Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің жеке тұлғаларды несиелендіру жүйесін қарастыру
Кіріспе
1. НЕСИЕ ЖӘНЕ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Несиенің мәні, қажеттілігі мен қызметтері
1.2 Несиенің формалары мен олардың жіктелуі және несиелеуді ұйымдастыру қағидалары
1.3 Қазақстандағы несие жүйесінің даму кезеңдері
2. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДЕ НЕСИЕЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ТАЛДАУ
2.1 «Банк Тұран Әлем» АҚ қаржылық жағдайына сипаттама
2.2 «Банк Тұран Әлем» АҚ жеке тұлғаларға несие беру тәртібі және несиелік операцияларына талдау
2.3 «Банк Тұран Әлем» АҚ ипотекалық несиелеу ерекшеліктеріне шолу
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ НЕСИЕ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Қорытынды
1. НЕСИЕ ЖӘНЕ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Несиенің мәні, қажеттілігі мен қызметтері
1.2 Несиенің формалары мен олардың жіктелуі және несиелеуді ұйымдастыру қағидалары
1.3 Қазақстандағы несие жүйесінің даму кезеңдері
2. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДЕ НЕСИЕЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ТАЛДАУ
2.1 «Банк Тұран Әлем» АҚ қаржылық жағдайына сипаттама
2.2 «Банк Тұран Әлем» АҚ жеке тұлғаларға несие беру тәртібі және несиелік операцияларына талдау
2.3 «Банк Тұран Әлем» АҚ ипотекалық несиелеу ерекшеліктеріне шолу
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ НЕСИЕ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Қорытынды
Нарықтық экономикалық қатынастарда несие барлық өндірістік
жұмыстардың, ғылыми-техникалық процестердің негізгі қозғалысын, заңды тұлғалардың кәсібін ұлғайтуға, жеке тұлғалардың өмірін жақсартуға, шағын және орта бизнесті, фермерлік шаруашылықтарды кеңейтуге негізгі үлесті қосады.
Несиенің формалары оның құрылымымен және белгілі бір дәрежеде несиелік қатынастардың мәнімен тығыз байланысты келеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі нарықтық жағдайдағы несие берудің сапасын және оны ұйымдастыру барысындағы негізгі қиыншылықтарын қарастыру және шешу жолдары. Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердін алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялык банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит кабылдау, есептесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылык қызмет көрсетеді.
Коммерциялык банктер - нарықтық экономикада несие жүйесінің негізгі буыны. Олардың міндеті акша айналымы мен капитал айналымынын үздіксіз козғалысын камтамасыз ету, өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелеу, халық шаруашылығына қор жинау үшін жағдай жасау болып табылады
Коммерциялық банктің негізгі мақсаты — кең мағынадағы оның дамуы, яғни, коммерциялық кәсіпорын ретінде оның сандық жағынан дамуы және сапалы дамуы — қызмет етудің, тиімділігін көтеру, сонымен бірге банк акционерлері, клиенттері, қызметкерлері және банктік қадағалау органдарының мүдделерін қамтамасыз ету ұстанымы банктің әлеуметтік институт ретінде дамуы туралы болып табылады..
Несие-есептеу операциялары -ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі несие беру операциясы. Банк табысының көп бөлігі осы операцияларды жүргізуден түседі.
Несиені өтеу және беруге байланысты, банктің сыйақы ставкаларының мөлшері олардың өзгерістеріне байланысты барлық сұрақтар құқықтың өз аралық міндеттемелерін және жан-жақты жауапкершіліктерді анықтайтын несиелік келісімдердегі қарыз алушылар мен банк арасындағы қорытындылар негізінде шешіледі.
жұмыстардың, ғылыми-техникалық процестердің негізгі қозғалысын, заңды тұлғалардың кәсібін ұлғайтуға, жеке тұлғалардың өмірін жақсартуға, шағын және орта бизнесті, фермерлік шаруашылықтарды кеңейтуге негізгі үлесті қосады.
Несиенің формалары оның құрылымымен және белгілі бір дәрежеде несиелік қатынастардың мәнімен тығыз байланысты келеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі нарықтық жағдайдағы несие берудің сапасын және оны ұйымдастыру барысындағы негізгі қиыншылықтарын қарастыру және шешу жолдары. Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердін алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялык банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит кабылдау, есептесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылык қызмет көрсетеді.
Коммерциялык банктер - нарықтық экономикада несие жүйесінің негізгі буыны. Олардың міндеті акша айналымы мен капитал айналымынын үздіксіз козғалысын камтамасыз ету, өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелеу, халық шаруашылығына қор жинау үшін жағдай жасау болып табылады
Коммерциялық банктің негізгі мақсаты — кең мағынадағы оның дамуы, яғни, коммерциялық кәсіпорын ретінде оның сандық жағынан дамуы және сапалы дамуы — қызмет етудің, тиімділігін көтеру, сонымен бірге банк акционерлері, клиенттері, қызметкерлері және банктік қадағалау органдарының мүдделерін қамтамасыз ету ұстанымы банктің әлеуметтік институт ретінде дамуы туралы болып табылады..
Несие-есептеу операциялары -ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі несие беру операциясы. Банк табысының көп бөлігі осы операцияларды жүргізуден түседі.
Несиені өтеу және беруге байланысты, банктің сыйақы ставкаларының мөлшері олардың өзгерістеріне байланысты барлық сұрақтар құқықтың өз аралық міндеттемелерін және жан-жақты жауапкершіліктерді анықтайтын несиелік келісімдердегі қарыз алушылар мен банк арасындағы қорытындылар негізінде шешіледі.
І.Указ Президента РК № 872 от 10.05.2002 «Вопросы организации единой системы государственного регулирования финансового рынка РК» // Казахстанская правда. 17 мая 2002г./С.1/
2. Стратегический план развития РК до 2010 года: Утверждено Указом Президента РК от 4.12.2001 №735 // Казахстанская правда. — 2001 — 29 декабря /с.6/
3. Положение Национального Банка от 29.08.97 № 318 «О выдаче банкам второго уровня согласия на кастодиальную, брокерскую, диллерскую» // Законодательство РК. 2002г. / № 1 /п.5/
4. Постановление Националыюго Банка от 26.12.98 № 290 «Правила выдачи банкам второго уровня согласия на осуществление брокерской, диллерской и кастодиальной деятельности» // Деловая неделя. 4 января 1999 г. /с. 4/
5. Положение «Об Агенстве РК по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций» / Утверждено Указам Президента РК от 31.12.2003 № 1270 // Казахстанская правда. 4 января 2004 г. /с.1/
6. Указ Президента РК от 11.08.1999 г. «Об утверждении Положения и структуры Национального Банка РК» // Панорама. 2 сентября 1999 г. /пп. 2,4/
7. «Активтер мен шартты міндеттемелерді жіктеу және оларды күмәнді және үмітсіздер қатарына жатқыза отырып, провизия (резерв) құру ережесі». ҚР Ұлттық банк Басқармасының № 465 қаулысы. 16.11.2002.
8. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың редакциялығымен. / Алматы: Экономика, 2001.
9. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина О.И. / Москва: Финансы и статистика, 1999.
10. Общая теория денег и кредита / Под ред. Жукова Е.Ф. / Москва: Банки и биржи, 1995. И.Гагарин С.В. и др. Межбанковский кредит: дилинговое операции на рынке «Коротких денег». / Москва: Принтлайн, 1995.
12. «На лидирующих позициях»// Казахстанская правда. 28 марта 2002 г. /с.З/
13. Шагимбаев Г.Н «Рынок ценных бумаг в Казахстане: Инфраструктура и перспективы развития»// Эволюция казахской государственности: Сборник. — Алматы, 1997. /с.244/
14. Биржевой фондовый рынок// Рынок ценных бумаг Казахстана. — 2003. №12/сс.6,8,9/
15. Булатов Р.Р. «Деятельность коммерческих банков на фондовом рынке»// Деньги. Кредит. Банки. — 2005. №12 /сс.42,45/
16. Донцов С. «Банковская система Казахстана — крупнейший институциональный инвестор национального фондового рынка»// Банки Казахстан. — 2003. № 12/сс.24,29/
2. Стратегический план развития РК до 2010 года: Утверждено Указом Президента РК от 4.12.2001 №735 // Казахстанская правда. — 2001 — 29 декабря /с.6/
3. Положение Национального Банка от 29.08.97 № 318 «О выдаче банкам второго уровня согласия на кастодиальную, брокерскую, диллерскую» // Законодательство РК. 2002г. / № 1 /п.5/
4. Постановление Националыюго Банка от 26.12.98 № 290 «Правила выдачи банкам второго уровня согласия на осуществление брокерской, диллерской и кастодиальной деятельности» // Деловая неделя. 4 января 1999 г. /с. 4/
5. Положение «Об Агенстве РК по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций» / Утверждено Указам Президента РК от 31.12.2003 № 1270 // Казахстанская правда. 4 января 2004 г. /с.1/
6. Указ Президента РК от 11.08.1999 г. «Об утверждении Положения и структуры Национального Банка РК» // Панорама. 2 сентября 1999 г. /пп. 2,4/
7. «Активтер мен шартты міндеттемелерді жіктеу және оларды күмәнді және үмітсіздер қатарына жатқыза отырып, провизия (резерв) құру ережесі». ҚР Ұлттық банк Басқармасының № 465 қаулысы. 16.11.2002.
8. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың редакциялығымен. / Алматы: Экономика, 2001.
9. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина О.И. / Москва: Финансы и статистика, 1999.
10. Общая теория денег и кредита / Под ред. Жукова Е.Ф. / Москва: Банки и биржи, 1995. И.Гагарин С.В. и др. Межбанковский кредит: дилинговое операции на рынке «Коротких денег». / Москва: Принтлайн, 1995.
12. «На лидирующих позициях»// Казахстанская правда. 28 марта 2002 г. /с.З/
13. Шагимбаев Г.Н «Рынок ценных бумаг в Казахстане: Инфраструктура и перспективы развития»// Эволюция казахской государственности: Сборник. — Алматы, 1997. /с.244/
14. Биржевой фондовый рынок// Рынок ценных бумаг Казахстана. — 2003. №12/сс.6,8,9/
15. Булатов Р.Р. «Деятельность коммерческих банков на фондовом рынке»// Деньги. Кредит. Банки. — 2005. №12 /сс.42,45/
16. Донцов С. «Банковская система Казахстана — крупнейший институциональный инвестор национального фондового рынка»// Банки Казахстан. — 2003. № 12/сс.24,29/
Кіріспе
Нарықтық экономикалық қатынастарда несие барлық өндірістік
жұмыстардың, ғылыми-техникалық процестердің негізгі қозғалысын, заңды тұлғалардың кәсібін ұлғайтуға, жеке тұлғалардың өмірін жақсартуға, шағын және орта бизнесті, фермерлік шаруашылықтарды кеңейтуге негізгі үлесті қосады.
Несиенің формалары оның құрылымымен және белгілі бір дәрежеде несиелік қатынастардың мәнімен тығыз байланысты келеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі нарықтық жағдайдағы несие берудің сапасын және оны ұйымдастыру барысындағы негізгі қиыншылықтарын қарастыру және шешу жолдары. Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердін алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялык банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит кабылдау, есептесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылык қызмет көрсетеді.
Коммерциялык банктер - нарықтық экономикада несие жүйесінің негізгі буыны. Олардың міндеті акша айналымы мен капитал айналымынын үздіксіз козғалысын камтамасыз ету, өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелеу, халық шаруашылығына қор жинау үшін жағдай жасау болып табылады
Коммерциялық банктің негізгі мақсаты -- кең мағынадағы оның дамуы, яғни, коммерциялық кәсіпорын ретінде оның сандық жағынан дамуы және сапалы дамуы -- қызмет етудің, тиімділігін көтеру, сонымен бірге банк акционерлері, клиенттері, қызметкерлері және банктік қадағалау органдарының мүдделерін қамтамасыз ету ұстанымы банктің әлеуметтік институт ретінде дамуы туралы болып табылады..
Несие-есептеу операциялары -ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі несие беру операциясы. Банк табысының көп бөлігі осы операцияларды жүргізуден түседі.
Несиені өтеу және беруге байланысты, банктің сыйақы ставкаларының мөлшері олардың өзгерістеріне байланысты барлық сұрақтар құқықтың өз аралық міндеттемелерін және жан-жақты жауапкершіліктерді анықтайтын несиелік келісімдердегі қарыз алушылар мен банк арасындағы қорытындылар негізінде шешіледі.
Курстық жұмыс жазу кезінде Қазақстан Республикасының заңнамалы және нормативті актілері (Заңдар, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің Қаулылары мен Ережелері және т.с.с.) "Тұран Әлем банкі" статистикалық мәліметтері мен сайты қолданылды. Жеке тұлғаларды несиелендіру аясындағы шетел ғалымдарының және мамандарының еңбектері, сонымен бірге статистикалық және анықтама материалдары қолданылды.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің жеке тұлғаларды несиелендіру жүйесін қарастыру.
Зерттеу мәселелері:
1) несие түсінігін анықтау, оның шетелдегі және Қазақстан Республикасындағы дамуын қарастыру;
2) Тұран Әлем Банк АҚ материалдар негізінде, Қазақстанның коммерциялық банктерінің жеке тұлғаларды несиелендіру тәжірибесіне талдау жүргізу;
3) Қазақстан Республикасындағы жеке тұлғаларды несиелеудің даму мәселелері мен келешегін қарастыру.
Курстық жұмыстың құрылымы. Бұл жұмыстың бірінші бөлімінде несие және несие жүйесі туралы түсінік беріліп, яғни Қазақстан Республикасындағы несие жүйесінің даму кезеңдерінен бастап, несиенің мәні, қажеттілігі мен қызметтері, несиенің формалары мен олардың жіктелуі және несиелеуді ұйымдастыру қағидалары туралы теориялық негіз барынша ашылып жазылды.
Ал, екінші бөлімінде ТұранӘлемБанкі АҚ мысалындағы несиелеу ерекшеліктерін көрсетіп, тұтыну несиесінің түрлері мен оның ставкаларын талданған.
Жұмыстың үшінші бөлімінде Қазақстан Республикасындағы несиелік қатынастардың даму болашағы жазылған, яғни жеке тұлғаны несиелеу операцияларының болашағы, ипотекалық несиелеу нарығын жетілдіру жолдары ашылды.
Экономикалық категория ретінде, несие - бұл кәсіпорындар, ұйымдар және бірлестіктер, сондай-ақ, халық арасындағы несие қорын құру және оларды қайтарылу, пайыз төлеу шартында белгілі бір мерзімге уақытша пайдалануға беру негізінде қалыптасатын өндірістік қатынастар жиынтығын білдіреді.
1. НЕСИЕ ЖӘНЕ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Несиенің мәні, қажеттілігі мен қызметтері
Несие - нарықтық экономиканың тірегі ретінде, экономикалық дамудың ажырамас элементін білдіреді. Оны барлық шарушылық субьектілерімен қатар, мемлекет те, үкімет те, сондай-ақ жеке азаматтар да пайдаланады.
Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердін алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялык банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит кабылдау, есептесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылык қызмет көрсетеді.
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес олардың айырбас сферасынан іздеу қажет. Тауар айырбастау - бұл тауардың бір қолдан екінші қолға өтуін білдіреді десе, шынымен де, осындай айырбас кезінде несиеге байланысты қатынас туындайды.
Құнның қозғалысы- бұл несиенің қозғалысының кіндігін сипаттайды. Несиелік қатынастардың пайда болатын экономикалық негізіне капитал айналымын жатқызуға боладьі.
Көбіне несиені ақша ретінде түсінеді. Бір жағынан қарағанда бұған деген негіз де бар сияқты. Себебі, қазіргі шаруашылықта қарыз көбіне ақшалай түрде берілуде. Бірақ та бұл жерде ақша мен несиенің әртүрлі ұғымды білдіріп, әртүрлі қатынастарды түсіндіретінін естен шығаруға болмайды.
Несие - бұл пайыз төлеп қайтару шартында уақытша пайдалануға, яғни қарызға берілетін ссудалық капитал қозғалысын білдіреді.
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете отырып, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы несиелік қатынасты бейнелейді. Несиенің көмегімен заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражаттары мен табыстары экономикалық жүйе төңірегінде жинақтала отырып, уақытша және ақылы негізде пайдалануга берілетін ссудалық капиталға айналады.
Несие мен ссуданың арасында өзара айырмашылық бар. Несие - бұл банктің қаражатын құрайтын көзі ретінде барлық несиелік қатынастарды ұйымдастырудың әр түрлі формаларының болуын және сондай-ақ олардың жұмсалымдарының бір формасын білдіретін кен, ұғымды сипатайды. Ссуда -бұл ссудалық шот ашумен байланысты қалыптасатын несиелік қатынастарды ұйымдастырудың бір ғана формасын білдіреді.
Зерттеу заты сияқты, несие құрылымы бір бірімен өзара байланысты элементтерден тұрады. Мұндай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастар субъектілері жатады. Несиелік мәміле бойынша несиелік қатынастар субъектісіне қарыз беруші және қарыз алушы жатады.
Қарыз беруші - қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы. Қарыз беруші - бұл уақытша пайдалануга қарыз беруші субъектілер болып табылады. Қарыз берушілерге: банктер, банктік емес мекемелер, мемлекет, шарушылық субъектілері және халық жатады.
Қарыз алушы - бұл несиені алушы және оны қайтаруға міндетті, несиелік қатынастың екінші жағы. Борышқор және қарыз алушы бір бірімен жақын сөздер болғанымен де, олардың түсініктері әртүрлі. Мысалға, кәсіпорын немесе жеке азамагтардың коммуналдық қызметке, салықтарға т.б. байланысты төлемдері кешігуі мүмкін, бірақ, бұл жерде ешқандай да несиелік қатынас туындамайды. Борыш бұл тек қана экономикалық қатынасты емес, сондай-ақ адамзаттық қатынастар жағдайын сипаттайды. Борыш - бұл өте ауқымды ұғым. Ал, қарыз алушы - бұл қосымша қаражатқа деген сұранысы бар тұлға.
Қарыз беруші және қарыз алушымен қатар несиенің ққрылымының элементіне берілетін объекті де жатады. Беру объектісі - бұл құнның ерекше бөлігі, яғни қарызға берілген құнды білдіреді.
Несиенің экономикадағы орны мен рөлі, оның атқаратын қызметтерімен сипатталады. Жалпы несие экономикалық категория ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:
oo қайта бөлу;
oo айналыс шығындарын үнемдеу;
oo айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
oo капиталдың шоғырлануын жеделдету;
oo ғылыми-техникалық прогрессті жеделдету.
Несиенің қайта бөлу қызметі, кез келген елдің ұлттық экономикасының толық қанды жұмыс жасауына өз үлесін қосады. Несиенің бұл қызметінің көмегімен экономикалық жүйенің бір саласынан екінші бір саласына капитал
ағымы болады. Несиенің бұл қызметінің, қаржының қайта бөлу қызметінен айырмашылыгы қаржының бөлінуі әкімшілік негізде жүргізілсе, ал салалар мен аймақтар арасындағы капитал ағымы несие арқылы, яғни ол нарықтық механизм негізінде жүзеге асырылады.
Несиенің айналыс шығындарын үнемдеу қызметінің іс жүзіне асуы несиенің экономикалық мәнінен туындайды. Шаруашылық субъектілеріндегі ақшалай қаражаттардың түсуі мен жұмсалуы арасындағы уақытша болатын алшақтық кей жағдайларда қаржылай ресурстарға деген қажеттілікті туындатады. Міне, сондықтан да мүндай жағдайларда қарыз алушылардың барлық категориялары өздерінің меншікті қаражатқа деген жетіспеушіліктің орнын толтыру үшін несиені пайдаланады. Бұл дегеніміз капитал айналымын қамтамасыз етіп кана қоймай айналыс шығындарын үнемдеуге де мүмкіндік жасайды.
Капиталдың шоғырлану процесі қызметі экономиканың тұрақты дамуына жағдай жасау үшін маңызды болып табылады. Мұндай міндеттерді шешуде несиенің бұл қызметі өндірістің ауқымын ұлғайта отырып, пайда алуға мүмкіндік береді.
Несиенің ғылыми-техникалық прогресті жеделдету қызметі ғылыми-техникалық ұйымдардың қызметін қаржыландырумен сипатталады. Сондықтан да, несиенің көмегінсіз көптеген ғылыми-зерттеу орталықтарының (бюджеттік қаржыландыруда отырғандардан басқалары) жұмыс жасауы қиынға түседі. Сондай-ақ несие өндіріске ғылыми технологияларды жаңалық ретінде енгізу үшін де аса қажет болып табылады. Себебі, ондай шығындар бастапқыда кәсіпорынның қаражатымен, оның ішінде орта және ұзақ мерзімді банктің несиелері есебінен қаржыландырылады.
Банкаралық бәсекелестіктің күшеюі әсерінен коммерциялық банктердің қаржылық қызметтерінің кеңеюі қарқыны пайда болуда. Олардың ішінде форфейтингтік, лизингтік операцияларды бөлуге болады.
Форфейтинг-бұл несие берушіде айналысу негізде айналым құжатында көрініс табатын қарызды сатып алу. Бұл қарыздың сатып алушысы (форфейтер) өз мойнына қарыз алушыдан қанағаттандыру ала алмай қалу мүмкіндігі кезінде несие берушіге регрессивті талап айналысынан бас тарту-форфейтинг туралы міндеттемені алатындығын білдіреді.
Оның дамуының маңызды алғышарттары ретінде халықаралық интергацияның күшейтілуі, банктердің бәсеке қабілеттілігінің өсуі, экспорттық саудаға мемлекеттік шектеулердің алынып тастаулары, сонымен бірге, экспортерлерге тән тәуекелділіктің өсуі қызмет етеді.
Форфейтинг механизмі келісім-шарттардың екі түрінде қолданылады:
oo қаржылық келісім-шарттарда-ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелерді тез арада өткізу мақсатында;
oo экспорттық келісім-шарттарда-шетелдік сатып алушыға несие ұсынған экспортерға нақты ақшаның түсуіне әрекеттесу үшін.
Форфейтингтік аспаптар ретінде қолданылатын негізгі айналымдық құжаттар болып вексельдер табылады. Бірақ та форфейтинг объектісі ретінде бағалы қағаздардың басқа түрлері де бола алады. Бұл қағаздардың "таза" (тек абстрактті міндеттемені мазмұндайтын ) болуы маңызды.
Форфейтинг экспорты мемлекеттік несиелендіру қатысты түрде әлсіз дамыған елдерде аса кең даму алды. Алғашқыда форфейтингтеу коммерциялық банктермен жүзеге асырылды, бірақ та "а-форфе" операцияларының көлемдерінің ұлғаю шамасы бойынша, сондай-ақ арнайы мамандандырылған институттар құрыла бастады.
Форфейтингтеу мерзімі 150 күннен 5 жылға дейін, ао кейбір жағдайларда 7 жылға дейін.
Лизингтік операциялар кәсіпорын - жалға алушыларға машиналарды, құрал-жабдықтарды, жылжымайтын мүлікті және де негізгі капиталдың басқа да бөліктерін ұзақ мерзімді кезеңге жал шарттарына ұсынуға бекітіледі.
Лизинг инвестициялау формасы ретінде негізгі құралдарды жылдам жаңарту үшін дүние жүзінде қолданылады. Ол құрал-жабдықтарды алу үшін үлкен бастапқы капиталды және де, әдетте, қосымша кепілді талап етпейді, өйткені лизингтің алынатын құралы біруақытылы кепіл құралы да болып табылады. Осылайша, кәсіпкерлік ынталандырылады және мемлекет экономикасына қосымшы инвестициялар тартылады.
Коммерциялық банктермен лизингтік операцияларды жүргізу тәжірибесі келісім-шарттың барлық қатысушылары үшін оның оңтайлы жақтарын анықтады. Кәсіпорын-жалға беруші үшін лизинг негізгі қорларды несиелендірулің жаңа формасы болып табылады. Лизингті жүзеге асыратын банк өз операцияларының шеңберін кеңейтеді және де клиенттердің төлемқабілетсіздігі тәуекелділігін төмендетеді. Банк жалға берілетін мүлікке салық салынбайтын және де құрал-жабдықтарды алу үшін қаражат көзі бола алатын амортизациялық төлемдер есептеуге құқылы. Өнімдері лизинг бойынша алынатын жабдықтаушы үшін оның төлемімен байланысты мәселелер шешіледі, бұл өз кезігінде, оның тұрақты қаржылық жағдайын, өтімділігі мен несие қабілеттелегін қамтамасыз етеді.
1.2 Несиенің формалары мен олардың жіктелуі және несиелеуді ұйымдастыру қағидалары
Несиенің формасы - бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі қызметтерінің яғни, әр алуан сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрінісін білдіреді. Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай өзгергенімен де, несиенің формасы сол күйіңде сақталады.
Отандық және шетелдік әдебиеттерде несиенің келесідей формаларын кездестіруге болады:
oo коммерциялық несие;
oo банктік несие;
oo тұтыну несиесі;
oo мемлекеттік несие;
oo халықаралық несие;
oo ипотекалық несие
Коммерциялық несие - бұл қарыз берушінің қарыз алушыға қарызға берген тауарын білдіреді.
Коммерциялық несие - бұл вексель айналысының пайда болуына себеп болған, экономикадағы несиелік қатынастардың алғашқы формасы. Несиенің бұл формасының басты мақсаты - тауарлардың өту процесін жеделдету, сондай-ақ одан пайда табу болып табылады.
Мұнда қарыз алушы да және оны берушілер ретінде кәсіпкерлер мен бизнеспен айналысатындар бола алады. Коммерциялық несие көбіне тауарды сатып алушыда нақты ақшаның болмай қалуы барысында туындайды. Мұндай жағдайда, айналыс құралы ретінде, қарыз алушының көрсетілген соманы уақытында төлейтіндігін куәландыратын арнайы қарыздық міндеттеме - вексель қолданылады.
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы төмендегідей:
oo қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емес, яғни тауар немесе қызметті сатумен айналысатын кез келген занды тұлға бола алады;
oo коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
oo қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
oo коммерциялық несиенің орташа құны сол кездегі банктік пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады;
oo қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің занды түрде рәсімделуі барысында, бұл несие үшін төленетін ақы тауар бағасының құнына қосылады.
Банктік несие - бұл банктік мекемелерден қарыз сұраушыларға ақшалай түрде берілетін несиені білдіреді.
Банктік несие - бұл экономикадағы кеңінен тараған несиелік қатынастардың формасы болып табылады. Банктік несие бойынша несиелік қатынастың құралына несиелік шарт немесе несиелік келісім жатады. Банктік несиеде несие беруші: банк және арнайы қаржы мекемелері болса, ал қарыз алушылар ретінде: кәсіпкерлікпен немесе бизнеспен шұғылданатын қаржы ресурстарына деген сұранысы бар кез -келген занды ұйым болып табылады. Мұндағы қарыз берушінің басты мақсаты - бұл пайыз түрінде табыс алу.
Тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несиені білдіреді.
Тұтыну несиеснің, басты тағайындалуы халыққа тауарлар сатуды ынталандыруға бағытталады. Тұтыну несиесі бөлшек саудамен тығыз байланысты: бір жағынан тауар айналымының ұлғаюына сай несиенің көлемі өседі, сонымен қатар, тауарды несиеге алу сұранысы туындайды; екінші жағынан, халықты несиелеудің өсуі, сұраныстың төлем қабілеттілігін ұлғайтады. Мұндай тәуелділік, әсіресе бүгінгі тауарлар нарығын толтыру жағдайында пайда болуда.
Тұтыну несиесінің дамуы әр түрлі елдерде әр қалай дәрежеде қалыптасуда. Италия мен Жапонияда халықтың қарызының жалпы сомасы, сол елдің ішкі жиынтық өнімінің 10%-ын, Германия мен Францияда - 30%-ын, ал, Ұлыбритания мен АҚШ-та 60%-ын құрайды екен. Бұл елдердің тәжірибелерінде тұтыну несиесін ен қымбат тауарларды: автомобиль, электр тұрмыстық құралдарды, жиьаздарды және т.с.с. сатып алу барысында жиі пайдаланады. Бұл елдердің тұтыну несиесінің жартысынан көп бөлігі автомобильдерді сату үлесіне тиеді. Экономикалық мазмұны жағынан тұтыну несиесі банктік несиенің бір бөлігі ретінде, оның басты бағыты тек жеке тұлғалармен тікелей байланысты болып келеді. Сондықтан да несиенің бұл формасының экономикасы дамыған елдерде кеңінен пайдалануының екі түрлі себебі бар: біріншісі, субъективті, яғни бұл несие халыққа ең жоғарғы деңгейде материалдық игілікктерге қол жеткізуге қолайлы жағдай жасаса; екіншісі, объективті, яғни Кез келген қоғамның дамуының басты бір экономикалық мәселесі - бұл дайын өнімді өткізу десек, ендеше тұтыну несиесін қолдап аталған мәселені шешуге мүмкіндік береді. Тұтыну көптеген елдердің экономикасында маңызды рөл атқарады, сондықтан да, оны мемлекеттік ұйымдар тарапынан белсенді түрде реттеп отыру қажет. Мұндай реттеуді екі түрге бөледі: берілу және пайдалану деңгейінде реттеу. Берілу деңгейінде мемлекет тұтынушыларды ынталандыруға тиіс.
Сондай-ақ тұтыну несиесі жеке тұлғаларға тұрғын үй сатып алуға және құрылысына ұзақ мерзімді банктік сауда формасында да берілуі мүмкін. Бүгінгі танда тұтыну несиесінің біздің елімізде жеке қолданылмай келудің себебі, отандық өнеркәсіп пен ауылшаруашылық өндірісінің қиындықтар кешуі нәтижесінде нарықтағы халық сұранысы мен төлем қабілеттігінін өсуі және олардың тауарлы-материалдық бағалылықтармен өтеудің кері кетуі арасындағы теңсіздікке байланысты.
Мемлекеттік несие - мемлекет және жергілікті билік ұйымдарының өздері қарыз алушы немесе қарыз беруші болып табылатын заңды тұлғалар мен азаматтарға байланысты қалыптасатын несиелік қатынастар жиынтығын білдіреді.
Мемлекеттік несиенің негізгі формаларына: мемлекеттік облигациялық зайымдар, қысқа және орта мерзімді қазынашылық міндеттемелер және басқа
да мемлекеттің бағалы қағаздары жатады. Бүгінгі таңда, мемлекет тарапынан қысқа және орта мерзімді қазыналық міндеттемелер бюджет тапшылығын жабу мақсатында шығарылуда. Қазыналық міндеттемелердің шығарылу мерзімі: алты ай, он екі ай және үш жыл мерзімді құрайды. Бұл жағдайларда мемлекеттің рөлі қарыз алушы ретінде болады себебі, қарыз беруші - заңды және жеке тұлғалар. Сондай-ақ мемлекет бюджет есебінен ірі жобаларды қаржыландыруға несие береген жағдайда ол, қарыз беруші ретінде несиелік қатынасқа түседі және мұндай да қарыз алушыларга банктер және қаржыландырылатын заңды тұлғалар жатады.
Халықаралық несие - валюта және тауар ресурстарын қайтару, сондай-ақ, пайыз төлеу шартында берумен байланысты болатын халықаралық экономикалық қатынастар аумағындағы қарыз капиталының қозғалысын білдіреді.
Мұнда қарыз берушілер мен алушылар ретінде: банктер, жеке тұлғалар, кәсіпорындар мекемелер, халықаралық ұйымдар және аймақтық ұйымдар бола алады. Қазақстанның алдыңғы қатарлы халықаралық ұйымдарға мүше болуы, экономикалық реформаларды түбегейлі жүргізу үшін қажетті қосымша қаржы көздеріне қол жеткізді. Халықаралық несие көбіне банктік несие негізінде жүзеге асырылуда. Әрине, бүл жерде жасалатын мәмілелер негізінен коммерциялық сипатқа ие. Сондықтан да, халықаралық банктік несие бойынша төлейетін пайыз мөлшері 3-4 есе жоғары болып келеді. Халықаралық несие қарыз беруші елдің валютасында немесе еркін алмастырылатын валюталарда беріледі.
Ипотекалық несие - бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және т.с.с.) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несиені білдіреді.
Ипотекалық несие көбіне ипотекалық банктер арқылы беріледі. Біздің отандық банктеріміздің, тәжірибесінде ипотекалық несие беру барысы енді ғана дами бастады. Алғашқы ипотекалық несиелер ААҚ Центркредит банкімен өз қызметін біріктірген Тұрғын-үй құрылыс банкінен берілген болатын. Несиенің бұл формасының дами алмай отыру мәселелері де аз емес,
атап айтсақ, қозғалмайтын мүліктер нарығының (өте қымбат тұрғын-үй нарығынан басқа) болмауы, сонымен қатар, жердің өтімсіздігінен банктердің оларды кепілге алудан бас тартып отыруы, сондай-ақ арнайы ипотекалық банктер мен жаллы ипотекалық жүйенің қызмет етуінің кешігуі т.с.с.
Кәсіпорындарды және басқа да ұйымдарды өндірістік және әлеуметтік қажеттіліктерге байланысты банктік несиені беру, несиелеу қағидаларын қатаң сақтау негізінде жүзеге асырылады. Өйткені, мұнда несиенің мәні және мазмұны, сондай-ақ несиелік қатынастар төнірегіндегі объективті экономикалық зандардың талаптары көзделеді.
Несиелеудің соңғы қағидасы, шетелдік банктік тәжірибеде бірінші классты қарыз алушылар үшін жиі қолданылады. Мұндай жағдайда несие, сыйақы ретінде ешқандай да қамтамасыз етілмеген түрде беріледі.
Несиенің мақсаттылығы несиелеудің басты қағидасы ретінде, несиенің қандай мақсатқа сұралып отырғандығын сипаттайды.
