Қарым-қатынас туралы түсінік. Қарым-қатынас түрлері, қарым-қатынас техникасы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қарым-қатынас туралы түсінік. Қарым-қатынас түрлері, қарым-қатынас техникасы

Қарым-қатынас - адамдар арасында бірлескен іс-әрекет қажеттілігін туғызып, байланыс орнататын күрделі процесс; екі немесе одан да көп адамдардың арасындағы танымдық немесе эмоционалды ақпарат, тәжірибе, білімдер, біліктер, дағдылар алмасу. Қарым-қатынас тұлғалар мен топтар дамуының және қалыптасуының қажетті шарты болып табылады.

Қарым-қатынас барысында адамдардың танымдық хабарлармен, ақпаратпен, тәжірибемен, біліммен, дағдылармен алмасуы және өзара түсінісуі, бірін-бірі қабылдауы жүзеге асады. Қарым-қатынастың интерактивті, коммуникативті, перцептивті деген үш жағы және мезо, макро, микро, рухани, іскер, т. б. деңгейлері болады. Негізгі қызметі:

1) ақпараттық-коммуникативтік (ақпарат алмасу және адамдардың бірін-бірі тануымен байланысты) ;
2) реттеуші-коммуникативтік (адамдардың іс-әрекетін реттеу және біріккен әрекетті ұйымдастыру) ;
3) аффективті-коммуникативтік (адамның эмоционалдық аясымен байланысты) .

Адамдар арасындағы қарым-қатынастың басты мақсаты - өзара түсіністікке қол жеткізу. Қарым-қатынас жасауда қатынасқа түскен адамды тыңдап, түсіне білудің маңызы зор. Бұл басқа адамның ішкі жан дүниесін түсініп, оған өз ойын дұрыс жеткізуге мүмкіндік береді. Адамдар басқаларға өз ойлары мен көзқарастарын түсіндіре отырып, түсініспеушілік, ұрыс-керіс пен дау-жанжал секілді жағымсыз құбылыстарды болдырмауға әрекет жасайды. Адамдармен жақсы қарым-қатынас орнатуға мынадай ережелердің орындалуы көмектеседі: барлық адамдармен тең дәрежеде, дөрекілік пен жағымпаздықсыз қарым-қатынас жасау; сұхбаттасушының жеке пікірін сыйлау; бұйрық емес, өтініш деңгейінде қарым-қатынас жасау; басқа адамның пікірін сыйлау және тәжірибесін қабылдай білу. Қарым-қатынас мәдениетін меңгерген тұлға өзімен қатынас жасайтын адамға құрметпен қарап, сыйластық білдіреді. Адамға сыйластықпен қарау жақсы қарым-қатынас жасаудың негізгі өлшемі болып табылады.

Педагогикалық қарым-қатынас

Педагогикалық қарым-қатынас - белгілі бір педагогикалық қызмет атқаратын, жәйлі психологиялық климат құруға және оқу іс-әрекетін, педагог пен оқушы арасындағы, оқушылар ұжымы ішіндегі қатынастарды психологиялық тиімді етуге бағытталған оқытушы мен оқушының сабақтағы және сабақтан тыс уақыттағы кәсіптік қарым-қатынасы.

Перцептивтік қарым-қатынас

Перцептивтік қарым-қатынас - адамның парапар қабылдауы, оның ішкі дүниесіне бойлау, әрбір жеке сәтінде оның психикалық жағдайын сезіну дағдысы, оның тәртіп себебін түсіну дағдысы. Мұғалім өзінің перцептивтік қарым-қатынас қабілеттерін ұдайы дамытуы қажет.

Фатикалық қарым-қатынас

Фатикалық қарым-қатынас (лат. fatuus - ақымақ) - қарым-қатынас үрдісі үшін ғана мазмұнсыз қарым-қатынас.

Қарым-қатынастың жетекші түрі

Қарым-қатынастың жетекші түрі - осы немесе өзге жас кезеңінде болатын қарым-қатынас түрі, бұл арқылы тұлға дамуының осы сатысына сәйкес негізгі тұлғалық қасиеттер қалыптасады.

Соңғы жылдарда адамның жан дүниесімен сырласып, оның психологиясын зерттеуде психологтар мен социолог мамандар, ұстаздар мен басқару қызметіндегі жетекшілерге жете зер салып көңіл аударып отырған маңызды мәселенің бірі адамдар арасындағы қарым-қатынас жасап, олардың өзара тілдесе білулерінің құпия сыры және оның кілті неде? Деген мәселенің шешімін табу қазіргі өмір талабы.

Қарым-қатынас - бұл адамның басқа адамдармен өзіндік өзара әсерлесуі және біріккен іс-әрекетте өзара қатынасының дамуы. Қарым-қатынас адамзат қатынасының күрделі түрі. А. Б. Добрович пікірінше, қарым-қатынас бірліктегі қызметті реттейді, сананың алғашқы қалыптасуының және дамуының құралы болып табылады. Ол жеке тұлғаның ойы мен іс-әрекетін анықтайды деген.

Кез-келген қарым-қатынас, адамдар арасындағы жай байланыс емес, біріккен іс-әрекет процесінде адамдар бір-бірін қабылдайды, ақпарат алмасады. Сондықтан қарым-қатынас процесінде үш түрлі өзара байланыс анықталды:

- перцептивті (қарым-қатынаста өзара қабылдау, өзара бағалау),

- интерактивті (әңгімелесунінің өзара әсерлесуін реттеу),

- коммуникативті (ақпарат алмасу) .

Қарым-қатынас құралы - ақпарат алмасу кезіндегі операция. Адамдар арасындағы қатынас екі негізгі қарым-қатынас каналымен жүзеге асырылады:

- вербалды,

- вербалды емес.

Вербалды қарым-қатынас тіл, сөйлеу арқылы жүзеге асады. Тіл - сөз жүйесі, сөздерді дұрыс құрастыру, ойды төзбен толық жеткізу, дыбыстың, интонацияның, сөздің нақтылығы. Тілдік дыбыстық құбылыс - сөз темпі, дауыс ырғағы, ритм, тембор, дикция.

Вербалды емес қарым-қатынас - «дене тілі», «ым-ишара тілі» деген ұғымдармен байланысты. Бұл қарым-қатынас құралына - поза, ым-ишара, мимка, визуалды қатынас, тұлға аралық дистанция. Альберт Мейербайн қарым-қатынаста 7% ақпарат Вербалды(сөз арқылы), 38% дыбыс құралдары (дауыс темры, интонация, дыбыс күші), ал 55% ақпарат алмасудың Вербалды емес құралы арқылы берілетіні дәлелдеді. Осыдан Публиций: «Біз дауыс арқылы сөйлейміз, ал денемен әңгімелесеміз» деген.

Ақпаратты жеткізу негізгі сөз арқылы жүргізіледі. Әлеуметтік өмірдегі адамдардың іс-әрекеттерінің негізгі бір түрі - сөйлеу. Сөйлеу күрделі психикалық процесс. Сөйлеу адамдардың қарым-қатынас құралы.

1. Адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас түрлері.

Қарым-қатынас процесінің маңызды бөлігі-тыңдау шеберлігі . Зейін қойып, тыңдап отырған адамда көзі ым-шиара, көзі қозғалуы, сөйлеушіге тугелдей бөлгендігі айқын байқалады. Осы арқылы қарым-қатынас жасаудың белгілі таңбалары пайда болады. Қатынас жасаушы көіл куйін, ойын толық жеткізуге максималды ашуға мүмкіндік жасайды. Керісінше мен-мендік, сағырттық қарама-қарсы нәтиже береді. Тыңдау мен естуде үлкен айырмашылық бар. Көбіне адамдар сөзді айта алады, бірақ естімейді (түсіну, қабылдау), көбіне адамдар ести алмайды. Бұдан адамдар тыңдай отырып өзінің басқа ойына тез ауысады. Адам сөйлегеннен 4 рет жылдам ойланады. Айтылғандағы және оның мағынасын қабылдауға 1сек уақыт кетеді. Егер сіз білмейтін сөз болса 3-5 сек. уақыт кетеді, ал уақытты толық түсіну үшін 14-15 сек уақыт қажет. Адам 1минутта 60-70 сөздің мағынасын ұғынады.

Қарым-қатынастық кедергілер қарым-қатынастың нәтижелігі біздің қоршаған ортаны және адамдарды қабылдауымызға байланысты. Олар психикалық кедергілер қарым-қатынастағы кедергілер адамның өзара үйлесімді ара қатынас жасауына түрлі сатыдағы кедергілер. Кейде біздің сөзіміз, іс-әрекетіміз қасымыздағы адамға немесе әріптесімізге дұрыс айтылып дұрыс қабылданбайды . Сондықтан олар қатынастың жасалуынан қашады. Мұның барлығы кез-келген коммуникация, екінші адамға әсер етуі, өзі туралы басқа адамға қатынасы, жанның тыныштығы т. б. Бірақ барлық ақпарат қарым-қатынаста кедергі бола бермейді. Мсыалы: ашықтар, көп жыл өмір сүрген ерлі-зайыптылар бірін-бірі бірден көзқарас қисынынан түсінеді.

Қарым-қатынастық кедергілер қарым-қатынастың нәтижелігі біздің қоршаған ортаны және адамдарды қабылдауымызға байланысты. Олар психикалық кедергілер қарым-қатынастағы кедергілер адамның өзара үйлесімді ара қатынасжасауына түрлі сатыдағы кедергілер кейде біздің сөзіміз, іс-әрекетіміз қасымыздағы адамға немесе әріптесімізге дұрыс айтылып дұрыс қабылданбайды . Сондықтан олар қатынастың жасалуынан қашады. Мұның барлығы кез-келген коммуникация ол екінші адамға әсер ету өзі туралы, басқа адамға қатынасы, жанның тыныштығы т. б. Бірақ барлық ақпарат қарым-қатынаста кедергі бола бермейді. Мсыалы; ғашықтар, көп жыл өмір сүрген ерлі-заыптылар бір-бірін бірден көзқарас қисынынан түсінеді.

Қарым-қатынастық кедергілер түрлері.

1. Вербалды және вербалды емес қатынастық кедергілер.

Вербалды бұл сөзді бөлу талас змоцияларды сөздер жабық түрдегі сұрақтардың қойылуы.

Вербалды емес екінші адам сізбен сөз қозғағысы келмейді, көзіне тіке қараудан қашады, қайта-қайта сағатына қарап, арақашықтық сақтап және т. б әрекеттер жасайды.

2. Адамның жеке өзіндік типтеріне байланысты ерекше (мінез-құлық, темперамент, жағымсыз змоциялы жағдай)

а) қарым-қатынастағы темпераментке байланысты түрлі типтегі адамның қатынасы.

б) мінез-құлықтың сәйкес келмеуі

в) жағымсыз эмоция

г) жиіркену, жек көру

д) қорқыныш бұл бірінші биологиялық себептерге байланысиы болуы мүмкін. Ол адамның денсаулығы мен өмірге қорқыныш, ауру жұқтыратырып алу.

3. Әлеуметтік моральдық, материалдық жағдай, қоғамдық ортадағы статус, жазалаудан сақтану, бір жақтан қысым көрсету және т. б

ж) ар-ұят және күнә бұл жерде адамның өзінің епетейсіздігіне байланысты.

З) .

Ресей тарихындағы балаларға қамқорлық өзекті бір мәселені негіздеу және сипаттау

И. П. Иванов бұл педагогикалық құбылысты мектеп өмірін жақсартудың, класстың, басты күтімі деп санайды. «Қамқорлық» мағынасы тамаша, үйлесімді, әділ қоғам өкілдігін көрсететін кең мағынада қарастырылады [4] .

Қамқорлық 60-80 жылдарда және оқу процесін даралау тұжырымдамаларында көрінеді, В. Ф. Шаталова және С. Н. Лысенков педагог-новаторлардың жұмыс өтілінде, әрбір оқушының уақыт пен көңіл бөлу - санитарлық оқытушының негізгі міндетінің туындайтыны қарастырылады. Баланың табиғатын жан-жақты білім қажеттілігі - бұл мағынада қамқорлық педагогикалық антропология жетекші идеялардың бірімен үндес болып табылады. Оқушыны жақсы білу - яғни оның шаршағанын білу, өзінің назарын аудару және өзін көрсетуге мүмкіншілік беру. Жаңа білім беру жүйесінде «қамқорлық педагогика» бағыты ерекшеленеді, екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі АҚШ және Ангияда пайда болған. Н. Ноддингс и М. Грин білім беру арқылы қалыптасатын басқа адамға деген қамқорлықты адамның ерекше қасиеті ретінде қарастырады. «қамқорлық этикасын» тұжырымдамасы беріледі және осы төрт бағыт арқылы анықталады:

− Күтім жағдайларын модельдеу және жүзеге асыру;

− организация диалога по осмыслению этики заботы;

− әлеуметтік ортада қамқорлық тәжірибесін ұйымдастыру;

− растау, басқа адамның іс-әрекеті.

Н. Б. Крылова, Е. А. Александрова «қамқорлық» оқшауланған мәселелерін «педагогикалық қолдау» санатында ерекшелейді, ол «байланысты олардың жеке мәселелерді шешуде балаларға профилактикалық және жедел көмек көрсету бағытталған кәсіби қызмет үкіметтік өмірлік өзін-өзі басқару, байланыспен, оқыту» жүйесі арқылы анықтайды. Педагогикалық қолдау актінің нысандары: қорғау, көмектесу, өзара іс-қимыл. Н. Н. Михайлова, С. М. Юсфин антропологиялық мінезге ие, педагогикалық қолдау аспектілерінің қатарына бағыттайды:

− баланың мүдделері, талаптары және оларды жеңу жолдары бар процесстерді анықтау;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.