Оливер Кромвель
1.Оливер Кромвельдің жастық шағы.
2.Азаматтық соғыстың басталуы.
3.Кромвель.қолбасшы
4.Протектораттың орнығуы
5.Кромвельдің өлімі
2.Азаматтық соғыстың басталуы.
3.Кромвель.қолбасшы
4.Протектораттың орнығуы
5.Кромвельдің өлімі
Оливер Кромвель 1599 жылы 25 сәуірде Хантингдонда ағылшын дворяндық отбасында дүниеге келді.Хантингдон, ол заманда, бірқалыпты өмірі үлкен апталық жәрмеңкелер өткізумен немесе базар алаңында болып тұратын оқиғалармен жанданып тұратын, жалпы халық саны 1100-1200 адам болатын шет аймақтық қала еді. Кромвельдер тегі Реформация кезеңінен кейін жергілікті элита ретінде нығайды.Оливердің арғы атасы Ричард Уильямс өзінің әкесінің атынан бас тартып, король Генрих VIII тұсында уақытша билік еткен, «Сопылардың басшысы» ретінде танылған нағашы ағасы Томас Кромвельдің тегін жақтады.
Оливердің әкесі, Роберт Кромвель, сэр Генри әулетінде кенже бала болғандықтан мұрагерлік мүліктің кіші үлесін иемденді. Оның жылдық ақшалай табысы 300 фунт стерлингін құрады. Бұл осындай атақты әулеттен шыққан джентльмен үшін азғантай табыс саналды.
Отбасының осындай жағдайдаөмір сүруі Оливер Кромвельдің екі басты мінезін қалыптастырды: біріншіден, әулетін мықты дәрежеге орналастырған Реформацияға шынайы берілгендік, екіншіден,католиктерге қарсы өшпенділік.
1616 жылы Кромвель Кембридж колледждерінің ішіндегі ерекше пуритандық Сидней-Сассекс колледжінде бір жыл оқиды. Колледжде үйретілген сабақтардың ішінде математика мен тарих пәні оны аса ерекше қызықтырды. Бірақ , сақталған мәліметтер бойынша, оның кітап бетін ашуға ынтасы болған жоқ, оқудың орнына атпен жүруге, садақтан атуға,жүзуге, аң аулауға қызықты.
Оливердің әкесі, Роберт Кромвель, сэр Генри әулетінде кенже бала болғандықтан мұрагерлік мүліктің кіші үлесін иемденді. Оның жылдық ақшалай табысы 300 фунт стерлингін құрады. Бұл осындай атақты әулеттен шыққан джентльмен үшін азғантай табыс саналды.
Отбасының осындай жағдайдаөмір сүруі Оливер Кромвельдің екі басты мінезін қалыптастырды: біріншіден, әулетін мықты дәрежеге орналастырған Реформацияға шынайы берілгендік, екіншіден,католиктерге қарсы өшпенділік.
1616 жылы Кромвель Кембридж колледждерінің ішіндегі ерекше пуритандық Сидней-Сассекс колледжінде бір жыл оқиды. Колледжде үйретілген сабақтардың ішінде математика мен тарих пәні оны аса ерекше қызықтырды. Бірақ , сақталған мәліметтер бойынша, оның кітап бетін ашуға ынтасы болған жоқ, оқудың орнына атпен жүруге, садақтан атуға,жүзуге, аң аулауға қызықты.
1. Бэри Ковард. Оливер Кромвель. - Ростов-на-Дону: Феникс, 1997.
2. Все монархи мира. Западная Европа/ под рук. К. Рыжова. - Москва: Вече, 1999.
3. Мусский И.А. 100 великих диктаторов. - Москва: Вечер, 2000.
4. Всемирная история войн. Книга первая. Р. Эрнест и Тревор Н. Дюпюи. - Москва: Полигон 1997.
5. Энциклопедия "Мир вокруг нас" (cd)
2. Все монархи мира. Западная Европа/ под рук. К. Рыжова. - Москва: Вече, 1999.
3. Мусский И.А. 100 великих диктаторов. - Москва: Вечер, 2000.
4. Всемирная история войн. Книга первая. Р. Эрнест и Тревор Н. Дюпюи. - Москва: Полигон 1997.
5. Энциклопедия "Мир вокруг нас" (cd)
Жоспар:
1.Оливер Кромвельдің жастық шағы.
2.Азаматтық соғыстың басталуы.
3.Кромвель-қолбасшы
4.Протектораттың орнығуы
5.Кромвельдің өлімі
Оливер Кромвель 1599 жылы 25 сәуірде Хантингдонда ағылшын дворяндық отбасында дүниеге келді.Хантингдон, ол заманда, бірқалыпты өмірі үлкен апталық жәрмеңкелер өткізумен немесе базар алаңында болып тұратын оқиғалармен жанданып тұратын, жалпы халық саны 1100-1200 адам болатын шет аймақтық қала еді. Кромвельдер тегі Реформация кезеңінен кейін жергілікті элита ретінде нығайды.Оливердің арғы атасы Ричард Уильямс өзінің әкесінің атынан бас тартып, король Генрих VIII тұсында уақытша билік еткен, Сопылардың басшысы ретінде танылған нағашы ағасы Томас Кромвельдің тегін жақтады.
Оливердің әкесі, Роберт Кромвель, сэр Генри әулетінде кенже бала болғандықтан мұрагерлік мүліктің кіші үлесін иемденді. Оның жылдық ақшалай табысы 300 фунт стерлингін құрады. Бұл осындай атақты әулеттен шыққан джентльмен үшін азғантай табыс саналды.
Отбасының осындай жағдайда өмір сүруі Оливер Кромвельдің екі басты мінезін қалыптастырды: біріншіден, әулетін мықты дәрежеге орналастырған Реформацияға шынайы берілгендік, екіншіден,католиктерге қарсы өшпенділік.
1616 жылы Кромвель Кембридж колледждерінің ішіндегі ерекше пуритандық Сидней-Сассекс колледжінде бір жыл оқиды. Колледжде үйретілген сабақтардың ішінде математика мен тарих пәні оны аса ерекше қызықтырды. Бірақ , сақталған мәліметтер бойынша, оның кітап бетін ашуға ынтасы болған жоқ, оқудың орнына атпен жүруге, садақтан атуға,жүзуге, аң аулауға қызықты.
1617 жылы әкесінің өлімі туралы хабар келген соң Оливер оқуды тастап үйіне қайтуға мәжбүр болды. Себебі оның үйінде басқа ұл бала болған жоқ. Туған үйінде бұл жолы 2 жыл тұрып, басқа көршілеріне шаруақор қожайын ретінде көзге түсті.
1619 жылы Оливер Лондонға құқық саласын оқуға аттанады. Бұл таңғаларлық шешім ретінде саналмады. Себебі Оливер өзіндік елтаңбасы бар, тәуелсіз әулеттен шыққандықтан оның құқықтарын қорғайтын парламент мүшесі не сот төрағасы болуы тиіс еді.Бірақ қай оқу орнында құқық саласын меңгергені әлі күнге дейін ашылмаған құпия ретінде сақталып қалды. 1620 жылы тамызда Оливер лондондық ірі саудагердің Элизабет Буршир атты үлкен қызына үйленіп, сонымен бірге өзінің туған жері Хантингдонға оралады.
Оливер Кромвельдің саяси өмірінің басталуы
Келесі 20 жылды Оливер кәдімгі ауылдық дворянин және помещик(ірі жер иесі) ретінде өмір сүрді. Сонымен қатар ол жергілікті саясатқа аса қызығушылықпен араласып жүрді. Сөйтіп, 1628 жылы Хаттингдонның парламент мүшесі ретінде сайланды. Бұл парламент кезінде құқық туралы петицияны қабылдаған және атақты Карл I-шімен таратылып жіберілген еді.Кромвельдің ең алғашқы қарастырған мәселесі оның кезінде ұстазы болған Томас Бирдің пуритандық көзқарасын қолдау болды. Томас Бир ағылшындық протестант ретінде, жергілікті сыбайлас жемқорлықпен айналысқан ағылшындық шіркеудің папистіне қарсы шыққан үшін қудаланған еді.
1630-1636 жылдары Оливер Кромвель өте ауыр жағдайға тап болды.Оның Хаттингдонның ірі олигархиясымен соқтығысында жеңілуі тиімсіз шешімді қабылдауға мәжбүр етеді. 1630 жылы мамырда өзінің бұрынғы мәртебесінен айырылған Оливер туған қаласында иемденген барлық мүліктерін сатып, отбасысымен бірге көршілес Сен-Айвс қаласына көшеді. Бұл қалада ол өзінің бұрынғы дәрежесіне көтеріле алмай, басқаларға тек жер жалдаушы ретінде танылады.Сонымен қатар үлкен қаржылық қиыншылықтар Оливерге өте қатты әсер тигізеді. Басқа адамдардың айтуынша, ол ресми шіркеулер мен мемлекеттегі орнаған жағдаймен келіспеген нағыз ағылшындық протестанттарға баспана болып табылатын солтүстік американдық Жаңа Анлиядағы колонияға көшу мәселесін терең ойластырған. Осыған қоса Оливер бұл жолы рыцарьлік лауазымды сатып алу деген корольдік бұйрыққа бағынбағаны үшін 10 фунт стерлинг көлемінде айыпқұл төлеп отыруға мәжбүр болды. Әрине, мәселе бұл жерде ақша жағынан емес қағида туралы еді. Кромвель 1628-1629 жылдардағы парламент қағидаларын есте жақсы сақтаған еді- корольдің қазынасын толтыруға қарсы шығу парламенткке жағымды болды.
Енді Кромвельдің рухани күйзеліске түскен кезі келді.Түнде ұйқысынан атып тұрады, суық терде оянады, өте қатты психологиялық ауруларға шалдығады. Осындай қиын жағдайлардан кейін Кромвельдің түпкілікті санасы өзгереді.Уақыт өте келе қайта сабырлы әрі жинақталған бола бастайды. Қуылып жүрген протестанттар оның үйін паналайды.Үлкен сарайдың бақшасын ғибадат бөлмесі ретінде қолданады.Отыз үш жасында Кромвель өзін Құдаймен үлкен істерді жасауға таңдалғандығына, өмірінің мәні тек әділдік үшін күресте екеніне көзі жетеді.
Азамат соғысының басталуы
Парламентсіз басқару уақытында Карл I қоғамның барлық таптарына ауыр алым-салықтарды жүктеді. Орта ғасырдан бері келе жатқан королдьің айрықша құзыреттерін қолдана отырып ол кемелік алым-салық(1635) төлеуді талап етті, ірі буржуазия өкілдеріне айыппұл төлетті ( сонымен қоса Кромвельді), алымның мөлшерін көбейтті. Парламенттің келісімісіз жаңа алым-салықты шығаруға құқығы болмағандықтан Карл I осындай амал-тәсілдерді қолданды. Оның келесі мүдделері бүкіл мемлекет ішінде шіркеулік біркелкілікті енгізу, корольдік билікке қаржылық тәуелсіздікті қамтамасыз ету болды. Осындай реформалардың арқасында Карл I қарапайым халық пен ақсүйек феодалдардың арасында өзінің беделін түсірді.1638 жылы ол шотландықтарға Англикандық шіркеуде қолданылатын дұғалық оқуды қабылдатуда жеңіліс тауып оларға қарсы соғыс ашты. Шотландық-просветериандар бұл өзгерістің өздерінің діни сеніміне қайшы келуіне байланысты көтеріліске шықты. Король соғысқа қаржы алу үшін Парламент отырысын шақыруға мәжбүр болды.
Парламент 1640 жылдың көктемінде шақырылды. Кромвель парламент мүшесі ретінде қайта сайланды. 11 жыл бойы парламентсіз басқаруды жүргізгені үшін қауым палатасы корольге наразылық білдіре бастады. Кромвель үкімет пен мемлекеттік шіркеулердің сыншыларын қолдап, өзін жауынгер пуританин ретінде көрсетті.
Бұл Шолақ парламент (13 сәуір-5 мамыр 1640) делінетін отырыс таратылып жіберілді,алайда 1640 жылы Карлдың әскерін шотландықтар ойсырата жеңеді және Англияның солтүстік аймағын басып алады.
Карл 1640 жылдың күзінде шақырылған парламенттен қайта көмек сұрады, айта кететін жайт, Кромвель екінші рет Кембридждің атынан сайланады. Ұзақ парламент (1640 жыл 3 қазан-1653 жыл 20 сәуір) корольдің саясатын қабыл алмай, оны айрықша құзіреттерінен бас тартуға міндеттеді.Парламент Лода архипископын қамауға алып, корольге ең жақын серігі граф Страффордты өлім жазасына кесті.
Кромвельдің қауым палатасында алғаш сөйлеген сөзі пуритандық әдебиет үлгілерін таратқаны үшін тұтқындалған Джон Лилбернді босату болды. Оның сөйлеген сөзі әсер етіп Лилбернді басқа тұтқындармен қоса босатты. Келесі жолы Кромвель епископтардың иемденген артықшылықтары туралы жағымсыз әрі қатал тілмен сөйлегені үшін оны парламент кешірім сұрауға мәжбүр етті. Қауым палатасы 204 тармақтан тұратын корольдің саяси билігін шектейтің Ұлы Реформацияны қабылдады. Бұл құжат сонымен қатар конституциялық монархияның тікелей орнауына әсер тигізді. 1641 жылы Ирландияда ағылшындарға қарсы көтеріліс басталғанда Парламент болып көрмеген шешімді қабылдады. Парламент ендігәрі барлық король министрлерімен әскери бас қолбасшыларды сайлауға құқықты иемденуге талап етті. Ашуланған король 5 Парламент басшысын қамауға алмақ болды, бірақ оның мұндай іске қолы келмегендіктен , өзінің барлық жақтастарын жинап , Лондоннан Солтүстік Англиға қоныс аударды. Қауым палатасы бұл уақытта соғыс жағдайын енгізіп, парламент мүшелерін өздерінің сайланған аймақтарына жергілікті жасақтар мен соғыс құралдарына бақылау жүргізу үшін жіберді. Кромвель Кембриджге келе сала жергілікті қамалда билік жүргізді. Ол графтық жасақтың басшысын тұтқынға алып, күміс әбзелдерді корольге жәрдем ретінде жіберуге кедергі келтірді.
Осы уақыттан бастап 40 жастан асып кеткен Кромвель Ұзақ парламент мүшелері арасында өзінің радикалдық, пуритандық көзқарасымен аты шықты.
Кромвель-қолбасшы
Король мен Парламент арасындағы бірінші азаматтық соғыстың басталуымен Кромвель Хаттингдон мен Кембриджде бас қолбасшы ретінде өзінің жерлестерінен атты әскер жинай бастайды. 1642 жылдың қыркүйегінде оның атты әскер саны 60-қа жетеді. Бұл жасақ корольмен бірінші қақтығыстарға түседі. Соғыс алаңында Кромвель өзінің әскерінің мүмкіндіктерін көре отырып, корольді жеңу үшін мүлде басқа корольді нағыз жек көретін, жігерлендірілген өзіндік рухы бар жасақ керек екенің түсінеді. Сондықтан ол өзінің жаңа жасағына корольдің саясатын жақтамайтын оған қарсы тұруда өлімнен қорықпайтын шынайы пуритандарды жинайды. Оливер жаңа шақырылған әскерді мушкетті дұрыс оқтауға, сүңгіні дұрыс ұстауға, қолбасшының сөзін дұрыс ұғына білуге үйретеді. Соғыс алаңында жауларға ешбір аяусыз қарау керек екендігін түсіндіреді. Қаңтарға таман Кромвель парламент үкімі бойынша полковник шеніне дейін көтеріледі. Ол өзінің жасағын бірнеше кіші жасақтарға бөліп, әрбіреуіне қолбасшы ретінде шыққан тегіне қарамай етікшіні, қазаншыны, арбакешті сайлайды. Бұл таңғаларлық шешім болды, себебі қолбасшы ретінде тек жоғарғы сословиелік өкілдер сайланатын. Бірақ Кромвельдің өзіне тән қайтпас жігері болды. 1643 жылдың наурызына жақындағанда Кромвельдің жасағында 2000-нан астам салт атты әскер жиналды.
Ең қорқыныштысы Кромвельдің жасағы әрбір ұрыстың басында діни жырларды (псалом) әндететін. 1644 жылдың басында Кромвель генерал-лейтенант шенін иемденеді.
1644 жылдың 2 шілдесінде Марстон Мурдың аршагүл шақатында Карл I-нің әскерін талқандап, үлкен әрі маңызды жеңіске жетеді. Кромвель басқарған атты әскерімен, лорд Фердинанд және өзінің үлкен ұлы Томас бастаған шотландықтар мен солтүстік Англияның әскерімен бірге соғысты. Парламент әскері саны жағынан көп болғандықтан бұл жолы да король әскерін ойсырата жеңеді. 3000-нан астам роялистер қайтыс болады, жартысынан астамы тұтқынға алынады, жүздеген байрақтар,артиллерия тартып алынады. Бірнеше күннен кейін Йорк те беріледі.
Бірақ Кромвельдің жеңістері жоғарғы қолбасшыларды қанағаттандырмағандай, соғыс тағы созылады. Парламент те маңызды , шешуші шешімдерді қабылдамайды. Кромвель соғысты аяқтататын шайқасты ұйымдастыруға парламентті көндіре алмайды. Ол өзінің шешімдерінің дұрыс екеніне сенімді еді. Қарашаның соңында ол Лондонға парламент жиналысына барып, әскердің бас қолбасшысы Манчестер графын қорқақтық пен сатқындық білдіргені үшін айыптайды. Осының арқасында парламент жаңа актіні қабылдайды. Бұл акті бойынша парламент мүшелеріне жоғары әскерлік лауазымдарды иемденуге құқығы шектелді және Кромвельден басқа барлық парламент мүшелерінің лауазымдары соғысты созғаны үшін алынып тасталынды. 1645 жылдың қысында парламент қабылдаған Орданастың жаңа моделі заңнамасына сәйкес жаңа парламенттік армия құрылып, ол мемлекет есебінен қаржыландырылуға тиісті болды.
1645 жылдың 14 маусымындағы Кромвельдің басқаруының астында жаңа парламенттік армия король әскерін талқандайды. Азаматтық соғыс аяқталғаннан кейін Кромвельдің Англияда беделі әлдеқайда күшейді, ал оның әскері нағыз санасатын күш болды. Просветиандық парламент үшін бұл өте үлкен қорқыныш туғызды. Кромвель тұтқынға түскен корольмен келіспек болды, ал әскерді тарату немесе Ирландиядағы көтерілісті басуға жібергісі келді. Осыған жауап ретінде әскер ішінде лавеллердің қозғалысы басталады. 1647 жылдың жазында корнет Джойстің әскері корольдің қалған әскерлерің тұтқынға алады. Кромвель өзіне әскерінің бағынбай кеткенін көріп, билікті қайта өз қолына алғысы келеді. Бірақ оның әскері Лондонды басып алуға талпынып тұрғанын байқап, Лондонға әскерін бастап кіреді.
Парламентпен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Оливер Кромвельдің жастық шағы.
2.Азаматтық соғыстың басталуы.
3.Кромвель-қолбасшы
4.Протектораттың орнығуы
5.Кромвельдің өлімі
Оливер Кромвель 1599 жылы 25 сәуірде Хантингдонда ағылшын дворяндық отбасында дүниеге келді.Хантингдон, ол заманда, бірқалыпты өмірі үлкен апталық жәрмеңкелер өткізумен немесе базар алаңында болып тұратын оқиғалармен жанданып тұратын, жалпы халық саны 1100-1200 адам болатын шет аймақтық қала еді. Кромвельдер тегі Реформация кезеңінен кейін жергілікті элита ретінде нығайды.Оливердің арғы атасы Ричард Уильямс өзінің әкесінің атынан бас тартып, король Генрих VIII тұсында уақытша билік еткен, Сопылардың басшысы ретінде танылған нағашы ағасы Томас Кромвельдің тегін жақтады.
Оливердің әкесі, Роберт Кромвель, сэр Генри әулетінде кенже бала болғандықтан мұрагерлік мүліктің кіші үлесін иемденді. Оның жылдық ақшалай табысы 300 фунт стерлингін құрады. Бұл осындай атақты әулеттен шыққан джентльмен үшін азғантай табыс саналды.
Отбасының осындай жағдайда өмір сүруі Оливер Кромвельдің екі басты мінезін қалыптастырды: біріншіден, әулетін мықты дәрежеге орналастырған Реформацияға шынайы берілгендік, екіншіден,католиктерге қарсы өшпенділік.
1616 жылы Кромвель Кембридж колледждерінің ішіндегі ерекше пуритандық Сидней-Сассекс колледжінде бір жыл оқиды. Колледжде үйретілген сабақтардың ішінде математика мен тарих пәні оны аса ерекше қызықтырды. Бірақ , сақталған мәліметтер бойынша, оның кітап бетін ашуға ынтасы болған жоқ, оқудың орнына атпен жүруге, садақтан атуға,жүзуге, аң аулауға қызықты.
1617 жылы әкесінің өлімі туралы хабар келген соң Оливер оқуды тастап үйіне қайтуға мәжбүр болды. Себебі оның үйінде басқа ұл бала болған жоқ. Туған үйінде бұл жолы 2 жыл тұрып, басқа көршілеріне шаруақор қожайын ретінде көзге түсті.
1619 жылы Оливер Лондонға құқық саласын оқуға аттанады. Бұл таңғаларлық шешім ретінде саналмады. Себебі Оливер өзіндік елтаңбасы бар, тәуелсіз әулеттен шыққандықтан оның құқықтарын қорғайтын парламент мүшесі не сот төрағасы болуы тиіс еді.Бірақ қай оқу орнында құқық саласын меңгергені әлі күнге дейін ашылмаған құпия ретінде сақталып қалды. 1620 жылы тамызда Оливер лондондық ірі саудагердің Элизабет Буршир атты үлкен қызына үйленіп, сонымен бірге өзінің туған жері Хантингдонға оралады.
Оливер Кромвельдің саяси өмірінің басталуы
Келесі 20 жылды Оливер кәдімгі ауылдық дворянин және помещик(ірі жер иесі) ретінде өмір сүрді. Сонымен қатар ол жергілікті саясатқа аса қызығушылықпен араласып жүрді. Сөйтіп, 1628 жылы Хаттингдонның парламент мүшесі ретінде сайланды. Бұл парламент кезінде құқық туралы петицияны қабылдаған және атақты Карл I-шімен таратылып жіберілген еді.Кромвельдің ең алғашқы қарастырған мәселесі оның кезінде ұстазы болған Томас Бирдің пуритандық көзқарасын қолдау болды. Томас Бир ағылшындық протестант ретінде, жергілікті сыбайлас жемқорлықпен айналысқан ағылшындық шіркеудің папистіне қарсы шыққан үшін қудаланған еді.
1630-1636 жылдары Оливер Кромвель өте ауыр жағдайға тап болды.Оның Хаттингдонның ірі олигархиясымен соқтығысында жеңілуі тиімсіз шешімді қабылдауға мәжбүр етеді. 1630 жылы мамырда өзінің бұрынғы мәртебесінен айырылған Оливер туған қаласында иемденген барлық мүліктерін сатып, отбасысымен бірге көршілес Сен-Айвс қаласына көшеді. Бұл қалада ол өзінің бұрынғы дәрежесіне көтеріле алмай, басқаларға тек жер жалдаушы ретінде танылады.Сонымен қатар үлкен қаржылық қиыншылықтар Оливерге өте қатты әсер тигізеді. Басқа адамдардың айтуынша, ол ресми шіркеулер мен мемлекеттегі орнаған жағдаймен келіспеген нағыз ағылшындық протестанттарға баспана болып табылатын солтүстік американдық Жаңа Анлиядағы колонияға көшу мәселесін терең ойластырған. Осыған қоса Оливер бұл жолы рыцарьлік лауазымды сатып алу деген корольдік бұйрыққа бағынбағаны үшін 10 фунт стерлинг көлемінде айыпқұл төлеп отыруға мәжбүр болды. Әрине, мәселе бұл жерде ақша жағынан емес қағида туралы еді. Кромвель 1628-1629 жылдардағы парламент қағидаларын есте жақсы сақтаған еді- корольдің қазынасын толтыруға қарсы шығу парламенткке жағымды болды.
Енді Кромвельдің рухани күйзеліске түскен кезі келді.Түнде ұйқысынан атып тұрады, суық терде оянады, өте қатты психологиялық ауруларға шалдығады. Осындай қиын жағдайлардан кейін Кромвельдің түпкілікті санасы өзгереді.Уақыт өте келе қайта сабырлы әрі жинақталған бола бастайды. Қуылып жүрген протестанттар оның үйін паналайды.Үлкен сарайдың бақшасын ғибадат бөлмесі ретінде қолданады.Отыз үш жасында Кромвель өзін Құдаймен үлкен істерді жасауға таңдалғандығына, өмірінің мәні тек әділдік үшін күресте екеніне көзі жетеді.
Азамат соғысының басталуы
Парламентсіз басқару уақытында Карл I қоғамның барлық таптарына ауыр алым-салықтарды жүктеді. Орта ғасырдан бері келе жатқан королдьің айрықша құзыреттерін қолдана отырып ол кемелік алым-салық(1635) төлеуді талап етті, ірі буржуазия өкілдеріне айыппұл төлетті ( сонымен қоса Кромвельді), алымның мөлшерін көбейтті. Парламенттің келісімісіз жаңа алым-салықты шығаруға құқығы болмағандықтан Карл I осындай амал-тәсілдерді қолданды. Оның келесі мүдделері бүкіл мемлекет ішінде шіркеулік біркелкілікті енгізу, корольдік билікке қаржылық тәуелсіздікті қамтамасыз ету болды. Осындай реформалардың арқасында Карл I қарапайым халық пен ақсүйек феодалдардың арасында өзінің беделін түсірді.1638 жылы ол шотландықтарға Англикандық шіркеуде қолданылатын дұғалық оқуды қабылдатуда жеңіліс тауып оларға қарсы соғыс ашты. Шотландық-просветериандар бұл өзгерістің өздерінің діни сеніміне қайшы келуіне байланысты көтеріліске шықты. Король соғысқа қаржы алу үшін Парламент отырысын шақыруға мәжбүр болды.
Парламент 1640 жылдың көктемінде шақырылды. Кромвель парламент мүшесі ретінде қайта сайланды. 11 жыл бойы парламентсіз басқаруды жүргізгені үшін қауым палатасы корольге наразылық білдіре бастады. Кромвель үкімет пен мемлекеттік шіркеулердің сыншыларын қолдап, өзін жауынгер пуританин ретінде көрсетті.
Бұл Шолақ парламент (13 сәуір-5 мамыр 1640) делінетін отырыс таратылып жіберілді,алайда 1640 жылы Карлдың әскерін шотландықтар ойсырата жеңеді және Англияның солтүстік аймағын басып алады.
Карл 1640 жылдың күзінде шақырылған парламенттен қайта көмек сұрады, айта кететін жайт, Кромвель екінші рет Кембридждің атынан сайланады. Ұзақ парламент (1640 жыл 3 қазан-1653 жыл 20 сәуір) корольдің саясатын қабыл алмай, оны айрықша құзіреттерінен бас тартуға міндеттеді.Парламент Лода архипископын қамауға алып, корольге ең жақын серігі граф Страффордты өлім жазасына кесті.
Кромвельдің қауым палатасында алғаш сөйлеген сөзі пуритандық әдебиет үлгілерін таратқаны үшін тұтқындалған Джон Лилбернді босату болды. Оның сөйлеген сөзі әсер етіп Лилбернді басқа тұтқындармен қоса босатты. Келесі жолы Кромвель епископтардың иемденген артықшылықтары туралы жағымсыз әрі қатал тілмен сөйлегені үшін оны парламент кешірім сұрауға мәжбүр етті. Қауым палатасы 204 тармақтан тұратын корольдің саяси билігін шектейтің Ұлы Реформацияны қабылдады. Бұл құжат сонымен қатар конституциялық монархияның тікелей орнауына әсер тигізді. 1641 жылы Ирландияда ағылшындарға қарсы көтеріліс басталғанда Парламент болып көрмеген шешімді қабылдады. Парламент ендігәрі барлық король министрлерімен әскери бас қолбасшыларды сайлауға құқықты иемденуге талап етті. Ашуланған король 5 Парламент басшысын қамауға алмақ болды, бірақ оның мұндай іске қолы келмегендіктен , өзінің барлық жақтастарын жинап , Лондоннан Солтүстік Англиға қоныс аударды. Қауым палатасы бұл уақытта соғыс жағдайын енгізіп, парламент мүшелерін өздерінің сайланған аймақтарына жергілікті жасақтар мен соғыс құралдарына бақылау жүргізу үшін жіберді. Кромвель Кембриджге келе сала жергілікті қамалда билік жүргізді. Ол графтық жасақтың басшысын тұтқынға алып, күміс әбзелдерді корольге жәрдем ретінде жіберуге кедергі келтірді.
Осы уақыттан бастап 40 жастан асып кеткен Кромвель Ұзақ парламент мүшелері арасында өзінің радикалдық, пуритандық көзқарасымен аты шықты.
Кромвель-қолбасшы
Король мен Парламент арасындағы бірінші азаматтық соғыстың басталуымен Кромвель Хаттингдон мен Кембриджде бас қолбасшы ретінде өзінің жерлестерінен атты әскер жинай бастайды. 1642 жылдың қыркүйегінде оның атты әскер саны 60-қа жетеді. Бұл жасақ корольмен бірінші қақтығыстарға түседі. Соғыс алаңында Кромвель өзінің әскерінің мүмкіндіктерін көре отырып, корольді жеңу үшін мүлде басқа корольді нағыз жек көретін, жігерлендірілген өзіндік рухы бар жасақ керек екенің түсінеді. Сондықтан ол өзінің жаңа жасағына корольдің саясатын жақтамайтын оған қарсы тұруда өлімнен қорықпайтын шынайы пуритандарды жинайды. Оливер жаңа шақырылған әскерді мушкетті дұрыс оқтауға, сүңгіні дұрыс ұстауға, қолбасшының сөзін дұрыс ұғына білуге үйретеді. Соғыс алаңында жауларға ешбір аяусыз қарау керек екендігін түсіндіреді. Қаңтарға таман Кромвель парламент үкімі бойынша полковник шеніне дейін көтеріледі. Ол өзінің жасағын бірнеше кіші жасақтарға бөліп, әрбіреуіне қолбасшы ретінде шыққан тегіне қарамай етікшіні, қазаншыны, арбакешті сайлайды. Бұл таңғаларлық шешім болды, себебі қолбасшы ретінде тек жоғарғы сословиелік өкілдер сайланатын. Бірақ Кромвельдің өзіне тән қайтпас жігері болды. 1643 жылдың наурызына жақындағанда Кромвельдің жасағында 2000-нан астам салт атты әскер жиналды.
Ең қорқыныштысы Кромвельдің жасағы әрбір ұрыстың басында діни жырларды (псалом) әндететін. 1644 жылдың басында Кромвель генерал-лейтенант шенін иемденеді.
1644 жылдың 2 шілдесінде Марстон Мурдың аршагүл шақатында Карл I-нің әскерін талқандап, үлкен әрі маңызды жеңіске жетеді. Кромвель басқарған атты әскерімен, лорд Фердинанд және өзінің үлкен ұлы Томас бастаған шотландықтар мен солтүстік Англияның әскерімен бірге соғысты. Парламент әскері саны жағынан көп болғандықтан бұл жолы да король әскерін ойсырата жеңеді. 3000-нан астам роялистер қайтыс болады, жартысынан астамы тұтқынға алынады, жүздеген байрақтар,артиллерия тартып алынады. Бірнеше күннен кейін Йорк те беріледі.
Бірақ Кромвельдің жеңістері жоғарғы қолбасшыларды қанағаттандырмағандай, соғыс тағы созылады. Парламент те маңызды , шешуші шешімдерді қабылдамайды. Кромвель соғысты аяқтататын шайқасты ұйымдастыруға парламентті көндіре алмайды. Ол өзінің шешімдерінің дұрыс екеніне сенімді еді. Қарашаның соңында ол Лондонға парламент жиналысына барып, әскердің бас қолбасшысы Манчестер графын қорқақтық пен сатқындық білдіргені үшін айыптайды. Осының арқасында парламент жаңа актіні қабылдайды. Бұл акті бойынша парламент мүшелеріне жоғары әскерлік лауазымдарды иемденуге құқығы шектелді және Кромвельден басқа барлық парламент мүшелерінің лауазымдары соғысты созғаны үшін алынып тасталынды. 1645 жылдың қысында парламент қабылдаған Орданастың жаңа моделі заңнамасына сәйкес жаңа парламенттік армия құрылып, ол мемлекет есебінен қаржыландырылуға тиісті болды.
1645 жылдың 14 маусымындағы Кромвельдің басқаруының астында жаңа парламенттік армия король әскерін талқандайды. Азаматтық соғыс аяқталғаннан кейін Кромвельдің Англияда беделі әлдеқайда күшейді, ал оның әскері нағыз санасатын күш болды. Просветиандық парламент үшін бұл өте үлкен қорқыныш туғызды. Кромвель тұтқынға түскен корольмен келіспек болды, ал әскерді тарату немесе Ирландиядағы көтерілісті басуға жібергісі келді. Осыған жауап ретінде әскер ішінде лавеллердің қозғалысы басталады. 1647 жылдың жазында корнет Джойстің әскері корольдің қалған әскерлерің тұтқынға алады. Кромвель өзіне әскерінің бағынбай кеткенін көріп, билікті қайта өз қолына алғысы келеді. Бірақ оның әскері Лондонды басып алуға талпынып тұрғанын байқап, Лондонға әскерін бастап кіреді.
Парламентпен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz