Исламияттың Қазақстандық халықтық тәлім - тәрбие үрдісіне ықпалы мен қалыптасу

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: «Исламияттың Қазақстандық халықтық тәлім-тәрбие үрдісіне ықпалы мен қалыптасуы»

Жетекшісі:

Орындаған:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І бөлім. Ислам дінінің өркенитеттілігінің адам тәрбиесіне

ықпалы . . . 8

1. 1 Ислам дінінің тәлім-тәрбиеге ықпалы . . . 8

1. 2 Исламият тәрбиесінің мүмкіндіктері . . . 21

ІІ бөлім. Исламияттың қазақстандық халықтық тәлім-тәрбиелік

үрдісіне ықпалы мен қалыптасуы . . . 34

2. 1 Исламияттың Қазақстанға таралуы және оның тәлім-тәрбиеге

тигізген әсері . . . 34

2. 2 Исламияттың халықтық тәлім-тәрбие үрдісінде қалыптасуын

көрсететін көріністер . . . 47

Қорытынды . . . 59

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 60

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазақ халқы қазақ аталғалы бері қаншама заман мен ғасыр өтті. Осы уақыт ішінде қазақ халқы бірнеше жоғары тылсым күш пен дінге бағынудың тағдырын бастан кешірді. Ата-баба дәстүрін оқып-үйренуде қазан төңкерісінен кейінгі жүріп өткен үрдіс біршама дәстүрлі топырағынан айырды. Енді соған көз жүгіртіп өтейік және ол біздің болашақтағы жұмыс істеу бағытымыздың белгіленуіне мүмкіндік береді.

Бұлар алдымен қазақтарды Бұхара мен Қазан татарларының рухани ықпалынан аулақ ұстау саясатын қолға алуды жөн көрді. Мұны облыстық әкімдер яғни генерал-губернаторлар терең сезініп, нақтылы әрекетке қызу кірісіп жатты. Бұл кезде Ресей бодандығына түскен қазақтар төрт облысқа Орал, Торғай, Семей, Ақмола облыстарына бөлінді. Осы облыстың әскери генерал-губернаторлары, әсіресе, миссионерлік саясатты шебер жүргізіп отырды. "Водворение" саясатында да (қазақ арасына орыстарды молырақ араластырып орналастыру саясаты, әсіресе, кеңестік дәуірде тың игеру сылтауымен бүркемеленіп жүргізілді) айтарлықтай істер тындырды. Осы әрекеттің бір көрінісі Ақмола әскери генерал губернаторының Батыс Сібір генерал губернаторына 1877 жылы желтоқсанда жазған хатында: "Ал, қырғыздарды орыстандыру үшін олар үйренген татар жазуын орыс жазуымен ауыстыру керек. Бұл оңай жұмыс емес . . . олардың тіліне орыс әріптері енгізілгеннен кейін олардың бәрі сауа тсыз болып қалады . . .

Сондықтан татар әліпбиін орыс әліпбиіне ауыстыруды біртіндеп, көптеген жылдар бойы жүргізу керек" (Түркістан, 13. 11. 2003) делінген. Осы үзіндінің өзінде-ақ миссионерлік саясаттың өзекті желілері айқын көрініс тапқаны Отаршыл үкімет халықты тарихи жадынан адастырып, ділі, діні, тілінен айырса, рухани құлдыққа түсіп, жаныштауға, билеуге оңай көндігетінін жақсы білген. Білген де осы салаға бар күш қуатын жұмылдыруға ұмтылған.

Әрине, патша отаршылдарының бұл ұлы арманы кезінде жүзеге аспаса да, Кеңес үкіметі билікті қолына алысымен-ақ асығыс түрде іске аса бастағанын, бірақ халықтар достығы ұранымен бүркемеленіп жүзеге асырылғанын көрдік. Ресей патшалығы мен Кеңес үкіметінің миссионерлік жасырын саясатының астарын, оның халқымызға тигізер зардабын Алаш қайраткерлері жақсы білген. Ерте сезінген соң өз қарсылықтарын әр қилы жолдармен біддірді де. Сол үшін де қазақ элитасын жойып, олардың рухани мұрасын танып білуге де тиым салынды. Осы әрекеттер салдарынан қазақ елінің халықтық тарихи санасы, ұлттық ой танымы рухани нәрінен айрылып түрік халықтары саналы түрде түгелдей мәңгүрттендірілді.

Халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық дүние танымының, салт-санасы мен әдет-ғұрпының ұзақ жылдар бойы сапырылысқа түсуінің үш кезеңі бастан өтті. Біріншісі, 1731-1917 жылдар арасындағы патшалы Ресей, екіншісі, 1917-1991 жылдардағы Кеңестік тоталитарлық билік кезеңі, үшіншісі, 1991 жылы тәуелсіздік заманынан бергі уақыт. Алғашқы екі кезеңде қазақ елінің ой санасында отаршылдық пиғылдан туындаған құлдық психологияның құлдық таңбасы да дендеп ендірілді. Сондықтан да қазіргі күнде діни танымдағы болып жатқан өзгерістердің тамырын жоғарыда аталып өткен ой санадағы сыпырылыстардан іздөстіру бізді шындықтан адастырмаса керек.

Бодандыққа түскен халықтардың бәрі де атеистік идеологияның қысымынан шығысымен-ақ өзінің тегін, рухани тамырын іздестіре бастауға мүмкіндік туды. Дегенмен халықтардың рухани әлемінде уақытша болса да, бос кеңістік (вокуем) пайда болды. Әр халық тұрмыстың ауыр қарбаласына түсіп алысып жүргенде, әрине, рухани әлеміміздегі пайда болған бос кеңістік бір қалыпта тұра беруі мүмкін емес еді. Бұл кеңістікті өткен замандағы исламият әлеміндегі рухани қазына көздерімен толтырып нәрлендіруге шама шарқымыз жетпей жатты. Қысқа жіптің күрмеуге келмейтіні сияқты атеистік танымнан құтыла алмай, ата-баба ұстанған ислам дініне бірден төселіп кете алмай жатқанда, сырттан миссионерлік мақсатты көздегө жат діндер өкілдері бір қолына мол қаражатын ұстанып, бір қолына мейлінше жетілдірілген насихат құралдарын ұстанып, ешкім шақырмаса да жерімізге ағылып келе бастады. Олар өздерінің алысты көздеген миссионерлік идеологиялық мақсатын, өз дорбаларына жем салушы қожаларының мүддесін қысыл таяң тұста жүзеге асырып қалудың қызу әрекетіне кірісті. Дінтуралы асығыс қабылданған заңымыз бұл тұста әлсіздігін көрсетіп сыр бере бастады.

Әлі толық қалыптаспаған мемлекеттік заңдарымыздың осал тұстарын дер кезінде ұрымталдықпен пайдаланған қырықтан астам діни жат ағымдар қазірдің езінде Әділет министрлігіне тіркеліп, әрекетін заңдастырып қойды. Сөйтіп мәңгүрттік санадан шыға алмай жанталасып жатқан жарты миллиондай Қазақстан азаматтарын өз діндеріне шоқындырып, үйіріне қосып та алды. Ол азаматтардың отбасындағы әке - шеше, бала - шаға, ағайын-туыстарына тікелей әсері барлығын еске алғанда, болашақта орасан зор идеологиялық күшке айналары кімді болса да ойландырмай тұра алмайды.

Қазақ даласында ислам діні ресми түрде Қараханидтер династиясы кезінде X ғасыр ортасында ресми түрде қабылданса да, тәңірлік дін мен ислам дінін қатар ұстанып келгені төңкеріске дейін қос дінді халық болғаны жөнінде Шоқан мен Абайдың пікірі салмақты мәнге ие. Ислам дінінің қазақ даласында жалпы Тұран өлкесіне қандай жолдармен енгені Наршаһидің "Бұхара тарихы" мен "Насафнама" қолжазбаларында тамаша баяндалған. Қазақ елі ислам дінін қабылдап, мұсылмандық қалпымен, Ресей мен Қытай империясының отаршылдық саясатына тұтылып, бодандық қамытын мойнына ілді. Ресей империясы қазақ жерін толық жаулап алғанша яғни уақытша шегініп, саяси маневр жасау арқылы ислам дінінің "қамқоршысы" болып көрінуге ұмтылғаны тарихтан мағлұм.

Ресей империясы қашан Қытай елімен екі арадағы шекарасын бекітіп алысымен-ақ қазақтарды шоқындыру арқылы орыстандыру саясатын әуелі құпия түрде, келе-келе ашық түрде жүргізе бастады. Батыс Қазақстан мен Орталық Қазақстан жерінде орыстармен шекаралас отырған аймақтарда қазақтардың шоқынды ауылдары пайда бола бастағаны да рас. Миссионерлік саясат, алдымен, түрік халықтары ғасырлар бойы қолданып келген араб жазу таңбасын орыс жазу таңбасына ауыстыру әрекетіне аса сақтықпен кірісті. Бірақ отаршыл үкімет бұл арманына жете алмай кетті . . . Патша отаршылдарының бұл арманын кеңес үкіметі 1940 жылы тез арада жүзеге асырғаны жұртшылыққа мәлім. Кеңес үкіметі бірден атеистік саясатты ұстанып, исламға ұйыған түрік халықтарын өз дінінен қол үздіруге бар күшін салып бақты. "Құдайсыздар" ұйымын ашып, халықты ислам дінінен күштеп қол үздіре бастады. Соңынан барлық оқу орындарында "Атеизм" арнайы пән ретінде бағдарлама негізінде оқытылып, бүкіл мектеп пен арнаулы орта оқу орындары мен жоғары оқу орындарында оқытылатын оқу құралдары негізінен атеистік бағытты ұстанды. Жас ұрпақты атеистік рухта тәрбиелеп, исламдық дүниетаным шеңберінен шығарып жіберді. Бірақ қазақ аулындағы қарапайым қазақтар бәрібір өз діндеріне деген сенімінен қол үзбеді. Отбасылық ата жоралғысы сақталып қалды. Оның белгісі халқымыз тәуелсіздік туын жоғары көтерісімен-ақ, өзі жоғалта жаздаған ислам дініне қайтадан бет бұрып, исламдық әдет ғұрыптарына оралып, мешіттер салып, исламның бес парызын орындауға, көбінесе, ауыл қазақтары жұмыла кірісіп кетті. Бұны дінитаным жолындағы зор өзгерістердің ислам дініне деген құштарлықтың бірден бір айғағы десек болғандай.

Қазақстан Республикасының қабылданған Ата заңында ар, ұждан бостандығы заң жүзінде бекітілді. Республика азаматы нәсіліне, ұлтына қарамай әр кім қандай дінді ұстанса да өз еркінде делінді. Бірақ баспасөз беттерінде айтылып келе жатқан қоғамдық пікірдің сарынына құлақ түрсек, республика тұрғындары бұрыннан ұстанып келе жатқан дәстүрлі ислам мен православия діндеріне кең жол ашып, басқа сырттан енген қырықтан астам діни бағыттағы конфессиялардың тікелей жүргізіп отырған миссионерлік қысастық әрекетіне заңды жолмен тиым салу талап етілуде. Әсіресе, пәрменді миссионерлік жолдағы қызу жүргізіліп келе жатқан зиянды үгіті мен жастарды уландыратын жат діни нанымдағы насихатын шектен асырмауды қажетсінуде.

Кеңес үкіметі кезінде қалыптасқан дінсіздік адамның рухани құлдырауына әкеліп соққаны белгілі. Қазақ халқы өзінің дәстүрлі тәлім-тәрбие қорынан айрылды. Осы олқылықтарды орнын толтыруда дипломдық тақырыбымды «Исламияттың Қазақстандық халықтық тәлім-тәрбие үрдісіне ықпалы мен қалыптасуы» деп алуыма негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: Ислам дінінің қазақ халқының тәлім-тәрбиесіне ықпалын анықтау.

Зерттеудің объектісі: Ислам дінінің қазақ халқының халықтық тәлім-тәрбиесінің қалыптасуындағы орнын белгілеу.

Зерттеудің пәні: Исламияттың қазақстандық халықтық тәлім-тәрбие үрдісіне ықпалы мен қалыпатасуын анықтау процесі.

Зерттеудің міндеттері:

- Ислам дінінің тәлім-тәрбиеге ықпалын айқындау;

- Исламият тәрбиесінің мүмкіндіктерін белгілеу;

- Исламияттың Қазақстанға таралуы және оның тәлім-тәрбиеге тигізген әсерін анықтау;

- Исламияттың халықтық тәлім-тәрбие үрдісінде қалыптасуын көрсететін көріністерді нақтылау.

Дипломның құрылымы: кіріспеден, 2 бөлімнен және әр бөлім 2 бөлімшеден, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден тұрады.

І бөлім. Ислам дінінің өркенитеттілігінің адам тәрбиесіне ықпалы

1. 1 Ислам дінінің тәлім-тәрбиеге ықпалы.

Дін дегеніміз күллі адамзатқа тән құндылық. Ол рухани байлық, ізгіліктің жолы, татулықтың жолы, бақыттың кілті. Ол бір ұлтқа ғана арналмайды. Жаратушы пенделерін ұлтқа, нәсілге бөліп қарамайды, түр - түсіне қарай бағаламайды. Аллаһ Тағала барлық адамзатқа хақ жолды көрсету үшін осы дүниеде һәм ахыретте бақытты болу үшін Ислам дінін жіберген. (№3, 27 бет) .

Хақ дін күллі адамзатқа жіберілген және қияметке дейін негізгші қағидалары иманның шарттары ғибадат формалары өзгермейтін дін.

Исламның қайнар көзі , бұлағы Алла Тағаланың ең соңғы кітабы, жолдары қсиетті Құран Кәрім. Оның бірінші аятынан ең соңғы аятына дейін не жазылса, соның бәрі ислам.

Исламның бұйрықтары, иманның талаптары, ибадаттар, ғылымның қағидалары - барлығы да адам баласына қажетті мөлшерде және түсінікті тілмен егжей - тегжейлі түсіндірілген. (№3. 227-228 бет) .

Ислам сөзі. Ислам сөзінің түбірі арабшадағы «Сәлиме», «Сиям» етістігі. Бұлар және түбірден жасалған «Саям», «Сәлам», «Эслеме» сөздері сөздікте бейбітшілік, тыныштық, амандық, татулық, келісім, мойынсұну, тәсілім болу, берілу, сәлеметтілік, сенімділік дегенді білдіреді. Қысқаша айтқанда «Сәлиме» етістігі бейбітшілікті қалай бір биік күшке, билікке бағынып, оны құрметтеп, қабылдай отырып, оған бас ибді тыныштық һәм амандыққа берілуді және осы мәртебені жалғастыру үшін қажетті істерді жүзеге асыруды білдіреді. (№3. 19 бет) .

Ислам сөзі сенім мен ұжданды да қамти отырып, бұларға қоса бейбітшілік пен татулықты, түсінумен тепе - теңдікті, әсілі тұтастай өмір сүру салтын білдіреді. (№3. 19 бет) .

Құран Кәрімде «дар әс-сәлам» жанат, яғни «тыныштық өлкесі» Құран Кәрім 10 сүресі 25 аятында.

Құран Кәрімдегі А. Т. есімдерінің бірі - «Ал - Сәләм» яғни әр түрлі кемшіліктерден ада, толық бейбітшілікті ұсынушы пәни өзіне өзі мойнұсылатын дегенді білдіреді. (№3. 19 бет) .

Аллаһ Тағала тарапынан «Ислам» деп аталатын бұл дін пайғамбарлар арқылы түрлі ғасырларда түрлі қауымдарға баян етілген.

Құранның білдіруінше Аллаһ Тағаланың алдындағы бірегей хақ дін Ислам ғана (3/19 аяты) және бұл дінге сенушілерге «Муслим» (мұсылман - бағынған - М. Б. ) естелік. Жаратушының өзі берген (22/78) . (№3. 19 бет) .

Адамдар туғаннан таза, күнәсіз һәм мұсылман (Аллаһтың заңдарына берілген - М. Б) болып туады. Ол, алған тәрбиесі мен өскен ортасына байланысты я басқа дін бойынша қалыптасады, яки жақсы адамдар істейді, немесе күнәкәрліққа барып, адасады.

Күнә істеу. Фәни адамның жаратылысында бар нәрсе. Бұл емтихан үшін жаратылудың хиқметі һәм кей жағдайларда адамдардың иманын күшейтетін нәрсе. Өйткені, иманды адам жасаған қателігіне өкініп, Аллаһтан ғафу сұрайды. Сондықтан, күнә - мүмкін үшін бір ескерту және сананы оятатын бір құрал тәрізді. (№3, 24 бет) .

Ислам құқығында 3 түрлі хақы (ақы, хақ) бар:

1) Аллаһ хақысы (құдайдың ақысы, хақұқұллаһ) : адамдардың құлшылық міндеттері, Аллаһ Тағаланың үкімдері, бұйрықтары мен шектеулері.

2) Адам хақысы: адамдардың құқықтарын қорғайтын хақылардың барлығы;

3) Аллаһ және адам хақысы: адам мүддесіне Аллаһ тарапынан белгіленген құқықтар бұзылғанда бұл һәм адам хақысына хақ адам хақысына һәм құдай хақысына қарсы келгендік болады. Мәселен, әр адамның діни сенім, жеке меншік, өмір сүру ұрпақ жалғастыру құқықтары бар. Осы құқықтар топталған жағдайда, тиесілі адамның хақысына қол сұғылады және аталмыш құқытрады орнатқан Аллаһ Тағаланың әміріне қарсы келгендік болады. Сөйтіп, екі жақты құқық бұзушылық орнайды. (№3. 24 бет) .

Діни жолдар:

1) Құдайы бұлақтан

2) Адам бұлақтан болады. (№5, 15 бет) .

Құдай бұлақ дегеніміз - Адамнан бастап, нәбилер (Пайғамбарлар) арқылы күллі адамзатқа мәлім етілген хақ жол.

Адами бұлақ дегеніміз - адамдарға аспан денелеріне жыртқыш аңдарға, теңіз, тауға т. б. табыну.

Исламдағы «дін» ұғымының мағынасын анықтап көрейік. Араб тілінде дін сөзі «дәйн» түбірінен шыққан, үстемдік, егемендік, бас ию, қарыздану, тапсырылу, біреудің бұйрықтарын орындау, оның билігін мойындау, заң, жол, әдет, жауапқа, тарту, жаза беру, сыйлыққа бөлеу, үкім, мүлік, дағды сияқты мағыналарды білдіреді.

Осы түбірден жасалған «Мәдин» - құл; «Мәдине» - қала; «Тәмәддүн» - дінді; яки қалалық «Тәдаййұн» - қарыздану; «Дийанат» - дн және милләт, «Мутадәййин» - діндар һәм мойынсұнғыш дегенді білдіреді.

Дін дегеніміз - аса биік иесіне мойынсұнып, оған бағыну және бұйрықтарын орындау дегенді білдіреді. Діннің тек Аллаһ тағалаға тән болуының себебі - билік иесі жаратушының бірегей үкім қоюшы және құлшылық етуге лайықты бірегей тәңір болуына байланысты.

Осы түбірден жасалған және Аллаһ Тағаланың есімдерінің бірі болып табылатын «Әл-Дәййан» абсалютті құдірет иесі, әр істің бодауын беретін, хиқмет пен басқаратын егемен күш иесі дегенді білдіреді. (№3, 20 бет) .

Жалпы ислам өркениетін байқап көрелік. Ғасырлар бойы ата-бабаларымыз ислам дінін ұстанып келеді. Тарихымызға көз салсақ, кезінде теңдесі жоқ, мәдениеті мен ғылымы дамыған өркениетті мұсылман мемлекеттер өмір сүрген. Сол мәдениеттің мирасшылары болған халқымыз өз дінін, тілін, тарихы мен мәдениетін жоғары бағалай білгені жөн.

Мәдениеттің қалыптасуында дін ең мағызды фактор. Өйткені дінсіз, сенімсіз бір қоғамның өшпес және үлгілі бір мәдениет құруы мүмкін емес. Өз заманында кең байтақ жерді қол астында алып, мемлекеттер құрған қаншама қауымдар өткен. Алайда салтанаттары ұзақ сүрмеді. Арттарында тағылық пен үрей ізін қалдырып, тарих сахнасынан өшіп кете барды.

Мәдениет шын мәніңдегі өркениет жөнінде ең алдымен ислам мәдениеті туралы айтқымыз келеді. Адамзат тарихында ислам мәдениетінің орны ерекше. Өйткені ислам мәдениеті бүкіл әлемді жаратқан Ұлы Аллаһтың барлығы мен бірлігіне және ақырет күніне деген шынайы сеніммен сусындаған. Мұндай сенімге ие болған адам да, мұндай сенім орын алған қоғам да тек дүние өмірін ғана ойламай, одан да маңызды мәңгі болған ақырет өміріне қамданып, бақытқа жетуге тырысып бағады. Өз нәпсісінің қалауы мен бас пайдасына қарай емес, дінінің әмірі мен тиымдарына сай әрекет етеді. Ұлы құдірет иесі Аллаһ алдындағы бұл мойынсұну ел арасында ұрыс-жанжалға жол бермейді, бірлікке шақырады, өзара жәрдемдесуге бір-бірінің құқығына құрметпен қарауға, адамдар мен қарым-қатынаста кішіпейілдік пен ұстамдылық көрсетуге, бір-біріне сүйіспеншілік пен қарауға бастайды. Өйткені ортада адам бар. Дініміз адамға үлкен мән бере отырып, оның өз айналасындағы жанда-жансыз барлық жаратылысқа қамқорлықпен, жанашырлықпен қарауын, олардан заңды жолдармен және дін рұқсат еткен мөлшерде пайдалануын әмір етеді. Осылайша тек адамдар арасында ғана емес, барлық тұрмыс-тіршілік арасында тамаша бір үйлесілімділік пен үндестік негізінде қиямет таңына дейін жалғасатын, адамзат үлгі алатын, айналып соңында тұрақтайтын ислам мәдениеті мен өркениеті болып табылады. Кең өлкелерге жайылған басқа мәдениеттерден қалған мұра және ислам әкелген серпіліс негізінде мұсылмандар Испаниядан Орта Азия, Үндістанның солтүстігіне дейінгі алқапта ғылым мен техниканы дамытқандығы белгілі. Жалпы алғанда 500-1500 жылдар аралығында өнер мен тапқырлықта ислам әлемі батыстан өте ілгеріде еді.

Мұсылмандар тек ғылым мен техника саласында ғана емес, сонымен қатар рухани, құқықтық, саяси алаңдарда да ең идеял бір өрнек болған. Тарихи қайнар көздердегі деректер мұның дәлелі. Бұлардан бірі дүниедегі ең үздік алғашқы конституция, пайғамбарымыздың Мадина конституциясы еді. Қоғамдық қызметтерде мұсылмандар ең озық үлгілер көрсеткен. Уақыфтар, медреселер, мұқтаждар үшін тегін асханалар құрған. Адамгершілікпен кеңпейілдікте бүкіл әлемге өрнек болған. Ішінде қайыршы табылмайтын бір қоғам дәрежесіне жеткен. Мешіт қабырғаларында ойылып жасалған арнайы орындарға келген кісілер садақа, қайырларын қалдырып, ол жиылған ақшадан мұқтаж пақыр кісілер қажетінше алып пайдаланатын болған. Осылайша қоғамда топтар арасында реніш болмайтын. Жүзжылдар бойы ауыр қылмыс жасағандар саны саусақпен санарлықтай аз болған. Мұндай жоғары адамгершілік пен парасаттылық билеген бір қоғам тек исламның бүкіл әлемдік құндылықтарын берік ұстаумен жүзеге асқанды. Тарихшылар орта ғасырды Еуропаның қараңғылық шағы деп сипаттап, ал ислам мәдениеті үшін алтын шақ деп атайды. Ол кездері ғалымдар мен шәкірттері елден-елге, бір білім орталығынан екіншісіне ілім жолында сапар шекті. Әл Хорезми, Әл Фараби, Ибн Сина, Бируни, Қожа Ахмет Иасауи, Имам Ғазали сияқты әлемге танымал ғұламалар айналасына білім нұрын шашты. Ислам ғұламаларының қазіргі ғылым мен мәдениетімізге қалдырған жемістерінің негізінде ислам дінінің білім мен ғалымдарға берген маңызы жатыр. Әлі оқылатын бір кітап жоқ дәуірде, оқу-жазу білмейтін бір пайғамбарға Аллаһ тарапынан түскен ең алғашқы әмірдің: "Оқы!" - деген әмір болуы баса назар аударарлық жайт. Дініміз білім іздеуді әрбір мұсылман ер-әйелге бірдей жүктеген, ғылымға үлкен маңыз берген, әсіресе, екі дүниенің бақыт кілті болған дін ілімін үйренуді міндеттеген.

Ислам мәдениетін құрайтын басты негіздерді қорытындылайтын болсақ, Құран: "Адам мен жаратушы", "Адам мен қоғам" арасындағы қатынастарды реттейтін жалпы ережелерді көрсетеді және олардың орындалуын талап етеді. Сондықтан ислам ғұламалары ислам мәдениетіне сипаттама бергенде, оның басты негізі ретінде екі нәрсені көрсетеді:

1. Жаратушының өмірлері мен тиымдарына мойынсүну, бағыну.

2. Жаратылған өрбір нәрсеге мейірім-шапағат, рахымшылық көрсету.

Ислам мәдениеті үлгілі адам қалыптастыруда былайша сатылайды: "Адам мен Аллаһ" ал екінші сатыға: "Адам мен ата-ана", үшінші: "Адам мен туыс", төртінші: "Адам мен қоғам" арасын реттейтін принциптер. "Жаратушыға мойынсүну, жаратылғандарға мейірім-шапағат көрсету" -деп сипатталған ислам бұл ережелерді қою арқылы тұлғалардың жақынынан ұзаққа қарай толқын-толқын өзара ықпал етуі мен жауапкершілігін белгілеген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.