Ахмет Яссауидің түркі дүниесіндегі орны

1 Ахмет Яссауидің түркі дүниесіндегі орны
Әдебиеттер тiзiмi:

Орта Азиядағы түркі тайпалары арасында Х ғасырдың ІI ші жартысынан бастап ислам діні кеңінен тарала бастады. Ал ХІІ ғасырда Ахмет Ясауидің иршадымен (жол көрсету) ислам дінінің таралуы жергілікті халыќтың мәдениетін ќамти жаңа арнаға түсті.
Түркі сопылығы тарихында суфизмнің негізін салушы Ахмет Ясауи исламнан бұрынғы буддизм, тәңiршiлдiк пен бақсылық, манихеизм мәдениетін білетін түркі тайпаларына ислам дінін сопылыќ жол арќылы ќабылдауға болатынын көрсетті, сол арќылы түркі тайпалары арасына мұсылман-түркі мәдениетінің негізін ќалады. Ол түркі халќына аќылды, білімді және даналықты ќолдана отырып, туралыќ пен әділетке барудың жолын көрсетті. Ахмет Ясауи түркі халќының көңіліне сопылық жол арқылы ќұдай махаббатына алып баратын жолды ашып берді, адамдарды бір-бірімен көңіл, бірлік, достыќ тілімен таныстырды. Адамдарға адамды отан үшін емес, отанды адам үшін сүюді үйретті. Әзіреті Сұлтан ќоғамдағы бірлік пен достыќтың негізін ќалап, көпшіліктің көңілін таба білді, жартыны емес, бүтінді сүйді, бөлінуді емес, бірігуді үйретті. Ол тек ќаладағы тұрғындарға ғана емес, ауыл мен ќырлардағы жұртқа түсінікті тілмен сөйлеп, өзіне жаќын ұстауға тырысты. Түркілердің бір пікірде болуын ќалап, ол түркілер арасына байланыс көпірін салды. Түркі халќының көңіліне махаббат пен сүйіспеншілік ұрығын септі.
Әлі исламды ќабылдай ќоймаған, ислами әмірлерден хабарсыз түркі халќына ислам дінін ќабылдауды оңайлату үшін, Ахмет Ясауи дiни төзiмдiлiк есігін ашты, мұсылмандыќ шарттарды, иман негіздері мен ахлаќи ќұндылыќтарды ежелгі түркі халќының жора-ќағидалары және ұлттыќ мінезімен байланыстырды.
Оның шүкір, сабыр, әмірлерді тыңдау, сыр саќтау, риязет, жалғандыќтан ұзаќ болу, әділет, туралыќты ќалау, менмендіктен аулаќ болу, адамдарға кешірімді болу, үлкендерге ќұрмет көрсету, жүктелген міндетті орындау, мұќтаждарға жәрдемдесу т.б. адамдыќ ќұндылыќтарын ғасырлар бойы түркі халќы ұстады. Оның ќұрған Ясауилік жолы бүкіл түркі ұлтына өнеге болды. Ясауидің ќұрған түркі сопылық жолы алдымен Сырдария (Сейхун) жағалуы мен Түркістанға таралды.

1. Ясауи Қ.А. Диуани Хикмет. Алматы, 1998
2. Ясауи Қ.А. Пақырнама және мiнажатнама. Түркiстан, 1992
3. Зейбек Н.К. Қ.А.Ясауи жолы және таңдамалы хикметтер. Анкара, 2003
4. Зейбек Н.К. Иасауи жолы. Анкара, 2003
5. Кенжетаев Д. Қ.А.Ясауи дүниетанымы. Түркiстан, 2004