Балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайы. денсаулық критериялары, балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау

1.Денсаулық анықтамаы оның мазмұны.
2.Балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайын кешенді бағалау.

Қазіргі таңда күрделі әлеуметтік жүйенің ішіндегі, ең маңызды орынды – адам денсаулығы алып отыр. Сырқат пен денсаулық адам түсінігінде өзара тығыз байланысқан бір құбылыстың екі жағы. Адамдар «тіршілік қалпын» және жұмыс қабілетін жоғалтпаған жағдайда, организмде сырқат бастамасы етек жая бастаса да, өздерінің «дендері сау» - деп есептейді. Соның салдарынан науқас адамдар, дәрігердің көмегі нәтиже бермейтін клиникалық симптомдары айқын білініп, сырқаты өршіп, асқынған мезгілде ғана дәрігерге қаралады. Дәрігер көмегіне осылайша қаралу әсіресе балаларға қатысты.
Балалар бойындағы сырқаттың білінуі ересек адамдарға қарағанда өзіне тән ерекшеліктерімен жүреді. Олар өздерінің денсаулық жағдайын айта алмайды. Сондықтан да ересек организмнің сырқатын сипаттайтын көрсеткіштерді балаларға қолдануға келмейді. Мысалы: ересек адамның температурасының көтерілуі олардың әлсіздігімен бірден байқалады, ал балаларда бұл жағдайда ғана көрінетін белгілер айқындала бастайды (мазасызданып жылау, реакциясының өзгеруі, тәбеттің төмендеуі). Денсаулық деңгейін Р. Долланың ескертпесі бойынша жүргізіледі.
«… денсаулықты өлшеу – ол бақытты, әдемілікті, махаббатты өлшеу сияқты қиял»
Бүгінгі таңда, балалар диспансеризациясы жүйесінде кеңінен қолданылып жүрген скриниг түрлері, дені сау балалардың денсаулықтарын қорғауда қолдануға келмейді, себебі бұл скриниг түрлері сырқаттың бастапқы формаларын немесе олардың асқыну факторларын айқындайды.
Денсаулық анықтамасын беру және оның сандық шамасының критериін анықтау осы күнге дейін социологтардың, демогрофтардың, экономистердің, психологтардың, социал – гигиенистердің, клиницистердің назарында.
Қазіргі кезде «денсаулықтың» 40-қа тарта анықтамасы берілген, оның ішінде 30-ы медицина тұрғысында. Осы ұсынылған анықтамалар 5 типке бөлінген:
1. Денсаулық – ол организмнің жағдайы ретінде (дені сау немесе сырқат)
2. Денсаулық – ол организмнің морфо – функционалдық жүйелерінің қасиеттері ретінде (организмнің жоғарғы дәрежедегі дене дамуы және қызметі)
3. Денсаулық – ол статистикалық сипаттамалар жинағы ретінде (туу көрсеткіштерінің өсуі, өлімнің азаюы, сырқаттанушылықтың төмендеуі)
4. Денсаулық – ол организмнің даму процесі ретінде (организмнің морфологиялық функционалдық сипаттамаларының олардың жастық критериіне сәйкестігі)
5. Денсаулық – ол организмнің биологиялық және әлеуметтік функцияларды атқару тұрғысындағы тіршілік шамасы ретінде.

Денсаулыққа берілген көптеген анықтамалар көбіне денсаулықтың белгілерін тізу принципімен құрылған деп айтуға болады.
Ал бірақ жалпы алғанда денсаулық зерттеу объектісі ретінде үш айрықша мағынада қаралады:
1. Денсаулық – организмнің оңтайлы жағдайы ретінде.
2. Денсаулық – функционалдық норма ретінде.
3. Денсауылқ – ол организмнің азды – көпті дәрежеде, яғни оңтайлы сәйкестігінен бастап экстремальды сырқатына дейінгі жағдайы.

Әдеби деректерді талдауда, денсаулықтың 20-дай белгілерін бөлуге мүмкіндік береді. Соның ішіндегі ең бастысы:
- сырқаттардың және денеде кемістіктердің болмауы;
- биологиялық функуциялардың дамуы және сақталуы, олардың организмде өзара келісімде жүруі;
- организмнің бейімделуі (адаптациясы);
- организмнің қоршаған ортамен жайлы әсерлесуі және сыртқы орта мен маңызды функцияларының тепе – теңдігі;
- өмірдің барынша ұзақтығы;
- әлеуметтік белсенділіктің дамуы және оңтайлы жұмыс қабілетінің сақталуы;
- денелік және психикалық сәттілігінің сақталуы;

1. Гигиена детей и подростков. Учебник (В. Н. Кордашенко, Е. П. Стромская, Л. П. Кондакова – Варламова и др.). Под ред. В. Н. Кордашенко 2 издание и переб. и дополн.- м.:М – Медицина, 1988г. (Учебн. литература для студентов медицинских институтов).
2. Гигиена детей и подростков. Руководство для санитарных врачей. Под ред. Г. Н. Сердюковской и А. Г. Сухарева – Медицина, 1986.
3. Избранные лекции по гигиене детей и подростков. (Методичекое пособие для студентов санитарно – гигиенического и педиатрического факультетов.). Составитель проф. А. Г. Сердюковской. М. Медицина, 1983г.
4. Руководство для врачей школ. Под ред. Г. Н. Сердюковской. М. Медицина, 1983г.
5. Справочник по санитарно – гигиеническому контролю за детскими учреждениями. Под. ред. М. Г. Шандалы. Киев: Здоровье. 1979г.
6. Громбах С. М. Оценка здоровья детей и подростков при массовых осмотрах. - Вопросы охраны материнства, 1973г. 7,7 стр.
7. А. Р. Чекин. Очерки развития санитарно – эпидемиологической службы в Казахстане. Изд. Казахстан, Алма – Ата, 1975г.
8.Жасқа сай физиология жєне мектеп гигиенасы. Авторы К.Дуйсембин,
З. Алиакбарова Алматы 2002 ж.
9. Гигиена детей и подростков. Учебник для студентов медицинских вузов . Под ред. В.Р.