүйесін жасау.
Зерттеудің міндеттері
1. Оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнының жаңа педогогиқалық технология негізін анықтау.
2. Оқушылардың термодинамиқа туралы білімділігін қалыптастыру моделін жасау және жүзеге асырудың алғы шарттарын анықтау.
3. Оқушылардың термодинамиқа туралы білім мазмұнының тұжырымдамасын жасау.
Зерттеудің болжамы: егер, жаңа педогогиқалық технология көмегімен термодинамиқа тарауын оқыту барасында оқушылардың пәнге, тарауға деген қызығушылығы арытатындығы сөзсіз. Оқушылар өз бетімен ізденуге, зерттеуге қалыптасады.
Жетекші идея: оқушылардың термодинамиқа тарауы туралы білімділігі, оның мектепте меңгерген жүйелі білім мазмұнының сапасына байланысты
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: теориялық-әдіснамалық қағидалар; материалистік диалектиқалық негізгі заңдар; табиғаттағы сабақтастық туралы философиялық қағидалар; физиқалық білім беретін құжаттар жиынтығы.
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша педагогтар мен психологтардың, әскерилердің еңбектері; Қазақстан Республиқасы Білім және Ғылым министірлігінің оқу-тәрбие үдерісіне байланысты құжаттары, әдіскерлер мен мұғалімдердің өзық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық (аналитиқалық-синтетиқалық; салыстырмалы,индуктивті-дедуктивті талдау), әмпириқалық (сұрау, бақылаупедагогиқалық әксперимент, педагогиқалық іс-
Зерттеудің практиқалық мәні: негізгі мектепте термодинамиқа тарауының физиқасын оқытуға байланысты әдістемелік ұсыныстар енгізіледі.
Зерттеу нәтижелерінің дәлдігі мен негізділігі теориялық - әдіснамалық және практиқалық тұрғыда дәлелденумен; зерттеу мазмұнының ғылыми ақпаратқа сай келмеуі; кешенді әдістерді пайдаланумен; тәжірибелік әксперимент жұмыстарының жоспарлы кезеңділігімен; ұсынылған әдістеменің тиімділігімен; бастапқы және соңғы көрсеткіштердің нәтижелерін қорытындылаумен; олардың тиімділігін тәжірибелік әксперимент арқылы тексерумен және оқу-тәрбие процесінде кешенді түрде ендірілумен қамтамасыздандырылады.
Зерттеудің құрылымы. Диплом кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І - тарау. Жаңа педогогиқалық технологиялар туралы түсінік және олардың түрлері
1.1 Педагогиқалық технологиялардың түрлері және негізгі мақсаттары
Бір технологияның өзі мұғалімдердің шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі кезде әдебиеттерден қазіргі заманғы білім берудің даму бағыты мен технологияларын қамтитын елуден астам педагогиқалық технология қолданылып жүргендігі мәлім. Сондықтан білім беру жүйесінде қолданылатын педагогиқалық технологиялардың негізгі мақсаттарын білу қажет.
Педагогиқалық технология аттары, авторы
Мақсаттары
Ынтымақтастық педагогиқасы
талап ету педагогиқасынан қарым-қатынас педагогиқасына өту;
балаға ізгілік тұрғысынан қарау, оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Білім берудегі ізгілендіру технологиясы.
Амонашвили Ш. А.
- баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы азамат етіп тәрбиелеу;
- баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату;
- баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту.
Ойын арқылы оқыту технологиясы
дидактиқалық;
тәрбиелік;
дамытушылық;
әлеуметтендірушілік.
Проблемалық оқыту технологиясы
- білім, білік, дағдыға ие қылу;
- өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру;
- танымдық және шығармашылық икемділікті дамыту.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В. Ф. Шаталов)
білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
жеке мәліметтерге қарамастан барлық баланы оқыту;
оқытуды жеделдету (орта мектепті 9 жылда аяқтау).
Түсіндіре басқарып өза оқыту
технологиясы
(Лысенқова С. Н.)
білім, білік, дағдыны меңгерту;
мемлекеттік стандарт көлемінде білім беру;
барлық баланы табысты оқыту.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясы.
- әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарай оқыту;
- оқытуды оқушылардың әртүрлі топтарының ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы.
- әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту;
- оқытуды оқушылардың әртүрлі топтарының ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау.
Жаңашыл педагог Ш. Амонашвилиден дамыта оқыту мен шәкірт пен ұстаз арасындағы қарым-қатынастың жолдарын үйренуге болатын болса, С. Н. Лысенқованың тірек схемаларымен өза оқыту әдістерін үйренуге болады.
Белгілі психолог Выготский: Оқыту, білім беру, дамытудың алдында жүріп отыруы керек. Дұрыс ұйымдастырылған оқыту үдерісі ғана баланың жеке басының дамуын үйлестіре алады - дейді.
Өз кезінде Ж. Аймауытов ... Сабақ беру - үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер деп оқыту үнемі ізденіспен, жаңадан жаңаны жасайтын іс-әрекет екенін айтқан еді. Сондықтан қай пән барысында да тек оқулықпен шектелмей, оқушының да шығармашылықпен жұмыс жасауына көңіл бөлу қажеттігі туындайды. Мұғалім үшін ең бастысы - сабаққа лайықты әдіс-тәсілдерді дұрыс таңдау. Сондықтан бастауыш мектепте сабақтарды индуктивтік, дедуктивтік, репродуктивтік, проблемалық, көрнекілік әдіспен оқыту тиімді болып табылады. Бастауыш мектепте сабақ түрлерін түрлендіріп сайыс сабақ, сынақ сабақ т.б. қайталау сабақ түрлерін топтық жұмыс, жеке оқушымен жұмыс, өздік жүмыс түрлерін қолдануға болады.
Мұғалім оқушының өз бетімен жұмыс жасауына ықпал етеді. Мұндай жағдайда балаларды Кім шапшаң?, Ойлан тап, т.б. ойындары арқылы да ойлантуға болады. Ойын баланың досы, бала кез келген уақытта ойын арқылы өзінің ойын қорытындылап отырады.
Тұлға дегеніміз тұтастай тұратын құрылым және ол біртұтас педагогиқалық үдеріспен байланысты (Ильин В. С.). Демек педагогиқалық технология да осы педагогиқалық үдерістің басты белгісіне сәйкес болуы керек.
Педагогиқалық технология - педагогиқалық қолданбалы сипаты бар, бүтіндей алғанда, жалпы дидактиқа мен педагогиқаның практиқалық жалғасы. Ол классиқалық дидактиқаны дамытады, мынадай технология ұстанымдарына сүйенеді:
а) технологиялық, құрылымдық және мазмұндық ұстанымдары;
ә) оның диагностиқалық мақсаттылығы, аяқталғандық, әлеуметтік және табиғатқа сәйкестілік, барлық үдерістердің қарқынды жүруі (В. Беспальқо, 1984.)
1.2 Проблемалық оқыту технологиясы
Әлемдік тәжірибеде бірнеше түрлі өзара балама мектептер баршылық, әрбіреуінің ұтымдылыгы әр түрлі. Мысалы, дәстүрлі мектеп түлектерінің білімділік деңгейі жүйелілік, теориялық, ғылыми тұрғыдан қарастырғанда жоғары, бірақ сол білімдерін қолдануға іскерлік қасиет-қабілеттерінін шеңбері тар болып келеді. Ал кызығу мен қажеттілікке негізделген еркін тәрбие мектептерінде білім беру үдерісі оқушылардың еріктері мен танымдылық дамуын шектейді, мүнда психиқаның механиқалық есте сақтау қызметі жөнді дамымайды деген астарлы пікір бар. Сондықтан, болашағы мол болып көрінетін дәстүрлі оқыту мен балама оқыту әдістемелерінің үйлестірілген түрі керек. Мұнда тасада қалдырмайтын мәселе - қайсысынан қандай әлементтер, қандай негізде таңдалынып, қандай қатынаста құрастырьшатындыгы.
Проблемалық оқыту проблема, проблемалық сұрак, проблемалық тапсырма, проблемалық жағдай (ситуация) деген ұғымдарды қамтиды.
Проблема дегеніміз-субъектінің өзінде бар іздену құралдарымен (білім, икемділік, іздену тәжірибесі және т.б.) шешуге болатын жағдай. Кез келген сұрак, тапсырма проблемалы бола бермейді. Олардың проблемалық болуының негізгі шарты - оларға жауап іздеуде оқушыға даяр жауап не үлгі болмайды және ол өзінің білетіні мен білмейтінінің арасындағы қайшылықты басқаша айтқанда, берілген проблеманы шешуге керекті білімнің немесе тәсілдің онда жетіспей тұрғанын сезінеді.
Проблемалық жағдай деп пайда болған құбылыстар, фактілерді адамның түсіндіре алмай қиналушылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан сол киыншылықған шығудың жолын қарастырып, іздену іс-әрекетіне көшеді.
Проблемалық жауап кезеңінде оқушының іс-әрекеті ойлаумен, пайымдаумсн өз бетінше ізденумен сипатғалады.
Проблемалық оқыту тек проблемалы жағдай тудырып қана қоюды емес, сонымен қатар оны дұрыс шеше білу тәсілдерін меңгертуді де қажет етеді. Ол үшін оқытушы оқушының тақырыпта кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тосілдерін меңгертуге өздігінен ізденудін, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс. Мұның басты жолы - дұрыс ойлай білуге баулу.
Проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы (талдау, қорытындылау және тағы басқа) мен оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын (проблемалық ситуация, танымдық кызығушылығының, қажетсінуінің және тағы басқа) ескере отырып, жасалған оқу мен оқьпудың бұрыннан мәлім тілдерін қолдану ережелерінің жаңа жүйесі. Сондықтан да проблемалы оқьпу көбінесе мектеп оқушыларының ойлау қабілеттерін дамытады және сенімдерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
Проблемалықоқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріпқоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үдерісінде меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамьпу.
Проблемалық оқыту проблема, проблемалық сұрак, проблемалық тапсырма, проблемалық жағдай (ситуация) деген ұғымдарды қамтиды.
Проблема дегеніміз-субъектінің өзінде бар іздену құралдарымен (білім, икемділік, іздену тәжірибесі және т.б.) шешуге болатын жағдай. Кез келген сұрак, тапсырма проблемалы бола бермейді. Олардың проблемалық болуының негізгі шарты - оларға жауап іздеуде оқушыға даяр жауап не үлгі болмайды және ол өзінің білетіні мен білмейтінінің арасындағы қайшылықты басқаша айтқанда, берілген проблеманы шешуге керекті білімнің немесе тәсілдің онда жетіспей тұрғанын сезінеді.
Проблемалық жағдай деп пайда болған құбылыстар, фактілерді адамның түсіндіре алмай қиналушылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан сол қиыншылықған шығудың жолын қарастырып, іздену іс-әрекетіне көшеді.
Проблемалық жауап кезеңінде оқушының іс-әрекеті ойлаумен, пайымдаумен өз бетінше ізденумен сипатталады.
Проблемалық оқыту тек проблемалы жағдай тудырып қана қоюды емес, сонымен қатар оны дұрыс шеше білу тәсілдерін меңгертуді де қажет етеді. Ол үшін оқытушы оқушының тақырыпта кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тәсілдерін меңгертуге өздігінен ізденудін, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс. Мұның басты жолы - дұрыс ойлай білуге баулу.
Проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы (талдау, қорытындылау және тағы басқа) мен оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын (проблемалық ситуация, танымдық кызығушылығының, қажетсінуінің және тағы басқа) ескере отырып, жасалған оқу мен оқьпудың бұрыннан мәлім тілдерін қолдану ережелерінің жаңа жүйесі. Сондықтан да проблемалы оқыту көбінесе мектеп оқушыларының ойлау қабілеттерін дамытады және сенімдерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
Проблемалықоқьпудың макқаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріпқоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үдерісінде меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Проблемалық жағдай деп пайда болған құбылыстар, фактілерді адамныңтүсіндіре алмай қиналушылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан сол киыншылықғап шыгудың жолын қарастырып, іздену іс-әрекетіне көшеді.
Проблемалық жауап кезеңінде оқушының іс-әрекеті ойлаумен, пайымдаумен өз бетінше ізденумен сипагталады.
Проблемалықоқыту тек проблемалы жағдай тудырып қана қоюды емес, сонымен қатар оны дұрыс шеше білу тәсілдерін меңгертуді де қажет етеді. Ол үшін оқытушы оқушының тақырыпта кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тәсілдерін меңгертуге өздігінен ізденудін, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс. Мұның басты жолы - дұрыс ойлай білуге баулу.
Проблемалықоқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріпқоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үдерісінде меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Проблемалық әдіспен оқытудың мақсаты оқушының сабақ бойы ой еңбегімен шұғылдануын қамтамасыз ету. Оқушыны ізденуге, қорытынды жасауға. өзгеше пікір айта білуге үйретеді.
