Түлкібас ауданы

Жоспар
Кіріспе

1 Тарихы
2 Табиғаты
3 Әлеуметтік.экономикалық жағдайы
4 Мәдениет
5 Білім беру саласы

Түлкібас ауданы - Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан аудан. Жер аумағы 2,3 мың км². Тұрғыны 90,0 мың адам (2004). Халқының орташа тығызд. 1 км²-ге 39,1 адамнан келеді. Ауданы орт. – Тұрар Рысқұлов ауылы.

Тарихы
Aудан Сырдария округіне қарасты, Шымкент уезі, Майлыкент болысының аумағында, орталығы Түлкібас стансасы болып, 1928 жылы 17-ші қаңтарда құрылғандығын мұрағат құжаттары растайды.
1930 жылы 17-ші желтоқсандағы Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің қаулысына сәйкес, осы жылдың 23-ші шілдесінде Түлкібас ауданы, Жуалы ауданына қосылды. Бес жылдай Жамбыл облысының қарамағында болып, 1935 жылы 9-шы қаңтарда Оңтүстік Қазақстан облысының құрамында қайта шаңырақ көтеріп, орталығы Ванновка ауылы болып бекітілді. 1963-1966 жылдары Сайрам ауданында болды. 1928 жылдан тәуелсіздік алған жылдарға дейін ауданды 19 азамат басқарған. Тәуелсіздік алғаннан бүгінгі күнге дейін ауданды 8 әкім басқарған.
1993 жылы 7-ші қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен қазақтың қайсар ұлы Тұрар Рысқұловтың 100 жасқа толу құрметіне орай, аудан орталығы Ванновка ауылы Тұрар Рысқұлов ауылы болып өзгертілді. Қазіргі таңда аудан орталығы - Тұрар Рысқұлов болып аталады.
Аудан басшылары: Әбдуәлиев Қайрат Аманкелдіұлы - аудан әкімі, аудан әкімінің орынбасарлары - Жанисенов Марат Сүгірәліұлы, Маткерімов Отепбай Амалбекұлы, Ізтілеуов Нұржан Жақсылықұлы.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Түлкібас ауданы

Түлкібас ауданы - Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан аудан. Жер аумағы
2,3 мың км². Тұрғыны 90,0 мың адам (2004). Халқының орташа тығызд. 1 км²-ге
39,1 адамнан келеді. Ауданы орт. – Тұрар Рысқұлов ауылы.

Тарихы

Aудан Сырдария округіне қарасты, Шымкент уезі, Майлыкент болысының
аумағында, орталығы Түлкібас стансасы болып, 1928 жылы 17-ші қаңтарда
құрылғандығын мұрағат құжаттары растайды.

1930 жылы 17-ші желтоқсандағы Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің
қаулысына сәйкес, осы жылдың 23-ші шілдесінде Түлкібас ауданы, Жуалы
ауданына қосылды. Бес жылдай Жамбыл облысының қарамағында болып, 1935 жылы
9-шы қаңтарда Оңтүстік Қазақстан облысының құрамында қайта шаңырақ көтеріп,
орталығы Ванновка ауылы болып бекітілді. 1963-1966 жылдары Сайрам ауданында
болды. 1928 жылдан тәуелсіздік алған жылдарға дейін ауданды 19 азамат
басқарған. Тәуелсіздік алғаннан бүгінгі күнге дейін ауданды 8 әкім
басқарған.

1993 жылы 7-ші қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен
қазақтың қайсар ұлы Тұрар Рысқұловтың 100 жасқа толу құрметіне орай, аудан
орталығы Ванновка ауылы Тұрар Рысқұлов ауылы болып өзгертілді. Қазіргі
таңда аудан орталығы - Тұрар Рысқұлов болып аталады.

Аудан басшылары: Әбдуәлиев Қайрат Аманкелдіұлы - аудан әкімі, аудан
әкімінің орынбасарлары - Жанисенов Марат Сүгірәліұлы, Маткерімов Отепбай
Амалбекұлы, Ізтілеуов Нұржан Жақсылықұлы.

Табиғаты

Мақтан тұтар байлығыныз бірі - Ақсу-Жабағылы қорығы. Қоғамымыздың бір туар
қайраткері Т.Рысқұловтың ұсынысымен жиырмасыншы жылдары Ақсу-Жабағылы
қорығы жарияланды. Ақсу-Жабағылы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік
қорықтар тізіміне енген. Бұл қорық Талас Алатауының Солтүстік-Батыс
бөлігінің және оған көршілес Өгем жотасын алып жатыр. Оның негізгі аймағы
Оңтүстік Қазақстан облысының Түлкібас, Төле би және Бәйдібек аудандары және
Жамбыл облысы Жуалы ауданы жерінде орналасқан. Сонымен қатар, қорық
құрамына екі палентологиялық бөлім кіреді. Бірі Қарабастауда жер көлемі 126
га., екіншісі - Әулие, жер көлемі 100 га. Екеуі де Бәйдібек ауданында
қорықтың негізгі аймағынан 120 шақырымдай қашықтықта орналасқан. Қорықтың
қазіргі жер көлемі 85754 га. Оның ішінде: Түлкібас ауданында-21255 га.,
Төле би ауданында-53597 га, Бәйдібек ауданында-231 га., Жамбыл облысы,
Жуалы ауданында-10682 га. Қорықтың орталығы Түлкібас темір жол станциясының
шығысында, 18-20 шақырымдай жердегі Жабағылы ауылында. Қорықтағы ең ірі
өзен - Ақсудың ұзындығы 120 шақырым, ені 10 метрге жетеді, тереңдігі жарты
метр. Ақсу-Жабағылы қорығында аң мен құстың 550 түрі, өсімдіктің 200-ден
астам түрі бар. Олардың көпшілігі Қызыл кітапқа енгізілген. Аудан орталығы
Тұрар Рысқұлов ауылында 20 мыңнан астам адам тұрады. Ауылды қақ жарып
өтетін орталық көше бұрын Ленин атында еді, 1994 жылы Тұрар Рысқұлов есімі
берілді. Аудан орталығында бүкіл Әлемге белгілі тарихшы-ғалым, қолбасшы -
қайраткер Мұхаммед Хайдар Дулати мен түрік жұртына ортақ тұлға Тұрар
Рысқұловқа ескерткіш орнатылған.

Көне тарих - бұрынғы ата-бабаларымыздың жолы. Өткен ғасырдан біздің
дәуірімізге дейін сан қилы құпиясын қойнына алып, ежелгі дүниенің көне көз
елшісіндей болған тарихи ескерткіштер біздің ауданымызда да жетерлік. Аудан
аумағында бұрындары болған Шарафкент, Будухкент, Томтодж, Абардадж
деген үлкен қалалардың орны анықталған.

Әлеуметтік-экономикалық жағдайы

Өнеркәсіп
2007 жылдың I-жартыжылдық қорытындысымен өнеркәсіп кәсіпорындары-1 млрд.
967 млн. теңгенің өнімін өндірді. (2006 жылдың тиісті кезеңі-1 млрд. 732
млн. теңге). Бұл көрсеткіш өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда
113,5 пайызға артқан.

Аудандағы өнеркәсіп өнімін өндірудің негізгі үлесі Түлкібас әк зауыты
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, Састөбецемент жауапкершілігі
шектеулі серіктестігі, Түлкібас мелькомбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігі, ЭкоПродуктГруп акционерлік қоғамы және Үміт СД
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мекемелеріне тиесілі.

Ауыл шаруашылығы
Ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі 2007 жылдың I-жартыжылдық қорытындысымен -
2 млрд. 441 млн. теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда
103,9 пайызға өскен. (2006 жылдың алты айында - 2 млрд. 350 млн. теңге).

Ауыл шаруашылығының көрсеткіштерін статистика мәліметіне қарап, талдап
өтетін болсақ: сүт өндіру 2006 жылдың I-жартыжылдығымен салыстырғанда 103,1
пайызға өсіп, 24021 тоннаны, жұмыртқа өндіру 104,4 пайызға өсіп, 9036,0 мың
дананы, ірі қара мал басы 102,8 пайызға өсіп, 36641 басты, оның ішінде
сиырлар саны 101,9 пайызға өсіп, 16956 басты, қой мен ешкінің басы 100,9
пайызға өсіп, 113619 басты, жылқының басы 101,7 пайызға өсіп, 10895 басты
құрады.

2007 жылдың I-жартыжылдық қорытындысымен 6065 бас ірі қара мал қолдан
ұрықтандырылып, бұл көрсеткіш өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда
119,9 пайызға артқан (2006 жылдың тиісті кезеңінде 5059 ірі қара мал
ұрықтандырылған).

Үкімет тарапынан 2007 жылға ауданға-40 млн. теңге субсидия бөлінді. Қазіргі
уақытта 816 шаруашылықтың құжаттары облыстық ауыл шаруашылығы
департаментіне-34177,2 мың теңгеге өткізілді, яғни 85,4 пайызға игерілді.

Түлкібас несие серіктестігі ЖШС арқылы аудан шаруашылықтарына-108,1 млн.
теңге несие берілді. Оның-13,9 млн. теңгесі егістік жұмыстарына, мал
шаруашылығымен айналысуға-94,2 млн. теңге берілді.

Ауыл тұрғындарын қаржылай қолдау қоры акционерлік қоғамы арқылы аудан
тұрғындарына-13,8 млн. теңге шағын несие (60 мыңнан-130 мыңға дейін)
таратылып берілді.

Аудан бойынша Европалық банктің қайта өндеу саласын дамыту секторы арқылы
аудандағы-14 шаруашылыққа 3-4 жылға 16 пайызбен-21 млн. теңге қаржы
берілді.

Шағын кәсіпкерлік
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің 2007 жылдың І-жартыжылдық қорытындысымен
өнім көлемі-573,8 млн. теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен
салыстырғанда 147 пайызға өсті. (2006 жылдың І-жартыжылдығы-390,72 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.