Павлодар облысының ауыл шаруашылығы

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Табиғи климаттық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Ауыспалы егіншілік дақылдардың орны ... ... ... ... ... ... ... .
3. Дақылдардың суару режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Ауыспалы егістегі есепке алынған суғарылу режимі (гидромодуль графигі)
5. Ауыспалы егіске су берудің күнтізбелік жоспары ... ... ... ... ... .
6. Суармалы жердің су шаруашылық тепе.теңдігін есептеу ... ... ... ...
7. Кәріз жүйесін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Адамзат өмірінде жердің атқаратын қызметі өте көп. Сондықтан оны шаруашылық бағытта дұрыс пайдалана білген жөн. Ол үшін қоршаған ортаның гидрогеологиясының, ауа- райының және топырақтың белгілі бір қолайлы жағдайлары болуы керек. Оның кейбірін табиғаттың өзі берсе, кейбіреуін адам қолдан өзі жасау керек. Шөлейт жерлерде су жетіспейді, ауасы өте ыстық, жауын-шашын өте аз. Мұндай жағдайда меиорацияны жүргізу арқылы қалыпқа келтіреді. Мелиорация (лат. melioration-жақсарту) – жерді жақсартуға бағытталған техникалық және шаруашылық – ұйымдастырушылық шаралар жиынтығы. Топырақты сумен, ауамен, қоректік заттармен қамтамасыз ету тәртібін жақсартуға, оны жел, су эрозиясы сияқты қатерлі құбылыстардан қорғауға мүмкіндік береді. Мұның негізінде ауыл шаруашылық дақылдары мен мал азығы ретінде өсірілетін шөптерден ұдайы мол өнім алуға болады. Мелиорацияның Қазақстан үшін айрықа мәні бар: республика жерінің басым бөлігін шөлді, шөлейтті және жартылай шөлейтті аймақтар алып жатыр. Олардың әрдайым суландыруды қажет ететіндігін адам баласы қола, темір дәуірлерінен бастап- ақ білген. Сыр өңірі, Шу-Талас аймағы мен Іле алабы, Сарыарқа өлкесіндегі көптеген ортағасырлық қалалардан ежелгі суландыру жүйелері табылды (Қазақстанның ежелгі қалалары). Қазақстанда мелиорация жұмыстарын жүргізу нәтижесінде 1928 жылы 671 мың гектар, 1940 жылы 1153 мың гектар, 1985 жылы 2172 мың гектар суармалы егістік болды. 20 ғасырдың соңына қарай 54 мың гидротехникалық құрылыс салынды. Ол мақта, күріш, бидай, жүгері, жүзім, сондай-ақ өзге де дақылдарды , бау-бақша, мал азықтық өнімдерді өсіруге көп мүмкіншіліктер туғызды. Өндірістік қатынастың сипатына, елдің өндіргіш күштерінің дамуына , аймақтың жағдайына, жұмыс түрлеріне байланысты мелиорацияның гидротехникалық, химиялық, орман, мәдени- техникалық жұмыстар, тағы басқа түрлері жүргізіледі. Құрғату мелиорациясы артық суды құрғататын жерден сыртқа шығарады; суландыру мелиорациясы суды қажет мөлшерде керек кезінде жеткізеді; химиялық мелиорация топырақтың қышқылдығын азайтады, сор, сортаң топырақтарды бейтараптандырады; агротехникалық мелиорация топырақтың физикалық, химиялық қасиеттерін жақсартады; гидротехникалық мелиорация су және жел эрозиясын тоқтатады. Қазақстанның солтүстік облыстарында қар мелиорациясы (қар тоқтату) жүргізіледі.Мелиорацияның ішіндегі ең көп тараған түрі су мелиорациясы. Мысалы, Шу өзенінің оң жағасындағы Георгиевка, Тасөткел суландыру жүйелері тиісінше 12 және 26 мың гектар жерді суландырады. Алматы облысында су сыйымдылығы 28 миллиярд куб метр Қапшағай су қоймасы салынып, онымен 250 мың гектарға дейін жер суғарылады. Орталық Қазақстандағы Ертіс-Қарағанды каналы облыс өндірісін, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз етеді. Батыс Қазақстанда Орал-Көшім суландыру және ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйесі салынған, осындай жұмыстар Қазақстанның солтүстігінде де жүргізілуде. Қазақстан Республикасында 100 миллион гектарға жуық жер суландырылған және 730 мың гектар көлтабан суару жүйесі пайдалануға берілген. Кейінгі кездері ауыл шаруашылығын қайта құруға және жерді жеке меншікке беруге байланысты мелиорацияның шағын түрлері де дами бастады. Мелиорация кең аймақтардағы табиғи ресурстарды (топырақ, су қорлары, орман, т.б.) адам қажетіне жаратуға көп мүмкіндік береді; атмосфераның жерге жақын қабатында ылғалдылық, температура және ауаның қозғалуына оң әсерін тигізіп, пайдалы өсімдіктер мен жануарларға қолайлы жағдайлар жасайды; табиғи ортаны жақсарту арқылы адам өмір сүретін ортаны қалыпқа келтіреді.

1. Костяков А.Н. Основы мелиорация.- М. Сельхозгис, 1960-621 с.
2. Сельскохозяйственные гидротехнические мелиорации. Богушевский Л.А. и др. Под ред. Маркова Е.С.- М. Колос, 1981. -375 с
3. Практикум по сельскохозяйсвенным гидротехническим мелиорациям. Под ред. Маркова Е.С. –М. Агропромиздат , 1986.-368
4. Гончаров С.М. и др. Сельскохозяйсвенные гидротехнические мелиорации. –Львов: Высшая школа, 1988.-251с.
5. Мелиорация и водное хозяйство.
6. Орошение : Справочник, под ред. Шумакова Б.В.- агропромиздат, 1990. -415 с.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Табиғи климаттық жағдайы____________________________ ____________
2. Ауыспалы егіншілік дақылдардың орны_____________________________
3. Дақылдардың суару режимі_____________________________ ___________
4. Ауыспалы егістегі есепке алынған суғарылу режимі (гидромодуль графигі)
5. Ауыспалы егіске су берудің күнтізбелік жоспары_____________________
6. Суармалы жердің су шаруашылық тепе-теңдігін есептеу_______________
7. Кәріз жүйесін жобалау____________________________ ________________
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Адамзат өмірінде жердің атқаратын қызметі өте көп. Сондықтан оны шаруашылық бағытта дұрыс пайдалана білген жөн. Ол үшін қоршаған ортаның гидрогеологиясының, ауа- райының және топырақтың белгілі бір қолайлы жағдайлары болуы керек. Оның кейбірін табиғаттың өзі берсе, кейбіреуін адам қолдан өзі жасау керек. Шөлейт жерлерде су жетіспейді, ауасы өте ыстық, жауын-шашын өте аз. Мұндай жағдайда меиорацияны жүргізу арқылы қалыпқа келтіреді. Мелиорация (лат. melioration-жақсарту) - жерді жақсартуға бағытталған техникалық және шаруашылық - ұйымдастырушылық шаралар жиынтығы. Топырақты сумен, ауамен, қоректік заттармен қамтамасыз ету тәртібін жақсартуға, оны жел, су эрозиясы сияқты қатерлі құбылыстардан қорғауға мүмкіндік береді. Мұның негізінде ауыл шаруашылық дақылдары мен мал азығы ретінде өсірілетін шөптерден ұдайы мол өнім алуға болады. Мелиорацияның Қазақстан үшін айрықа мәні бар: республика жерінің басым бөлігін шөлді, шөлейтті және жартылай шөлейтті аймақтар алып жатыр. Олардың әрдайым суландыруды қажет ететіндігін адам баласы қола, темір дәуірлерінен бастап- ақ білген. Сыр өңірі, Шу-Талас аймағы мен Іле алабы, Сарыарқа өлкесіндегі көптеген ортағасырлық қалалардан ежелгі суландыру жүйелері табылды (Қазақстанның ежелгі қалалары). Қазақстанда мелиорация жұмыстарын жүргізу нәтижесінде 1928 жылы 671 мың гектар, 1940 жылы 1153 мың гектар, 1985 жылы 2172 мың гектар суармалы егістік болды. 20 ғасырдың соңына қарай 54 мың гидротехникалық құрылыс салынды. Ол мақта, күріш, бидай, жүгері, жүзім, сондай-ақ өзге де дақылдарды , бау-бақша, мал азықтық өнімдерді өсіруге көп мүмкіншіліктер туғызды. Өндірістік қатынастың сипатына, елдің өндіргіш күштерінің дамуына , аймақтың жағдайына, жұмыс түрлеріне байланысты мелиорацияның гидротехникалық, химиялық, орман, мәдени- техникалық жұмыстар, тағы басқа түрлері жүргізіледі. Құрғату мелиорациясы артық суды құрғататын жерден сыртқа шығарады; суландыру мелиорациясы суды қажет мөлшерде керек кезінде жеткізеді; химиялық мелиорация топырақтың қышқылдығын азайтады, сор, сортаң топырақтарды бейтараптандырады; агротехникалық мелиорация топырақтың физикалық, химиялық қасиеттерін жақсартады; гидротехникалық мелиорация су және жел эрозиясын тоқтатады. Қазақстанның солтүстік облыстарында қар мелиорациясы (қар тоқтату) жүргізіледі.Мелиорацияның ішіндегі ең көп тараған түрі су мелиорациясы. Мысалы, Шу өзенінің оң жағасындағы Георгиевка, Тасөткел суландыру жүйелері тиісінше 12 және 26 мың гектар жерді суландырады. Алматы облысында су сыйымдылығы 28 миллиярд куб метр Қапшағай су қоймасы салынып, онымен 250 мың гектарға дейін жер суғарылады. Орталық Қазақстандағы Ертіс-Қарағанды каналы облыс өндірісін, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз етеді. Батыс Қазақстанда Орал-Көшім суландыру және ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйесі салынған, осындай жұмыстар Қазақстанның солтүстігінде де жүргізілуде. Қазақстан Республикасында 100 миллион гектарға жуық жер суландырылған және 730 мың гектар көлтабан суару жүйесі пайдалануға берілген. Кейінгі кездері ауыл шаруашылығын қайта құруға және жерді жеке меншікке беруге байланысты мелиорацияның шағын түрлері де дами бастады. Мелиорация кең аймақтардағы табиғи ресурстарды (топырақ, су қорлары, орман, т.б.) адам қажетіне жаратуға көп мүмкіндік береді; атмосфераның жерге жақын қабатында ылғалдылық, температура және ауаның қозғалуына оң әсерін тигізіп, пайдалы өсімдіктер мен жануарларға қолайлы жағдайлар жасайды; табиғи ортаны жақсарту арқылы адам өмір сүретін ортаны қалыпқа келтіреді.

1. Табиғи климаттық жағдайы
Павлодар облысы -- 1938 жылғы қаңтар айында құрылған. Облыс орталығы - Павлодар қаласы, ол Қазақстанның аса ірі өзені болып табылатын Ертіс жағасында орналасқан.
Облыс Қазақстан Республикасының солтүстік-шығысында орналасқан және солтүстікте - Ресей Федерациясының Омбы, солтүстік-шығыста - Новосібір облыстарымен, шығыста - Алтай өлкесімен, оңтүстікте - Қазақстан Республикасының Шығыс-Қазақстан және Қарағанды облыстарымен, батыста - Ақмола және Солтүстік-Қазақстан облыстарымен шектесіп жатыр.
Климаты. Павлодар облысының климаты тым континенттік және құрғақ. Қыста ашық және аязды ауа райын түзейтін Сібір антициклоны әсер етсе, жазда құрғақ және ыстық ауа, қуаншылық пен қарадауыл әкелетін Тұран ауа массасының әсері күшті. Қаңтар айының орташа температурасы 17 - 19,4ӘC, кей жылдары ол 48 °C-қа дейін төмендейді. Шілденің орташа температурасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 19 °C-тан 22,2 °C-қа дейін жоғарылайды, кей күндері 41 °C-қа дейін барады. Жылдық орташа температура қалыпты және +2,4градус.Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшесі солтүстіктен оңтүстікке қарай 292 мм-ден 194 мм-ге дейін кемиді. Баянаула тауларында 340 мм. Жылдың суық мезгілінде жел көбінесе оңтүстік-батыс бағытта, жылы мезгілде солтүстік-батыс бағытта соғады. Олардың орташа жылдамдығы 4,0 - 4,5 мс. Көктем мен күзде жылдамд. 15 мс-қа дейін баратын қатты дауылды желдер де соғып тұрады. Павлодар облысында көктем қысқа, жаз айлары ыстық, құрғақ және желді келеді. Күзі қысқа, салқын және жаңбырлы. Алғашқы үсік тамыз айының соңғы онкүндігінде болады. Қыркүйектің соңғы онкүндігі мен қазанның басында алғашқы қар түседі.
Топырағы. Павлодар облысының жері түгелдей дерлік қызғылт қоңыр топырақ белдемінде орналасқан. Ертістің шығыс жағының жер қыртысы негізінен құм, құмдауыт және саздақ топырақтан, ал сол жағалық аңғары плейстоцен кезеңінің сортаңданған бозғылт топырағы мен ауыр саздақ топырақтан түзілген. Сарыарқа шоқыларында көбінесе тастақты-қиыршықтасты қоңыр топырақ, ал шоқыаралық жазықтарда сортаң, саздақ топырақтар дамыған. Облыстың өсімдік жамылғысы қызғылт қоңыр топырақ белдеміне тән селеулі-бетегелі астық тұқымдас өсімдіктерден тұрады. Облыстың қиыр солтүстігін қайың мен теректен тұратын ормандар алып жатыр. Олар 44,0 мың га жерді қамтиды. Оңтүстікке қарай даланың сұр, қызғылт қоңыр топырағында бетегелі-жусанды дала қалыптасқан. Оңтүстік-шығысындағы құмды өңірде қарағай ормандары, Ертіс өзенінің жайылмасында шалғындар мен тоғайлар тараған.
Табиғаты. Павлодар облысының жері түгелдей дерлік қызғылт қоңыр топырақ белдемінде орналасқан. Ертістің шығыс жағының жер қыртысы негізінен құм, құмдауыт және саздақ топырақтан, ал сол жағалық аңғары плейстоцен кезеңінің сортаңданған бозғылт топырағы мен ауыр саздақ топырақтан түзілген. Сарыарқа шоқыларында көбінесе тастақты-қиыршықтасты қоңыр топырақ, ал шоқыаралық жазықтарда сортаң, саздақ топырақтар дамыған. Облыстың өсімдік жамылғысы қызғылт қоңыр топырақ белдеміне тән селеулі-бетегелі астық тұқымдас өсімдіктерден тұрады. Облыстың қиыр солтүстігін қайың мен теректен тұратын ормандар алып жатыр. Олар 44,0 мың га жерді қамтиды. Оңтүстікке қарай даланың сұр, қызғылт қоңыр топырағында бетегелі-жусанды дала қалыптасқан. Оңтүстік-шығысындағы құмды өңірде қарағай ормандары, Ертіс өзенінің жайылмасында шалғындар мен тоғайлар тараған.
Облыстың кең даласында қоян, сарышұнақ, суыр, қосаяқ, аламан тышқаны, т.б. мекендейді. Бесқарағай мен Баянаула қарағайлы ормандарында тиіндер жиі кездеседі. Жыртқыш аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, күзен, құндыз сияқты жануарлар тараған. Оңтүстік-шығысындағы қарағай ормандарында еуропалық құндыз, Ертістің жағалаулық ормандары мен қайың шоқтарында елік, Баянаула тауларында арқар кездеседі. Облыста ақ және сары шымшық, бозторғай, жыртқыш құстардан дала бүркіті, кезқұйрық, күйкентай, қырғи, жапалақ, қарағайлы орманда құр, шіл, саңырау құр, тоқылдақ мекендейді. Жазда өзендер мен көлдерден аққу, қаз, үйрек, қасқалдақ, шағала, көл жағаларында қызғыш, тауқұдірет, жылқышы, т.б. құстарды кездестіруге болады. Ертіс өзенінде ақбалық, бекіре, нәлім, шортан, алабұға, шабақ көптеп кездеседі.
Гидрогеографиясы. Павлодар облысының жер бедері екі бөлікке бөлінеді. Солтүстігінінің негізгі бөлігін Батыс Сібір ойпатының жалғасы - Ертіс жазығы, оңтүстік-шығыс бөлігін Cарыарқаның солтүстік-шығыс сілемі, солтүстік-шығысын Құлынды даласы алып жатыр. Жер беті мұнда теңіз деңгейінен 120 - 150 м биіктікте, Ертіс аңғарында 100 - 110 м шамасында. Сарыарқа бөлігі көбінесе ұсақ төбелермен алмасып отыратын жазықтардан тұрады. Мұнда Баянаула (1026 м), Қызылтау (облыстың ең биік жері - Әулие тауы, 1055 м), Желтау (959 м) және Семізбұлақ таулары орналасқан.
Ертіс өзені облыс жерін шығыстан солтүстік-батысқа қарай ұзына бойы қиып өтеді. Өзеннің облыс бөлігіндегі ұзындығы 420 км және оған бір де бір сала қосылмайды. Оң жағалауы биік жарқабақты, сол жағалауы жайпақ. Қараша айының орта кезінде өзен суы қатып, наурыз айында мұздың қалыңдығы 115 см-ге дейін жетеді. Облыс жеріндегі ұзындығы 147 км болатын Ертіс - Қарағанды каналы Екібастұз қ. мен Ақсу кентін сумен қамтамасыз етеді. Облыстың батыс жағымен кішігірім Өлеңті және Шідерті өзендері ағып өтеді. Облыста көлдер көп (1210 көл). тауларында көлдер тектоникалық ойыстарда (Жасыбай, Торайғыр, Сабындыкөл), Ертіс бойындағы көлдер жайылмадағы қазаншұңқырлар мен ескі арналарда, ал жазықта әр түрлі көлемді қазаншұңқырларда орналасқан.
Ірі көлдері: Сілетітеңіз (ауданы 965 км²), Жалаулы (398 км²), Қызылқақ (180 км²), Үлкен Әжболат (110 км²), Маралды (80 км²). Тұщы көлдер көбінесе Ертіс жағасы мен облыстың солтүстік бөлігінде тараған. Одан оңтістікке қарай тұзды көлдер саны арта береді. Жер асты суларының құрамы әр түрлі. Сарыарқа жағындағы тау жарықшақтарында жер асты сулары жер бетіне әр түрлі бұлақтар арқылы шығады. Жалпы, облыс аумағында тәулігіне 3816,5 мың м3 болатын пайдалануға жарайтын жер асты суының 11 кен орны барланған. Қазіргі кезде тәулігіне 118,5 мың м3 су беретін 6 су көзі пайдаланылады. Жер асты суының негізгі горизонты Ертіс артезиан алабында орналасқан. Мұнда судың минералдығы 4,4 - 5,5 гдм3. Құрамы бромды, йод-бромды келген. Олардың жалпы минералдығы 8,0 гдм3.3

2. Ауыспалы егіншілік дақылдардың орны
1-кесте
Дақылдар
Танап саны
Суғару саны
Суғару норм.m,м3га
Суғармалау норм. М,м3га
Суғару кезеңі

Басы
Аяғы
Ұзақтығы
Капуста
150 га
2
1
2
3
4
5
6
7

700
600
600
600
600
600
600

4300
11.V
26.V
11.VI
26.VI
11.VII
26.VII
11.VIII

25.V
10.VI
25.VI
10.VII
25.VII
10.VIII
31.VIII

15
15
15
15
15
15
20

Қияр
75 га
1
1
2
3
4
5
6
7
700
600
600
600
600
600
600

4300
11.V
1.VI
16.VI
1.VII
16.VII
1.VIII
16.VIII
31.V
15.VI
30.VI
15.VII
31.VII
15.VIII
31.VIII
21
15
15
15
16
15
16
Жуа
75 га
1

1
2
3
4
5
6
7

700
600
600
600
600
600
600

4300
11.V
1.VI
16.VI
1.VII
16.VII
1.VIII
16.VIII

31.V
15.VI
30.VI
15.VII
31.VII
15.VIII
31.VIII

21
15
15
15
16
15
16

Картоп
150
2
1
2
3
800
800
800
2400
15.V
16.VII
16.VIII
31.V
1.VIII
31.VIII
17
17
16

Дақылдың нақты су өтімін есептеу
2- кесте
Дақыл
М, м3га
F, га Алқап ауданы
Q нетто, м3га
Qбрутто, м3га
Капуста
4300
150
645
758,82
Қияр
4300
75
322,5
379,41
Жуа
4300
75
322,5
379,41
Картоп
2400
150
360
423,59
Барлығы
15300
450
1650
1941,23

Q нетто= F∙ М , м3га Qбрутто =Q неттоη (ПӘК), м3га
Дақылдарды танапқа отырғызу (Павлодар облысы)
3- кесте
Дақылдар
Танап саны
Танап
F, га
α
Капуста
2
1,2
150
0,33
Қияр
1
3
75
0,16
Жуа
1
4
75
0,16
Картоп
2
5,6
150
0,33
Барлығы
6

450
0,98
α - дақылдардың ауыспалы егістегі алып жатқан орны
F- суару алқабының ауданы, га
α = F*100%F
α = 150*100%450=0,33
α = 75*100%450=0,16
α = 75*100%450=0,16
α = 150*100%450=0,33

3. Дақылдардың суару режимі
Суару режимі- әр дақылдың қай уақытта ,неше рет және қанша мөлшерде су ішетінін айтады.
Суару режимінің 3 түрі бар:
1. Жобаланған
2. Есептелген
3. Пайдаланылған суару режимі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.