Өзендік су қоймасының жобасы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. Негізгі бөлім. Топырақ материалдарынан жасалған бөгетінің жобасы ... ... 4
1.1 Топырақ бөгетінің гидравликалық есебі ... ... .7
1.2 Сүзгілік есептеулер ... ... ... ..9
1.3 Топырақты бөгет беткейлерінің орнықтылығы мен шөгуін есептеу ... ... .11
ІІ. Су жіберуші құрылымарды жобалау. Су жіберуші құрылымдардың типі мен құрастыруын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 Су қоймасындағы өлі көлем дейгейіндегі (ӨКД) белгідегі су жібергішті есептеу ... ... ... ..18
2.2 Су қоймасындағы әдеттегі іркілген деңгей (ӘІД) белгісіндегі су жібергішті есептеу ... ... ... ... ... 20
ІІІ. Су қашыртқы ғимараттарды жобалау ... ... ..21
3.1 Тезағардың гидравликалық есебі ... ... ..21
3.2 Суұрма құдықтың негізгі өлшемдерін анықтау..22
3.3 Су әкетуші каналды есептеу ... ... ... ... ... ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... .24
Әдебиеттер тізімі

Қазіргі кезде құрылыс сапасы мен техникалық деңгейінің көтерілуіне, су шаруашылық мәселелерінің кешенді түрде шешілуіне, жер және су қорларын пайдалануды жақсартуға үлкен мән берілуде.
Өзендердегі және мелиоративтік жүйелердегі су қорларын пайдалану өзендік және жүйеішілік гидротехникалық құрылымдардың көмегімен жүзеге асырылады.
Гидротехникалық құрылымдарды жобалаудағы, құрудағы және олардың архитектурасындағы техникалық эстетиканың орыны туралы, гидротехникалық және мелиоративтік құрылыстардағы ғылыми-техникалық дамудың негізгі бағыттары туралы, қрылысты индустрияландыру және бір ізге салу, жиналмалы конструкцияларды кеңінен еңгізу туралы, игерген білімді гидротехникалық және гидромелиоративтік құрылыстардағы нақты міндеттерді шешкенде іс жүзінде пайдалану туралы мәліметтер мен түсініктерді біле алады.
Курстық жобаны жасау барысында білімгер кешенді және салалық гидротехникалық құрылымдарды жобалау сатыларын және әрбір сатының дәрежесіне сәйкес дәлелдеудің керекті тереңдігін меңгеріп алады.
Қазіргі заманның су сүзілу есептерін, құрылымдардың орнықтылық және беріктілік есептерін, олардың су өткізу мүмкіншілігін, бьефтерді жалғастыру есептерін, өзендердің және төменгі бьефтің жайылып өзгеруін болжауды, гидротехникалық және гидромелиоративтік құрылыстарда пайдаланатын гидротехникалық құрылымдардың барлық түрлерін жобалау негіздерін, су шаруашылығының және гидротехниканың даму тарихын меңгеріп білу болып табылады.
Жобаны жасау барысында студенттер жоғарғы дәрежелі кәсіпкерлікті қамтамасыздандыратын дағды мен іскерлікке ие болуы тиісті, сонымен қатар айтылған дағды және іскерлік студенттің гидротехникалық құрылымды іздену, жобалау, құру және пайдалану жұмыстарын атқарғанда оның алдында тұрған міндеттерді дұрыс түсінуді қамтамасыздандырады.

1. Волков М.М. и др.Гидротехнические сооружения. – М.:Колос, 1968.
2. Волков М.М. и др. Проектирование гидротехничеких сооружений. – М.: Колос, 1977.
3. Розанов Н.П. Гидротехнические сооружения. – Стройиздат, 1978. – 647с.
4. Лапшенков В.С. и др. Курсовые и дипломные проектирования по гидротехническим сооружениям. – М.: ВО «Агропромиздат»,1989.
5. Шомантаев А.Ә., Жүнісов А.Т., Шегенбаев А.Т. Гидротехникалық құрылымдар бойынша практикум.- М.: Астана,2013.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Инженерлі технологиялық факультет

Су шаруашылығы және жерге орналастыру кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Өзендік су қоймасының жобасы

Орындаған: ВРВ-13-1 оқу тобының студенті- А.Қ.Жұбандықова
Қабылдаған: а.ш.ғ. докторы, профессор- А.Ә.Шомантаев

Қызылорда, 2016 жыл

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. Негізгі бөлім. Топырақ материалдарынан жасалған бөгетінің жобасы ... ... 4
0.1 Топырақ бөгетінің гидравликалық есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 7
0.2 Сүзгілік есептеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
0.3 Топырақты бөгет беткейлерінің орнықтылығы мен шөгуін есептеу ... ... .11
ІІ. Су жіберуші құрылымарды жобалау. Су жіберуші құрылымдардың типі мен құрастыруын таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
2.1 Су қоймасындағы өлі көлем дейгейіндегі (ӨКД) белгідегі су жібергішті есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 8
2.2 Су қоймасындағы әдеттегі іркілген деңгей (ӘІД) белгісіндегі су жібергішті есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 0
ІІІ. Су қашыртқы ғимараттарды жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
3.1 Тезағардың гидравликалық есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
3.2 Суұрма құдықтың негізгі өлшемдерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3.3 Су әкетуші каналды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Кіріспе

Қазіргі кезде құрылыс сапасы мен техникалық деңгейінің көтерілуіне, су шаруашылық мәселелерінің кешенді түрде шешілуіне, жер және су қорларын пайдалануды жақсартуға үлкен мән берілуде.
Өзендердегі және мелиоративтік жүйелердегі су қорларын пайдалану өзендік және жүйеішілік гидротехникалық құрылымдардың көмегімен жүзеге асырылады.
Гидротехникалық құрылымдарды жобалаудағы, құрудағы және олардың архитектурасындағы техникалық эстетиканың орыны туралы, гидротехникалық және мелиоративтік құрылыстардағы ғылыми-техникалық дамудың негізгі бағыттары туралы, қрылысты индустрияландыру және бір ізге салу, жиналмалы конструкцияларды кеңінен еңгізу туралы, игерген білімді гидротехникалық және гидромелиоративтік құрылыстардағы нақты міндеттерді шешкенде іс жүзінде пайдалану туралы мәліметтер мен түсініктерді біле алады.
Курстық жобаны жасау барысында білімгер кешенді және салалық гидротехникалық құрылымдарды жобалау сатыларын және әрбір сатының дәрежесіне сәйкес дәлелдеудің керекті тереңдігін меңгеріп алады.
Қазіргі заманның су сүзілу есептерін, құрылымдардың орнықтылық және беріктілік есептерін, олардың су өткізу мүмкіншілігін, бьефтерді жалғастыру есептерін, өзендердің және төменгі бьефтің жайылып өзгеруін болжауды, гидротехникалық және гидромелиоративтік құрылыстарда пайдаланатын гидротехникалық құрылымдардың барлық түрлерін жобалау негіздерін, су шаруашылығының және гидротехниканың даму тарихын меңгеріп білу болып табылады.
Жобаны жасау барысында студенттер жоғарғы дәрежелі кәсіпкерлікті қамтамасыздандыратын дағды мен іскерлікке ие болуы тиісті, сонымен қатар айтылған дағды және іскерлік студенттің гидротехникалық құрылымды іздену, жобалау, құру және пайдалану жұмыстарын атқарғанда оның алдында тұрған міндеттерді дұрыс түсінуді қамтамасыздандырады.

Топырақ материалдарынан жасалған бөгеттің жобасы
Топырақ материалдарынан жасалған бөгеттер - су іріккіш гимараттардың ішіндегі кең тараған типі және мелиоративтік мақсаттағы көптеген су тораптарының құрамына кіреді. Топырақ материалдарын салу үшін жергілікті топырақтарды пайдаланады.
Бөгеттің жақтауы мен типін және оны салу әдістерін таңдау жобалаудағы ең жауапты сұрақтар қатарына жатады. Олардың дұрыс шешілуі құрылыстың мерзімі мен құнына, сондай - ақ су торабының ғимараттарын пайдалану сенімділігіне әсерін тигізеді.
Бөгеттің жақтауын топографиялық, геологиялық, гидрогеологиялық, құрылыс ауданының климаттық жағдайы туралы мәліметтер негізінде техника - экономикалық салыстырулар арқылы таңдайды.
Жақтауды таңдағанда ескерілетін жағдайлар:
Жақтау маңында бөгет салу үшін жеткілікті мөлшерде жергілікті топырақтар және пайдалы қазындылардың материалдарын пайдалану мүмкіндіктерінің болуы;
Жақтауда барлық тұрақты және уақытша ғимараттарды тиімді топтастыру мүмкіндігі;
Бөгет денесіне құрылыс кезеңінде өзен арнасын жоғарыдан бөгейтін бөгет салу мүмкіндігі;
Бөгет денесі мен негізінің қабысуын дайындау жағдайлары;
Жақтау арқылы құрылыс өтімділіктерін және басқа да жобаланып жатқан су торабын қойылатын арнайы талаптарды өткізу жағдайлары;
Құрылыс ауданы мен жергілікті өндірістік базаларға келетін жолдардың болуы;
Бөгет жақтаулары мен оның жалдарына келетін жол салу мүмкіндігі;
Карьерлерден топырақ алу, оны құрылыс орнына тасымалдау және бөгет денесіне салу жұмыстарының жағдайлары.
Бөгет типін таңдау карьерге жақын жерлерде қажетті материалдардың болуы және пайдалы қазбалардан оларды барынша мол пайдалануға байланысты. Біртектес топырақ бөгеттерін салу үшін саздарды пайдаланған жөн. Егер саздар болмаған жағдайда бөгетті су өткізгіш топырақтардан салуға болады. Бұл жағдайда ядро, экран немесе диафрагма сияқты сүзілуге қарсы элементтерді қарастыру керек. Су өткізгіш негіздер өте қалың болғанда, бөгеттерге экран және понур қойылады.
Климаттық жағдайы қолайсыз болғанда топырақ бөгеттерін байланыссыз топырақтардан салған дұрыс.
Сонымен, негізі тастан болмаған жағдайда біртектес топырақтан бөгетке ядролы немесе топырақ экранды бөгеттерге мән беру керек.
Негізі тас, шың болғанда тасты - топырақты және тасты - шашпалы бөгеттер салуға меңзейді. Бұл жағдайда сазды топырақтан жасалған сүзілуге қарсы элементтердің көлемі аз болуы керек.
Топырақ құрылымының құрамы. Бөгет бітеу болғандықтан, артық тасқын суларды өткізетін, су қоймасын босатуға құрылыс барысында өтімділікті жіберіп тұратын су қашыртқы құрылымдар міндетті түрде қарастырылады.
Суландыру және каналдарға су беру мақсатында топырақ бөгетінің денесіне су жібергіш қондырылады. Оны бұрыңғы өз топырағына саламыз. Ал артық тасқын суларды тастау үшін өзеннің сол жағалауынан су қашыртқы ашық ор қазылады.
Су торабының құрамына кіретін әрбір құрылымның белгілі нұсқамен жасалған төлқұжаты болады. Онда олардың техникалық пайдалану жағдайы көрсетіледі.
Су торабында қажетті тұрғын, азаматтық, мәдени, тұрмыстық және басқа қызметтік ғимараттар мен құрылымдар бар.
Топырақ бөгетінің типі үйілмелі, аласа, арыны 15 м-ге дейін, экранды кәрізсіз.
Негізгі өлшемдері:
Жоғарғы ені, В 8 м;
Бөгеттің биіктігі, Нбөг 11,5 м;
Беткейлердің салынуы m1 3, m22.
Су қашыртқының типі - орлы;
Қабыстырғыш құрылымның типі - сифонды.
Су жібергіштің типі - мұнаралы.
Жақтаудың орналасу орнын анықтағанда, алдымен жуық шамамен бөгет жалының белгісін табады.
Zжал = ТСД + 1= 368,5+ 1 = 369,5м. (1.1)
Жалдың белгісі бойынша өзен жағалауының екі жағының өздеріне сәйкес горизонтальдарын табамыз. Осы горизонтальдардың арасынан ең тар учаскені тауып, сол жерге бөгеттің жақтауын орнатамыз.
Алдын ала бөгеттің биіктігін формула арқылы анықтаймыз:
Нбөг =Zжалпы - Zе.е =369,5 - 358= 11,5м. (1.2)
Біздің жағдайымызда Нбөг ˂ 11,5 м, яғни бөгетіміздің типі аласа.
Топырақ бөгеттінің көлденең қимасын құрастыру. Бөгеттің көлденең қимасы трапециялы болуы керек және өлшемдер ғимараттың кез келген жұмыс жағдайында бөгет денесі мен оның негізінің орнықтылығын қамтамасыз етуі тиіс.
Қиманың негізгі элементтеріне жататындар: бөгет денесі, жағалаулары мен бекітулері, жоғарғы және төменгі беткейлер, қабыстырғыш элементтері мен табаны кәріздік және сүзілуге қарсы қондырғылар.
Топырақ бөгеті беткейлерінің кескіні. Биік бөгеттер үшін олардың көлемін азайту мақсатында беткейлердің кескінін сынықты қондырғы - берма салу ұсынылады. Ол биіктік бойынша 10-15 м сайын ені 2-3 м беткейлердегі жазықтық алаң. Аласа бөгеттер үшін Нбөгет 15 м беткейлер кескінін тіксызықты қабылдайды. Жоғарғы беткейдің сумен тұрақты түрде қанығып тұруына байланысты төменгіге қарағанда жайпақ етіп салады.
Бөгеттің беткейлері топырақ түріне және бөгет биіктігіне байланысты қабылданады.
1.1 - кесте
Топырақ бөгетінің беткейлерді салу коэффициенттері
Беткей аттары
Бөгеттің есептік биіктігі, м

5-ке дейін
5-10
10-15

Бөгет денесінің топырағы

Сазды
Құмды
Сазды
Құмды
Сазды
Құмды
Жоғары
2
2,5
2,5
3
3
3
Төменгі
1,5
2
1,75
2,5
1,75
2
Төменгі кәрізсіз
1,75
2
2
2,75
2,25
2,25

Бөгет денесіндегі топырақтың сүзілу коэффициентін Кс = 0,78 мтәулік. 2 - кестеге сәйкес бөгет денесінің топырағы - таза құм. 1- кестеге сәйкес табылатыны: жоғарғы беткей m1=3,0 ; m2 = 2,0.
1.2 - кесте
Бөгет салудағы әр түрлі топырақтардың сүзілу коэффициенттерінің шамалас мәндері

Топырақтар
Кс
Қиыршық тастар, түйіршіктерінің өлшемі
4 -7 мм
3,5
Сондай, ... 2мм
3,0
Таза құм
1,0 - ,0,1
Саз араласқан құмды топырақ
0,01 - 0,05
Құмды - сазды топырақтар
5*10-3 ... 10 -4
Тығыз саз
10-4 ... 10-7

Бөгет беткейлерін әр түрлі факторлардың әсерінен қорғау үшін бекітулер мен жабындар жасалады.
Судың әсері (Н) мен жүзбе денелердің әсерінде болатын жоғарғы беткейлерде ең көп бекітулер қарастырылған. Бекітулердің типі мен конструкциялары құрылыс материалдарына, механикалық құралдарға (ҚНжЕ 2.06.05 - 84), (12,136 - 137 - беттер) сәйкес белгіленеді. Бекіту материалдары тасты, темірбетонды, бетонды, асфальт - бетонды , биологиялық және тағы сол сияқты болуы мүмкін. Курстық тапсырмаларда бекіту типі беріледі.
Жоғарғы беткейдің бекіту қалыңдығын биіктікке айнымалы қылып жасайды. Бекітудің максималды қалыңдығын толқын әсер ететін аймақта және белгілерден төмен жасайды. Онан әрі жалына дейін жеңіл бекітулер қойылады. Негізгі бекітудің төменгі шекарасы ӨКД-ден төмен осы деңгей жағдайына сәйкес. Толқынның екі есе биіктігіне тең тереңдікке белгіленеді.
Желдің, жаңбыр және еріген қар суларының әсерінен қорғану үшін төменгі беткейде майда тастан немесе қиыршық тастан жасалған қалыңдығы 0,2 м жеңіл жабындар жасайды. Тегіс шым төсеп немесе шөп егіп, өсімдікті топырақтар төсейді.
Бөгет жалын құрастыру, оның өлшемдері және топырақ бөгетінің белгісі. Топырақ материалдарынан бөгет жобалаудағы негізгі сұрақтардың бірі - орнықты әрі экономикалық тиімді қимасын анықтау. Көлденең қиманың өлшемі бөгеттің типіне, оның биіктігіне , негіз денесінің топырағының сипатына, сондай - ақ құрылыс және пайдалану жағдайына байланысты.
Бөгеттің жалын салу жұмыстарын жүргізуді, оны пайдалану жағдайына байланысты құрастырады. Жалдың енін жолдың категориясына байланысты, бірақ 4,5 м- ден аз қылмай қабылдайды.
1.3 - кесте
Автомобиль жолдарының көлденең қималарының негізгі параметрлері

Жолдар категориясы
Ені,м

Жүретін бөлігі (А)
Жол жағалауы (Б)
Төселген топырақ
ІІ
7,5
3,75
15
ІІІ
7,0
2,5
12
ІҮ
6,0
2,0
10
Ү
4,5
1,75
8

Топырақ бөгетінің гидравликалық есебі
Бөгет биіктігін су қоймасының есептік су деңгейінен жоғары - жалдан асып, судың тасуы болмайтындай етіп белгілейді.
d = h + hн + а, (1.3)
d = 0,00009 *1,5+ 0,5= 0,5
мұндағы h - желдің суды қуу биіктігі; hн - бөгет беткейіне жел толқындарының серпілу биіктігі; а - конструктивтік артық алу (0,5м ).
0,1* h1 - 1 ықтималдықтағы толқын биіктігі.
Есептеу екі жағдай үшін жүргізіледі: су деңгейі ӘІД - де және ТІД - де болғанда, судың желмен көтерілген биіктігін анықтау:
h = Kв * cosв = Kв , (1.4)

h = 2,1* 10-6 * = 0,00009
Мұндағы Кв - жел жылдамдығына байланысты коэффициент; W 10 - су деңгейінен 10 м жоғары биіктіктегі желдің жылдамдығы, мс.
W 10 = W * 1.25 (1.5)

W 10 = 8,9 * 1.25=11,1 мс.
W , мс
20
30
40
50
Кв
2,1 * 10-6
3 * 10 -6
3,9 * 10 -6
4,8 * 10 -6

D - жел толқынының серпілу ұзындығы, м;
G - еркін құлау үдемелілігі, мс2;
H - су қоймасындағы шартты есептік су тереңдігі;
Н1 = ZӘІД - Zд,т= 367 - 358 = 9 м. (1.6)
в - су айдынының ұзына бойы осімен басым соғатын желдің бағыты, градус;
h - Н шамасымен салыстырғанда өте аз болғандықтан нөлге тең деп аламыз.
Беткейге соғатын жел толқынының серпілу биіктігі:
h = * h = * 0,624 = 1,5м (1.7)
мұндағы Кш - жоғары беткейдің жамылғы типіне байланысты коэффициент;
m = 3 жоғары беткейдің салыну коэффициенті;
h - 0,0208 * W 54 * D 13 - толқын биіктігі;
λ - 0,304 * W *D (12) - толқын ұзындығы.
h = 0,0208 * 17,2 54 * 16 13 = 1,8
λ = 0,304 * W *D (12)= 0,304 * 17,2*16(12) = 20,9
Есептік деңгейден жалдың биіктік жоғарылығын және бөгет биіктігін анықтаймыз:
Z жал = ZӘІД + d = 367 + 0,5 = 367,5м ; (1.8)
Zбөг = Zжал - Zд.т =367,5 - 358= 9,5м - есептік биіктік.
Сүзгілік есептеулер, негізгі тәсілдері.
Сүзілуді есептеулердің қазіргі кездегі тәсілдерін үш топқа бөлуге болады.
Бірінші топқа- гидромеханикалық тәсілдер жатады, олар сүзілу ағынның қозғалуы сұрақтарды математикалық физиканың есептері деп қарастыруға негізделеді. Бұл тәсілдермен сүзілу ағынының барлық параметрлерін аналитикалық жолмен анықталады және гидродинамикалық тор тұрғызылады.
Екінші топқа- тәжірибелік тәсілдерді жатқызуға. Олардың ішінде ең көп тарағаны электродинамикалық аналогия (ЭГДА). Бұл тәсілдің көмегімен флютбеттің кез келген жер астындағы нұсқасының гидродинамикалық торын тұрғызуға болады.
Сүзгілік есептеулерді бөгет денесінің, оның негіздері ме н жағалауларының беріктігіне, бөгет пен жағалаулардың беткейлеріне есептеулер жүргізу үшін; бөгет конструкциялары мен өлшемдерінің олардың сүзгіге қарсы және кәріздік қондырғыларының тиімді және үнемділігін барынша негіздеу үшін жүргізеді.
Сүзгілік есептеулер арқылы депрессиялық қисықтың орналасуын белгілейді; бөгет денесі мен негіздері арқылы өтетін сүзілген су өтімділігін, төменгі бьефтегі кәріздегі сүзілу ағынының арын градиенті мен жылдамдығын анықтайды.
Есеп су торабының қалыпты жағдайы үшін жүргізіледі. Яғни жоғарғы және төменгі бьефтерде әдеттегі іркілген деңгей сақталған жағдайда . Инженерлік тәжірибеде есептеулер үшін Н.А.Павловскийдің жуықтау әдісін немесе эквиваленттік кескін әдісін қолданады.
Жуықтау әдісінде есептеулер екі тәуелсіз пайымдаулар бойынша жүргізіледі. Алдымен бөгеттің су өткізгіштігін, ал негізінің су өткізбейтіндігін есептейді. Бұл нобай үшін бөгет денесінің сүзілу өтімділігін (qT) анықтап, депрессия қисығын тұрғызады. Сосын бөгетті су өткізбейтін қылып есептеп, негізінен өтетін сүзілу өткізгіштігін (q0) формула бойынша анықтайды:
q0=K0*T= 3,8*1,04 =2,4 м3с (1.9)
мұнда Ко - негіз топырағының сүзілу коэффициенті;
Т - негіздің су өткізгіш қабатының қалыңдығы;
Н1 және H2 жоғарғы және төменгі бьефтердегі судың деңгейі;
n - ВплТ байланысы арқылы анықталатын түзету коэффициенті;
Впл - негіз бойынша бөгеттің ені.
Кесте 1.4
Түзету коэффициенттерінің мәндері.
ВплТ
20
5
4
3
2
1
N
1.15
1.18
1.23
1.30
(1.44
1.87

Себебі бөгеттің әртүрлі қимадағы өлшемдері мен судың арындары әртүрлі. Сондықтан сүзілу өтімділігін анықтағанда аңғардың бүгілген әртүрлі учаскелерінің сипатты нүктелерін алып, солар үшін, жеке сүзулер есептеулерін жүргізеді. Ал, толық өтімділікті сол өтімділіктердің қосындысы ретінде анықтайды:
Qтол = Q1+...Qn, (1.10)
Бөгет денесі арқылы өтетін толық сүзілу өтімділігіне арналған есептік схеманың конструкциясы 2.11 суретте келтірілген. Мұнда: Qтол - бөгет денесінен өтетін жалпы сүзілу өтімділігі; Q1...Qn - бөгеттің тиісті учаскелеріндегі сүзілу өтімділігі;
Q1=q1*B1 Q2=q2*B2...Qn=qn*Bn;
мұнда q1...qn - бөгеттің тиісті учаскелерінен өтетін үлесті сүзілу өтімділігі;
B1...Bn - бөгет учаскелерінің ені (2.11 суретті қараңыз).
Бөгет жақтауы арқылы өтетін жалпы сүзілу өтімділігі:
Qжақ=Qтол+Q0жал; (1.11)
мұнда Q0жал - бөгет негізінен өтетін жалпы сүзілу өтімділігі, м3с.
Q0жал=q0*L ; (2.13)
мұнда q0 - бөгет негізіндегі үлесті сүзілу өтімділігі, 1 м-ге м3с.
L - негізінің ұзындығы, м.
Әртүрлі есептік жағдайларға арналған бөгет денесі арқылы өтетін сүзілуді Н.Н.Павловский әдісімен есептеу нақты мысалдар шешімдерімен келтірілген.
Төменде бөгеттердің негізгі типтері үшін тектес қималар әдісімен сүзілу есептерінің схемалары берілген.
Депрессия қисығын құру үшін алдымен оның су деңгейі мен жоғарғы беткейдің қиылысу нүктесін жасанды түрде өз орындарына қояды.
Су өткізетін негіздегі экранды бөгет. Сүзілу коэффициенті Кэ топырақтан жасалған экранның берілген өлшемдерін виртуалдық әдіспен есептегенде, сүзілу коэффициенті Кт, сүзілу жөнінде призмалы эквивалентпен алмастырады.
Есептеу тәртібі ядролық бөгеттерге ұқсас:
1. 1.12.1 - формула бойынша экранның орташа қалыңдығын (орт) табады.
2. Тектес экранның келтірілген қалыңдығын анықтайды:
Z kелт.э = орт*KтKэ * sin (1.12)
Z kелт.э = 0,9*0,780,002 * 0,35 = 100
Мұндағы - экранның орташа сызығының бөгет негізіне еңкею бұрышы.
3. Бөгет жалынының келтірілген енін есептейді.
вкелт.ені = в жал + Zкел.э - орт (1.13)
вкелт.ені = 8 + 1003 - 0,9 = 107
Бөгеттің берілген конструкциясына байланысты кәрізді немесе кәрізсіз біртекті бөгеттерге арналған есептік схемаларын қолданады.
Депрессия қисығын экран салынған қабаттағы сүзілу арынының жоғалуын ескере отыра экраннан кейін орналасқан учаскелерге тұрғызады.
Кәрізсіз немесе су өткізбейтін негіздегі еңкіш кәрізді біркелкі бөгет.
Төменгі бъефтің негізінің деңгейінен төменгі беткейге депрессиялық қисығының шығу биіктігі мынаған тең:
H1 = Zpm2- - (H1-H2)2 + H2 = (1.14)
мұндағы H1 және H2 - жоғарғы және төменгі бьефтердегі судың тереңдігі, м;
Zp - бөгеттің негізі бойынша тектес қимасының ені:
Zp = Z + Z = 3,6 + 128 = 132 (1.15)
Z = * H1 = 0,4 * 9 = 3,6 (1.16)
Z = m1*d +вкел + m2 (H1 + d) = 3 * 0,5 + 107 + 2(9+0,5) = 128 (1.17)
мұндағы - Г.К.Михайлов формуласымен анықталған жоғарғы беткейдің тіктігін ескеретін коэффициент.
m1 2 болғанда, 0,4.
Бөгет денесі арқылы өткен сүзілу ағынының өтімділігін мына байланыс арқылы анықтайық:
dm= Km = 0,78 * = 0,003 (1.18)
мұндағы Km - бөгет денесінің сүзілу коэффициенті.
Депрессия қисығын теңдеу бойынша құрады:
y= ; (1.19)
Х
0
206
412
618
814
128
У
9
8
7
5,8
4,3
1,3

Төменгі беткейден сүзілу ағыны шығарда немесе кәрізге кірерде сүзілу жылдамдығын құрайды:

Мұндағы Y - депрессия қисығын тұрғызарда абциссаның соңғы екі есептік нүктесінің айырмашылығына тең X аралығындағы депрессия қисығының төмендеуі.
Төменгі бьефте су жоқ болған жағдайда есепті сол байланыспен , мына формуланы пайдалана отыра жүргізеді: Н2= 0.

Топырақты бөгет беткейлерінің орнықтылығы мен шөгуін есептеу.
Қимаға бөгет денесіндегі сүзілу ағынының депрессиялық беттік қисығын салады.
Әсер ететін күштерді сондай реттілікпен анықтайды. Профессор В.В.Фандеев сырғу қисығының ортасынан сектрорында орналастыруды ұсынады. Бұл тік төртбұрышты құру үшін төменгі беткейдің ортасынан (С-нүктесі) тік сызық және беткейге қарай бұрышы 850 сызық сызады. Сосын 2.10 кестені пайдаланып, радиустарды есептейді (R1=K1*Hпл және R2=K2*Hпл), және -қа доға жүргізеді.
Кесте 1.5
Сырғу қиысығын тұрғызу үшін
Беткей коэффициенті
1
2
3
4
5
6
СБНпл=R1
0.75
0.75
1.0
1.5
2.2
3.0
СБНпл=R2
1.5
1.75
2.3
3.75
4.8
5.5

ББ′ ЖЖ′ секторында сырғу орталығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.