Қазіргі Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық мәселесінің әлеуметтік аспектілері (салыстырмалы талдау)

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОТБАСЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ МӘСЕЛЕСІНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК АСПЕКТІЛЕРІ (САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ)

6М050100 - Әлеуметтану

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

1 ҚОҒАМДАҒЫ ОТБАСЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Отбасылық зорлық-зомбылықтың қалыптасуы мен оның ерекшеліктерінің әлеуметтік негіздері . . .

1. 2 Әлемдік деңгейдегі зорлық-зомбылықтың отбасыға берген зардабының әлеуметтік сараптамалары . . .

1. 3 Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық жағдайдың көбеюінің негізгі факторлары . . .

2 ТҰРМЫСТЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ-ҚАЗАҚСТАН ҚОҒАМЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК КЕСЕЛІ . . .

Ислам дінінің қазақстандық отбасылық зорлық-зомбылыққа деген көзқарасы мен қатынасының әлеуметтік мәселелері . . .

2. 2 Әйелдердің ерлерге тәуелділігінің өзекті проблемаларының айқындалуы . . .

2. 3 Қазіргі таңдағы Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық мәселенің алдын алу шараларының әлеуметтік талдаулары . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы.

Диссертациялық жұмыс қазіргі Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық мәселесінің әлеуметтік аспектілері мәселесіне зерттеу үшін арналып отыр.

Тақырыптың өзектілігі.

Қазақстандағы отбасы және мемлекеттің отбасы саясаты мәселелері дамыған елдерге тән жалпы әлемдік даму бағыты ретінде бүгінде республикамыз бастан өткеріп отырған даму кезеңінің де басты ерекшелігі ретінде айқындалады. Осыған байланысты, көптеген отбасыдағы проблемалар бүгін ғана туындап отырған жоқ, толымсыз отбасы, ажырасу, ерлі-зайыптылар жанжалы, сондай-ақ, жалғызбастылар проблемасы бұрын да болған, бірақ, оған жете мән берілмеген. Оған қоса, адамның өзінің жеке өміріне, некеге, сүйіспеншілікті мүдделерінің қанағаттандырылуына, рухани жақындыққа деген талабы да арта түскен. Некелік-отбасылық қатынас бүгінгі таңдағы аса маңызды қоғамдық-саяси мәселенің бірі. Отбасы - халықтың өсіп-өркендеуінде, өсіп келе жатқан ұрпақтар тәрбиесінде, ата-бабаларымыз мұра еткен саяси-әлеуметтік тәрбие мен мәдени құндылықтарды жеткізуде өте маңызды роль атқратын қоғамның құрамдас бір бөлігі. Отбасының тіршілік әрекеті экономикада, саясатта және мәдениетте жүретін процестермен байланысып, саяси-әлеуметтік шынайлықпен астарласып жатыр [Назарбаев Н. Ә, 2012, 12 б. ] .

Қазіргі таңдағы өткір мәселелердің бірі отбасыдағы зорлық-зомбылық. Өйткені қазіргі таңда отбасындағы зорлық-зомбылық проблемасы күннен-күнге әлеуметтік ғылымдардың ғана емес, сонымен қатар қоғамның да назарына ілігіп отыр. Әлеуметтану, криминалистика, денсаулық сақтау, баспасөз ұйымдарының деректеріне сүйенсек Қазақстандағы отбасылардың едәуір бөлігінде зорлық-зомбылық күнделікті, үйреншікті, ұрпақтан-ұрпаққа берілетін өмір салтына айналып келіп отыр.

Қазақстандағы тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы заңды қабылдау қажеттігі туды. Зорлық-зомбылық дағдарыстан шығу және даму кезіндегі еліміздегі адамзат әлеуетіне қажеттігі де туындап отырғандығын ескертеді.

Зорлық-зомбылыққа ұшыраған отбасы мүшелеріне психологиялық, педагогикалық, құқықтық көмек көрсету мақсатында қалалық әйелдерге арналған әлеуметтік оңалту және бейімдеу орталығы үздіксіз жұмыстанып келеді. Отан отбасынан басталады десек, егер отбасында жайлы жағдай болмаса, ар жағын бағамдаудың өзі қорқынышты.

Отбасындағы зорлық-зомбылық қоғам үшін қауіпті, әрі өзекті де өткір мәселелердің бірі. Алайда осы мәселенің шешім табуы құқықтық, әлеуметтік және экономикалық шараларды бір уақытта қабылдаған жағдайда ғана мүмкін болмақ. Кейбір әйелдер үшін өзінің ошағы көшеден де қауіпті. - Осындай келеңсіздік біздің өмірімізге көлеңке түсірмей, әрбір адамның қысымшылық көрмей өмір сүруі үшін қоғам болып зорлық-зомбылықтың жолын болдырмауда қандай алдын алу шаралары жүргізілуде, ондай жағдайға душар болғандарға қандай көмектер көрсетілуде және назардан тыс қалған жайттар бар ма? - деген сан сауалдың түйінін тарқатқан басқосуда әр сала өкілдері өздерін толғандырған мәселелерді ортаға салды [7, С. 77] ».

Адамзат өмірі тарихы зұлымдық, шеттету (дискриминация) және езгіге толы және адам баласының көкейкесті арманы әділдік, азаттық пен кәмілдікке жету болып табылады. Алайда қандайда бір езгі мен жаншу, әділетсіздікті адамдар бір-біріне көрсетіп келеді. Мұндай шеттетудің табиғи және бастапқы себебі әйел мен ер адамның жыныстық, психологиялық ерекшеліктер болып есептелінеді. Бұл мәселе әйел мен еркектің құқықтарының арасындағы айырмашылықтардың тууына себепкер болды. Әйел мен ердің табиғи және табиғи жаратылысы айырмашылықтарының анық болмауы қоғамдағы әйелдер табына екі есе зұлымдық көрсетілуіне, сонымен қатар адамзат қоғамындағы көптеген тартыстар, дөрекі қарым-қатынастардың тууына, яғни отбасындағы зорлық - зомбылық және әйелдің соққыға жығылуына басты себеп болады дейді.

Қазақстанның ІІМ мәліметтеріне сәйкес жасалынған қылмыстын 40% отбасында жасалады; Сонымен қатар, жасалынған қылмыстың әр сегізіншісі аса қатігездікпен, әрбір алтыншысы - жәбірленушіні жәбірлеумен жасалынады. Зорлық-зомбылықтың басты құрбандары балалар, әйелдер, мүгедектер болып табылады. Ата-аналары соққыға жыққан балалардың саны жыл сайын 2 млн, жетеді; Соңғы он жыл ішінде өз-өзіне қол жұмсаған балалар саны 70% - ға өсті. Бұл өзекті мәселеге қоғамның араласуы қажет, отбасыдағы зорлық-зомбылықтың маңызды жағдай екендігін және бұл жағдайды шешу үшін жұмыстың кешенді жүйесін талап ететіндігін қоғам ұғынуы қажет. 2010-шы жылдардың ортасынан бастап ана мен баланы қорғау, ата-ананың қамқорлығынсыз қалған балаларды қорғау және жағдайын жақсарту мақсатында мемлекет бірқатар шараларды қолға алды. Алайда әзірге бұл саладағы теріс үдерісті түбегейлі жою мүмкін емес: балалардың қадағалаусыз қалуы, балалардың өзіне өзі қол жұмсауы, кәмелетке толмаған балалардың қылмысы және оларға қарсы жасалған қылмыстар, соның ішінде - ата-аналарынан зәбір көрген жағдайлар күннен - күнге өршіде. Отбасындағы зорлық-зомбылық мәселесі жаһандық сипатқа ие, әсіресе бұл мәселені әлеуметтік проблема ретінде Батыстың дамыған бұл мәселемен күрес жақсы жолға қойылған. Бірақ ол елдерде бұл мәселе құқықтық нормалар мен азаматтық қоғам менталитеті, яғни, жасырын жағдайда бақыланады. Сол мәселелердің бірі отбасылық зорлық-зомбылық проблемасы болып табылады. Бұл құбылысты зерделеу, зерттеу қазіргі заманғы Қазақстандағы әлеуметтік проблемаларды талдауды қажет етеді.

Отбасылық зорлық - зомбылық туындауының түпкілікті әлеуметтік негізі әлі де толық зерттелмеген. Әлеуметтік және статистикалық ақпарат базасы өте аз: жүргізілген зерттеулердің саны (әсіресе - жергілікті динамикасы) ; әр әдебиетте статистикалық деректер әртүрлі болып беріледі. Осыған байланысты қазіргі заманғы Қазақстандағы отбасылық зорлық - зомбылықты жаппай зерттеу, әртүрлі әлеуметтік топтардың бұл құбылысты қабылдау деңгейін зерттеу, жақын адамдардың арасында кикілжің туындаған кезде алдын-алу шараларын айқындау қажеттігі туындап тұр.

Тақырыптың зерттелу деңгейі.

Қазақстанда отбасындағы зорлық-зомбылық проблемасы жас болғанымен, оның едәуір библиографиясы бар. Сонымен қатар теоретика-методологиялық негізіне қарамастан бұл мәселенің пікірталастық сипаты едәуір орын алады. Отбасылық зорлық - зомбылық туындауының түпкілікті әлеуметтік негізі әлі де толық зерттелмеген. Әлеуметтік және статистикалық ақпарат базасы өте аз: жүргізілген зерттеулердің саны (әсіресе - жергілікті динамикасы) ; әр әдебиетте статистикалық деректер әртүрлі болып беріледі. Осыған байланысты қазіргі заманғы Қазақстандағы отбасылық зорлық - зомбылықты жаппай зерттеу, әртүрлі әлеуметтік топтардың бұл құбылысты қабылдау деңгейін зерттеу, жақын адамдардың арасында кикілжің туындаған кезде алдын-алу шараларын айқындау қажеттігі туындап тұр.

Отбасылық зорлық-зомбылық әлеуметтану мәселені әлемде ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап зерттеле бастады. Мұнда жетекші позицияда Америка Құрама Штаттарының әлеуметтанушылары болып табылады. АҚШ әлеуметтанушылары алғашқы болып осы мәселені ұлттық деңгейдегі теріс құбылыс ретінде таныған және алдын алу үшін жеткілікті ғылыми-теориялық және практикалық тәсілдерді талап ететіндігін дәлелдеген. Ең маңызды зерттеу жұмыстарын жүргізген әлеуметтанушылар М. Страусом, Р. Джеллзом и С. Стейнметцом болып табылады. Біздің ғалымдар өз зерттеулерінде Р. Геллес, Р. Берк, Э. Даглас, К. Йолло, Л. Лерман, Д. Хайнс, Л. Шерман, Д. Финкельхор және тағы басқа ғалымдардың еңбектерін негізге алады. Қазақстанда тұрмыстық зорлық-зомбылық радикалды саяси және әлеуметтік-экономикалық өзгерістер келгеннен кейін тереңірек зерттеле бастады. Олардың бірі тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесі болды.

Бұл құбылыстың зерттеуі анализді қажет етеді. Отбасылық зорлық-зомбылық зерттеуде елеулі үлес қосқан криминология саласы болып табылады. Ю. М. Антоняна, А. Н. Ильяшенко, A. В. Наумова, С. В. Максимова, В. П. Ревина, О. В. Старкова, Л. В. Сердюка, Д. А. Шестакова және тағы басқа ғалымдардың еңбектері ерекше назар аудартады. Бұл авторлар, отбасында зорлық-зомбылық мәжбүрлі және заңсыз сипатқа ие басқа тұлғаның құқықтарын, бостандықтарын бұзу екендігіне назар аударды. Қазақстандағы тұрмыстық зорлық-зомбылық әлеуметтік және психологиялық аспектілерін зерттеу айтарлықтай еңбектер жазылды. К. Лоренца, Л. Берковица, Б. Крейхи, Р. Бэрона, Д. Ричардсонның еңбектеріне сүйенсек зорлық-зомбылық белгілі бір ұзақтығы бар, ұзындығы және кезеңдері бар процесс ретінде қарастырылған. Отбасында зорлық-зомбылықтың әлеуметтік зерттеу Л. С. Алексеев, Б. А. Базыров, И. Д. Горшков, Т. Ю. Забелина, Е. В. Кошелев, И. В. Родина, Т. Я. Сафронова, Е. Р. Ярский және көптеген басқалар да әллеуметтанушылардың еңбектерінде тереңінен қарастырылған. Осылайша, тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесі аз зерттелген проблемалардың бірі болса да, айтарлықтай библиографиясы баршылық.

Зерттеудің обьектісі мен пәні.

Зерттеу объектісі қазіргі Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылықтың әлеуметтің аспектілерін қарастырып, көкейтесті мәселелерін шешу.

Зерттеу пәні қазіргі Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық жасаудың әлеуметтік жағдайлары мен отбасыдағы зорлықты жою болып табылады.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері:

Диссертацияның зерттеу мақсаты - зорлықтың отбасында пайда болу факторларын айқындау, қазіргі Қазақстанда жақын адамдардың арасында пайда болатын қарым-қатынасты айқындайтын жүйесін және профилактикасының көрінісін айқындау. Ал зерттеу міндеттері:

- зорлық-зомбылық түрлерінің әлеуметтік теоретикалық-методологиялық нысандарын айқындау;

- қазіргі заманғы қазақстандық отбасында зорлық-зомбылықты нығайтуға ықпал ететін негізгі объективті және субъективті факторларды анықтау;

- Отбасыдағы «ер» және «әйел» зорлық-зомбылық ерекшеліктерін талдау;

- тәуекел факторлары және осы құбылыстардың әлеуметтік бақылаудың тиімділік дәрежесін, сондай-ақ оларды болдырмау жолдары;

- Қазіргі Қазақстан отбасында бұл мәселені алдын - алу мақсатында стратегиясының негізгі бағыттарын әзірлеу.

Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар : Зерттеуде ұсынылған мәліметтерді, жасалған қорытындылар мен тұжырымдарды жоғары оқу орындарында әлеуметтік саясаттану, оның арнайы курстары, әлеуметтану, деректану, саясаттану, құқықтану, педагогика, психология пәндерi бойынша оқылатын дәрістер мен семинарларда пайдалануға болады.

Сонымен бірге, бұл еңбек Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық мәселесінің әлеуметтік аспектілерін, оның барысын, қазіргі таңдағы өзектілігін білгісі келетіндерге де қажетті зерттеу жұмысы болып табылады.

Зерттеу қорытындыларының осы тақырыпты зерттеушілерге көп көмек берері сөзсіз.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.

- Отбасындағы зорлық-зомбылық басшылық және күш қолдану арқылы, отбасы мүшесіне психикалық немесе физикалық зиян келтіре отырып, оның құқықтары мен бостандықтарын бұзатын құбылыс екендігі анықталды ;

- Отбасындағы зорлық-зомбылық және қоғам тығыз байланысты, қоғам осы жағдайдың өрши түсіне септігін тигізіп отырғандығы дәлелденді.

- Халықтың материалдық жағдайын жалпы нашарлауы, нарықтық экономика және ескі моральдық реттеулердің жоюылуы, ерлі-зайыптылардың және ата-анасы мен баласының, отбасы мүшелерінің арасындағы мәдениеттің сақталмауы зорлықтың өршуіне әсерін тигіжіп жатқандығы анықталды;

- Эмпирикалық зерттеулер негізінде қауіп факторларын және тұрмыстық зорлық-зомбылықты болдырмау бағытын көрсететін материалдар жинақталды; Бұл Қазақстандағы қазіргі уақытта ешқандай «гендерлік симметрия» жоқ екенін көрсетеді, себебі әйелдерге қарсы зорлық-зомбылықтың біртіндеп ұлғаюынан еркектік ассиметрия сақталған;

- Мемлекеттік тұрмыстық зорлық-зомбылықты алдын алу бойынша мақсатты және жүйелі жұмыстарымен айналыспайтындығы анықтады: заңнамалық және нормативтік-құқықтық база, құқық қорғау органдары проблема бойынша нашар мақсатандырылған, білім беру және оқыту мекемелері, қоғамдық азаматтық қоғам институттары, қолданыстағы әлеуметтік қызмет тиімділігі әлі де төмен деңгейде екендігі анықталды;

Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы :

Тақырыпты зерттеуде өркениеттілік пен ұлттық тұрғыдан жаңаша пайымдаудың әдістері қолданылды. Зерттеудің теориялық және тәжірибелік маңыздылығы әр түрлі ғылымдардың қолданыстағы тәсілдердін жүйелендіру және тұрмыстық зорлық-зомбылық күрделі мәселе ретінде түсіну болып табылады. Бұл проблемаға негізінде жақын адамдардың арасында агрессия мен қатыгездіктің өрбуінен макросоциологиялық зорлық-зомбылық үлгілерін құру үшін қолданылады.

Зерттеудің теориялық және тәжірибелік маңыздылығы әр түрлі ғылымдардың қолданыстағы тәсілдерді жүйелендіру және тұрмыстық зорлық-зомбылықты күрделі мәселе ретінде түсіну болып табылады. Қазақстанның отбасылық зорлық-зомбылық мәселесінің әлеуметтік аспектілерінің салдарларының әлеуметтік құбылыстар ретінде көпфакторлы әсерлердің өзара байланысы тұрғысынан зерттелді. Ал, факторлар тарихи құбылыстарға тең дәрежеде әсер ететін, сол құбылыстардың жемісі.

Зерттеу жұмысында басшылыққа алынған негізгі идеологиялық тұжырымдама - гуманистік таным заңдылығы және өркениеттілік құндылықтар тұрғысынан пайымдау болып табылады.

Проблеманы зерттеуде басты мәлімет халықаралық және Қазақстан Республикасының отбасына, адам құқықтары мен тұрмыстық зорлық-зомбылық қатысты құқықтық актілер мен құжаттарды болды. Жұмыс барысында біз парламент тындауларындағы материалдар, диссертацияда қаралған мәселелер бойынша брифингтер, федералдық және өңірлік деңгейдегі министрлердің есептері, кәмелете толмағандардың ісі жоніндегі коммиссияның және әйелдер қоғамдастықтарының есептерінен материалдар қолданылда.

Теориялық негізін ғылыми танымның тарихилылық, нақтылық, шынайылық және құбылыстардың бағалылығы мен жүйелілігі принциптеріне негізделген зерттеулердегі тұжырымдар құрайды. Мәселені зерттеуде салааралық, әртүрлі ғылымдардың - тарихи, сатистикалық, көп өлшемді класстер-талдау, салыстырмалы әлеуметтік талдау, интерполяция, қайта қалпына келтіру және т. б. әдістерін үйлесімді түрде пайдалануға талпыныс жасалды.

Зерттеу жұмысының сыннан өтуі және мақұлдануы мен жариялануы.

Магистрлік зерттеу Қ. А. Ясауи атындғы Халықаралық қазақ-түрік университетінің «Қоғамдық ғылымдар» кафедрасында қаралды. Университет жанынан арнайы құрылған комиссия отырысында талқылануға ұсынылды. Диссертацияның мазмұны, тұжырымдары мен негізгі нәтижелері төменде көрсетілген халықаралық ғылыми басылымдарда жарық көрді:

Проблемы созависимости в семейных отношениях//«Экономика и социум» № 2(15) (апрель-июнь, 2015) . 0, 4 б. т.
Тұрмыстық зорлық-зомбылық - Қазақстан қоғамының әлеуметтік кеселі//"Дүниежүзілік тарихтың өзекті мәселелері" атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары 10. 04. 2015
Қазіргі Қазақстандағы отбасылық зорлық-зомбылық мәселесінің әлеуметтік аспектілері// Өзбекәлі Жәнібек оқулары 2015 атты VI республикалық ғылыми тәжірибелік конференция 2015.
WOMEN AND THE PROBLEM OF DOMESTIC VIOLENCE IN KAZAKHSTAN// Международное издательство IDOSI (International Digital Organization for Scientific Information) Дубаи (ОАЭ) . журнал "Humanity & Social Sciences Journal, desember 2015.
Домашнее насилие в отношении женщин в Казахстане // Современное инновационное общество: Динамика становления, приоритеты развития, модернизация: материалы международной научно-практической конференции. 27 март 2015г., Новосибирск - Армавир - Саратов. 0, 2 б. т.
Отношение Ислама к физическому насилию женщин. (Модернизация современного общества: инновации, управлени, совершенствование: экономические, социальные, философские, политические, правовые, общенаучные закономерности и тенденции. (Материалы международной научно-практической конференции. 29 июнь 2015 г., Новосибирск - Армавир - Саратов. 0, 2 б. т. )

7. Қазіргі Қазақстандағы әйелдердің еркектерге қарсы зорлық зомбылық

мәселесінің айқындалуы (Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті

күніне арналған Астаналық әлеуметтанулық форум) Астана қ. 27 қараша 2015

Жұмыстың құрылымы.

Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдалынылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыстың көлемі 92 бет.

1 ҚОҒАМДАҒЫ ОТБАСЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Отбасылық зорлық-зомбылықтың қалыптасуы мен оның ерекшеліктерінің әлеуметтік негіздері

Отбасы - қоғамдық қатынастар мен процестердің алуан түрлі формалары біртұтас болып ұштасатын кешенді әлеуметтік құбылыс болып табылады. Сондықтан да әлеуметтік құбылыс бола отырып, ол адамзат өмір сүру жағдайына қарай құрылып, оның дәстүрлері мен әдеттері ғасыр өткен сайын жаңа сипатта көрініс береді. Отбасын әлеуметтану ғылымында былай деп көрсетеді «отбасы дегеніміз -тарихи өзгеріп отыратын әлеуметтік топ, оның жалпы белгілері - бөтен адаммен жыныстық байланыс орнату, туысқандық қатынастар жүйесі, адамның жеке-дара адамгершілік сапаларын қалыптастырып дамыту, белгілі бір экономикалық қызметті іске асыру». Яғни, адамзат отбасын құра отырып, сол шағын мемлекетке әлеуметтенеді, отбасылық құндылықтар қалыптастырады және әдет-ғұрып дәстүрлерін дамытады. Отбасының жоғарыда келтірілген анықтамасы бойынша, ол - отбасындағы қатынастар, отбасының құрылымы мен формасы тарихи өзгеріп отыратын әлеуметтік топ.

Зорлық-зомбылық - көнеден құрығын жимай келе жатқан көлеңкелі құбылыс. Қай кезде де қоғамның мінсіз болмағаны белгілі. Біздің қоғам да солай, әлімжеттіктен арыла алмай келеді. От басы, ошақ қасындағы кикілжіңнің арты күш қолдануға ұласса, «тұрмыстық зорлық-зомбылық» деп аталады. Өкініштісі, көп жағдайда зорлық-зомбылықтың құрбаны нәзікжандылар мен балалар болып жатады. Өйткені әйел - әлсіз, бала - қорғансыз.

Әйелдерге қарсы жасалған қиянат жаһандық проблема болып табылады. Әдетте, әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық және отбасындағы қысым негізінде елдің экономикалық дамуы немесе білімі, кез келген әлеуметтік топтарға байланысты емес. Олар әр түрлі нысанда қабылдайды және әр түрлі шешімдерді талап етеді. Әйелдерге қатысты зорлық барлық адамға қатысты зорлық-зомбылықтың бөлігі болып табылады және оның салдары тұтастай алғанда қоғамға әсер етеді. Алайда, бұл мәселені әлеуметтік ортадан тыс және мәдени тамырларынан бөлек қарастырылуы мүмкін емес. Отбасындағы зорлық-зомбылық жаһандық мәселеге ие және көптеген елдерде әлеуметтік мәселе болып табылады. Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық теңдік, даму және бейбітшілік мақсаттарына қол жеткізуге кедергінің бірі болып саналады. Әйелдерге қатысты озбырлық әйелдердің бостандығы мен адам құқықтарының бұзылуы, сондай-ақ кедергілер немесе осы құқықтар мен бостандықты қолдануға мүмкіншілік бермейді.

Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық жағдайында сол құқықтары мен бостандықтарын қорғау және ілгерілету үшін ұзақ уақыт бойы қабілетсіздігі - барлық мемлекеттерге алаңдаушылық туғызады және шешілуі тиіс мәселе болып табылады [1] .

Ізгілікті демократиялық қоғамда зорлық-зомбылықтың орны бар болуы тиіс емес, Президент Н. Ә. Назарбаев өз сөзінде атап айтқандай: «Мені әйелдер мен отбасындағы балаларға қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықтың ұлғаю жағдайы алаңдатып отыр». Әйелдерге қатысты құрметсіздік болмауы қажет. Мұндай зорлық-зомбылыққа қатаң түрде жол берілмеу керек екенін айта кету керек [2] .

Қазақстандағы әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық мәселесі қоғам мен отбасындағы шешім қабылдау мәселелері мен биліктің сұрақтары оқшау қарастырылмауы тиіс. Сондықтан қоғам әртүрлі табыс көзі негізінде болғандықтан, бастаушы мүмкіндіктер, билікке қол жеткізу, экономикалық, ақпараттық, мәдени ресурстар, бұл теңсіздік жалпы қысымның пайда болуына және жыныстық бөлінісіндегі құбылыстың қоғамдағы өрбеуіне алып келеді.

Зорлық-зомбылық келесі түрге бөлінеді:

• Эмоциялық қысым (жәбірлеу, айыптау, сөгіс, менсінбей қарау, өзін-өзі бағалауды жоғалту, қисынсыз қызғану, балалардың жеке өміріне араласу) ;

• Физикалық өктемдік (отбасындағы бір адам, әдетте ер кісі, мас немесе мас емес күйінде болуы, отбасы мүшелерін ұруы) ;

• Экономикалық зорлық-зомбылық (күйеуі үйден тыс жұмыс істеуге тыйым салуы, оларға ақша беруден бас тартуы немесе жеткіліксіз мөлшерде беруі, әйелінен немесе баласынан ақшасын тартып алуы, табыстарын жасыруы) ;

• Жыныстық қысым (әйелдердің қалауларына қарсы жыныстық мәжбүрлеу, зорлау, балаларды жыныстық қорлау) ;

• Қатерлер (күйеуі отбасын тастап кетуі жайында қорқыту, әйелін немесе балаларын ұрып-соғу немесе өлтіру, өзін-өзі қол жұмсауға итермелеу, заңсыз іс-әрекеттерге мәжбүрлеу) ;

• Анасына қарсы балаларды пайдалану (күйеуі әйеліне балаларын көрмейтіні жайында хабардар ете отырып, анасының өз балаларын «тастанды» балаларға қатысты кінәлі сезінетін болатыны жайында қорқыту фактілерін қолданады) ;

• Үрейлендіру (ыдыс-аяқ пен жиһазды сындыру, үй жануарларына қатігездікпен қарау, үйде суық қарудың ұстауы) ;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.