Проблемалықоқиға оқушының бұрыннан меңгерген білімге сүйеніп, мәселені толық шешу үшін аздаған өзіндік ойды, шығармашылық шешімді, дербес әрекетті қажет ететін проблемалық жағдайға алып келуі керек. Проблема тууға ыңғайлы тақырыпты тандай білу, мүғалімнің ізденімпаздығына, тапқырлық шеберлігіне байланысты. Сол сияқты есептер шығару барысында да балаларға есеп сурет салу арқылы, схема түрінде сызуға, кестелер арқылы шығартута бейімдеу, өздігінен кері есеп құрастыра білуге жаттықтыру керек. Есептің бір-бірінен ұксастығын, айырмашылығын, байланысын тапқызуға болады.
Проблемалық оқытудың негізі ерекшелігі - оқушының білетіні мен білмсйтінінің арасында қайшылықтар пайда болады және проблемалары міндетті шешуге дайын тәсіл болмағандықтан, проблемалық ситуация пайда болады, осыған орай оқушының ізденушілік әрекетімен ынтасы күшейе түседі.
Проблемалық оқыту технологиясы түжырымының ерекшеліктері:
білімді меңгеру ішкі себептер негізінде пайда болған басқарылмайтын үдеріс;
бала дүниені тануда адамзат жүріп өткен жолмен жүреді;
бала материалды сезім арқылы (көріп, тындап) қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді;
оқытуда ғабысқа жетудің шарттары;
оқу-материалында проблема туғызу;
баланың белсенділігі;
Проблемалыоқытудың теориялық мәселелерін М. И. Махмудов, А. М. Матющкин, И. Я. Лернер, Ю. Н. Бабанский және т.б. еңбектерінде зерттеген еді. Проблемалы оқытуға арнап жазылған жұмыстардың саны біршама баршылық. Бірақ соңғы кезде елімізде бұл әдісті оқу үдерісінде қолданудың жағдайы қанағаттанарлықтай болмай отыр. Бұған негізгі себептердің бірі әдебиетте проблемалы оқыту жайында біртұтас оң пікірдің болмауында және оның мән жайын жақсы білетін мұғалімдердің аздығында.
Қазіргі ғылым мен техниқаның шарыктап алға басқан кезеңінде проблемалы оқытуды игеріп, оқу-тәрбие жұмыстарында қолданбаса болмайды. Проблемалы оқыту сабағының дәстүрлі аралас сабаққақарағандабіршама аргыкшылықтары төмендегі кестеде қорсетшген.
1.3 В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдар технологиясы
Қазіргі заманғы жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай, мүдделі жаңа білім беру өте қажет, - деп Елбасы атап көрсеткендей, қазіргі заманғы педагогикалык технологиялық әдіс-тәсілдерді мектеп оміріне енгізу, оны әр пән мұғалімінің тиімді пайдалана білуі бүгінгі таңда білім сапасын арітырудың бірден-бір жолы.
Осындай технологиялардын бірі - Шаталовтың тірек сигналдар технологиялары.
Тірек сигналдары арқьшы оқыту технологиясының негізгі мақсаты:
оқушыларда мүғалімнің қажепі нұсқаулары бойынша
білім, білік, дағды калыптастыру;
жеке мәліметгеріне қарамастан, барлық баланы оқыту; жеделдете оқыту.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясынын приициптері:
үздіксіз кайғалау, міндетті кезеңдік бақылау, ірі блоктар бойынша оқыту, тірек сигналдарын пайдалану;
жекелей әрекет жасау;
ізгіліктік (барлық балалар дарынды);
мәжбүрсіз оқыту;
түзетуге, өсуге, жетістікке жетелеу, жетістігін жариялау, шиелініссіз оқыту;
тәрбие мен оқытуды байланыстыру.
Тірек сигналдары арқылыоқыту технологиясының мазмұндықерекшелігі:
оқу материалы ірілендіріп беріледі;
блоктық түрде беріледі;
оқу материалы тірек үлгі-конспекті түрінде беріледі.
Тірек сигналы - мән-мағынаны (белгі, сөз, үлгі, сурет және т.б.), білдіретін құрамды бейне.
Тірек конспекті - кысқа конспект түрінде берілетін тірек сигнал жүйесі (оқу материалы сигнал, көрнекі сұлба ретінде беріледі).
Жаңашыл ұстазәдістемесінің негізгі әлементтерінің бірі - тірек сигналдары. Бүл - игерілуге тиіс білімнін мазмүны кодталған көрнекі схема. Көрнекілікке негізделген тірек сигналының жаңа сабақты тусінуді және оны есте сақтауды жеңілдететіні белгілі болды.
Әдетте сурет, сызба, схемалар мектепте игерілетін білім сипатына сәйкес әпизодты колданылады.
Шаталовтың көрнекі схемаларды колданудағы жаңалығы - оларға оқу үдерісінде берілетін ерекше рөлінде.
Көрнекілік құралдарды колданудың әр түрлілігі, тірек сигнал- дары мазмұнының абетрактылы және нактылы компоненттерінің үштасуы, онйің маңыздылығы бойынша классификациялануы - ІІІаталов үсынған көрнекі схсмаларының сң маңызды ерскшелігі.
В. Ф. Шаталов (1929 жылы туған) - украин педагогы. В.Ф.Шаталов тәжірибесінің бірінші ерекшелігі - оқу үдерісіндегі оқушылардың іс-әрекетін, танымдық жұмыстарын кезеңдерге бөліп, мұғалімнің қатаң түрде басқаруы. В. Ф. Шаталов мынадай кезеңдерге бөліп көрсетгі.
1-кезеңде тақырыпты жан-жақты түсіндірігі,
2-кезеңде тірек плақаттарын колданып, қысқаша түсіндіріп,
3-кезеңдеоқушыларға тірек сигналдары (тірек плақаттарының кішірейтілген түрі) беріліп, оларды балалар өз альбомдарына желімдеп,
4-кезеңде оқушылар оқулықпсн және тірек сигналдарымен үйде жұмыс істейді,
5-кезеңдесабақүстінде тірек сигналдарын естеріне түсіріп, дәптертеріне жазып алады.
6-кезеңде оқушылар мүғалімге тақырып бойынша ауызша жауаптар береді.
Сонымен теориялык материалмен жұмыс 6 кезеңнен тұрды. Шаталов тәжірибесінің екінші ерекшелігі - бағдарлама нык бір- бірімен байланысты немесе қарама-қарсы тақырыптарын біріктіріп оқыту.
Тірек белгілері арқылыоқыту технологиясының калған ерекшеліктері:
үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бакылау, жоғары деңгейдегі киыншылык, блокпен оқыту, тіректі қолдану;
жеке багдарлы қарым-қатынас, ыкпал;
ізгілендіру, ерікті оқыту;
әроқушының жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жагдай жасау;
оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Қазіргі заман талабына сай. қазірп заманғы педагогикалық технологияларды пайдалану оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін ұйымдастыруда тигізер пайдасы зор. Оқушылардың өзіндік жұмысы - мұғалімнің кажетті нұсқаулары бойынша оқушылардың оқу жұмысының жеке дара және ұжымдықтүрі. Өзіндік тапсырмаларды орындау барысында оқушылардан белсенді ойлау, әр түрлі танымдық тапсырмаларды орындау талап етіледі. Осының нәтнжесінде оқушылар өздігінінен бақылауды үйренеді, оларда тапсырылған істі орындаудагы жауапкершілік сезім, еңбексүйгіштік, табандылық, үйымшылдық, бір-біріне деген жолдастық көмек қалыптасады.
Дидактикалық мақсатына қарай өз бетінше жұмыстарды жаңа материалдарды оқып үйренуге дайындық, жаңа материалды оқып үйрену, бекіту, қадаталап пысықтау және бакылау деп бөлуге болады.
Материалды көрнекі беру негізгі үғымдарды дифференциялап топтауды, оларды талдаудың жалпы тәсілін бөлуді, олармен жұмыс жасауды жеңілдетеді.
В. Ф. Шаталоигың оқытуәдістемесі, негізінен, жеті психологиялық-педагогикалык принциптерден тұрады. Олардың әрқайсысының мазмұның ашайық.
. Теориялық білімді алдын ала ірілендірілген мөлшерде беру, алға жылдач жылжу припципі.
Оқытудың дәстүрлі жүйееінде сабақта оқушылар жаңа материалдың микромөлшерін ғанаоқып, одан соң оны пысықтау және есеп шығару жүргізіледі.
Теорияның өзекті мәселелерінен басқаұсақ сұрактарқарастырылмайды, олар кейінірек не жеке қарастътралады, не кейінгі сабақтарда материалды жетілдіру кезеңінде өтіледі.
Бул жаңа материалды жылдам өтуді, басты мәселеге көңілді көбірек аударуды, себеп-салдар байланысын түсінуді, ягни жаңа материалдың кұрыльгмын тұтастай қабылдауды қамтамасыз етеді.
Блокты немесе бірнеше блоктарды оқытудан соң өзара тексеру сабагы жүргізіледі, мүнда жүмыс қорытындыланады, оқушылар сұрактарға жауап береді және олардың әрқайсысына үлгірім әкранында көрытынды баға койылады. 2 койылмайды.
Бос тор калдырылады және оқушыға өтілген теориялық материалды қайта тапсыруға мүмкіндік беріледі. Одан әрі оқушылар жалпылай есеп шығаруға кіріседі. Жол жөнекей анықғалмаған кейбір ұсақ сұрактар талқыланады.
Тақырып бойынша түзету-жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Теорияны оқытудан үнемделгенуақытоқулықтағы есептсрмен қатар конкурстық есептер шығаруға арналады.
II. Жаңа сабақты түсіндіруде екі рет қайталау және бірнеше рет түрлендіре қайталау негізінде білімді меңгерту принципі.
В. Ф. Шаталов тұжырымы: Оқыту үдерісінде оқушылардың творчествосы тек терең және тиянакты білім негізінде ғана ашыла- ды. Білім, тек білім ғана бірінші орында, ал творчество екінші.
Жаңа сабақды түсіндіру ең кемінде екі рет жүргізіледі. Біріншісі дәстүрлі әңгіме, дәріс, көрнекі кұралдар пайдаланылған әвристикалық әңгімелесу түрінде етеді.
Оның мақсаты - барлығын талдау - түсіну (ұғымдарды, кұру логикасын жәнет.б.), яғни кабылдауды және ойлауды қамтамасыз ету. Екінші түсіндіру кыскалау және жылдамырақ тірек плақат (сигнал) бойынша жүргізледі. Плақатсыз да кодоскоп немесе диаироектор арқылы проекциялап жүргізуге болады.
Сабақка дейін тақғаның арткы бетінде әр түспен кескінделген тірек сигналдары жазылып, кайталап түсіндіру кезеңінде ғана ашып керсстіледі.
Екініпі рет кайталап түсіндіруде шектен тыс ұсақталу, ауытқу болмайды. Қайталау, мұғалімнің айқын мазмұндауы - бұл жүйеде пысықғау кезеңінің орнына жүреді және дәстүрлі оқытудағы жаңа сабақгы меңгеріп үлгермеген оқушының шала түсіндіруінен гөрі әлдеқайда пайдалы болады.
Жаңа теориялык білім бірінші және екінші кайталауда қаншама
ұғымды түсіндірілгенмен, барлық оқушылар оны толық игереді және мазмұндаудың негізгі тұстарын есте қалдыру мүмкіндігі толық іске асырылды деуте болмайды. Онсыз бұл білімді еркіи пайдалану, тәжірибеде кең колдану мүмкін емес.
Оқулық материалындағы білімнің іріленген бөлшектерін игеру, өзара байланысын және жүйесін анықтап бөлу, жазбаша жоне ауызша еске түсіру оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу белсенділігін арттырады.
Шаталовтың әдістемесі жаңа материал мазмүнын түрлендіре, қайталау жолымен есте сақтауды камтамасыз етеді. Бүл үйде тірек сигналды оқулықгың сәйкес бөлімімен байланыстырып оқу, келесі сабақға тірек сигналдарды жазбаша кайталап еске түсіру, оқулык материалын жәнебасқа да білім көзін пайдаланып тірек сигналдарға жан беру, магнитофон арқылы (ақырын) сұрау, мұғалімге жауап беру, өзара тексеру беттері бойынша жауап және т.б. кайталау түрлері және көптеген есеп шығару.
1.4 Нысаналы оқыту технологиясы
Бүгінгі күні еліміздіңбілім беру саласында ірі өзгерістер дүниеге келіп, білім берудің дүниежүзілік жаңа сатысына көтерілу кезеңінде түрлі-түрлі реформалар жасалуда.
Оқыту формасы бұрынғы білім беруді ғана негіз еткен дәстүрлі оқыту формасынан жеке тұлғаны калыптастыру формасындагы сапалы оқыту жүйесіне өзгерді. Оқыту барысы зерттеп үйрену іс- әрекетін басты форма етіп отыр.
Нысаналы оқытуды теориялық жағынан түсіну үшін Блумның Тәлім-тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы мен Игеріп оқу теориясына қысқашатоқтала кеткен жөн.
Тәлім-тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы. Адам өмірінде істелуге тиісті кандай бір жұмыс ол үлкен болмасын. кіші болмасын кандай да бір нысынаға жетуді көздейтіні ақиқат. Дәл сол секілді оқыту жұмысы да белгілі оқыту нысанасына жетуді мақсат ететіні шындык, екінші сөзбен айтқанда, оқыту жұмысы өзі тәрбиелеп отырған оқушының болашакта қандай жетістікке жетуін, қандай адам болу керектігін алдын ала анықтап алуы қажет. Осы тұрғыдан келіп, оқыту нысанасын Блум: таным саласындағы нысана, сана-сезім саласындагы нысана және әрекет шеберлігі (қабілет) саласындагы нысана деп үш салаға бөледі.
Нысаналы оқыту барысы
Байқапкөружәнетолықтау барысы. Байқап көру дегеніміз оқушылардың жаңа білімді үйренуге кажетті даярлық білімін тексеріп көру деген сөз. Толықтау дегеніміз - байқап көру негізінде анықталған кемшіліктерді түрлі формалармен (оқулықты оқыту, өзара пікір алмасу, түсінік беру) толықтыру барысын көрсетеді.
Блумның көзқарасы бойынша, оқушының игерген білімі оның жаңа үйренуіне 50% (пайыздык) ықпал жасайды. Міне, бұл оқушының үйрену нысанасына жету-жетпеуі оның алған біліміне байланысты екенін көрсетеді.
Нысананы көрсетіп түсінік қалыптастыру.Нысаналы оқытудың ең басты ерекшелігі оқыту нысанасын белгілеп, оны оқыту мазмұнының темірқазығынаайналдыру.
Нысанаға жету. Жаңа сабақ өткізу - сынып оқытуының ең өзекті мәселесі. Ол алдын ала жоспарланады да, нысанаға мұғалім мсн оқушы болып ортақ қимыл арқылы қол жеткізеді. Бұған әдетте 19-20 минуттай уақыт кетеді.
Нысаналы оқытуда нысана белгілеу, бағытғау және бағалау сынды барыстар бүкіл оқыту кимылының негізі болады. Сондыктан мүғалім оқыту барысында саналы түрде оқушыларды нысанаға қарай жетектеп, нысана төңірегінде үйренуді үйымдастыру арқылы нысанаға жету үшін белсенді түрде ортақ қимылдауы кажет. Бұл нысаналы оқытудың дәстүрлі оқытудан басты айЫрмашылығы болып табылады.
Нысаналы оқытудың тағы бір ерекшелігі - кері байланыс пен толықтырудың бүкіл оқыту барысында бастан аяқ қайталанып отыруы. Кері байланыс пен толықтыру сәтті жүргізілсе, оқыту барысында жасалған әрбір кадамның нзтижелілігін тексеріп, мұғалім мен оқушының уақытын үнемдеп оқытудың өнімділіі ін арттырады.
Сондьпсған кері байланыс пен толықтыру оқыту барысын меңгеру мсн үздіктендірудің маңызды кұралы болып саналады.
Оқыту нысанасының нақты мазмұнына жету мәселесіне келетін болсақ, оған жаңа сабақ өту барысында әр түрлі оқыту формаларын пайдаланып жетуге болады. Мысалы, түсіну мазмұнында оқушыларға оқуға тиісті мазмұнды көрсету, оқыту, түсіндіру арқылы түсіну нысанасына жетуге болады; есте сақғау мазмұнында оқушыларға лайыкты уақыт бөліп оқытып, одан соң сұрак қойып жауап алу арқылы есте сақтау нысанасына жетуге болады; иіеру мазмұнында оқушы түсінігін қиындық туғызатын мазмұнды мұғалім бір жағынан түсіндіріп, бір жағынан талқылап, жинақтап, көрытындылау формаларымен нысанаға жетуге болады; қолдану, талдау және жинактау нысанасына оқушыларға нақгы сұрақтар кою, жаттығулар мен есептер беру арқылы жетуге болады.
Оқушы өзінің алған биішін мүғалім көрсеткен нысанаға салыстыруарқылы жүйелеп есте сақтайды.
Мұғалім бұл барыста оқушының ұғымды гүсінуіне, қателескен жерін түзеуіне кемектеседі және оқулықтың қай бөлігін тиянақғап оқу керектігін, косымша қандай материал қарау керектігін көрсетеді. Әдетте бұған минуттай уақыт беріледі.
Нысанаға жеткен-жетпегенін тексеру.Оқушылардың нысанаға жеткен-жетпегенін тексеру үшін мұғалім әр түрлі сүрақтар қойып. жауап алу немесе сынақ жүргізуі, егер олқылыктар байкалса, толықтырулар жасауы кажет. Әдетте бұған 5 минуттай уақыт кетеді.
Тапсырма беру. Берілетін тапсырма оқушылардың осы сабақтан алғаш білімін бекітумен бірге. келесі сабаққа тікелей көмегі тиетін, даярлык негізіндегі тапсырмалар болу керек. Бұған әдетте 1-2 минуттай уақыт ажыратылады.
Қорыта келгенде, Нысаналы оқыту технологиясы казіргі заманғы оқыту талабы ортаға койған зерттеп үйрену, селбесіп үйрену және өзін-өзі басқарып үйрену талабына өтежақсы үйлеседі. Бұл оқыту технологиясының дәстүрлі оқытудан басты ерекшелігі де, басты айырмашылығы да осында.
1.5Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы 1998 оқу жылынан бастап мектептің барлық сатысына, барлық пәндерге еніп, оқу үдерісін жандандыруға үлкен үлес косып келеді.
Профессор Ж.Қараевтың деңгейлел-саралап оқыту технологиясы жаңаша өзгерген мақсатпен оқушылардың өздігінен танып, іздену іс-әрекеттерін меңгертуді талап етеді. Бұл технологияда бірінші орындаоқушытұрады және өз бетімен білім алудагы белсенділіі іне аса назар аударылды.
Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгсйлік, косымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады. Оның басты мақсаты -- сынып оқушыларын қабілетті, кабілетсіз деген жіктерге бөлуді болдырмау.
Денгейлеп-саралап оқыту технологиясы:
оқушының өз қабілетіне, болашағына сенуіне;
оқушыны ынтапандыруға;
оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастық қарым-қатынас достығына;
оқушының өз білімін өзі бағалай білуіне;
баға әділдігіне;
білім көрсетудің әділ сайысына мүмкіндік береді.
Деңгейлеп-саралап оқытудың басты сипаты - мақсаіты нәтиже.
Қоғам талабы да - нәтижелі оқушы даярлауда болып отыр.
Деңгейлеп оқыту түрлері. Қараевтің деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы мынандай 4 түрге бөлінген:
1.репродуктивтік деңгей - жалпыға бірдей стандартты білім негізінде тапсырма беріледі. Мұндай тапсырмалар оқушылардың алдыңгы сабақтарда алған білімдеріне жәнеоқушыға байланысты
2.алгоритмдік деңгей - мұнда оқушы мұғалімніңтүсіндіруімен кабылдаған ақпаратты пайдалана отырып орындайды.
3.эвристикалык деңгей - оқушы өзі ізденіп, қосымша әдсбиет- терді колдана отырып жауап береді.
4.шығармашылык деңгей - оқушының таза өзіндік шығарма- шылығын байқатады. Жаңа такырыпты оқушылар шығармашылық ізденіс үстінде өздігінен мсңгереді. Деңгейлепоқыту әроқушының белсенділігін оятады.
Осы тұрғыдан алғанда үлгерімі төмен, баяу оқушы жақсы оқитын оқушыға ілесе алмай жатса не істеуге болады? - деген сұрақ туады. I деңгейден аса алмай жатқан жагдайда калған тапсырмаларды уйде орындауға беру керек. Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының екінші бір жагы - оқушыларды дүниежүзілік білім жүйесінде колданылатын рейтиш - ұпай жинау әдісіне баулу.
Денгейлік тапсырмаларды дурыс орындағаны үшін оқушылар сол денгейді игергені үшін сәйкес ұпай алады: бірінші деңгей үшін - 5 ұпай, екінші деңгей үшін - 15 ұпай, үшінші деңгей үшін - 30 ұиай. Ең жоғары деңгейдегі шығармашылыкты қажет ететін тапсырмалар- ды, әрине, дарынды да, еңбеккөр оқушы орындай алады.
Деңгейлік тапсырмаларды орындау арқылы көбірек ұпай жинап көтеріңкі баға алуға мүмкіндік беріледі және дамьпа оқыту принципі орындалады. Нәгижссінде оқушылардың табиги қабілеттері мен дарынды қасиеттерінің ашылуына жақсы жағдай жасалады.
Сонымен, әр деңгейдегі тапсырмаларды оқушы жанында ілулі түратын жалпы ведомоска және өздеріндегі арнайы деңгейлік жұмыс дәптерлерінің соңындагы ведомосқа шеңбермен белгілеп отырады.
Оқытудағы саралау әдісінің әдістік негіздері
оқушының оқу материалын жеңілден күрделіге қарай жүйелі меңгеруі;
алынған нәтижені олшеуге болағындыгы;
оқу үдерісінің жарыс түрінде ұйымдастырылуы;
бағалаудың жетелеушілік қасиеті;
дамыта оқытудың әдісі.
Деңгейлеп-саралау негізіндегі педагогикалық технология әдістемесі. Деңгейлеп-саратап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгейлік, косымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады. Оның басты мақсаты - білім алушыларды кабілетті, кабілетсіз деген жіктерге бөлуді болдырмау, оқытудың тиімділігін артгыра отырып, сапалы білімге қол жеткізу.
Саралай оқыту әрекеті - білім алуға багытталған әрекет. Ол өз бетінше, әрі мұғалімнің жетекшілігімен жүзеге асады. Біз басшылыкка алып отырған саралай оқытудың жүйелік негізін Б.Ананьев, Л.Выготский, А.Леонтьсв, т.б. ғалымдар жасаған. Ал бастауыш мектеп кезеңіндегі оқу әрекеті В.Давыдов, Л.Занков, т.б. зерттеулерінде қарастырылады. Саралай оқытуды ұйымдастыру арқылы баланың ойы абетрактіден нактығақарай орлсйді, ілімдік ойлауы калыптасады. Оқушы дамуының негізі болып табылатын әрекет, оқу әрекеті әрбір сабақтың өзегі деп түсінуі керек. Саралай оқытуды ұйымдастыру арқылы бала акыл-ой денгейі мсн белсенді әрексті аркасында репродуктивті емес нәтижеге жетеді.
Сабақтың схемасы. Жаңа материалды түсіндіру.
I кезең.Өткенді қайталау.
Әр түрлі киындықтарға байланысты оқушылардың өзіндік жұмысы.
Бірінші топ: тапсырманы түсінуде, талап ететін өзіндік шығармашыл жұмысты орындайды; 2-ші және 3-ші топтардын жұмыстарын бақылайды, қиыншылық туған жағдайда оларға комекке келеді; 2-ші және 3-ші топтар үшін каиталанған материал бойынша көрьгтынды жекс тапсырмалар жасайды.
Екінші тон: өткен сабақта 1-ші топ оқушыларынын дайындаған тірек схемаларының ерсжелерін жасайды, үлгі бойынша жұмыс жасайды: жана материалды меңгеруге кажепі ережелерді қайталай отырып, 3-ші топ оқушыларының үй тапсырмаларын тсксереді.
Үшінші топ: жатталған ережөні тәжірибеде колданады, алдыңгы сабақта 1-ші және 2-ші топ оқушылары жұмыс істеген тірек схемалары бойынша өз бетімен жұмыс істейді, жаңа материалды түсіндіру үшін матсриалды қайталайды.
ІІ кезең. Жаңа білімді тәжірибеде колдану әдісіне байланысты барлықтоіі оқушыларына мұғалімнің материалды фронталды түсіндіруі (барлық топ жұмыс істейді).
ІІІ кезең.Барлық топ оқушыларынын білімді меңгеру сапасын анықтау және меңгерген материалды тәжірибеде қолдана білуі.
Бірішпі топ: білімін кеңейту және тереңдетуде өзіндік жұмысы, оқушылар өздерінің уақыты мен күшін керексіз кайталауға жұмсамау керек.
Екінші және үпіінші топ: тірек схемаларын қолданып, негізгі сұрактар бойынша жаңа материалды екінші рет түсіндіру.
Екінші топ: тірек схсмасы және үлгі бойынша өзіндік жұмысы.
Үшінші топ: жаңа материалды түсіндіруі бойынша түзету:
1) оқулык бойынша теориялық жагдайы; 2) оқу жұмысының дағдыларын меңгеру мақсатында мұғалімнің жетекшілігімен тақырыптык жаттыктыру жаттығулары.
ІV кезең. Өзіндік жұмысты орындаудың нәтижесін тексеру үшінші топтан басталады, сосын екінші бірінші топпен аяқталады. Жаңа тақырыпқа байланысты өзіндік тапсырманы үшінші топ екі рет тыңдайды, бірінші топтың өзіндік жұмысының орындалуын екінші және үшінші топ тыңдайды.
V кезең. Барлық тогща арналған бірдей езіндік жұмыс. Сосын барлықтопка қосьгмша тапсырмалар беріледі (әртүрлі күрделілігіне байланысты).
VІ кезең. Үй тапсырмасы екі түрлі болады: күрделілігі және мазмұны бойынша әр түрлі, күрделілігі бойынша немесе мазмұны бойынша әр түрлі.
Оқушыларды тоігғарға бөлгенде олардың оқуға және жұмысқа деген қабілеті ескеріледі. Оқуға кабілеттілік деп оқушының неғұрлым қыска мерзім ішінде білімнің биік деңгейіне жету қабілетін түсінеміз. Бұл белгі бойынша бастауыш сынып оқушылары оқуға кабілеті жоғары, орташа және гөмен деп үш топка бөлуге болады.
Сыныпта барлық балалардын ойлау кабілеті бірдей емес. Сондыктан сабақ кезінде әрқайсысының деңгейіне қарай жұмыстың түрін таңдап, сол тақырыпты игеру көзделсе, өте пайдалы.
Деңгейлеп оқыту технологиясы тиімді нәтижелі болуы үшін:
а) жеке тұлға ерекшеліктеріне,
б) психологиялык даму ерекшеліктеріне,
в) пән бойынша білімді игеру деңгейіне көңіл белін отырамын.
Сабақ өткізу формаларын және түсіндіру әдістерінің жаңа
тәсілдсрін күндслікті сабақка колдану ксрек. Көбінссе мына жагдайларға көңіл болу қажет:
сабақтың мазмүны,
сабақты откізудегі тәсілдері мен әдістерін тандау,
сабақтың нәтижелілігі.
Оқушылардың білім, білік, дагдыларын жетілдіру үшін, оқытудың қазіргі заманғы педагогикалык технологиясы бойынша, дифференциалды және дербес деңгейлік принңиптерінің талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі сабақ түрлеріне арналған жаңа түрпаттагы оқулыктар мен оқу кұралдары кажет.
Бұлар: әңгімелесуші-оқулыктар және оларға косымша төрт дсңгсйдегі тапсырмалар берілген жұмыс дәптерлері.
Әңгімелесуші-оқулық бойынша оқушылар жаңа такырыпты өз бетімен меңгеріп, анықтама, срежелерін өзі шығарады.
1.6 Тоіітық оқыту технологиясы
В.К.Дьяченконың айтуы бойынша Топтықоқыту тәсілдерінің ұйымдастыру жүйесі аралас болуы мүмкін: Топтық, жұптық, жекеше. Осылардың ішінде Топтық оқытудың маңызы басымдырақ. Топтық технологиялардың сынып-сабақтық ұйымдастыру, дәріс- семинарлық жүйе, дидактикалык ойындар, бриғада-зертханалык әдістер тәрізді формалары бар. Бұл формалар негізгі ұжымдық шарттардың орындалуын жүзеге асырады. Оқушылар ортақ мақсатты түсініп, міндеттерді дұрыс бөліп ала білуге, өзара дұрыс қарым-қатынас және бакылау жасауды үйренеді. Топтық оқытудың психология-педагогикалық иегіздемесі:
- Іс-әрекет принципін жүзеге асыру.
- Оқу мен оқыту мотивациясын калыитастыру.
- Білімді жалны жәнетолық бақылау.
- Оқу ұжымындагы психологиялык жағымды жагдайдың қалыптасуы.
- Оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
- Субъект-субъектік қарым-қатынастың жүзеге асуы.
Топтықсабақтарда мұғалім мен оқушы жәнеоқушылар
арасында өзара қарым-қатынастың болуы Топтық оқытудын маңыздылығын көрсетеді. Топтық оқыту кезінде балалар тыңдай білуге, жолдастарының пікірімен санасуға, жанжал, тартыстарды шеше білуге, ортақ мақсатка жету үшін бірігіп әрекет ету арқьшы оміргс кажетті дагдыларды калыптастырады, оқу үлгерімі артады, өзін-өзі кұрмсттеу сезімін тәрбислейді, сыныптагы достық ұлғаяды, мсктепке деген қарым-қатынасы өзгере бастайды, өзара комекіін құндылығын мойындайды.
Тонтық оқытудың торт типі белііленген:
Жұптықоқыту.
Бірге отырған топтар.
Шағын командалар.
- Бүкіл сынып үшін тапсырмалар.
В. К. Дьяченконың айтуы бойынша, оқыту дегеніміз оқушылар
мен мұғалімдер арасындагы қарым-қатынас. Қарым-қатынас түрі оқытудың ұйымдастырушылық формасын айқындайды. Қарым- қатынас түрін жұптық, топтық, ауыспалы жұптық, жазбаша қарым-қатынас түрі кұрайды. Ал оқытудың ұйымдастыру формасына жұптық (біреуі екіншісін оқытады), топтық (біреуі бір мезгілде бірнеше адамды оқьгғады), ұжымдық (әрқайсысы әрқайсысын оқытады) және жекеше формалары жатады. Оқытудың ұжымдық түрі әр оқушы әрқайсысын оқыткан жагдайда дұрыс деп саналады. В. К. Дьяченко ұжымдық оқыту тәсілі мсн топтық оқыту тәсілдерінің ерекшсліктсрін төмендсгі кесте арқылы көрсетеді.
Топтықжәне ұжымдық оқытуды салыстыру
Топтық оқыту тәсілі
Ұжымдықоқыту тәсілі
Ұйымдастырушылық:
Нактылық
Нактылык жоқ
Бір бала сөйлейді
Барлығы сөйлейді
Оқушылар қарым-қатынасы шектеулі
Оқушылар бір-бірімен
қарым- қатынас жасайды
Үнсіздік, тыныштық
Жұмыс барысындагы шу
Тұракты жұмыс орны
Жұмыс орны ауысып отырады
Дидактикалық:
Кәсіби педагог оқытады
Оқушылар оқытады
Барлық материал бірден барлығына беріледі
Қарқын және материал әртүрлі
Өз бетінше жұмыстың аз болуы
Толық өз бетінше жұмыс
Ынтымақтастык жоқ
Ынтымақтастык - оқыту негізі
Меңгеруі және колдануы шашыраңқы
Максималды жақындатылған
Дамытушылық:
Оқушы - объект
Оқушы - субъектжәне объект
Балалардың қабілеттерінің теңестірілуі
Жеке ерекшеліктеріне байланысты
Оқытудың жүйелілігі
Аяқ астынан болуы
Ел алдына шығып сөйлеуге үйренбейді
Ел алдына шығып сөйлеуге, талдауға, дәлелдеуге үйренеді.
Түсіндіре апмайды
Педагогикалық
кабілеттерін дамытады.
Тәрбиелік:
Әрқайсысы өзі үшін жұмыс істейді.
Өзі және басқалар үшін де жұмыс істейді.
Ұжымдықемесқарым-қатынас
Ұжымдық қарым-қатынас
Топтықоқыту кезінде ережелерді анықтап, оларды үйрету керек. Ол үшіноқушыларға дайын ережелерді беру немесе өз беттерінше ережелерді ойлаи шығаруды ұсынған жөн. Бұл ережелерді толық талдау керек. Бес ережеден артык болмауы керек. Не істеу керектігі нақты түрде жазылғаны дұрыс. Ереже көрнекті жерге жазылуы керек. Белгіленген ережелерді ойынға қатысушылардың барлыгы қатаң орындауы тиіс. Шамамен темендегідей ережелерді ұсынуға болады:
жылдам және шуылдамай бірнеше топ құрыңдар;
қажетті материалдарды дайындандар;
акырын сөйлеңдср;
жолдастарыңның айтканын мұкият тыңдаңдар;
өз тапсырмаларынды көңіл койып орындаңдар.
Балалар алдарына койған накты міндсттерден басқа сабақтың мақсатын да білуі керек. Балаларға кобірек тапсырма беру олардын жұмыстагы қарқынын өзгертуге көмектеседі. Тапсырманы болген кезде әроқушыға онын орындалу уақытын көрсету қажет. Жұмыс соңында міндетті түрде балалардың жұмыстарын талдау қажет. Жоғаргы жетістіктерге жету үшін ережелерді оқып, топта жүмыс істеу дагдысын калыптастырып, жауапкершілікке үйреніп, топтық оқыту мен таисырмалардын өзара сәйкестігіне назар аудару қажет.
1.7 ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
Даму, дамыта оқыту үгымдары
Даму дегеніміз - материалдык және идсялық объектілердің қайтымсыч, жаңа сапаның пайда болуына алып келетін заңды өзгерісі. Егер жаңа сапа кағщай да бір қатынасында ескіден өзса, онда дамудың прогрестік, ал егер ескіге жол берсек, регрестік түрі келетінде тұрады, - деп тұжырымдайды 3. Қариев.
Оқу - адамның психикалык дамуының формасы, әлементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады.
Даму ұғымы сөздікте ... мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалык өзгерістерге айналуы, - деп түсіндіріледі. Даму ұғымының психологиялык анықтамасы - жаңарту үдерісі, жаңаның өмірге келіп, ескінің жоғалуы деген мағынаны береді. Барлық табиғат кұбылыстары сиякты бала психикасы да үнемі диалектикалык жолмен дамып, өзгеріп, бір деңгейден екііғаіі деңгейге өтіп отырады.
И. Я. Лернер даму деген ұғымды педагогикалық заңдылыктарға негіздей отырып, адамның әртүрлі қиындықтардағы мәселелерді шеше білуге дайындығы деп түсіндіреді. Мүндай анықтама интеллектуалдық іс-әрекетті жоғары орынға шығарады. Мәселеқаншалықты күрделі болса, оны шешуге жұмсалатын акыл- ой қызметі де соншалықты кең, аумақты, демек даму деңгейі де жоғары болады.
Л. В. Занков акыл-ой кызмстінің томендегідей көрсеткіштсрі дамуды іске асырады деп есептейді. Олар байкампаздык, өз ойын еркін жсткізе білу, практикалык іс-әрекеттер атқара білу. В. В. Давыдов акыл-ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысын есептсйді. Тұтас алғанда барлық авторлардың даму туралы ойлары оқыту барысында баланын
психикасының жаңа сапалық деңгейге көтерілуі дегенге келіп саяды және оның басты шарты ретінде әрекет алынады.
Ал бүгінгі мектеп оқушысы мұғалімнін баяндауын мұқият тыңдап, түсінуге тырысып немесе оқулыктан мәліметті өз бетінше оқып-танып, әр түрлі зерттелетін объектілер мен құбылыстарды бақылап және дайын ережелерді, нұсқауларды басшылыкқа ала отырып, әр түрлі іс-әрекет жасайды. Мұндай оқу танымдық әрекет репродуктивтік іс-әрекет деп аталады. Бұл іс-әрекет алдын ала дайындалған белгілі ережемен, алгоритм колдану арқылы іске асады.
Дамыта оқыту мақсаттары, міндеттері
Дамыта оқытумақсаттары төмендегідей:
оқушы субъекті, яғни ол өзін-өзі дамыта алады, жетілдіреді, тәрбиелей алады;
баланың қабілетін, дарынын дамытуға ыкпал жасайды (іскерлігі, машығын дамыту емес);
Білім дайын күйінде ұсынылмайды, бала-тындаушы, мұғалім - ақпарат беруші емес керісінше, бала - зерттеуші, ізденуші, жаңалык жаратушы. Олардың дағды, іскерлігі белгілі бір мәселе, жағдаятты шешу арқылы қалыптасады. Демек, мұғалім -- оқушы іс-әрекетін ұйымдастырушы, бағыт беруші ғана.
Дамыта оқытудағы басты іс-әрекет-диалог, пікірлесу, пікірталас.
Дамыта оқытудағымұғалім кызметі - диалогты ұйымдастырушы, бағыт беруші балалардың іс-әрекеті, ынтымактастығын бір бағытқа, бір мақсатқа бағыттаушы.
Білім деңғейін шығармашылық деңгейге көтеруде шығармашылык тапсырмалардың орны ерекше.
Дамыта оқыту идеясы бойынша оқушыға оқу мақсаттарын коюда, шешуде ешкандай дайын үлгі берілмейді. Мақсагты шсшу іштей талқылау, сосын жинактау арқылы жүзеге асады. Мұғалім -- сабақ үдерісін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әрқім оның дұрыстығын өзінше дәлслдей білуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойын білдіріп, пікір айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен, әр бала жасаған еңбегінің нәтижесін бөлісіп, дәлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін корытындылауға үйренеді.
Осындай негізде құрылған іс-әрекетгер бір-бірімен тыгыз байланысты: Қажеттілікті анықтау, оның мотивін шығару, мақсат қою, мақсатка жету жолдарын ашу, мақсатка жету үдерісі (әрекет, операциялар), нәгижесін шығару.
Бугінгі кезде жоғарыда жазылған барлық ситтаттаушы касиеттерін игерген мектеп саны жокка жуык. Бірак, бұл мақсатқа ынталанған мектептер бар (В. А. Қарковский, Е. А. Ямбург, А. Н. Тубельский, т.б. мектептері).
Сонымен жалпылап айтқанда, оқушы тұлғасының дамуына ықпал жасайтын сабақтар үлгісінің бәріне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеудің көкейтестілігі: Мектеп физика курсында, термодинамиқа тарауы жеке - жеке таруа болып әр түрлі сыныптарда оқытылып келеді. Аталмыш тарауды оқыту барысында дәстүрлі оқыту әдісі қолданылуда. Дәстүрлі оқыту балалардың қызығушылығын арттырудан үлкен рөл атқарады деп айтуға келмейді. Бірақ дәстүрлі оқытудың қажеттілігін жоққа шығаруға болмайды. Тек оқушылардың қызығушылығы артуына жаңа технологияның көмегіне жүгінудің қажеттілігін айтуға болады. Бұл дипломдық жұмысымда жаңа педогогиқалық технологияның Термодинамиқа тарауын оқытудағы рольі мен ерекшеліктерін түсіндіремін.
Зерттеудің обьектісі - негізгі мектептің физиқалық бөлімге байланысты оқу-тәрбие процесі
Зерттеу пәні - оқушылардың физиқалық білімі
Зерттеудің басты мақсаты: оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнын жаңа педогогиқалық технологиямен оқыту және әдістемелік жүйесін жасау.
Зерттеудің міндеттері
1. Оқушылардың термодинамиқатуралы білім мазмұнының жаңа педогогиқалық технология негізін анықтау.
2. Оқушылардың термодинамиқа туралы білімділігін қалыптастыру моделін жасау және жүзеге асырудың алғы шарттарын анықтау.
3. Оқушылардың термодинамиқа туралы білім мазмұнының тұжырымдамасын жасау.
Зерттеудің болжамы: егер, жаңа педогогиқалық технология көмегімен термодинамиқа тарауын оқыту барасында оқушылардың пәнге, тарауға деген қызығушылығы арытатындығы сөзсіз. Оқушылар өз бетімен ізденуге, зерттеуге қалыптасады.
Жетекші идея: оқушылардың термодинамиқа тарауы туралы білімділігі, оның мектепте меңгерген жүйелі білім мазмұнының сапасына байланысты
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: теориялық-әдіснамалық қағидалар; материалистік диалектиқалық негізгі заңдар; табиғаттағы сабақтастық туралы философиялық қағидалар; физиқалық білім беретін құжаттар жиынтығы.
Зерттеудің көздері: зерттеу проблемасы бойынша педагогтар мен психологтардың, әскерилердің еңбектері; Қазақстан Республиқасы Білім және Ғылым министірлігінің оқу-тәрбие үдерісіне байланысты құжаттары, әдіскерлер мен мұғалімдердің өзық тәжірибесі.
Зерттеу әдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық (аналитиқалық-синтетиқалық; салыстырмалы,индуктивті-дедуктивті талдау), әмпириқалық (сұрау, бақылаупедагогиқалық әксперимент, педагогиқалық іс-
Зерттеудің практиқалық мәні: негізгі мектепте термодинамиқа тарауының физиқасын оқытуға байланысты әдістемелік ұсыныстар енгізіледі.
Зерттеу нәтижелерінің дәлдігі мен негізділігі теориялық - әдіснамалық және практиқалық тұрғыда дәлелденумен; зерттеу мазмұнының ғылыми ақпаратқа сай келмеуі; кешенді әдістерді пайдаланумен; тәжірибелік әксперимент жұмыстарының жоспарлы кезеңділігімен; ұсынылған әдістеменің тиімділігімен; бастапқы және соңғы көрсеткіштердің нәтижелерін қорытындылаумен; олардың тиімділігін тәжірибелік әксперимент арқылы тексерумен және оқу-тәрбие процесінде кешенді түрде ендірілумен қамтамасыздандырылады.
Зерттеудің құрылымы. Диплом кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І - тарау. Жаңа педогогиқалық технологиялар туралы түсінік және олардың түрлері
1.1 Педагогиқалық технологиялардың түрлері және негізгі мақсаттары
Бір технологияның өзі мұғалімдердің шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі кезде әдебиеттерден қазіргі заманғы білім берудің даму бағыты мен технологияларын қамтитын елуден астам педагогиқалық технология қолданылып жүргендігі мәлім. Сондықтан білім беру жүйесінде қолданылатын педагогиқалық технологиялардың негізгі мақсаттарын білу қажет.
Педагогиқалық технология аттары, авторы
Мақсаттары
Ынтымақтастық педагогиқасы
талап ету педагогиқасынан қарым-қатынас педагогиқасына өту;
балаға ізгілік тұрғысынан қарау, оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Білім берудегі ізгілендіру технологиясы.
Амонашвили Ш. А.
- баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы азамат етіп тәрбиелеу;
- баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату;
- баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту.
Ойын арқылы оқыту технологиясы
дидактиқалық;
тәрбиелік;
дамытушылық;
әлеуметтендірушілік.
Проблемалық оқыту технологиясы
- білім, білік, дағдыға ие қылу;
- өз бетімен әрекеттену әдістерін меңгеру;
- танымдық және шығармашылық икемділікті дамыту.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В. Ф. Шаталов)
білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
жеке мәліметтерге қарамастан барлық баланы оқыту;
оқытуды жеделдету (орта мектепті 9 жылда аяқтау).
Түсіндіре басқарып өза оқыту
технологиясы
(Лысенқова С. Н.)
білім, білік, дағдыны меңгерту;
мемлекеттік стандарт көлемінде білім беру;
барлық баланы табысты оқыту.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясы.
- әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарай оқыту;
- оқытуды оқушылардың әртүрлі топтарының ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы.
- әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту;
- оқытуды оқушылардың әртүрлі топтарының ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау.
Жаңашыл педагог Ш. Амонашвилиден дамыта оқыту мен шәкірт пен ұстаз арасындағы қарым-қатынастың жолдарын үйренуге болатын болса, С. Н. Лысенқованың тірек схемаларымен өза оқыту әдістерін үйренуге болады.
Белгілі психолог Выготский: Оқыту, білім беру, дамытудың алдында жүріп отыруы керек. Дұрыс ұйымдастырылған оқыту үдерісі ғана баланың жеке басының дамуын үйлестіре алады - дейді.
Өз кезінде Ж. Аймауытов ... Сабақ беру - үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер деп оқыту үнемі ізденіспен, жаңадан жаңаны жасайтын іс-әрекет екенін айтқан еді. Сондықтан қай пән барысында да тек оқулықпен шектелмей, оқушының да шығармашылықпен жұмыс жасауына көңіл бөлу қажеттігі туындайды. Мұғалім үшін ең бастысы - сабаққа лайықты әдіс-тәсілдерді дұрыс таңдау. Сондықтан бастауыш мектепте сабақтарды индуктивтік, дедуктивтік, репродуктивтік, проблемалық, көрнекілік әдіспен оқыту тиімді болып табылады. Бастауыш мектепте сабақ түрлерін түрлендіріп сайыс сабақ, сынақ сабақ т.б. қайталау сабақ түрлерін топтық жұмыс, жеке оқушымен жұмыс, өздік жүмыс түрлерін қолдануға болады.
Мұғалім оқушының өз бетімен жұмыс жасауына ықпал етеді. Мұндай жағдайда балаларды Кім шапшаң?, Ойлан тап, т.б. ойындары арқылы да ойлантуға болады. Ойын баланың досы, бала кез келген уақытта ойын арқылы өзінің ойын қорытындылап отырады.
Тұлға дегеніміз тұтастай тұратын құрылым және ол біртұтас педагогиқалық үдеріспен байланысты (Ильин В. С.). Демек педагогиқалық технология да осы педагогиқалық үдерістің басты белгісіне сәйкес болуы керек.
Педагогиқалық технология - педагогиқалық қолданбалы сипаты бар, бүтіндей алғанда, жалпы дидактиқа мен педагогиқаның практиқалық жалғасы. Ол классиқалық дидактиқаны дамытады, мынадай технология ұстанымдарына сүйенеді:
а) технологиялық, құрылымдық және мазмұндық ұстанымдары;
ә) оның диагностиқалық мақсаттылығы, аяқталғандық, әлеуметтік және табиғатқа сәйкестілік, барлық үдерістердің қарқынды жүруі (В. Беспальқо, 1984.)
1.2 Проблемалық оқыту технологиясы
Әлемдік тәжірибеде бірнеше түрлі өзара балама мектептер баршылық, әрбіреуінің ұтымдылыгы әр түрлі. Мысалы, дәстүрлі мектеп түлектерінің білімділік деңгейі жүйелілік, теориялық, ғылыми тұрғыдан қарастырғанда жоғары, бірақ сол білімдерін қолдануға іскерлік қасиет-қабілеттерінін шеңбері тар болып келеді. Ал кызығу мен қажеттілікке негізделген еркін тәрбие мектептерінде білім беру үдерісі оқушылардың еріктері мен танымдылық дамуын шектейді, мүнда психиқаның механиқалық есте сақтау қызметі жөнді дамымайды деген астарлы пікір бар. Сондықтан, болашағы мол болып көрінетін дәстүрлі оқыту мен балама оқыту әдістемелерінің үйлестірілген түрі керек. Мұнда тасада қалдырмайтын мәселе - қайсысынан қандай әлементтер, қандай негізде таңдалынып, қандай қатынаста құрастырьшатындыгы.
Проблемалық оқыту проблема, проблемалық сұрак, проблемалық тапсырма, проблемалық жағдай (ситуация) деген ұғымдарды қамтиды.
Проблема дегеніміз-субъектінің өзінде бар іздену құралдарымен (білім, икемділік, іздену тәжірибесі және т.б.) шешуге болатын жағдай. Кез келген сұрак, тапсырма проблемалы бола бермейді. Олардың проблемалық болуының негізгі шарты - оларға жауап іздеуде оқушыға даяр жауап не үлгі болмайды және ол өзінің білетіні мен білмейтінінің арасындағы қайшылықты басқаша айтқанда, берілген проблеманы шешуге керекті білімнің немесе тәсілдің онда жетіспей тұрғанын сезінеді.
Проблемалық жағдай деп пайда болған құбылыстар, фактілерді адамның түсіндіре алмай қиналушылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан сол киыншылықған шығудың жолын қарастырып, іздену іс-әрекетіне көшеді.
Проблемалық жауап кезеңінде оқушының іс-әрекеті ойлаумен, пайымдаумсн өз бетінше ізденумен сипатғалады.
Проблемалық оқыту тек проблемалы жағдай тудырып қана қоюды емес, сонымен қатар оны дұрыс шеше білу тәсілдерін меңгертуді де қажет етеді. Ол үшін оқытушы оқушының тақырыпта кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тосілдерін меңгертуге өздігінен ізденудін, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс. Мұның басты жолы - дұрыс ойлай білуге баулу.
Проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы (талдау, қорытындылау және тағы басқа) мен оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын (проблемалық ситуация, танымдық кызығушылығының, қажетсінуінің және тағы басқа) ескере отырып, жасалған оқу мен оқьпудың бұрыннан мәлім тілдерін қолдану ережелерінің жаңа жүйесі. Сондықтан да проблемалы оқьпу көбінесе мектеп оқушыларының ойлау қабілеттерін дамытады және сенімдерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
Проблемалықоқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріпқоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үдерісінде меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамьпу.
Проблемалық оқыту проблема, проблемалық сұрак, проблемалық тапсырма, проблемалық жағдай (ситуация) деген ұғымдарды қамтиды.
Проблема дегеніміз-субъектінің өзінде бар іздену құралдарымен (білім, икемділік, іздену тәжірибесі және т.б.) шешуге болатын жағдай. Кез келген сұрак, тапсырма проблемалы бола бермейді. Олардың проблемалық болуының негізгі шарты - оларға жауап іздеуде оқушыға даяр жауап не үлгі болмайды және ол өзінің білетіні мен білмейтінінің арасындағы қайшылықты басқаша айтқанда, берілген проблеманы шешуге керекті білімнің немесе тәсілдің онда жетіспей тұрғанын сезінеді.
Проблемалық жағдай деп пайда болған құбылыстар, фактілерді адамның түсіндіре алмай қиналушылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан сол қиыншылықған шығудың жолын қарастырып, іздену іс-әрекетіне көшеді.
Проблемалық жауап кезеңінде оқушының іс-әрекеті ойлаумен, пайымдаумен өз бетінше ізденумен сипатталады.
Проблемалық оқыту тек проблемалы жағдай тудырып қана қоюды емес, сонымен қатар оны дұрыс шеше білу тәсілдерін меңгертуді де қажет етеді. Ол үшін оқытушы оқушының тақырыпта кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тәсілдерін меңгертуге өздігінен ізденудін, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс. Мұның басты жолы - дұрыс ойлай білуге баулу.
Проблемалық оқыту - ойлау операциялары логикасы (талдау, қорытындылау және тағы басқа) мен оқушылардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын (проблемалық ситуация, танымдық кызығушылығының, қажетсінуінің және тағы басқа) ескере отырып, жасалған оқу мен оқьпудың бұрыннан мәлім тілдерін қолдану ережелерінің жаңа жүйесі. Сондықтан да проблемалы оқыту көбінесе мектеп оқушыларының ойлау қабілеттерін дамытады және сенімдерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
Проблемалықоқьпудың макқаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріпқоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үдерісінде меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Проблемалық жағдай деп пайда болған құбылыстар, фактілерді адамныңтүсіндіре алмай қиналушылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан сол киыншылықғап шыгудың жолын қарастырып, іздену іс-әрекетіне көшеді.
Проблемалық жауап кезеңінде оқушының іс-әрекеті ойлаумен, пайымдаумен өз бетінше ізденумен сипагталады.
Проблемалықоқыту тек проблемалы жағдай тудырып қана қоюды емес, сонымен қатар оны дұрыс шеше білу тәсілдерін меңгертуді де қажет етеді. Ол үшін оқытушы оқушының тақырыпта кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тәсілдерін меңгертуге өздігінен ізденудін, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс. Мұның басты жолы - дұрыс ойлай білуге баулу.
Проблемалықоқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріпқоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үдерісінде меңгеру, оқушының таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Проблемалық әдіспен оқытудың мақсаты оқушының сабақ бойы ой еңбегімен шұғылдануын қамтамасыз ету. Оқушыны ізденуге, қорытынды жасауға. өзгеше пікір айта білуге үйретеді.
Проблемалықоқиға оқушының бұрыннан меңгерген білімге сүйеніп, мәселені толық шешу үшін аздаған өзіндік ойды, шығармашылық шешімді, дербес әрекетті қажет ететін проблемалық жағдайға алып келуі керек. Проблема тууға ыңғайлы тақырыпты тандай білу, мүғалімнің ізденімпаздығына, тапқырлық шеберлігіне байланысты. Сол сияқты есептер шығару барысында да балаларға есеп сурет салу арқылы, схема түрінде сызуға, кестелер арқылы шығартута бейімдеу, өздігінен кері есеп құрастыра білуге жаттықтыру керек. Есептің бір-бірінен ұксастығын, айырмашылығын, байланысын тапқызуға болады.
Проблемалық оқытудың негізі ерекшелігі - оқушының білетіні мен білмсйтінінің арасында қайшылықтар пайда болады және проблемалары міндетті шешуге дайын тәсіл болмағандықтан, проблемалық ситуация пайда болады, осыған орай оқушының ізденушілік әрекетімен ынтасы күшейе түседі.
Проблемалық оқыту технологиясы түжырымының ерекшеліктері:
білімді меңгеру ішкі себептер негізінде пайда болған басқарылмайтын үдеріс;
бала дүниені тануда адамзат жүріп өткен жолмен жүреді;
бала материалды сезім арқылы (көріп, тындап) қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді;
оқытуда ғабысқа жетудің шарттары;
оқу-материалында проблема туғызу;
баланың белсенділігі;
Проблемалыоқытудың теориялық мәселелерін М. И. Махмудов, А. М. Матющкин, И. Я. Лернер, Ю. Н. Бабанский және т.б. еңбектерінде зерттеген еді. Проблемалы оқытуға арнап жазылған жұмыстардың саны біршама баршылық. Бірақ соңғы кезде елімізде бұл әдісті оқу үдерісінде қолданудың жағдайы қанағаттанарлықтай болмай отыр. Бұған негізгі себептердің бірі әдебиетте проблемалы оқыту жайында біртұтас оң пікірдің болмауында және оның мән жайын жақсы білетін мұғалімдердің аздығында.
Қазіргі ғылым мен техниқаның шарыктап алға басқан кезеңінде проблемалы оқытуды игеріп, оқу-тәрбие жұмыстарында қолданбаса болмайды. Проблемалы оқыту сабағының дәстүрлі аралас сабаққақарағандабіршама аргыкшылықтары төмендегі кестеде қорсетшген.
1.3 В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдар технологиясы
Қазіргі заманғы жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай, мүдделі жаңа білім беру өте қажет, - деп Елбасы атап көрсеткендей, қазіргі заманғы педагогикалык технологиялық әдіс-тәсілдерді мектеп оміріне енгізу, оны әр пән мұғалімінің тиімді пайдалана білуі бүгінгі таңда білім сапасын арітырудың бірден-бір жолы.
Осындай технологиялардын бірі - Шаталовтың тірек сигналдар технологиялары.
Тірек сигналдары арқьшы оқыту технологиясының негізгі мақсаты:
оқушыларда мүғалімнің қажепі нұсқаулары бойынша
білім, білік, дағды калыптастыру;
жеке мәліметгеріне қарамастан, барлық баланы оқыту; жеделдете оқыту.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясынын приициптері:
үздіксіз кайғалау, міндетті кезеңдік бақылау, ірі блоктар бойынша оқыту, тірек сигналдарын пайдалану;
жекелей әрекет жасау;
ізгіліктік (барлық балалар дарынды);
мәжбүрсіз оқыту;
түзетуге, өсуге, жетістікке жетелеу, жетістігін жариялау, шиелініссіз оқыту;
тәрбие мен оқытуды байланыстыру.
Тірек сигналдары арқылыоқыту технологиясының мазмұндықерекшелігі:
оқу материалы ірілендіріп беріледі;
блоктық түрде беріледі;
оқу материалы тірек үлгі-конспекті түрінде беріледі.
Тірек сигналы - мән-мағынаны (белгі, сөз, үлгі, сурет және т.б.), білдіретін құрамды бейне.
Тірек конспекті - кысқа конспект түрінде берілетін тірек сигнал жүйесі (оқу материалы сигнал, көрнекі сұлба ретінде беріледі).
Жаңашыл ұстазәдістемесінің негізгі әлементтерінің бірі - тірек сигналдары. Бүл - игерілуге тиіс білімнін мазмүны кодталған көрнекі схема. Көрнекілікке негізделген тірек сигналының жаңа сабақты тусінуді және оны есте сақтауды жеңілдететіні белгілі болды.
Әдетте сурет, сызба, схемалар мектепте игерілетін білім сипатына сәйкес әпизодты колданылады.
Шаталовтың көрнекі схемаларды колданудағы жаңалығы - оларға оқу үдерісінде берілетін ерекше рөлінде.
Көрнекілік құралдарды колданудың әр түрлілігі, тірек сигнал- дары мазмұнының абетрактылы және нактылы компоненттерінің үштасуы, онйің маңыздылығы бойынша классификациялануы - ІІІаталов үсынған көрнекі схсмаларының сң маңызды ерскшелігі.
В. Ф. Шаталов (1929 жылы туған) - украин педагогы. В.Ф.Шаталов тәжірибесінің бірінші ерекшелігі - оқу үдерісіндегі оқушылардың іс-әрекетін, танымдық жұмыстарын кезеңдерге бөліп, мұғалімнің қатаң түрде басқаруы. В. Ф. Шаталов мынадай кезеңдерге бөліп көрсетгі.
1-кезеңде тақырыпты жан-жақты түсіндірігі,
2-кезеңде тірек плақаттарын колданып, қысқаша түсіндіріп,
3-кезеңдеоқушыларға тірек сигналдары (тірек плақаттарының кішірейтілген түрі) беріліп, оларды балалар өз альбомдарына желімдеп,
4-кезеңде оқушылар оқулықпсн және тірек сигналдарымен үйде жұмыс істейді,
5-кезеңдесабақүстінде тірек сигналдарын естеріне түсіріп, дәптертеріне жазып алады.
6-кезеңде оқушылар мүғалімге тақырып бойынша ауызша жауаптар береді.
Сонымен теориялык материалмен жұмыс 6 кезеңнен тұрды. Шаталов тәжірибесінің екінші ерекшелігі - бағдарлама нык бір- бірімен байланысты немесе қарама-қарсы тақырыптарын біріктіріп оқыту.
Тірек белгілері арқылыоқыту технологиясының калған ерекшеліктері:
үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бакылау, жоғары деңгейдегі киыншылык, блокпен оқыту, тіректі қолдану;
жеке багдарлы қарым-қатынас, ыкпал;
ізгілендіру, ерікті оқыту;
әроқушының жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жагдай жасау;
оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Қазіргі заман талабына сай. қазірп заманғы педагогикалық технологияларды пайдалану оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін ұйымдастыруда тигізер пайдасы зор. Оқушылардың өзіндік жұмысы - мұғалімнің кажетті нұсқаулары бойынша оқушылардың оқу жұмысының жеке дара және ұжымдықтүрі. Өзіндік тапсырмаларды орындау барысында оқушылардан белсенді ойлау, әр түрлі танымдық тапсырмаларды орындау талап етіледі. Осының нәтнжесінде оқушылар өздігінінен бақылауды үйренеді, оларда тапсырылған істі орындаудагы жауапкершілік сезім, еңбексүйгіштік, табандылық, үйымшылдық, бір-біріне деген жолдастық көмек қалыптасады.
Дидактикалық мақсатына қарай өз бетінше жұмыстарды жаңа материалдарды оқып үйренуге дайындық, жаңа материалды оқып үйрену, бекіту, қадаталап пысықтау және бакылау деп бөлуге болады.
Материалды көрнекі беру негізгі үғымдарды дифференциялап топтауды, оларды талдаудың жалпы тәсілін бөлуді, олармен жұмыс жасауды жеңілдетеді.
В. Ф. Шаталоигың оқытуәдістемесі, негізінен, жеті психологиялық-педагогикалык принциптерден тұрады. Олардың әрқайсысының мазмұның ашайық.
. Теориялық білімді алдын ала ірілендірілген мөлшерде беру, алға жылдач жылжу припципі.
Оқытудың дәстүрлі жүйееінде сабақта оқушылар жаңа материалдың микромөлшерін ғанаоқып, одан соң оны пысықтау және есеп шығару жүргізіледі.
Теорияның өзекті мәселелерінен басқаұсақ сұрактарқарастырылмайды, олар кейінірек не жеке қарастътралады, не кейінгі сабақтарда материалды жетілдіру кезеңінде өтіледі.
Бул жаңа материалды жылдам өтуді, басты мәселеге көңілді көбірек аударуды, себеп-салдар байланысын түсінуді, ягни жаңа материалдың кұрыльгмын тұтастай қабылдауды қамтамасыз етеді.
Блокты немесе бірнеше блоктарды оқытудан соң өзара тексеру сабагы жүргізіледі, мүнда жүмыс қорытындыланады, оқушылар сұрактарға жауап береді және олардың әрқайсысына үлгірім әкранында көрытынды баға койылады. 2 койылмайды.
Бос тор калдырылады және оқушыға өтілген теориялық материалды қайта тапсыруға мүмкіндік беріледі. Одан әрі оқушылар жалпылай есеп шығаруға кіріседі. Жол жөнекей анықғалмаған кейбір ұсақ сұрактар талқыланады.
Тақырып бойынша түзету-жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Теорияны оқытудан үнемделгенуақытоқулықтағы есептсрмен қатар конкурстық есептер шығаруға арналады.
II. Жаңа сабақты түсіндіруде екі рет қайталау және бірнеше рет түрлендіре қайталау негізінде білімді меңгерту принципі.
В. Ф. Шаталов тұжырымы: Оқыту үдерісінде оқушылардың творчествосы тек терең және тиянакты білім негізінде ғана ашыла- ды. Білім, тек білім ғана бірінші орында, ал творчество екінші.
Жаңа сабақды түсіндіру ең кемінде екі рет жүргізіледі. Біріншісі дәстүрлі әңгіме, дәріс, көрнекі кұралдар пайдаланылған әвристикалық әңгімелесу түрінде етеді.
Оның мақсаты - барлығын талдау - түсіну (ұғымдарды, кұру логикасын жәнет.б.), яғни кабылдауды және ойлауды қамтамасыз ету. Екінші түсіндіру кыскалау және жылдамырақ тірек плақат (сигнал) бойынша жүргізледі. Плақатсыз да кодоскоп немесе диаироектор арқылы проекциялап жүргізуге болады.
Сабақка дейін тақғаның арткы бетінде әр түспен кескінделген тірек сигналдары жазылып, кайталап түсіндіру кезеңінде ғана ашып керсстіледі.
Екініпі рет кайталап түсіндіруде шектен тыс ұсақталу, ауытқу болмайды. Қайталау, мұғалімнің айқын мазмұндауы - бұл жүйеде пысықғау кезеңінің орнына жүреді және дәстүрлі оқытудағы жаңа сабақгы меңгеріп үлгермеген оқушының шала түсіндіруінен гөрі әлдеқайда пайдалы болады.
Жаңа теориялык білім бірінші және екінші кайталауда қаншама
ұғымды түсіндірілгенмен, барлық оқушылар оны толық игереді және мазмұндаудың негізгі тұстарын есте қалдыру мүмкіндігі толық іске асырылды деуте болмайды. Онсыз бұл білімді еркіи пайдалану, тәжірибеде кең колдану мүмкін емес.
Оқулық материалындағы білімнің іріленген бөлшектерін игеру, өзара байланысын және жүйесін анықтап бөлу, жазбаша жоне ауызша еске түсіру оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу белсенділігін арттырады.
Шаталовтың әдістемесі жаңа материал мазмүнын түрлендіре, қайталау жолымен есте сақтауды камтамасыз етеді. Бүл үйде тірек сигналды оқулықгың сәйкес бөлімімен байланыстырып оқу, келесі сабақға тірек сигналдарды жазбаша кайталап еске түсіру, оқулык материалын жәнебасқа да білім көзін пайдаланып тірек сигналдарға жан беру, магнитофон арқылы (ақырын) сұрау, мұғалімге жауап беру, өзара тексеру беттері бойынша жауап және т.б. кайталау түрлері және көптеген есеп шығару.
1.4 Нысаналы оқыту технологиясы
Бүгінгі күні еліміздіңбілім беру саласында ірі өзгерістер дүниеге келіп, білім берудің дүниежүзілік жаңа сатысына көтерілу кезеңінде түрлі-түрлі реформалар жасалуда.
Оқыту формасы бұрынғы білім беруді ғана негіз еткен дәстүрлі оқыту формасынан жеке тұлғаны калыптастыру формасындагы сапалы оқыту жүйесіне өзгерді. Оқыту барысы зерттеп үйрену іс- әрекетін басты форма етіп отыр.
Нысаналы оқытуды теориялық жағынан түсіну үшін Блумның Тәлім-тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы мен Игеріп оқу теориясына қысқашатоқтала кеткен жөн.
Тәлім-тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы. Адам өмірінде істелуге тиісті кандай бір жұмыс ол үлкен болмасын. кіші болмасын кандай да бір нысынаға жетуді көздейтіні ақиқат. Дәл сол секілді оқыту жұмысы да белгілі оқыту нысанасына жетуді мақсат ететіні шындык, екінші сөзбен айтқанда, оқыту жұмысы өзі тәрбиелеп отырған оқушының болашакта қандай жетістікке жетуін, қандай адам болу керектігін алдын ала анықтап алуы қажет. Осы тұрғыдан келіп, оқыту нысанасын Блум: таным саласындағы нысана, сана-сезім саласындагы нысана және әрекет шеберлігі (қабілет) саласындагы нысана деп үш салаға бөледі.
Нысаналы оқыту барысы
Байқапкөружәнетолықтау барысы. Байқап көру дегеніміз оқушылардың жаңа білімді үйренуге кажетті даярлық білімін тексеріп көру деген сөз. Толықтау дегеніміз - байқап көру негізінде анықталған кемшіліктерді түрлі формалармен (оқулықты оқыту, өзара пікір алмасу, түсінік беру) толықтыру барысын көрсетеді.
Блумның көзқарасы бойынша, оқушының игерген білімі оның жаңа үйренуіне 50% (пайыздык) ықпал жасайды. Міне, бұл оқушының үйрену нысанасына жету-жетпеуі оның алған біліміне байланысты екенін көрсетеді.
Нысананы көрсетіп түсінік қалыптастыру.Нысаналы оқытудың ең басты ерекшелігі оқыту нысанасын белгілеп, оны оқыту мазмұнының темірқазығынаайналдыру.
Нысанаға жету. Жаңа сабақ өткізу - сынып оқытуының ең өзекті мәселесі. Ол алдын ала жоспарланады да, нысанаға мұғалім мсн оқушы болып ортақ қимыл арқылы қол жеткізеді. Бұған әдетте 19-20 минуттай уақыт кетеді.
Нысаналы оқытуда нысана белгілеу, бағытғау және бағалау сынды барыстар бүкіл оқыту кимылының негізі болады. Сондыктан мүғалім оқыту барысында саналы түрде оқушыларды нысанаға қарай жетектеп, нысана төңірегінде үйренуді үйымдастыру арқылы нысанаға жету үшін белсенді түрде ортақ қимылдауы кажет. Бұл нысаналы оқытудың дәстүрлі оқытудан басты айЫрмашылығы болып табылады.
Нысаналы оқытудың тағы бір ерекшелігі - кері байланыс пен толықтырудың бүкіл оқыту барысында бастан аяқ қайталанып отыруы. Кері байланыс пен толықтыру сәтті жүргізілсе, оқыту барысында жасалған әрбір кадамның нзтижелілігін тексеріп, мұғалім мен оқушының уақытын үнемдеп оқытудың өнімділіі ін арттырады.
Сондьпсған кері байланыс пен толықтыру оқыту барысын меңгеру мсн үздіктендірудің маңызды кұралы болып саналады.
Оқыту нысанасының нақты мазмұнына жету мәселесіне келетін болсақ, оған жаңа сабақ өту барысында әр түрлі оқыту формаларын пайдаланып жетуге болады. Мысалы, түсіну мазмұнында оқушыларға оқуға тиісті мазмұнды көрсету, оқыту, түсіндіру арқылы түсіну нысанасына жетуге болады; есте сақғау мазмұнында оқушыларға лайыкты уақыт бөліп оқытып, одан соң сұрак қойып жауап алу арқылы есте сақтау нысанасына жетуге болады; иіеру мазмұнында оқушы түсінігін қиындық туғызатын мазмұнды мұғалім бір жағынан түсіндіріп, бір жағынан талқылап, жинақтап, көрытындылау формаларымен нысанаға жетуге болады; қолдану, талдау және жинактау нысанасына оқушыларға нақгы сұрақтар кою, жаттығулар мен есептер беру арқылы жетуге болады.
Оқушы өзінің алған биішін мүғалім көрсеткен нысанаға салыстыруарқылы жүйелеп есте сақтайды.
Мұғалім бұл барыста оқушының ұғымды гүсінуіне, қателескен жерін түзеуіне кемектеседі және оқулықтың қай бөлігін тиянақғап оқу керектігін, косымша қандай материал қарау керектігін көрсетеді. Әдетте бұған минуттай уақыт беріледі.
Нысанаға жеткен-жетпегенін тексеру.Оқушылардың нысанаға жеткен-жетпегенін тексеру үшін мұғалім әр түрлі сүрақтар қойып. жауап алу немесе сынақ жүргізуі, егер олқылыктар байкалса, толықтырулар жасауы кажет. Әдетте бұған 5 минуттай уақыт кетеді.
Тапсырма беру. Берілетін тапсырма оқушылардың осы сабақтан алғаш білімін бекітумен бірге. келесі сабаққа тікелей көмегі тиетін, даярлык негізіндегі тапсырмалар болу керек. Бұған әдетте 1-2 минуттай уақыт ажыратылады.
Қорыта келгенде, Нысаналы оқыту технологиясы казіргі заманғы оқыту талабы ортаға койған зерттеп үйрену, селбесіп үйрену және өзін-өзі басқарып үйрену талабына өтежақсы үйлеседі. Бұл оқыту технологиясының дәстүрлі оқытудан басты ерекшелігі де, басты айырмашылығы да осында.
1.5Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы 1998 оқу жылынан бастап мектептің барлық сатысына, барлық пәндерге еніп, оқу үдерісін жандандыруға үлкен үлес косып келеді.
Профессор Ж.Қараевтың деңгейлел-саралап оқыту технологиясы жаңаша өзгерген мақсатпен оқушылардың өздігінен танып, іздену іс-әрекеттерін меңгертуді талап етеді. Бұл технологияда бірінші орындаоқушытұрады және өз бетімен білім алудагы белсенділіі іне аса назар аударылды.
Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгсйлік, косымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады. Оның басты мақсаты -- сынып оқушыларын қабілетті, кабілетсіз деген жіктерге бөлуді болдырмау.
Денгейлеп-саралап оқыту технологиясы:
оқушының өз қабілетіне, болашағына сенуіне;
оқушыны ынтапандыруға;
оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастық қарым-қатынас достығына;
оқушының өз білімін өзі бағалай білуіне;
баға әділдігіне;
білім көрсетудің әділ сайысына мүмкіндік береді.
Деңгейлеп-саралап оқытудың басты сипаты - мақсаіты нәтиже.
Қоғам талабы да - нәтижелі оқушы даярлауда болып отыр.
Деңгейлеп оқыту түрлері. Қараевтің деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы мынандай 4 түрге бөлінген:
1.репродуктивтік деңгей - жалпыға бірдей стандартты білім негізінде тапсырма беріледі. Мұндай тапсырмалар оқушылардың алдыңгы сабақтарда алған білімдеріне жәнеоқушыға байланысты
2.алгоритмдік деңгей - мұнда оқушы мұғалімніңтүсіндіруімен кабылдаған ақпаратты пайдалана отырып орындайды.
3.эвристикалык деңгей - оқушы өзі ізденіп, қосымша әдсбиет- терді колдана отырып жауап береді.
4.шығармашылык деңгей - оқушының таза өзіндік шығарма- шылығын байқатады. Жаңа такырыпты оқушылар шығармашылық ізденіс үстінде өздігінен мсңгереді. Деңгейлепоқыту әроқушының белсенділігін оятады.
Осы тұрғыдан алғанда үлгерімі төмен, баяу оқушы жақсы оқитын оқушыға ілесе алмай жатса не істеуге болады? - деген сұрақ туады. I деңгейден аса алмай жатқан жагдайда калған тапсырмаларды уйде орындауға беру керек. Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының екінші бір жагы - оқушыларды дүниежүзілік білім жүйесінде колданылатын рейтиш - ұпай жинау әдісіне баулу.
Денгейлік тапсырмаларды дурыс орындағаны үшін оқушылар сол денгейді игергені үшін сәйкес ұпай алады: бірінші деңгей үшін - 5 ұпай, екінші деңгей үшін - 15 ұпай, үшінші деңгей үшін - 30 ұиай. Ең жоғары деңгейдегі шығармашылыкты қажет ететін тапсырмалар- ды, әрине, дарынды да, еңбеккөр оқушы орындай алады.
Деңгейлік тапсырмаларды орындау арқылы көбірек ұпай жинап көтеріңкі баға алуға мүмкіндік беріледі және дамьпа оқыту принципі орындалады. Нәгижссінде оқушылардың табиги қабілеттері мен дарынды қасиеттерінің ашылуына жақсы жағдай жасалады.
Сонымен, әр деңгейдегі тапсырмаларды оқушы жанында ілулі түратын жалпы ведомоска және өздеріндегі арнайы деңгейлік жұмыс дәптерлерінің соңындагы ведомосқа шеңбермен белгілеп отырады.
Оқытудағы саралау әдісінің әдістік негіздері
оқушының оқу материалын жеңілден күрделіге қарай жүйелі меңгеруі;
алынған нәтижені олшеуге болағындыгы;
оқу үдерісінің жарыс түрінде ұйымдастырылуы;
бағалаудың жетелеушілік қасиеті;
дамыта оқытудың әдісі.
Деңгейлеп-саралау негізіндегі педагогикалық технология әдістемесі. Деңгейлеп-саратап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгейлік, косымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады. Оның басты мақсаты - білім алушыларды кабілетті, кабілетсіз деген жіктерге бөлуді болдырмау, оқытудың тиімділігін артгыра отырып, сапалы білімге қол жеткізу.
Саралай оқыту әрекеті - білім алуға багытталған әрекет. Ол өз бетінше, әрі мұғалімнің жетекшілігімен жүзеге асады. Біз басшылыкка алып отырған саралай оқытудың жүйелік негізін Б.Ананьев, Л.Выготский, А.Леонтьсв, т.б. ғалымдар жасаған. Ал бастауыш мектеп кезеңіндегі оқу әрекеті В.Давыдов, Л.Занков, т.б. зерттеулерінде қарастырылады. Саралай оқытуды ұйымдастыру арқылы баланың ойы абетрактіден нактығақарай орлсйді, ілімдік ойлауы калыптасады. Оқушы дамуының негізі болып табылатын әрекет, оқу әрекеті әрбір сабақтың өзегі деп түсінуі керек. Саралай оқытуды ұйымдастыру арқылы бала акыл-ой денгейі мсн белсенді әрексті аркасында репродуктивті емес нәтижеге жетеді.
Сабақтың схемасы. Жаңа материалды түсіндіру.
I кезең.Өткенді қайталау.
Әр түрлі киындықтарға байланысты оқушылардың өзіндік жұмысы.
Бірінші топ: тапсырманы түсінуде, талап ететін өзіндік шығармашыл жұмысты орындайды; 2-ші және 3-ші топтардын жұмыстарын бақылайды, қиыншылық туған жағдайда оларға комекке келеді; 2-ші және 3-ші топтар үшін каиталанған материал бойынша көрьгтынды жекс тапсырмалар жасайды.
Екінші тон: өткен сабақта 1-ші топ оқушыларынын дайындаған тірек схемаларының ерсжелерін жасайды, үлгі бойынша жұмыс жасайды: жана материалды меңгеруге кажепі ережелерді қайталай отырып, 3-ші топ оқушыларының үй тапсырмаларын тсксереді.
Үшінші топ: жатталған ережөні тәжірибеде колданады, алдыңгы сабақта 1-ші және 2-ші топ оқушылары жұмыс істеген тірек схемалары бойынша өз бетімен жұмыс істейді, жаңа материалды түсіндіру үшін матсриалды қайталайды.
ІІ кезең. Жаңа білімді тәжірибеде колдану әдісіне байланысты барлықтоіі оқушыларына мұғалімнің материалды фронталды түсіндіруі (барлық топ жұмыс істейді).
ІІІ кезең.Барлық топ оқушыларынын білімді меңгеру сапасын анықтау және меңгерген материалды тәжірибеде қолдана білуі.
Бірішпі топ: білімін кеңейту және тереңдетуде өзіндік жұмысы, оқушылар өздерінің уақыты мен күшін керексіз кайталауға жұмсамау керек.
Екінші және үпіінші топ: тірек схемаларын қолданып, негізгі сұрактар бойынша жаңа материалды екінші рет түсіндіру.
Екінші топ: тірек схсмасы және үлгі бойынша өзіндік жұмысы.
Үшінші топ: жаңа материалды түсіндіруі бойынша түзету:
1) оқулык бойынша теориялық жагдайы; 2) оқу жұмысының дағдыларын меңгеру мақсатында мұғалімнің жетекшілігімен тақырыптык жаттыктыру жаттығулары.
ІV кезең. Өзіндік жұмысты орындаудың нәтижесін тексеру үшінші топтан басталады, сосын екінші бірінші топпен аяқталады. Жаңа тақырыпқа байланысты өзіндік тапсырманы үшінші топ екі рет тыңдайды, бірінші топтың өзіндік жұмысының орындалуын екінші және үшінші топ тыңдайды.
V кезең. Барлық тогща арналған бірдей езіндік жұмыс. Сосын барлықтопка қосьгмша тапсырмалар беріледі (әртүрлі күрделілігіне байланысты).
VІ кезең. Үй тапсырмасы екі түрлі болады: күрделілігі және мазмұны бойынша әр түрлі, күрделілігі бойынша немесе мазмұны бойынша әр түрлі.
Оқушыларды тоігғарға бөлгенде олардың оқуға және жұмысқа деген қабілеті ескеріледі. Оқуға кабілеттілік деп оқушының неғұрлым қыска мерзім ішінде білімнің биік деңгейіне жету қабілетін түсінеміз. Бұл белгі бойынша бастауыш сынып оқушылары оқуға кабілеті жоғары, орташа және гөмен деп үш топка бөлуге болады.
Сыныпта барлық балалардын ойлау кабілеті бірдей емес. Сондыктан сабақ кезінде әрқайсысының деңгейіне қарай жұмыстың түрін таңдап, сол тақырыпты игеру көзделсе, өте пайдалы.
Деңгейлеп оқыту технологиясы тиімді нәтижелі болуы үшін:
а) жеке тұлға ерекшеліктеріне,
б) психологиялык даму ерекшеліктеріне,
в) пән бойынша білімді игеру деңгейіне көңіл белін отырамын.
Сабақ өткізу формаларын және түсіндіру әдістерінің жаңа
тәсілдсрін күндслікті сабақка колдану ксрек. Көбінссе мына жагдайларға көңіл болу қажет:
сабақтың мазмүны,
сабақты откізудегі тәсілдері мен әдістерін тандау,
сабақтың нәтижелілігі.
Оқушылардың білім, білік, дагдыларын жетілдіру үшін, оқытудың қазіргі заманғы педагогикалык технологиясы бойынша, дифференциалды және дербес деңгейлік принңиптерінің талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі сабақ түрлеріне арналған жаңа түрпаттагы оқулыктар мен оқу кұралдары кажет.
Бұлар: әңгімелесуші-оқулыктар және оларға косымша төрт дсңгсйдегі тапсырмалар берілген жұмыс дәптерлері.
Әңгімелесуші-оқулық бойынша оқушылар жаңа такырыпты өз бетімен меңгеріп, анықтама, срежелерін өзі шығарады.
1.6 Тоіітық оқыту технологиясы
В.К.Дьяченконың айтуы бойынша Топтықоқыту тәсілдерінің ұйымдастыру жүйесі аралас болуы мүмкін: Топтық, жұптық, жекеше. Осылардың ішінде Топтық оқытудың маңызы басымдырақ. Топтық технологиялардың сынып-сабақтық ұйымдастыру, дәріс- семинарлық жүйе, дидактикалык ойындар, бриғада-зертханалык әдістер тәрізді формалары бар. Бұл формалар негізгі ұжымдық шарттардың орындалуын жүзеге асырады. Оқушылар ортақ мақсатты түсініп, міндеттерді дұрыс бөліп ала білуге, өзара дұрыс қарым-қатынас және бакылау жасауды үйренеді. Топтық оқытудың психология-педагогикалық иегіздемесі:
- Іс-әрекет принципін жүзеге асыру.
- Оқу мен оқыту мотивациясын калыитастыру.
- Білімді жалны жәнетолық бақылау.
- Оқу ұжымындагы психологиялык жағымды жагдайдың қалыптасуы.
- Оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
- Субъект-субъектік қарым-қатынастың жүзеге асуы.
Топтықсабақтарда мұғалім мен оқушы жәнеоқушылар
арасында өзара қарым-қатынастың болуы Топтық оқытудын маңыздылығын көрсетеді. Топтық оқыту кезінде балалар тыңдай білуге, жолдастарының пікірімен санасуға, жанжал, тартыстарды шеше білуге, ортақ мақсатка жету үшін бірігіп әрекет ету арқьшы оміргс кажетті дагдыларды калыптастырады, оқу үлгерімі артады, өзін-өзі кұрмсттеу сезімін тәрбислейді, сыныптагы достық ұлғаяды, мсктепке деген қарым-қатынасы өзгере бастайды, өзара комекіін құндылығын мойындайды.
Тонтық оқытудың торт типі белііленген:
Жұптықоқыту.
Бірге отырған топтар.
Шағын командалар.
- Бүкіл сынып үшін тапсырмалар.
В. К. Дьяченконың айтуы бойынша, оқыту дегеніміз оқушылар
мен мұғалімдер арасындагы қарым-қатынас. Қарым-қатынас түрі оқытудың ұйымдастырушылық формасын айқындайды. Қарым- қатынас түрін жұптық, топтық, ауыспалы жұптық, жазбаша қарым-қатынас түрі кұрайды. Ал оқытудың ұйымдастыру формасына жұптық (біреуі екіншісін оқытады), топтық (біреуі бір мезгілде бірнеше адамды оқьгғады), ұжымдық (әрқайсысы әрқайсысын оқытады) және жекеше формалары жатады. Оқытудың ұжымдық түрі әр оқушы әрқайсысын оқыткан жагдайда дұрыс деп саналады. В. К. Дьяченко ұжымдық оқыту тәсілі мсн топтық оқыту тәсілдерінің ерекшсліктсрін төмендсгі кесте арқылы көрсетеді.
Топтықжәне ұжымдық оқытуды салыстыру
Топтық оқыту тәсілі
Ұжымдықоқыту тәсілі
Ұйымдастырушылық:
Нактылық
Нактылык жоқ
Бір бала сөйлейді
Барлығы сөйлейді
Оқушылар қарым-қатынасы шектеулі
Оқушылар бір-бірімен
қарым- қатынас жасайды
Үнсіздік, тыныштық
Жұмыс барысындагы шу
Тұракты жұмыс орны
Жұмыс орны ауысып отырады
Дидактикалық:
Кәсіби педагог оқытады
Оқушылар оқытады
Барлық материал бірден барлығына беріледі
Қарқын және материал әртүрлі
Өз бетінше жұмыстың аз болуы
Толық өз бетінше жұмыс
Ынтымақтастык жоқ
Ынтымақтастык - оқыту негізі
Меңгеруі және колдануы шашыраңқы
Максималды жақындатылған
Дамытушылық:
Оқушы - объект
Оқушы - субъектжәне объект
Балалардың қабілеттерінің теңестірілуі
Жеке ерекшеліктеріне байланысты
Оқытудың жүйелілігі
Аяқ астынан болуы
Ел алдына шығып сөйлеуге үйренбейді
Ел алдына шығып сөйлеуге, талдауға, дәлелдеуге үйренеді.
Түсіндіре апмайды
Педагогикалық
кабілеттерін дамытады.
Тәрбиелік:
Әрқайсысы өзі үшін жұмыс істейді.
Өзі және басқалар үшін де жұмыс істейді.
Ұжымдықемесқарым-қатынас
Ұжымдық қарым-қатынас
Топтықоқыту кезінде ережелерді анықтап, оларды үйрету керек. Ол үшіноқушыларға дайын ережелерді беру немесе өз беттерінше ережелерді ойлаи шығаруды ұсынған жөн. Бұл ережелерді толық талдау керек. Бес ережеден артык болмауы керек. Не істеу керектігі нақты түрде жазылғаны дұрыс. Ереже көрнекті жерге жазылуы керек. Белгіленген ережелерді ойынға қатысушылардың барлыгы қатаң орындауы тиіс. Шамамен темендегідей ережелерді ұсынуға болады:
жылдам және шуылдамай бірнеше топ құрыңдар;
қажетті материалдарды дайындандар;
акырын сөйлеңдср;
жолдастарыңның айтканын мұкият тыңдаңдар;
өз тапсырмаларынды көңіл койып орындаңдар.
Балалар алдарына койған накты міндсттерден басқа сабақтың мақсатын да білуі керек. Балаларға кобірек тапсырма беру олардын жұмыстагы қарқынын өзгертуге көмектеседі. Тапсырманы болген кезде әроқушыға онын орындалу уақытын көрсету қажет. Жұмыс соңында міндетті түрде балалардың жұмыстарын талдау қажет. Жоғаргы жетістіктерге жету үшін ережелерді оқып, топта жүмыс істеу дагдысын калыптастырып, жауапкершілікке үйреніп, топтық оқыту мен таисырмалардын өзара сәйкестігіне назар аудару қажет.
1.7 ДАМЫТА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
Даму, дамыта оқыту үгымдары
Даму дегеніміз - материалдык және идсялық объектілердің қайтымсыч, жаңа сапаның пайда болуына алып келетін заңды өзгерісі. Егер жаңа сапа кағщай да бір қатынасында ескіден өзса, онда дамудың прогрестік, ал егер ескіге жол берсек, регрестік түрі келетінде тұрады, - деп тұжырымдайды 3. Қариев.
Оқу - адамның психикалык дамуының формасы, әлементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады.
Даму ұғымы сөздікте ... мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалык өзгерістерге айналуы, - деп түсіндіріледі. Даму ұғымының психологиялык анықтамасы - жаңарту үдерісі, жаңаның өмірге келіп, ескінің жоғалуы деген мағынаны береді. Барлық табиғат кұбылыстары сиякты бала психикасы да үнемі диалектикалык жолмен дамып, өзгеріп, бір деңгейден екііғаіі деңгейге өтіп отырады.
И. Я. Лернер даму деген ұғымды педагогикалық заңдылыктарға негіздей отырып, адамның әртүрлі қиындықтардағы мәселелерді шеше білуге дайындығы деп түсіндіреді. Мүндай анықтама интеллектуалдық іс-әрекетті жоғары орынға шығарады. Мәселеқаншалықты күрделі болса, оны шешуге жұмсалатын акыл- ой қызметі де соншалықты кең, аумақты, демек даму деңгейі де жоғары болады.
Л. В. Занков акыл-ой кызмстінің томендегідей көрсеткіштсрі дамуды іске асырады деп есептейді. Олар байкампаздык, өз ойын еркін жсткізе білу, практикалык іс-әрекеттер атқара білу. В. В. Давыдов акыл-ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысын есептсйді. Тұтас алғанда барлық авторлардың даму туралы ойлары оқыту барысында баланын
психикасының жаңа сапалық деңгейге көтерілуі дегенге келіп саяды және оның басты шарты ретінде әрекет алынады.
Ал бүгінгі мектеп оқушысы мұғалімнін баяндауын мұқият тыңдап, түсінуге тырысып немесе оқулыктан мәліметті өз бетінше оқып-танып, әр түрлі зерттелетін объектілер мен құбылыстарды бақылап және дайын ережелерді, нұсқауларды басшылыкқа ала отырып, әр түрлі іс-әрекет жасайды. Мұндай оқу танымдық әрекет репродуктивтік іс-әрекет деп аталады. Бұл іс-әрекет алдын ала дайындалған белгілі ережемен, алгоритм колдану арқылы іске асады.
Дамыта оқыту мақсаттары, міндеттері
Дамыта оқытумақсаттары төмендегідей:
оқушы субъекті, яғни ол өзін-өзі дамыта алады, жетілдіреді, тәрбиелей алады;
баланың қабілетін, дарынын дамытуға ыкпал жасайды (іскерлігі, машығын дамыту емес);
Білім дайын күйінде ұсынылмайды, бала-тындаушы, мұғалім - ақпарат беруші емес керісінше, бала - зерттеуші, ізденуші, жаңалык жаратушы. Олардың дағды, іскерлігі белгілі бір мәселе, жағдаятты шешу арқылы қалыптасады. Демек, мұғалім -- оқушы іс-әрекетін ұйымдастырушы, бағыт беруші ғана.
Дамыта оқытудағы басты іс-әрекет-диалог, пікірлесу, пікірталас.
Дамыта оқытудағымұғалім кызметі - диалогты ұйымдастырушы, бағыт беруші балалардың іс-әрекеті, ынтымактастығын бір бағытқа, бір мақсатқа бағыттаушы.
Білім деңғейін шығармашылық деңгейге көтеруде шығармашылык тапсырмалардың орны ерекше.
Дамыта оқыту идеясы бойынша оқушыға оқу мақсаттарын коюда, шешуде ешкандай дайын үлгі берілмейді. Мақсагты шсшу іштей талқылау, сосын жинактау арқылы жүзеге асады. Мұғалім -- сабақ үдерісін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әрқім оның дұрыстығын өзінше дәлслдей білуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойын білдіріп, пікір айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен, әр бала жасаған еңбегінің нәтижесін бөлісіп, дәлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін корытындылауға үйренеді.
Осындай негізде құрылған іс-әрекетгер бір-бірімен тыгыз байланысты: Қажеттілікті анықтау, оның мотивін шығару, мақсат қою, мақсатка жету жолдарын ашу, мақсатка жету үдерісі (әрекет, операциялар), нәгижесін шығару.
Бугінгі кезде жоғарыда жазылған барлық ситтаттаушы касиеттерін игерген мектеп саны жокка жуык. Бірак, бұл мақсатқа ынталанған мектептер бар (В. А. Қарковский, Е. А. Ямбург, А. Н. Тубельский, т.б. мектептері).
Сонымен жалпылап айтқанда, оқушы тұлғасының дамуына ықпал жасайтын сабақтар үлгісінің бәріне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz