XIX ғасырдың екінші жартысында капиталистік қатынастардың дамуы

1867.1868 жылдардағы реформалар
II. Сот ісін басқару кұрылымы:
ІІІ. Әкімшілік басқару құрылымы.

Хандық билікті іс жүзінде жойған 1822 және 1824 жылғы Жарғылар жаңа капиталистік қатынастар өрістей бастаған кезде өлкенің шаруашылық даму талабына сай болмады.
•XIX ғасырдың 60 жылдары – қазақтардың басқару жүйесін өзгерту үшін И.И.Бутков басқарған комиссия құрылды. Қазақ даласын 2 облысқа бөлу жоспарланды:
1. Батыс облысы, орталығы - Торғай.
2. Шығыс облысы, орталығы - Сергиополь немесе Қарқаралы.
Бұл ұсыныс қабылданбады.
• 1865 жыл - Ішкі істер министрлігі кеңесінің мүшесі Гирс басқарған Дала комиссиясы құрылды.
• 1865 жылғы 5 маусым - II Александр бұйрығымен қазақ жерін зерттеу сұрақтары дайындалды: жерді иелену түрлері, сот ісі, ағарту ісі, салық, діни мәселе т.б.
Әкімшілік басқару жүйесін құру ісіне Ш.Уәлиханов өз пікірлерін ұсынды:
- Халықтың өзін-өзі басқаруы негізінде құру.
- Әлеуметтік - экономикалық жаңалықтар енгізу.
Алайда Ш.Уәлиханов ұсыныстары қабылданбай, комиссия мүшелері феодалдармен (ірі бай Мұса Шорманұлы, сұлтан Шыңғыс Уәлиханұлы, сұлтан Сейдәліұлы) акылдасып, мәліметтерді солардан жинады.
• 1867 жылгы 11 шілде - "Сырдария мен Жетісу облыстарын басқару туралы уакытша ереже" бекітілді.
• 1868 жылгы 21 казан - "Торғай, Орал, Акмола, Семей облыстарын басқару туралы уақытша ереже" бекітілді.
5 сатылы басқару жүйесі құрылды. Бұл реформаның қазақтардың рулық құрылымына кері әсер еткен буыны - әкімшілік ауылдар. Реформа бойынша Жетісу облысы ашылды.
Полиция, әскери бөлімдер, уездегі мекемелер, бекіністер уезд бастығына
бағынды. Уезд бастыктарының колына әкімшілік және полицейлік билік
шоғырландырылды. Уезд бастыктарын әскери губернаторлардың ұсынуы бойынша генерал - губернаторлар тағайындады.