1.3 Қазақстандағы несие жүйесінің даму кезеңдері
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында ең басты Қазақстандағы банктер - бұл мемлекеттік банктер болды және олар төмендегідей операцияларды жүзеге асырды:
- вексельдерді есепке алу;
- тауарларды кепілге ала отырып, ссуда беру;
- тауар құжаттарын кепілге ала отырып, ссуда беру;
- ауыл шаруашылыққа ссуда беру;
- бағалы қағаздарды кепілдікке ала отырып, ссуда беру;
- қайта есеп жүргізу;
-вексельдер үшін арнайы шоттар ашу;
- бағалы қағаздарға арнайы шоттар ашу;
- ұсақ несие мекемелеріне ссуда беру;
- барлық есеп-ссудалық операцияларымен айналысу;
- меншікті бағалы қағаздар шығару;
- салымдық және ағымдағы шоттар ашу.
Несиелік кооперациялардың Қазақстан аумағындағы даму тарихын екі кезеңге бөліп қарауға болады:
Бірінші кезең: XIX ғасыр соңы мен 1909 жылға дейін материалдық базаның жеткіліксіздігінен несиелік кооперациялар баяу дамыды.
Екінші кезең: 1909 жылы басталған өнеркәсіптік өрлеумен байланысты несиелік кооперациялар қатары жылдам қарқынмен ұлғая түсті.
Несиелік кооперативтердің ішінде несиелік серіктестіктер кеңінен дамыды және олардың құрамы таза қазақтардан құралды. Несиелік кооперация негізінен шаруа шаруашылығынан, ауыл адамдарына тікелей қызмет көрсетті. Несиелік кооперативтердің капиталы айналым қаражаттарынан (негізгі, қосымша, арнайы капиталдар, пайда және пайыздар) құралды.
Қазіргі уақытта қалыптасқан екі деңгейлі банк жүйенің қызмет етуге жасалған талдау, олардың көрсетіп отырғандай кемшіліктердің басым бөлігі банктер қызметін реттейтін нормативтік базаны жасаудағы артта қалушылық
және оның іске асырылуына іс жүзінде бақылау жасау механизмдеріндегі кемшіліктерімен сипатталады. Қазір жұмыс жасап отырған ҚР-ғы банктік жүйенің қалыптасу үрдісін үш кезеңге бөледі.
Бірінші кезең. 1988 - 1991 жылдары (КСРО-ның тұсында) - мемлекеттік салалық мамандандырылған банктердің қызметінің бір бөлігі республикалардағы сол банктердін, тиісті бөлімшелеріне беруі арқылы қайта түрлендіру; алғашқы коммерциялық банктер қатарын құру; КСРО Мемлекеттік банкіне орталық банктің жекелеген функцияларын беруге байланысты бастапқы қадамдар жасау кезеңі.
Екінші кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары - рубль аймағында бола отырып, ҚР Ұлттық банкінің орталық банктің бірқатар қызметтерін орындауға біртіндеп кірісуі, коммерциялық банктердің экстенсивті (сандық) түрде қалыптасуы және дамуы, ұлттық нормативтік базаның қалыптасуының бастапқы кезеңі.
Үшінші кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі, яғни айналысқа Ұлттық валютаның еңгізілуіне байланысты Ұлттық банкінің ақша несие аясының қызмет етуіне толық жауапкершілік алуымен, бюджет және банктермен қарым-қатынас орнатудың классикалық қағидаларын енгізумен, банктердің қызметін реттеу жүйесін нығайту кезеңін білдіреді.
1995 жылғы банктік реформалауға дейінгі жұмыс жасаған банктік жүйенің басты кемшіліктеріне мыналарды жатқызуға болады: а) Ұлттық банк - елдің орталық қызметіне байланысты:
- мемлекеттін, қаржы саясатын жүргізу барысындағы Ұлттық банк пен Қаржы министрлігі қызметтерінің жеткіліксіз шоғырлануы;
- коммерциялық банктердің өтімділігін толық қолдау механизмінің жеткіліксіздігі;
- екінші деңгейдегі банктер қызметін қадағалау жөне реттеу жүйесінің баяу құрылуы;
- валюталық реттеу және бақылау жүйесінің қалыптасуындағы артта қалушылық;
- макроэкономикалық процестерді жедел түрде талдау, оларды болжау және шешім қабылдауда пайдалану деңгейінің төмендігі;
- осы уақытқа дейін пайдаланылып келген Ұлттық банк пен екінші деңгейдегі банктердің бухгалтерлік есеп жүйесінің халықаралық стандартқа және нарықтық экономика талаптарына сай келмеуі;
- Ұлттық банк жүйесіндегі еңбек ақының төмендігінен кадрлардың кету деңгейінің жоғарылығы;
ә) Екінші деңгейдегі банктерге байланысты:
- Ұлттық банктер тарапынан белгіленген экономикалық (қазіргі пруденциялдық) нормативтер мен банк клиенттерінің құқықтарын тікелей бұзған банктердің нарықта қызмет ете беруі;
- қаржы ресурстарын жинақтаудың іс жүзіндегі механизмдерінің әлсіздігі;
- шаруашылық субъектілерін несиелеу барысында жобаларды бағалау деңгейінің және банк үшін несие беру туындайтын тәуекелді бағалау дәрежесінің, сондай-ақ несиенің қайтарылуына жасалатын бақылаудың қанағаттанарлықсыз деңгейде болуы;
- орта жене ұзақ мерзімде ірі жобаларды дербес түрде қаржыландыруды іске асыруға мүмкіндік беретін, банктердің капиталдану деңгейінің жеткіліксіздігі;
- прогрессивті қаржы құралдарын және технологияларды пайдаланып, игерудің баяулығы;
- банк қызметкерлерін кәсіби жағынан даярлаудың жалпы төмен деңгейде болуы.
1998 жылдың қазаны мен қарашасы аралығындағы кезеңде жүргізілген Ұлттық Банктің орталық аппаратында екінші деңгейдегі банктердің корреспонденттік шоттарын орталықтандыру төлем жүйелерін жетілдіруге ықпал еткен маңызды іс-шара болып табылды. Корреспонденттік шоттарды орталықтандыру Ұлттық Банкке есеп айырысу банкінің және банктер банкінің функцияларын жедел жүзеге асыруға, төлем жүйесін және тұтастай алғанда, банк жүйесін бақылау функцияларының тиімділігін арттыруға мүмкіндік берді.
2000 жылдың аяғында ҚБЕО Ірі төлемдер жүйесі пайдаланушылардың шотындағы қол жететін қаражаттар шегінде нақты уақыт режимінде есеп айырысуларды (RTGS) жүзеге асыратын және халықаралық қаржы ұйымдарының жалпы негізде төлем жүйелеріне қоятын барлық негізгі талаптарына жауап беретін Банкаралық ақша аударымдары жүйесі (БААЖ) болып қайта құрылды. БААЖ-ды ендіру Қазақстанның төлем жүйелері дамуының келесі кезеңі болды, бұл жүйе мониторингінің және жүйеге қатысушы банктердің өтімділік тәуекелдерін басқару тетіктерін жетілдіруге мүмкіндік берді.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының аумағында екі ұлттық жүйе жұмыс істейді: Банкаралық ақша аударымдары жүйесі (БААЖ) және Банкаралық клиринг жүйесі (БКЖ).
2. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДЕ НЕСИЕЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ТАЛДАУ
2.1 Банк Тұран Әлем АҚ қаржылық жағдайына сипаттама
БТА банк АҚ - Қазақстанның жүйе құрушы банкі, ТМД елдеріндегі банк желісін құруда лидер болып табылады. БТА банк АҚ активтерімен меншікті капиталы бойынша Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктер арасында көшбасшылар қатарына бекем орнықты.
БТА банк АҚ - бүгінде нарықтың барлық саласына қатысушы, жетекші қаржылық топқа айналды: корпоративтік және жеке тұлғалар бизнесі, сауданы қаржыландыру, қор нарығы, несиелендіру, шағын және орта бизнесті дамыту, лизинг, ипотека, зейнетақы қоры және т.б көптеген қызмет түрлерін қамтиды.
БТА банкінде бүгінгі күні:
* Шамамен 1271442 клиенттері;
* Қазақстан бойынша 22 филиалдар мен 279 есеп-айырысу бөлімі;
* ТМД елдері және алыс шетелдегі халықаралық Өкілдіктер Ресей, Украина, Армения, Өзбекстан, Қырғызстан, Ұлыбритания, Чехия, Монғолияда елдерінде орналасқан.
БТА банк АҚ даму стратегиясы - географиялық әртараптандыру және ТМД мен алыс шетел экономикасының әртүрлі саласында аясын кеңейту. Сондай-ақ, банк өнімдерін көбейтіп, несиелік және саудалық қаржыны ұсыну арқылы тұрақты қарқынмен дамуды көздейді. БТА банкі экономикалық шекараны алуды ұсынады. Банктың ұраны: "бір шот-бір-банк-бүкіл ТМД". Аталмыш стратегия Қазақстан аумағында, сондай-ақ шет елдерде БТА банкі имиджіне, оған деген сенімге және жоғары қаржылық көрсеткіштерінің мүмкіндігіне негізделеді. БТА банкінің ұзақ мерзімді стратегиясы 2015 жылға дейін бүкіл ТМД аумағының қаржы нарығын қамтуды көздеуде. Банк географиялық әртараптандыруды және банк өнімдерінің ұлғаюын, сондай-ақ, тұрақты қарқынмен дамуды көздейді. Осының негізінде экономикалық өсім арқылы, жоспарларды мерзімінен бұрын жедел қарқынмен орындаймыз. БТА банкі өзге елдің банк секторында басты ұстанымды иеленуге мүмкіндігі мол. Сондай-ақ, БТА банкі халықаралық инвестицияларды тартуда және қаржы қызметінде экспортер болу арқылы орталық банкке айналуға барлық мүмкіндіктері бар.
ТМД елдеріндегі стратегиялық әртараптандыруда БТА банкі тобы Ресей, Беларусь, Армения, Грузия елдеріндегі коммерциялық банктерге - стратегиялық серіктес ретінде ұсынылды.
Осының негізі БТА банкі ТМД аумағында банктік жүйені құрып және сауда қаржыландыруындағы ұстанымын мықтауға мүмкіндік жасады.
Қазақстандағы алғашқы халықаралық банктің акционерлер құрамына EBRD, RZB, IFC, FMO секілді әлемнің ірі қаржы институттары БТА банкіне деген жоғары сенімділігін білдіреді.
БТА банкі негізі қаланған уақыттан бері бірнеше марапаттарға ие болды. 2007 жылы аса беделді Евромани журналының мәлімдеуі бойынша ТМД-дағы үздік банк және Орта Азиядағы үздік банк деген жоғары мәртебені иеленді. Британдық "The Banker" журналының Шығыс Еуропадағы шағын банктер арасындағы ең үздігі мәртебесіне ие болды. БТА банкінің ұзақ мерзімді ағымдағы рейтінгіне беделді халықаралық Moody's және Standard & Poor's, агенттігінің берген болжамы - оң және ТМД-дағы ең жоғарғылардың бірі.
Қызмет жасап келе жатқан кезеңнен бері банк алғаш рет Тұтынушылар Лигасының марапатына ие болды. Жыл бойы зерттеулер жүргізілді, тұтынушылардан сауалнамалар алынды, банк қызметі рыногындағы жалпы жағдайлар зерделенді. Зерттеудің қорытындысы бойынша тұтынушылардың көп бөлігі нақты сенім білдіретін, қызметтері мен өнімдері қолайлы, қызмет көрсету сапасы жоғары деңгейде және кәсібилігі жөнінен Қазақстандағы банктердің арасындағы үздігі болып табылды.
Қазақстан Тұтынушылар Ұлттық лигасының он екі жылдық жұмыс тәжірибесі марапаттың аясында жатыр, сондай-ақ, оның атағы, мемлекетпен, баспасөзбен байланысы, қол ұшын сұраған халықтың үндеуі, тиімді жұмыспен қамтамассыз ету және кез-келген келіспеушілік пен таластарға жедел назар аударып, шешімін табу секілді абыройлы істері бар.
Банк активтері -- пайда табу максатында банктік ресурстарды әp түрлі активтер бойынша орналастырған қаражаттары.
Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды.
Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне, толық құны жоқ активтердің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.
Коммерциялық банктің активтерін мынадай төрт топқа бөлу - ге болады:
1) касса және оған теңесстін акшалай қаражаттар;
2) несиелер;
3) бағалы қағаздарға жұмсалынған инвестициялар;
4) банктің ғимараты мен жабдыктары ;
1 кесте
БТА Банкі АҚ активті операциялары
Активтер
01.01.2009 жыл
01.01.2010 жыл
Ауытқуы
Сомасы, мың тг
Үлес салмағы, %
Сомасы, мың тг
Үлес салмағы,%
Абсолютті
Салыс
тырмалы, %
1
2
3
4
5
6
7
Қаржы және қаржы эквиваленттері
107452945
4,1
96515129
3,3
-10937816
-10,2
Міндетті резервтер
121883310
4,6
23394528
0,8
-98488782
-420
Бағалы металдар
33
0,0
9
0,0
-24
-266,6
Сатуға арналған бағалы қағаздар
85459408
3,2
97016021
3,3
11556613
13,5
Кері РЕПО келісімі бойынша бағалы қағаздар
16998058
0,6
13452809
0,4
-3545249
-20,8
Туынды қаржы құралдары
12166905
0,4
50654535
1,7
38487630
316,3
Басқа банктердегі салымдар мен корр. Счеттар
15040474
0,5
19701846
0,6
4661372
30,9
Басқа банктерге берілген заимдар
74179293
2,8
73328550
2,5
-850743
-1,1
Клиенттерге берілген заимдар
2026289173
76,5
2231080141
76,5
204790968
10,1
Бағалы қағаздарға салымдар
3696734
0,1
35401804
1,2
31705070
857,6
Капиталға инвестиция
152666126
5,7
213304913
7,3
60638787
39,7
Негізгі құралдар
10255141
0,4
10612924
0,4
357783
3,5
Материалды емес активтер
392255
0,01
1044410
0,03
652155
166,2
Дебиторлық қарыздар
6880819
0,2
20469775
0,7
13588956
197,5
Басқа да активтер
15242492
0,6
29133343
0,9
13890851
91,1
Активтердің жиыны
2648603166
100
2915110737
100
266507571
10,1
Мұндағы активтерге заңды және жеке тұлғаларға қатысты, сондай-ак, баска банктерге байланысты банктің талаптары жа - тады.
Аталған ережеге сәйкес активтер стандартты және жіктелінген болып бөлінеді.
Жіктелінген активтерге жатпайтын активтер стандартты болып есептеледі.
Жіктелінген активтер күмәнді және үмітсіз болып бөлінеді.
Жіктелген активтер қатарына банк несиелері, депозитттер, бағалы қағаздар, дебиторлық қарыздары жатады.
Осы топтамаларды пайдалана отырып банктің активті операцияларының құрылымын келесі кестеде қарастырайық.
Осы кесте мәліметтерін талдай келе активтің жалпы мөлшері баланс 266507571 мың теңгеге, яғни 10,1 пайызға артып отыр. Бұл өзгеріс негізінен банк активтерінің ішінде бірнеше активті операциялардың көлемінің артуымен байланысты. Оның ішінде банктің сатуға арналған бағалы қағаздар, туынды қаржы құралдары, басқа банктердегі салымдар мен корр. счеттар, клиенттерге берілген заимдар, бағалы қағаздарға салымдар , капиталға инвестиция, негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің, дебиторлық қарыздардың көлемінің артуы әсерін тигізіп отыр. Осы аталған активті операциялардың ішінде банктің бағалы қағаздарға салымдары өткен жылмен салыстырғанда 857,6 пайызға артып, көлемі 31705070 мың теңге құрап отыр.
1cурет .БТА БанкіАҚ 01.01.2009-01.01.2010 ж.ж активті операцияларының жиынтығы
Сонымен қатар банктің өтімділігі де артып отыр, яғни банктің жоғары өтімді қаражаттарының бірі басқа банктердегі корреспонденттік счеттардағы ақшаларының өсу қарқыны 30,9 пайызға артып, оның соммасы 4661372 мың теңге құрап отыр. Бұл банктің корреспонденттерінің артуына байланысты болып отыр. Осы активтердің құрылымында банктің өтімділігі жоғары активтері, яғни касса, ҚРҰБ-гі және басқа банктердегі корреспонденттік счеттардағы қаражаттарының жиынтық үлес салмағы жеткілікті деңгейде екендігін байқауға болады. Ал тәуекелді , дегенмен жұмыс істейтін активтердің үлесі де жеткілікті деңгейде. Мұнда банктің басқа тұлғаларға берген барлық қарыз активтерінің үлесі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Нарықтық экономикалық қатынастарда несие барлық өндірістік
жұмыстардың, ғылыми-техникалық процестердің негізгі қозғалысын, заңды тұлғалардың кәсібін ұлғайтуға, жеке тұлғалардың өмірін жақсартуға, шағын және орта бизнесті, фермерлік шаруашылықтарды кеңейтуге негізгі үлесті қосады.
Несиенің формалары оның құрылымымен және белгілі бір дәрежеде несиелік қатынастардың мәнімен тығыз байланысты келеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі нарықтық жағдайдағы несие берудің сапасын және оны ұйымдастыру барысындағы негізгі қиыншылықтарын қарастыру және шешу жолдары. Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердін алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялык банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит кабылдау, есептесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылык қызмет көрсетеді.
Коммерциялык банктер - нарықтық экономикада несие жүйесінің негізгі буыны. Олардың міндеті акша айналымы мен капитал айналымынын үздіксіз козғалысын камтамасыз ету, өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелеу, халық шаруашылығына қор жинау үшін жағдай жасау болып табылады
Коммерциялық банктің негізгі мақсаты -- кең мағынадағы оның дамуы, яғни, коммерциялық кәсіпорын ретінде оның сандық жағынан дамуы және сапалы дамуы -- қызмет етудің, тиімділігін көтеру, сонымен бірге банк акционерлері, клиенттері, қызметкерлері және банктік қадағалау органдарының мүдделерін қамтамасыз ету ұстанымы банктің әлеуметтік институт ретінде дамуы туралы болып табылады..
Несие-есептеу операциялары -ол банктің несие ресурстарын орналастыру қызметіндегі несие беру операциясы. Банк табысының көп бөлігі осы операцияларды жүргізуден түседі.
Несиені өтеу және беруге байланысты, банктің сыйақы ставкаларының мөлшері олардың өзгерістеріне байланысты барлық сұрақтар құқықтың өз аралық міндеттемелерін және жан-жақты жауапкершіліктерді анықтайтын несиелік келісімдердегі қарыз алушылар мен банк арасындағы қорытындылар негізінде шешіледі.
Курстық жұмыс жазу кезінде Қазақстан Республикасының заңнамалы және нормативті актілері (Заңдар, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің Қаулылары мен Ережелері және т.с.с.) "Тұран Әлем банкі" статистикалық мәліметтері мен сайты қолданылды. Жеке тұлғаларды несиелендіру аясындағы шетел ғалымдарының және мамандарының еңбектері, сонымен бірге статистикалық және анықтама материалдары қолданылды.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің жеке тұлғаларды несиелендіру жүйесін қарастыру.
Зерттеу мәселелері:
1) несие түсінігін анықтау, оның шетелдегі және Қазақстан Республикасындағы дамуын қарастыру;
2) Тұран Әлем Банк АҚ материалдар негізінде, Қазақстанның коммерциялық банктерінің жеке тұлғаларды несиелендіру тәжірибесіне талдау жүргізу;
3) Қазақстан Республикасындағы жеке тұлғаларды несиелеудің даму мәселелері мен келешегін қарастыру.
Курстық жұмыстың құрылымы. Бұл жұмыстың бірінші бөлімінде несие және несие жүйесі туралы түсінік беріліп, яғни Қазақстан Республикасындағы несие жүйесінің даму кезеңдерінен бастап, несиенің мәні, қажеттілігі мен қызметтері, несиенің формалары мен олардың жіктелуі және несиелеуді ұйымдастыру қағидалары туралы теориялық негіз барынша ашылып жазылды.
Ал, екінші бөлімінде ТұранӘлемБанкі АҚ мысалындағы несиелеу ерекшеліктерін көрсетіп, тұтыну несиесінің түрлері мен оның ставкаларын талданған.
Жұмыстың үшінші бөлімінде Қазақстан Республикасындағы несиелік қатынастардың даму болашағы жазылған, яғни жеке тұлғаны несиелеу операцияларының болашағы, ипотекалық несиелеу нарығын жетілдіру жолдары ашылды.
Экономикалық категория ретінде, несие - бұл кәсіпорындар, ұйымдар және бірлестіктер, сондай-ақ, халық арасындағы несие қорын құру және оларды қайтарылу, пайыз төлеу шартында белгілі бір мерзімге уақытша пайдалануға беру негізінде қалыптасатын өндірістік қатынастар жиынтығын білдіреді.
1. НЕСИЕ ЖӘНЕ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Несиенің мәні, қажеттілігі мен қызметтері
Несие - нарықтық экономиканың тірегі ретінде, экономикалық дамудың ажырамас элементін білдіреді. Оны барлық шарушылық субьектілерімен қатар, мемлекет те, үкімет те, сондай-ақ жеке азаматтар да пайдаланады.
Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердін алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялык банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит кабылдау, есептесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылык қызмет көрсетеді.
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес олардың айырбас сферасынан іздеу қажет. Тауар айырбастау - бұл тауардың бір қолдан екінші қолға өтуін білдіреді десе, шынымен де, осындай айырбас кезінде несиеге байланысты қатынас туындайды.
Құнның қозғалысы- бұл несиенің қозғалысының кіндігін сипаттайды. Несиелік қатынастардың пайда болатын экономикалық негізіне капитал айналымын жатқызуға боладьі.
Көбіне несиені ақша ретінде түсінеді. Бір жағынан қарағанда бұған деген негіз де бар сияқты. Себебі, қазіргі шаруашылықта қарыз көбіне ақшалай түрде берілуде. Бірақ та бұл жерде ақша мен несиенің әртүрлі ұғымды білдіріп, әртүрлі қатынастарды түсіндіретінін естен шығаруға болмайды.
Несие - бұл пайыз төлеп қайтару шартында уақытша пайдалануға, яғни қарызға берілетін ссудалық капитал қозғалысын білдіреді.
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете отырып, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы несиелік қатынасты бейнелейді. Несиенің көмегімен заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражаттары мен табыстары экономикалық жүйе төңірегінде жинақтала отырып, уақытша және ақылы негізде пайдалануга берілетін ссудалық капиталға айналады.
Несие мен ссуданың арасында өзара айырмашылық бар. Несие - бұл банктің қаражатын құрайтын көзі ретінде барлық несиелік қатынастарды ұйымдастырудың әр түрлі формаларының болуын және сондай-ақ олардың жұмсалымдарының бір формасын білдіретін кен, ұғымды сипатайды. Ссуда -бұл ссудалық шот ашумен байланысты қалыптасатын несиелік қатынастарды ұйымдастырудың бір ғана формасын білдіреді.
Зерттеу заты сияқты, несие құрылымы бір бірімен өзара байланысты элементтерден тұрады. Мұндай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастар субъектілері жатады. Несиелік мәміле бойынша несиелік қатынастар субъектісіне қарыз беруші және қарыз алушы жатады.
Қарыз беруші - қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы. Қарыз беруші - бұл уақытша пайдалануга қарыз беруші субъектілер болып табылады. Қарыз берушілерге: банктер, банктік емес мекемелер, мемлекет, шарушылық субъектілері және халық жатады.
Қарыз алушы - бұл несиені алушы және оны қайтаруға міндетті, несиелік қатынастың екінші жағы. Борышқор және қарыз алушы бір бірімен жақын сөздер болғанымен де, олардың түсініктері әртүрлі. Мысалға, кәсіпорын немесе жеке азамагтардың коммуналдық қызметке, салықтарға т.б. байланысты төлемдері кешігуі мүмкін, бірақ, бұл жерде ешқандай да несиелік қатынас туындамайды. Борыш бұл тек қана экономикалық қатынасты емес, сондай-ақ адамзаттық қатынастар жағдайын сипаттайды. Борыш - бұл өте ауқымды ұғым. Ал, қарыз алушы - бұл қосымша қаражатқа деген сұранысы бар тұлға.
Қарыз беруші және қарыз алушымен қатар несиенің ққрылымының элементіне берілетін объекті де жатады. Беру объектісі - бұл құнның ерекше бөлігі, яғни қарызға берілген құнды білдіреді.
Несиенің экономикадағы орны мен рөлі, оның атқаратын қызметтерімен сипатталады. Жалпы несие экономикалық категория ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:
oo қайта бөлу;
oo айналыс шығындарын үнемдеу;
oo айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
oo капиталдың шоғырлануын жеделдету;
oo ғылыми-техникалық прогрессті жеделдету.
Несиенің қайта бөлу қызметі, кез келген елдің ұлттық экономикасының толық қанды жұмыс жасауына өз үлесін қосады. Несиенің бұл қызметінің көмегімен экономикалық жүйенің бір саласынан екінші бір саласына капитал
ағымы болады. Несиенің бұл қызметінің, қаржының қайта бөлу қызметінен айырмашылыгы қаржының бөлінуі әкімшілік негізде жүргізілсе, ал салалар мен аймақтар арасындағы капитал ағымы несие арқылы, яғни ол нарықтық механизм негізінде жүзеге асырылады.
Несиенің айналыс шығындарын үнемдеу қызметінің іс жүзіне асуы несиенің экономикалық мәнінен туындайды. Шаруашылық субъектілеріндегі ақшалай қаражаттардың түсуі мен жұмсалуы арасындағы уақытша болатын алшақтық кей жағдайларда қаржылай ресурстарға деген қажеттілікті туындатады. Міне, сондықтан да мүндай жағдайларда қарыз алушылардың барлық категориялары өздерінің меншікті қаражатқа деген жетіспеушіліктің орнын толтыру үшін несиені пайдаланады. Бұл дегеніміз капитал айналымын қамтамасыз етіп кана қоймай айналыс шығындарын үнемдеуге де мүмкіндік жасайды.
Капиталдың шоғырлану процесі қызметі экономиканың тұрақты дамуына жағдай жасау үшін маңызды болып табылады. Мұндай міндеттерді шешуде несиенің бұл қызметі өндірістің ауқымын ұлғайта отырып, пайда алуға мүмкіндік береді.
Несиенің ғылыми-техникалық прогресті жеделдету қызметі ғылыми-техникалық ұйымдардың қызметін қаржыландырумен сипатталады. Сондықтан да, несиенің көмегінсіз көптеген ғылыми-зерттеу орталықтарының (бюджеттік қаржыландыруда отырғандардан басқалары) жұмыс жасауы қиынға түседі. Сондай-ақ несие өндіріске ғылыми технологияларды жаңалық ретінде енгізу үшін де аса қажет болып табылады. Себебі, ондай шығындар бастапқыда кәсіпорынның қаражатымен, оның ішінде орта және ұзақ мерзімді банктің несиелері есебінен қаржыландырылады.
Банкаралық бәсекелестіктің күшеюі әсерінен коммерциялық банктердің қаржылық қызметтерінің кеңеюі қарқыны пайда болуда. Олардың ішінде форфейтингтік, лизингтік операцияларды бөлуге болады.
Форфейтинг-бұл несие берушіде айналысу негізде айналым құжатында көрініс табатын қарызды сатып алу. Бұл қарыздың сатып алушысы (форфейтер) өз мойнына қарыз алушыдан қанағаттандыру ала алмай қалу мүмкіндігі кезінде несие берушіге регрессивті талап айналысынан бас тарту-форфейтинг туралы міндеттемені алатындығын білдіреді.
Оның дамуының маңызды алғышарттары ретінде халықаралық интергацияның күшейтілуі, банктердің бәсеке қабілеттілігінің өсуі, экспорттық саудаға мемлекеттік шектеулердің алынып тастаулары, сонымен бірге, экспортерлерге тән тәуекелділіктің өсуі қызмет етеді.
Форфейтинг механизмі келісім-шарттардың екі түрінде қолданылады:
oo қаржылық келісім-шарттарда-ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелерді тез арада өткізу мақсатында;
oo экспорттық келісім-шарттарда-шетелдік сатып алушыға несие ұсынған экспортерға нақты ақшаның түсуіне әрекеттесу үшін.
Форфейтингтік аспаптар ретінде қолданылатын негізгі айналымдық құжаттар болып вексельдер табылады. Бірақ та форфейтинг объектісі ретінде бағалы қағаздардың басқа түрлері де бола алады. Бұл қағаздардың "таза" (тек абстрактті міндеттемені мазмұндайтын ) болуы маңызды.
Форфейтинг экспорты мемлекеттік несиелендіру қатысты түрде әлсіз дамыған елдерде аса кең даму алды. Алғашқыда форфейтингтеу коммерциялық банктермен жүзеге асырылды, бірақ та "а-форфе" операцияларының көлемдерінің ұлғаю шамасы бойынша, сондай-ақ арнайы мамандандырылған институттар құрыла бастады.
Форфейтингтеу мерзімі 150 күннен 5 жылға дейін, ао кейбір жағдайларда 7 жылға дейін.
Лизингтік операциялар кәсіпорын - жалға алушыларға машиналарды, құрал-жабдықтарды, жылжымайтын мүлікті және де негізгі капиталдың басқа да бөліктерін ұзақ мерзімді кезеңге жал шарттарына ұсынуға бекітіледі.
Лизинг инвестициялау формасы ретінде негізгі құралдарды жылдам жаңарту үшін дүние жүзінде қолданылады. Ол құрал-жабдықтарды алу үшін үлкен бастапқы капиталды және де, әдетте, қосымша кепілді талап етпейді, өйткені лизингтің алынатын құралы біруақытылы кепіл құралы да болып табылады. Осылайша, кәсіпкерлік ынталандырылады және мемлекет экономикасына қосымшы инвестициялар тартылады.
Коммерциялық банктермен лизингтік операцияларды жүргізу тәжірибесі келісім-шарттың барлық қатысушылары үшін оның оңтайлы жақтарын анықтады. Кәсіпорын-жалға беруші үшін лизинг негізгі қорларды несиелендірулің жаңа формасы болып табылады. Лизингті жүзеге асыратын банк өз операцияларының шеңберін кеңейтеді және де клиенттердің төлемқабілетсіздігі тәуекелділігін төмендетеді. Банк жалға берілетін мүлікке салық салынбайтын және де құрал-жабдықтарды алу үшін қаражат көзі бола алатын амортизациялық төлемдер есептеуге құқылы. Өнімдері лизинг бойынша алынатын жабдықтаушы үшін оның төлемімен байланысты мәселелер шешіледі, бұл өз кезігінде, оның тұрақты қаржылық жағдайын, өтімділігі мен несие қабілеттелегін қамтамасыз етеді.
1.2 Несиенің формалары мен олардың жіктелуі және несиелеуді ұйымдастыру қағидалары
Несиенің формасы - бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі қызметтерінің яғни, әр алуан сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрінісін білдіреді. Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай өзгергенімен де, несиенің формасы сол күйіңде сақталады.
Отандық және шетелдік әдебиеттерде несиенің келесідей формаларын кездестіруге болады:
oo коммерциялық несие;
oo банктік несие;
oo тұтыну несиесі;
oo мемлекеттік несие;
oo халықаралық несие;
oo ипотекалық несие
Коммерциялық несие - бұл қарыз берушінің қарыз алушыға қарызға берген тауарын білдіреді.
Коммерциялық несие - бұл вексель айналысының пайда болуына себеп болған, экономикадағы несиелік қатынастардың алғашқы формасы. Несиенің бұл формасының басты мақсаты - тауарлардың өту процесін жеделдету, сондай-ақ одан пайда табу болып табылады.
Мұнда қарыз алушы да және оны берушілер ретінде кәсіпкерлер мен бизнеспен айналысатындар бола алады. Коммерциялық несие көбіне тауарды сатып алушыда нақты ақшаның болмай қалуы барысында туындайды. Мұндай жағдайда, айналыс құралы ретінде, қарыз алушының көрсетілген соманы уақытында төлейтіндігін куәландыратын арнайы қарыздық міндеттеме - вексель қолданылады.
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы төмендегідей:
oo қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емес, яғни тауар немесе қызметті сатумен айналысатын кез келген занды тұлға бола алады;
oo коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
oo қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
oo коммерциялық несиенің орташа құны сол кездегі банктік пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады;
oo қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің занды түрде рәсімделуі барысында, бұл несие үшін төленетін ақы тауар бағасының құнына қосылады.
Банктік несие - бұл банктік мекемелерден қарыз сұраушыларға ақшалай түрде берілетін несиені білдіреді.
Банктік несие - бұл экономикадағы кеңінен тараған несиелік қатынастардың формасы болып табылады. Банктік несие бойынша несиелік қатынастың құралына несиелік шарт немесе несиелік келісім жатады. Банктік несиеде несие беруші: банк және арнайы қаржы мекемелері болса, ал қарыз алушылар ретінде: кәсіпкерлікпен немесе бизнеспен шұғылданатын қаржы ресурстарына деген сұранысы бар кез -келген занды ұйым болып табылады. Мұндағы қарыз берушінің басты мақсаты - бұл пайыз түрінде табыс алу.
Тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несиені білдіреді.
Тұтыну несиеснің, басты тағайындалуы халыққа тауарлар сатуды ынталандыруға бағытталады. Тұтыну несиесі бөлшек саудамен тығыз байланысты: бір жағынан тауар айналымының ұлғаюына сай несиенің көлемі өседі, сонымен қатар, тауарды несиеге алу сұранысы туындайды; екінші жағынан, халықты несиелеудің өсуі, сұраныстың төлем қабілеттілігін ұлғайтады. Мұндай тәуелділік, әсіресе бүгінгі тауарлар нарығын толтыру жағдайында пайда болуда.
Тұтыну несиесінің дамуы әр түрлі елдерде әр қалай дәрежеде қалыптасуда. Италия мен Жапонияда халықтың қарызының жалпы сомасы, сол елдің ішкі жиынтық өнімінің 10%-ын, Германия мен Францияда - 30%-ын, ал, Ұлыбритания мен АҚШ-та 60%-ын құрайды екен. Бұл елдердің тәжірибелерінде тұтыну несиесін ен қымбат тауарларды: автомобиль, электр тұрмыстық құралдарды, жиьаздарды және т.с.с. сатып алу барысында жиі пайдаланады. Бұл елдердің тұтыну несиесінің жартысынан көп бөлігі автомобильдерді сату үлесіне тиеді. Экономикалық мазмұны жағынан тұтыну несиесі банктік несиенің бір бөлігі ретінде, оның басты бағыты тек жеке тұлғалармен тікелей байланысты болып келеді. Сондықтан да несиенің бұл формасының экономикасы дамыған елдерде кеңінен пайдалануының екі түрлі себебі бар: біріншісі, субъективті, яғни бұл несие халыққа ең жоғарғы деңгейде материалдық игілікктерге қол жеткізуге қолайлы жағдай жасаса; екіншісі, объективті, яғни Кез келген қоғамның дамуының басты бір экономикалық мәселесі - бұл дайын өнімді өткізу десек, ендеше тұтыну несиесін қолдап аталған мәселені шешуге мүмкіндік береді. Тұтыну көптеген елдердің экономикасында маңызды рөл атқарады, сондықтан да, оны мемлекеттік ұйымдар тарапынан белсенді түрде реттеп отыру қажет. Мұндай реттеуді екі түрге бөледі: берілу және пайдалану деңгейінде реттеу. Берілу деңгейінде мемлекет тұтынушыларды ынталандыруға тиіс.
Сондай-ақ тұтыну несиесі жеке тұлғаларға тұрғын үй сатып алуға және құрылысына ұзақ мерзімді банктік сауда формасында да берілуі мүмкін. Бүгінгі танда тұтыну несиесінің біздің елімізде жеке қолданылмай келудің себебі, отандық өнеркәсіп пен ауылшаруашылық өндірісінің қиындықтар кешуі нәтижесінде нарықтағы халық сұранысы мен төлем қабілеттігінін өсуі және олардың тауарлы-материалдық бағалылықтармен өтеудің кері кетуі арасындағы теңсіздікке байланысты.
Мемлекеттік несие - мемлекет және жергілікті билік ұйымдарының өздері қарыз алушы немесе қарыз беруші болып табылатын заңды тұлғалар мен азаматтарға байланысты қалыптасатын несиелік қатынастар жиынтығын білдіреді.
Мемлекеттік несиенің негізгі формаларына: мемлекеттік облигациялық зайымдар, қысқа және орта мерзімді қазынашылық міндеттемелер және басқа
да мемлекеттің бағалы қағаздары жатады. Бүгінгі таңда, мемлекет тарапынан қысқа және орта мерзімді қазыналық міндеттемелер бюджет тапшылығын жабу мақсатында шығарылуда. Қазыналық міндеттемелердің шығарылу мерзімі: алты ай, он екі ай және үш жыл мерзімді құрайды. Бұл жағдайларда мемлекеттің рөлі қарыз алушы ретінде болады себебі, қарыз беруші - заңды және жеке тұлғалар. Сондай-ақ мемлекет бюджет есебінен ірі жобаларды қаржыландыруға несие береген жағдайда ол, қарыз беруші ретінде несиелік қатынасқа түседі және мұндай да қарыз алушыларга банктер және қаржыландырылатын заңды тұлғалар жатады.
Халықаралық несие - валюта және тауар ресурстарын қайтару, сондай-ақ, пайыз төлеу шартында берумен байланысты болатын халықаралық экономикалық қатынастар аумағындағы қарыз капиталының қозғалысын білдіреді.
Мұнда қарыз берушілер мен алушылар ретінде: банктер, жеке тұлғалар, кәсіпорындар мекемелер, халықаралық ұйымдар және аймақтық ұйымдар бола алады. Қазақстанның алдыңғы қатарлы халықаралық ұйымдарға мүше болуы, экономикалық реформаларды түбегейлі жүргізу үшін қажетті қосымша қаржы көздеріне қол жеткізді. Халықаралық несие көбіне банктік несие негізінде жүзеге асырылуда. Әрине, бүл жерде жасалатын мәмілелер негізінен коммерциялық сипатқа ие. Сондықтан да, халықаралық банктік несие бойынша төлейетін пайыз мөлшері 3-4 есе жоғары болып келеді. Халықаралық несие қарыз беруші елдің валютасында немесе еркін алмастырылатын валюталарда беріледі.
Ипотекалық несие - бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және т.с.с.) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несиені білдіреді.
Ипотекалық несие көбіне ипотекалық банктер арқылы беріледі. Біздің отандық банктеріміздің, тәжірибесінде ипотекалық несие беру барысы енді ғана дами бастады. Алғашқы ипотекалық несиелер ААҚ Центркредит банкімен өз қызметін біріктірген Тұрғын-үй құрылыс банкінен берілген болатын. Несиенің бұл формасының дами алмай отыру мәселелері де аз емес,
атап айтсақ, қозғалмайтын мүліктер нарығының (өте қымбат тұрғын-үй нарығынан басқа) болмауы, сонымен қатар, жердің өтімсіздігінен банктердің оларды кепілге алудан бас тартып отыруы, сондай-ақ арнайы ипотекалық банктер мен жаллы ипотекалық жүйенің қызмет етуінің кешігуі т.с.с.
Кәсіпорындарды және басқа да ұйымдарды өндірістік және әлеуметтік қажеттіліктерге байланысты банктік несиені беру, несиелеу қағидаларын қатаң сақтау негізінде жүзеге асырылады. Өйткені, мұнда несиенің мәні және мазмұны, сондай-ақ несиелік қатынастар төнірегіндегі объективті экономикалық зандардың талаптары көзделеді.
Несиелеудің соңғы қағидасы, шетелдік банктік тәжірибеде бірінші классты қарыз алушылар үшін жиі қолданылады. Мұндай жағдайда несие, сыйақы ретінде ешқандай да қамтамасыз етілмеген түрде беріледі.
Несиенің мақсаттылығы несиелеудің басты қағидасы ретінде, несиенің қандай мақсатқа сұралып отырғандығын сипаттайды.
1.3 Қазақстандағы несие жүйесінің даму кезеңдері
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында ең басты Қазақстандағы банктер - бұл мемлекеттік банктер болды және олар төмендегідей операцияларды жүзеге асырды:
- вексельдерді есепке алу;
- тауарларды кепілге ала отырып, ссуда беру;
- тауар құжаттарын кепілге ала отырып, ссуда беру;
- ауыл шаруашылыққа ссуда беру;
- бағалы қағаздарды кепілдікке ала отырып, ссуда беру;
- қайта есеп жүргізу;
-вексельдер үшін арнайы шоттар ашу;
- бағалы қағаздарға арнайы шоттар ашу;
- ұсақ несие мекемелеріне ссуда беру;
- барлық есеп-ссудалық операцияларымен айналысу;
- меншікті бағалы қағаздар шығару;
- салымдық және ағымдағы шоттар ашу.
Несиелік кооперациялардың Қазақстан аумағындағы даму тарихын екі кезеңге бөліп қарауға болады:
Бірінші кезең: XIX ғасыр соңы мен 1909 жылға дейін материалдық базаның жеткіліксіздігінен несиелік кооперациялар баяу дамыды.
Екінші кезең: 1909 жылы басталған өнеркәсіптік өрлеумен байланысты несиелік кооперациялар қатары жылдам қарқынмен ұлғая түсті.
Несиелік кооперативтердің ішінде несиелік серіктестіктер кеңінен дамыды және олардың құрамы таза қазақтардан құралды. Несиелік кооперация негізінен шаруа шаруашылығынан, ауыл адамдарына тікелей қызмет көрсетті. Несиелік кооперативтердің капиталы айналым қаражаттарынан (негізгі, қосымша, арнайы капиталдар, пайда және пайыздар) құралды.
Қазіргі уақытта қалыптасқан екі деңгейлі банк жүйенің қызмет етуге жасалған талдау, олардың көрсетіп отырғандай кемшіліктердің басым бөлігі банктер қызметін реттейтін нормативтік базаны жасаудағы артта қалушылық
және оның іске асырылуына іс жүзінде бақылау жасау механизмдеріндегі кемшіліктерімен сипатталады. Қазір жұмыс жасап отырған ҚР-ғы банктік жүйенің қалыптасу үрдісін үш кезеңге бөледі.
Бірінші кезең. 1988 - 1991 жылдары (КСРО-ның тұсында) - мемлекеттік салалық мамандандырылған банктердің қызметінің бір бөлігі республикалардағы сол банктердін, тиісті бөлімшелеріне беруі арқылы қайта түрлендіру; алғашқы коммерциялық банктер қатарын құру; КСРО Мемлекеттік банкіне орталық банктің жекелеген функцияларын беруге байланысты бастапқы қадамдар жасау кезеңі.
Екінші кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары - рубль аймағында бола отырып, ҚР Ұлттық банкінің орталық банктің бірқатар қызметтерін орындауға біртіндеп кірісуі, коммерциялық банктердің экстенсивті (сандық) түрде қалыптасуы және дамуы, ұлттық нормативтік базаның қалыптасуының бастапқы кезеңі.
Үшінші кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі, яғни айналысқа Ұлттық валютаның еңгізілуіне байланысты Ұлттық банкінің ақша несие аясының қызмет етуіне толық жауапкершілік алуымен, бюджет және банктермен қарым-қатынас орнатудың классикалық қағидаларын енгізумен, банктердің қызметін реттеу жүйесін нығайту кезеңін білдіреді.
1995 жылғы банктік реформалауға дейінгі жұмыс жасаған банктік жүйенің басты кемшіліктеріне мыналарды жатқызуға болады: а) Ұлттық банк - елдің орталық қызметіне байланысты:
- мемлекеттін, қаржы саясатын жүргізу барысындағы Ұлттық банк пен Қаржы министрлігі қызметтерінің жеткіліксіз шоғырлануы;
- коммерциялық банктердің өтімділігін толық қолдау механизмінің жеткіліксіздігі;
- екінші деңгейдегі банктер қызметін қадағалау жөне реттеу жүйесінің баяу құрылуы;
- валюталық реттеу және бақылау жүйесінің қалыптасуындағы артта қалушылық;
- макроэкономикалық процестерді жедел түрде талдау, оларды болжау және шешім қабылдауда пайдалану деңгейінің төмендігі;
- осы уақытқа дейін пайдаланылып келген Ұлттық банк пен екінші деңгейдегі банктердің бухгалтерлік есеп жүйесінің халықаралық стандартқа және нарықтық экономика талаптарына сай келмеуі;
- Ұлттық банк жүйесіндегі еңбек ақының төмендігінен кадрлардың кету деңгейінің жоғарылығы;
ә) Екінші деңгейдегі банктерге байланысты:
- Ұлттық банктер тарапынан белгіленген экономикалық (қазіргі пруденциялдық) нормативтер мен банк клиенттерінің құқықтарын тікелей бұзған банктердің нарықта қызмет ете беруі;
- қаржы ресурстарын жинақтаудың іс жүзіндегі механизмдерінің әлсіздігі;
- шаруашылық субъектілерін несиелеу барысында жобаларды бағалау деңгейінің және банк үшін несие беру туындайтын тәуекелді бағалау дәрежесінің, сондай-ақ несиенің қайтарылуына жасалатын бақылаудың қанағаттанарлықсыз деңгейде болуы;
- орта жене ұзақ мерзімде ірі жобаларды дербес түрде қаржыландыруды іске асыруға мүмкіндік беретін, банктердің капиталдану деңгейінің жеткіліксіздігі;
- прогрессивті қаржы құралдарын және технологияларды пайдаланып, игерудің баяулығы;
- банк қызметкерлерін кәсіби жағынан даярлаудың жалпы төмен деңгейде болуы.
1998 жылдың қазаны мен қарашасы аралығындағы кезеңде жүргізілген Ұлттық Банктің орталық аппаратында екінші деңгейдегі банктердің корреспонденттік шоттарын орталықтандыру төлем жүйелерін жетілдіруге ықпал еткен маңызды іс-шара болып табылды. Корреспонденттік шоттарды орталықтандыру Ұлттық Банкке есеп айырысу банкінің және банктер банкінің функцияларын жедел жүзеге асыруға, төлем жүйесін және тұтастай алғанда, банк жүйесін бақылау функцияларының тиімділігін арттыруға мүмкіндік берді.
2000 жылдың аяғында ҚБЕО Ірі төлемдер жүйесі пайдаланушылардың шотындағы қол жететін қаражаттар шегінде нақты уақыт режимінде есеп айырысуларды (RTGS) жүзеге асыратын және халықаралық қаржы ұйымдарының жалпы негізде төлем жүйелеріне қоятын барлық негізгі талаптарына жауап беретін Банкаралық ақша аударымдары жүйесі (БААЖ) болып қайта құрылды. БААЖ-ды ендіру Қазақстанның төлем жүйелері дамуының келесі кезеңі болды, бұл жүйе мониторингінің және жүйеге қатысушы банктердің өтімділік тәуекелдерін басқару тетіктерін жетілдіруге мүмкіндік берді.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының аумағында екі ұлттық жүйе жұмыс істейді: Банкаралық ақша аударымдары жүйесі (БААЖ) және Банкаралық клиринг жүйесі (БКЖ).
2. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДЕ НЕСИЕЛЕУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ТАЛДАУ
2.1 Банк Тұран Әлем АҚ қаржылық жағдайына сипаттама
БТА банк АҚ - Қазақстанның жүйе құрушы банкі, ТМД елдеріндегі банк желісін құруда лидер болып табылады. БТА банк АҚ активтерімен меншікті капиталы бойынша Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктер арасында көшбасшылар қатарына бекем орнықты.
БТА банк АҚ - бүгінде нарықтың барлық саласына қатысушы, жетекші қаржылық топқа айналды: корпоративтік және жеке тұлғалар бизнесі, сауданы қаржыландыру, қор нарығы, несиелендіру, шағын және орта бизнесті дамыту, лизинг, ипотека, зейнетақы қоры және т.б көптеген қызмет түрлерін қамтиды.
БТА банкінде бүгінгі күні:
* Шамамен 1271442 клиенттері;
* Қазақстан бойынша 22 филиалдар мен 279 есеп-айырысу бөлімі;
* ТМД елдері және алыс шетелдегі халықаралық Өкілдіктер Ресей, Украина, Армения, Өзбекстан, Қырғызстан, Ұлыбритания, Чехия, Монғолияда елдерінде орналасқан.
БТА банк АҚ даму стратегиясы - географиялық әртараптандыру және ТМД мен алыс шетел экономикасының әртүрлі саласында аясын кеңейту. Сондай-ақ, банк өнімдерін көбейтіп, несиелік және саудалық қаржыны ұсыну арқылы тұрақты қарқынмен дамуды көздейді. БТА банкі экономикалық шекараны алуды ұсынады. Банктың ұраны: "бір шот-бір-банк-бүкіл ТМД". Аталмыш стратегия Қазақстан аумағында, сондай-ақ шет елдерде БТА банкі имиджіне, оған деген сенімге және жоғары қаржылық көрсеткіштерінің мүмкіндігіне негізделеді. БТА банкінің ұзақ мерзімді стратегиясы 2015 жылға дейін бүкіл ТМД аумағының қаржы нарығын қамтуды көздеуде. Банк географиялық әртараптандыруды және банк өнімдерінің ұлғаюын, сондай-ақ, тұрақты қарқынмен дамуды көздейді. Осының негізінде экономикалық өсім арқылы, жоспарларды мерзімінен бұрын жедел қарқынмен орындаймыз. БТА банкі өзге елдің банк секторында басты ұстанымды иеленуге мүмкіндігі мол. Сондай-ақ, БТА банкі халықаралық инвестицияларды тартуда және қаржы қызметінде экспортер болу арқылы орталық банкке айналуға барлық мүмкіндіктері бар.
ТМД елдеріндегі стратегиялық әртараптандыруда БТА банкі тобы Ресей, Беларусь, Армения, Грузия елдеріндегі коммерциялық банктерге - стратегиялық серіктес ретінде ұсынылды.
Осының негізі БТА банкі ТМД аумағында банктік жүйені құрып және сауда қаржыландыруындағы ұстанымын мықтауға мүмкіндік жасады.
Қазақстандағы алғашқы халықаралық банктің акционерлер құрамына EBRD, RZB, IFC, FMO секілді әлемнің ірі қаржы институттары БТА банкіне деген жоғары сенімділігін білдіреді.
БТА банкі негізі қаланған уақыттан бері бірнеше марапаттарға ие болды. 2007 жылы аса беделді Евромани журналының мәлімдеуі бойынша ТМД-дағы үздік банк және Орта Азиядағы үздік банк деген жоғары мәртебені иеленді. Британдық "The Banker" журналының Шығыс Еуропадағы шағын банктер арасындағы ең үздігі мәртебесіне ие болды. БТА банкінің ұзақ мерзімді ағымдағы рейтінгіне беделді халықаралық Moody's және Standard & Poor's, агенттігінің берген болжамы - оң және ТМД-дағы ең жоғарғылардың бірі.
Қызмет жасап келе жатқан кезеңнен бері банк алғаш рет Тұтынушылар Лигасының марапатына ие болды. Жыл бойы зерттеулер жүргізілді, тұтынушылардан сауалнамалар алынды, банк қызметі рыногындағы жалпы жағдайлар зерделенді. Зерттеудің қорытындысы бойынша тұтынушылардың көп бөлігі нақты сенім білдіретін, қызметтері мен өнімдері қолайлы, қызмет көрсету сапасы жоғары деңгейде және кәсібилігі жөнінен Қазақстандағы банктердің арасындағы үздігі болып табылды.
Қазақстан Тұтынушылар Ұлттық лигасының он екі жылдық жұмыс тәжірибесі марапаттың аясында жатыр, сондай-ақ, оның атағы, мемлекетпен, баспасөзбен байланысы, қол ұшын сұраған халықтың үндеуі, тиімді жұмыспен қамтамассыз ету және кез-келген келіспеушілік пен таластарға жедел назар аударып, шешімін табу секілді абыройлы істері бар.
Банк активтері -- пайда табу максатында банктік ресурстарды әp түрлі активтер бойынша орналастырған қаражаттары.
Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды.
Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне, толық құны жоқ активтердің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.
Коммерциялық банктің активтерін мынадай төрт топқа бөлу - ге болады:
1) касса және оған теңесстін акшалай қаражаттар;
2) несиелер;
3) бағалы қағаздарға жұмсалынған инвестициялар;
4) банктің ғимараты мен жабдыктары ;
1 кесте
БТА Банкі АҚ активті операциялары
Активтер
01.01.2009 жыл
01.01.2010 жыл
Ауытқуы
Сомасы, мың тг
Үлес салмағы, %
Сомасы, мың тг
Үлес салмағы,%
Абсолютті
Салыс
тырмалы, %
1
2
3
4
5
6
7
Қаржы және қаржы эквиваленттері
107452945
4,1
96515129
3,3
-10937816
-10,2
Міндетті резервтер
121883310
4,6
23394528
0,8
-98488782
-420
Бағалы металдар
33
0,0
9
0,0
-24
-266,6
Сатуға арналған бағалы қағаздар
85459408
3,2
97016021
3,3
11556613
13,5
Кері РЕПО келісімі бойынша бағалы қағаздар
16998058
0,6
13452809
0,4
-3545249
-20,8
Туынды қаржы құралдары
12166905
0,4
50654535
1,7
38487630
316,3
Басқа банктердегі салымдар мен корр. Счеттар
15040474
0,5
19701846
0,6
4661372
30,9
Басқа банктерге берілген заимдар
74179293
2,8
73328550
2,5
-850743
-1,1
Клиенттерге берілген заимдар
2026289173
76,5
2231080141
76,5
204790968
10,1
Бағалы қағаздарға салымдар
3696734
0,1
35401804
1,2
31705070
857,6
Капиталға инвестиция
152666126
5,7
213304913
7,3
60638787
39,7
Негізгі құралдар
10255141
0,4
10612924
0,4
357783
3,5
Материалды емес активтер
392255
0,01
1044410
0,03
652155
166,2
Дебиторлық қарыздар
6880819
0,2
20469775
0,7
13588956
197,5
Басқа да активтер
15242492
0,6
29133343
0,9
13890851
91,1
Активтердің жиыны
2648603166
100
2915110737
100
266507571
10,1
Мұндағы активтерге заңды және жеке тұлғаларға қатысты, сондай-ак, баска банктерге байланысты банктің талаптары жа - тады.
Аталған ережеге сәйкес активтер стандартты және жіктелінген болып бөлінеді.
Жіктелінген активтерге жатпайтын активтер стандартты болып есептеледі.
Жіктелінген активтер күмәнді және үмітсіз болып бөлінеді.
Жіктелген активтер қатарына банк несиелері, депозитттер, бағалы қағаздар, дебиторлық қарыздары жатады.
Осы топтамаларды пайдалана отырып банктің активті операцияларының құрылымын келесі кестеде қарастырайық.
Осы кесте мәліметтерін талдай келе активтің жалпы мөлшері баланс 266507571 мың теңгеге, яғни 10,1 пайызға артып отыр. Бұл өзгеріс негізінен банк активтерінің ішінде бірнеше активті операциялардың көлемінің артуымен байланысты. Оның ішінде банктің сатуға арналған бағалы қағаздар, туынды қаржы құралдары, басқа банктердегі салымдар мен корр. счеттар, клиенттерге берілген заимдар, бағалы қағаздарға салымдар , капиталға инвестиция, негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің, дебиторлық қарыздардың көлемінің артуы әсерін тигізіп отыр. Осы аталған активті операциялардың ішінде банктің бағалы қағаздарға салымдары өткен жылмен салыстырғанда 857,6 пайызға артып, көлемі 31705070 мың теңге құрап отыр.
1cурет .БТА БанкіАҚ 01.01.2009-01.01.2010 ж.ж активті операцияларының жиынтығы
Сонымен қатар банктің өтімділігі де артып отыр, яғни банктің жоғары өтімді қаражаттарының бірі басқа банктердегі корреспонденттік счеттардағы ақшаларының өсу қарқыны 30,9 пайызға артып, оның соммасы 4661372 мың теңге құрап отыр. Бұл банктің корреспонденттерінің артуына байланысты болып отыр. Осы активтердің құрылымында банктің өтімділігі жоғары активтері, яғни касса, ҚРҰБ-гі және басқа банктердегі корреспонденттік счеттардағы қаражаттарының жиынтық үлес салмағы жеткілікті деңгейде екендігін байқауға болады. Ал тәуекелді , дегенмен жұмыс істейтін активтердің үлесі де жеткілікті деңгейде. Мұнда банктің басқа тұлғаларға берген барлық қарыз активтерінің үлесі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz