Баспасөз және қоғам қайшылықтары



1 Өткенмнен үлгі алып.
2 Бүгініме үңіліп.
3 Ертеңге ақ жол.
Тамырн тереңіне тартқан тарихымен қоса мәдениеті өркендеген қазақ халқы басынан өткен ұлы оқиғаларымен әлеуметтік жолдарын ауыз әдебиеті, эпостық жырлары, тарихи аңыз - әңгімелері арқылы ұрпақтан– ұрпаққа жеткізіп отырды.
Тарихи – мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп отырмаған қазақ халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескертшінің ішіндегеі ревалюциядан бұрынғы газет – журналдарда басылған нұсқаларының алар орны ерекше. Олардан рухани мұрамыздың бай көріністерімен қатар туған әдебиетімізді де білуге және оны халық тарихымен бір тұтас мүмкіндік бергендігі.
Ал ұзақ жылдар бойы орыс баспасөз тарихын пір тұтып, шетел баспасөзінің тарихын қаскөй санап, өз туған баспасөзі тарихымызды жоққа шығарып келген біздер, төртінші билікті қаз – қаз тұрғызып, тәй – тәйлап қадам бастырғанымыз кеше ғана екенін білеміз. Біз бұны қолға алып, яғни, октябрь революциясынан бұрын әр жылдар шығып тұрған газет – журналдардың, сол кездегі Қазақстанның саяси шаруашылық, мәдени – тұрмыс жасандылығы жоқ дәйектермен жан – жақтылы баяндалады.Қазақ газеттері сол кездегі тап күресінің пісіп – жетілуіне революциялық қозғалысының қалай өрістегенін, тіпті баға беріп, оқырмандарды жаңалықтармен таныстырып отырды.
Бұл кездерде баспасөз беттерінде жарық көріп отырған шығарма – мақалаларымыздың барлығы сол дәуір кезеңіндегі қоғамның жағдайларын қазақ халқының мүшкіл халін, оқу – білімге деген дұрыс көзқарас орнатпаған. Қыздарының бас бостандығы болмай, күні идея, күні сүрдектен арыла алмай, ақылы адасып, санасы тұншығып, қараңғылықта өмір сүріп бара жатқандығын, айпарадай ашып, рухын серпіту үшін тізген маржандай етіп, баспасөз бетінде жетекші идея ретінде қайраткер жазушыларымыз кеңінен толғана өзекті мәселелер көтерген. Ол кездегі газет – журналдарымыздың санын санап, түсін түстемесекте өзгенің даярын көшіріп, қайталамасамда, яғни, айқын нәрселерді, құртың атын малта қойып, қайта бір қырынан қабырғасын сөгіп, қайта жалғап, жарқыратпайақта қою керек шығар.(Газет – журналдардың шыққан жылын, аттарын жазбадым дегендік).
Естелігімізден есімізге елес қылып, өткенің бәрін ескере келіп, аттаған адымының, аялдағанның орнына абайлап алға үдеп келе жатқан баспасөз еңбегінің бүгінгі күндері шабасының арынынада әліміздің жеткенінше аялдап, айнала шолып көрер болсақ жылдар бойы халқына жетіле пісіп беріп келе жатқан жемістерінің бұл күндері шикіленіп келе жатқан жоқ па?
Сызат алды дегенше, сына берді десеңші
Жаратқан атын жарылқасын, жастарымыздың бүгінгі қоғамда идеясына сызат түсті. Оны әкелген желіп кеткенің ізіне түсіп, бірге елпектеп ілескен еліктеушілік.
Іздедім дым таба алмадым...

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Баспасөз және қоғам қайшылықтары.
Өткенмнен үлгі алып.
Тамырн тереңіне тартқан тарихымен қоса мәдениеті өркендеген қазақ халқы
басынан өткен ұлы оқиғаларымен әлеуметтік жолдарын ауыз әдебиеті, эпостық
жырлары, тарихи аңыз - әңгімелері арқылы ұрпақтан– ұрпаққа жеткізіп отырды.
Тарихи – мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп отырмаған
қазақ халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескертшінің ішіндегеі
ревалюциядан бұрынғы газет – журналдарда басылған нұсқаларының алар орны
ерекше. Олардан рухани мұрамыздың бай көріністерімен қатар туған
әдебиетімізді де білуге және оны халық тарихымен бір тұтас мүмкіндік
бергендігі.
Ал ұзақ жылдар бойы орыс баспасөз тарихын пір тұтып, шетел баспасөзінің
тарихын қаскөй санап, өз туған баспасөзі тарихымызды жоққа шығарып келген
біздер, төртінші билікті қаз – қаз тұрғызып, тәй – тәйлап қадам
бастырғанымыз кеше ғана екенін білеміз. Біз бұны қолға алып, яғни, октябрь
революциясынан бұрын әр жылдар шығып тұрған газет – журналдардың, сол
кездегі Қазақстанның саяси шаруашылық, мәдени – тұрмыс жасандылығы жоқ
дәйектермен жан – жақтылы баяндалады.Қазақ газеттері сол кездегі тап
күресінің пісіп – жетілуіне революциялық қозғалысының қалай өрістегенін,
тіпті баға беріп, оқырмандарды жаңалықтармен таныстырып отырды.
Бұл кездерде баспасөз беттерінде жарық көріп отырған шығарма –
мақалаларымыздың барлығы сол дәуір кезеңіндегі қоғамның жағдайларын қазақ
халқының мүшкіл халін, оқу – білімге деген дұрыс көзқарас орнатпаған.
Қыздарының бас бостандығы болмай, күні идея, күні сүрдектен арыла алмай,
ақылы адасып, санасы тұншығып, қараңғылықта өмір сүріп бара жатқандығын,
айпарадай ашып, рухын серпіту үшін тізген маржандай етіп, баспасөз бетінде
жетекші идея ретінде қайраткер жазушыларымыз кеңінен толғана өзекті
мәселелер көтерген. Ол кездегі газет – журналдарымыздың санын санап, түсін
түстемесекте өзгенің даярын көшіріп, қайталамасамда, яғни, айқын
нәрселерді, құртың атын малта қойып, қайта бір қырынан қабырғасын сөгіп,
қайта жалғап, жарқыратпайақта қою керек шығар.(Газет – журналдардың шыққан
жылын, аттарын жазбадым дегендік).
Естелігімізден есімізге елес қылып, өткенің бәрін ескере келіп, аттаған
адымының, аялдағанның орнына абайлап алға үдеп келе жатқан баспасөз
еңбегінің бүгінгі күндері шабасының арынынада әліміздің жеткенінше аялдап,
айнала шолып көрер болсақ жылдар бойы халқына жетіле пісіп беріп келе
жатқан жемістерінің бұл күндері шикіленіп келе жатқан жоқ па?

Бүгініме үңіліп.
Сызат алды дегенше, сына берді десеңші
Жаратқан атын жарылқасын, жастарымыздың бүгінгі қоғамда идеясына сызат
түсті. Оны әкелген желіп кеткенің ізіне түсіп, бірге елпектеп ілескен
еліктеушілік.
Іздедім дым таба алмадым...
Ақымаққа айтқан сөз – құмға құйған сумен тең болғандай бойынан қазақи
рухы қарапайым қасиеті солғындап сезіммен толғана айтқан жырлармен, жылы
лебіздерді еститін құлақтар жетімсіреп, жүдеп естіседе сараптап қабылдайтын
түйсік қалмағандай, басқаша әуен, басқаша сарыңға елеңдейді.Бар қымызын
сапырып ішкеннің орнына былғап кетіп, бөтенің саумалын татып көруге
тырысады. Сөйтеді де өзінің қымызының дәмән ұмытады. Барды жоқ қылып,
қаңсып шөлдеумен өтуге жағдай жаратады. Таға оны өзі білмейді, білседе ой
түймейді...
Дәл осындай сезімінің селге, назары елге кетіп жәутеңдеген
азаматтарымызды азамат деуге тіптен бір ұғымды тоқсан тараптан түсіндіріп
бейнелей алатын соншама жалпақ тілді тартымды татырлық талғамды қазақ
азаматы деп айтуғада жөн жоқ шығар. Өзін ұмытқан жан өзгенің назарын
алғанан садағы кетсін – ақ. Өзін ұмытқаны қалай? Бойында барын өзің
көркемдеп құндылығын асыра алатын меншікті артықшылық нәрселер, ал оны
бойынан жойды дейік, қасиетсіз, тексіз дегенді қабылдауымыз керек болады.
Ол дегеніміз мал болсада тірі жүрсе өзіндік құны болады. Өлгенде терісі
сасып, жемтігі қалса оның еш құны жоқ. Біреудің назарын аударатын қадір –
қасиеті жоқ болады. Яғни, жолдың шетіндегі тезекті теуіп өтіп кетеді,
тіптен байқамай басып кетсе аяқ былғанды деп, апарып жуып тазаланады.
Құнсыз , қасиетсіз деген осы. Сондықтан қасиетсіз деген еттен емес сүйектен
өтіп сырқырататын дәрежедегі ауыр екені ескеретін сан – түйсік болса
екен... Бөлтірік туғаннан ақ азуын қанға малып, ауызданып жырқыштығын
қолданып, қасқыр күйінде өледі. Оған түлкі не маймыл болып жүру мүмкін
емес. Міне, адам болып жаралып, қазақ болып аталып кімнің сайгүлігін мініп
сұқтанамыз, өз тұлпарымыздың ер – тұрманын толықтап мінбей өз ырызғымызға
өзіміз шөлдеген, біздің қолымыздан клер – ау, сірә! Неліктен... Мен жасаған
әсіресе бұйда ұстар жастар ортасындағы түйсіксіз сезімнің тұңғиығы осылай.
Тәуелсіздіктің тәтті ұғымын сезіп, етегімізді жиып, қиялды қуған озық
техникалы заманға тұрманымызды толықтап ілесуге тынстап дем алмай ентіге
даярланып жүрген біз, сырғымалы бақыттың әзір жанымызға тұрақтаған
кезіміздегі бәрін бастан ұшырып алмай мәңгілік етуіміздің тізгіні кімнің
қолында екенін аңғарамыз. Ол халқымыздың қарны ашып, құты қашпауға тек
қазақтың көмегінің керектігі. Ұлтымыздың оңашаланып оза шабуынада өзіне
меншікті даралығымен өзі жаратқан ұлы жосынының жетегінен бұйда үзбеуі
қажет екені анық. Ол дегеніміз анадағы ақ жаулығына самайын жасырған ибалы
ізеттілігімізбен, ата салт – дәстүріміз. Кең жайлау жалпақ жайлаудағы
өрісіне мыңырған малын шұбыртып, тақымынан жылқының саңлағы кетпей,
сарғымыздың сапыртқан. Той – думанда тынысты ауылда. Ән – күйімен суырып
салған ақындық өнер, жыр құдіретінің пенденің жүрегін тербеп, құлақ құрышын
қандырған, тіптен бүкіл табиғат тербеле назарын аударып тұнғанындай,
қазақты танытатын өнердің жалғасуында.
Ия, жоғарыдағы қалам ізінің тебіренісіндегі айтылған ойлардың аңсағаны
осылар еді.
Дерлік – ақ, бұл күндеріміздегі баспасөз беттеріндегі жарық көріп келе
жатқан жүрек жарды лебіздерімізден осы мәселелер туралы сыбыс естілеме.
Әрине, ұлтымыздың еңсесін көтерерлігі өткеніміздің өрілігін ұмытпауда
ғой. Өз жұртымызға өзгелігіміздің күшімен көшіріп әкеліп, тіптен Алтын
Ордамыздың қара шаңырағын шайқатпаймыз десек, төріміздегіні босағаға
сүйремей ақ етегімізді қымтап ұстап, іргедегі ызғырықтың ауылын алыстатқан
жөн емес пе еді.
Отан мәдениеті белгілі қоғамда сатыл дәуірдің дамуына ілеседі деседе,
қазіргі баспасөз беттерінде өсиетіңді үлестіріп, үмітіңді жалғайтын
жастарымыздың осылай аяқ алысын шын жүректен қолға алып, ашына айтып
ескерте алып жатырмыз ба? Дегенге әрине ат тізгінін тарта кетеміз.
Жастардың ұстаған тізгіні тежелмесе қайсы қабаққа, қай жарға апарып
соқпақ, баспа бетіндегі ой тербейтіндердің қалам ұшына ілесер болсақ, осы
жағдайлардың тамырын тауып ұстағаны жайлы тебіренісінің балағына тағы
оралар едім. Әй, осы қоғамның дамуы былпалыққа алып соғады деген екен
ертеректе бір данышпан. Сан жылдардың алдындағы осы сөздермен салыстырар
болсақ техника ілесіп дамымай, ысқырып мал айдап ауылдағы көшпенділіктен
атын ізін суытпай кезіндегі жасаған ата – бабаларымыз нағыз қазақи
қарапайым тұрмыс кешіп, қолымен тіккен тонның жағасын кірлетпей, салтымызды
сақтайық. Қазақтық рух болсын дегендерді айтқызбай ақ табиғи қалпы жағынан
сақталған қазына емеспе.
Қоғам дамыды озық елдің мәдениетін үйрендік, жаппай техникаластық. әр
нәрсенің тетігін өзіміз бұрап ғылым техника мәдениеті үйрендік, шырт жаңа
болдық, шынында дамыдық, дамығаның жөні ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қаншама қазақтың ошағы сөнді
Мемлекет және азаматтық қоғам. Саяси партиялар, партиялық жүйелер, қоғамдық-саяси қозғалыстармен ұйымдар
Тіл нормалары
Акционерлік қоғам түсінігі
Адамның дүниеге қарым – қатынасының мәнін ашу
ХХ ғасырдың 80-ші жылдардың екінші жартысындағы кеңес қоғамының өмірі
Акционерлік қоғамның құрылтай құжаттары
Журналистика және қоғам
Адам және адамзат ауқымды проблемалар алдында. Жаңаша ойлау
Ахмет Байтұрсынұлы және Қазақ газеті
Пәндер