ХІІІ-ХV ғасырлардағы Византия

1. Феодалдық қатынастардыњ дамуы.
2. Византияның қайта қалпына келуі.
3. Фессалоникадағы зилоттардыњ қозғалысы.
4. Константиноплдіњ құлауы және оның тарихи маңызы.

ХII ғ. қарай Византия шаруаларының көпшiлiк бөлiгi жеке басы мен жерi бойынша тәуелдi болды. Дегенмен осы кезеңде басы бос шаруалар тобы сақталды. Олар мемлекеттiк салық төлемдерiн төлеп тұрды. Басы бос шаруалар феодалдардың жерлерiнде тұрды. Сонымен қатар жер иесiнiң сот билiгiнде болды. Осы жер иелерi уақыт өткен сайын сот - әкiмшiлiк билiгi мен әскери күштiң иесi бола бастады. Король өзiн қолдап әскери және әкiмшiлiк қызметтер жасағаны үшiн жер иелiктерiн шаруаларымен қоса берiп отырды. Бұндай иелiктердi прония деп атады. Иелiктер алғашқы кезде мәңгiлiкке берiлсе, кейiннен феодалдары императорға тәуелдiлiгiн жою үшiн мұрагерлiкке берiле бастады.
ХII ғ. Византия қалалары дамыды. Әсiресе провинциядағы қалаларда ярмаркалар өткiзiлдi. Осылайша елде товар-ақша қатынасы дами бастады. Бiрақ бұл қалалар Батыс Европа басқа мемлекеттерi сияқты өзiн-өзi басқаруға қолы жетпедi. Византияда қалаларлда стратигтер басқарды. Олардың қолында өте күштi жалдамалы әскер болды. Қалаларда феодалдар ерекше правоға ие болды. Император билiгiнiң әлсiреуi нәтижесiнде феодалдар қаланың толық праволы билеушiлерiне айналды. Бұл процестер Венеция мен Генуя қала мемлекетiнiң бәсекесiне әлсiз екендiгiн дәлелдедi. Мысалы iшкi және сыртқы сауда да Византия товарлары арзан, сапасыз болып, қалалардың әлсiреуiне алып келдi.
Бiрақ ХII ғ. Византия Кiшi Азияда өз жағдайын жақсартты. Мысалы сырттан келетiн қауiп феодалдарды император жанына топтастырды. Бұл жағдай Византияның комниндер династиясының нгiзiн қалаушы Алексей I-ң (1081-1180) Балканнан оңтүстiк итальяндықтар мен печенегтердi қуып жiберуге мүмкiндiк жасады. I-крест жорығындағы жетiстiктердi пайдалана отырып Византиялықтар Кiшi Азияның өңтүстiгiн жаулап алды.
1143-1185 жылдар император болған Мануил I Византияға Долмацияны өз қарамағына қаратты. Мануил I өлгеннен үш жылдан кейiн Константинопольде халық қозғалысы басталды. Осы көтерiлiстi пайдаланып Компен династиясының өкiлi Андроннин I өкiмет басына келдi. ´зiнiң билiгiн нығайту үшiн Андонның I бiржола реформалар жүргiздi. Мысалы: ол салық жинаудың жаңа формасын енгiздi. ´зiне қарсы шыққан ақсүйектердi қуғынға ұшыратты. Ол ақсүйектер Андронникке қарсы заговор ұйымдастырды. Сөйтiп бiршама территорияны өздерiне бағындырды. Константинополде үлкен халықтың қозғалысы болды. Андронник дарға асылды. Оның орнына аристократия өкiлi Ангел Исаак I таққа отырды. Ал 1185 жылы Константинополда жаңа сарай төңкерiсi болып оның орнына Исаакты тақтан тайдырып оның орнына ағасы Алексей таққа отырды.
1204 ж. Констинополь крестiлердiң қолына көштi. Сөйтiп Византия империясы құлады. Оның орнына латин империясы мен бiрнеше Византия мемлекеттерi құрылды. Кiшi Азияда Никей империясы құрылды. 1205 жылы Болгарияның Латын империясын жаулап алуы Никей империясының жағдайын жақсартты. Бұл процестер Балканды Никейлiктердiң жаулап алу саясатын күшейтегу мүмкiндiк бердi. 1246 жылы Констинопольдi азат еттi. Осылайша Византия империясы қалпына келтiрiлдi. бiрақ бұл империя бұрынғыдай қуатты бола алмады.