Бабыр құдіреті

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2

І Тарау Бабыр құдіреті.
1.1 Бабырдың Үндістанда билігін орнатуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Мағол мемлекетінің ішкі және сыртқы саясаты ... ... ... ... ... ... ...7
1.3 Шир Шахпен Акбардың реформалары нәтижесі ... ... ... ... ... ...11
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

Сонау орта ғасыр шаң-тозаңынан аршып, тазартып, осы бір замандардың заманында бір туатын ұлы тұлғаны бізге жарқыратып, жақындатып тұрған қай құдірет. Ол кешегі, қазіргі және келешек ұрпақтарға қандай қадір қасиет қалдырады . Кеңістік пен уақыт мұнарында талай жақсылар мен жайсандар ұмытылып кетіп жатқан ы аз ба? Бірақ Бабыр туралы қысқа қайырып айтуға ауыз бармайды. Мемелекет қайраткері қолбасы. Бәрінен де бізге оның терең ойшылдығы мен асқан ақындығы қымбат тарта береді . Ал басқасына тарих таразы.
Жер бетіндегі жұмыр басты пендеге не жетпейді ? Сонда мәңгі іздегені сорма , бақ па? Мейлі хан бол, мейлі қара бол бір уыс топырақ бұйырғанша алқын –жұлқын арпалысып , жағаласып туа бітті ешкімнің пешенесін жазылмаған шығар.Әлде... тіршіліктің тар жол тайғақ кешуі солайма? [ 4]
Бүгінге дейін біз білетін он –сегіз ғалам астындағы тіршіліктің тұтқасын ұстап келе жатқан адамзат өзінің ұзақ ғұмырында қаншама «қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын эаманды» аңсағанымен, жарқын болашаққа үздіктірген үмітінің көкжиегі алдарқатып, сағымы мен буал-дыр нарына сіңіп кете беріпті. Оның ұзына алқар кедір-бұдыр жолында көздің қанды жасына суарылған шоңайналар шашылып жатыр бей-берекет. Шыр етіп дүниеге келіп ат жалын тартып мін-, гендер ішінде қадамына гүл біткендер тым-тым аз, некен-саяқ екен. [1]
Жалпы, ежелден өркениетті ел қатарына қосылу оңай болған емес. Оның өсуі мен ешуі, шарықтауы ман құлдырауы, гүліденуі мен күйреуі, қалыптасу.ы мен ыдырауы қатар жүрді. Беріне қатал сарапшы тарих ешкімгө ешқашан ОЙЫНШЬІҚ болған емес.

1. Мехмет Соймен. Ислам дінінің негіздері. – Анкара, 1999 ж. -144 бет.
2.Мұхаммед пайғамбарымыздың хадистері. – Алматы «Жазушы»- 1993. – 64 бет.
3. Шәкәрім Құдайбердіұлы. Үш анық. – Алматы, « Қазақстан » және «Ғақлия» ғылыми әдеби орталағы -1991-80 бет.
4. Дәуіт ұлы Сәрсенбі «Диуани Хикмет » хакында. Алматы : 1998 -168 бет.
5.Өсерұлы Нұралы . мұсылмандық қағидалары .Алматы «Өнер» ,1994 -128 бет .
6. Халифа Алтай Ғақып ұлы . Ғибадатул –ислам Алматы : «Берен» ,1994 -351 б .
7. Бабырнама . 1523—25 ж 251 б.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .2

І Тарау Бабыр құдіреті.
1.1 Бабырдың Үндістанда билігін
орнатуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Мағол мемлекетінің ішкі және сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ...7
1.3 Шир Шахпен Акбардың реформалары нәтижесі ... ... ... ... ... ...11

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...14
Сілтемелер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...15

Кіріспе.
Сонау орта ғасыр шаң-тозаңынан аршып, тазартып, осы бір
замандардың заманында бір туатын ұлы тұлғаны бізге жарқыратып, жақындатып
тұрған қай құдірет. Ол кешегі, қазіргі және келешек ұрпақтарға
қандай қадір қасиет қалдырады . Кеңістік пен уақыт мұнарында талай жақсылар
мен жайсандар ұмытылып кетіп жатқан ы аз ба? Бірақ Бабыр туралы қысқа
қайырып айтуға ауыз бармайды. Мемелекет қайраткері қолбасы. Бәрінен де
бізге оның терең ойшылдығы мен асқан ақындығы қымбат тарта береді . Ал
басқасына тарих таразы.
Жер бетіндегі жұмыр басты пендеге не жетпейді ? Сонда мәңгі
іздегені сорма , бақ па? Мейлі хан бол, мейлі қара бол бір уыс топырақ
бұйырғанша алқын –жұлқын арпалысып , жағаласып туа бітті ешкімнің пешенесін
жазылмаған шығар.Әлде... тіршіліктің тар жол тайғақ кешуі солайма? [ 4]
Бүгінге дейін біз білетін он –сегіз ғалам астындағы тіршіліктің
тұтқасын ұстап келе жатқан адамзат өзінің ұзақ ғұмырында қаншама
қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын эаманды аңсағанымен, жарқын болашаққа
үздіктірген үмітінің көкжиегі алдарқатып, сағымы мен буал-дыр нарына
сіңіп кете беріпті. Оның ұзына алқар кедір-бұдыр жолында көздің қанды
жасына суарылған шоңайналар шашылып жатыр бей-берекет. Шыр етіп дүниеге
келіп ат жалын тартып мін-, гендер ішінде қадамына гүл біткендер тым-тым
аз, некен-саяқ екен. [1]
Жалпы, ежелден өркениетті ел қатарына қосылу оңай болған емес. Оның
өсуі мен ешуі, шарықтауы ман құлдырауы, гүліденуі мен күйреуі, қалыптасу.ы
мен ыдырауы қатар жүрді. Беріне қатал сарапшы тарих ешкімгө ешқашан
ойыншьіқ болған емес.

2.1 Бабырдың Үндістанда билігін орнатуы .
Он екіде бір гүлі ашылмай жатып, тірлік пен билік тізгінін қатар
ұстаған Ба6ыр отпен ойнанағандай онымен ойнауға болмайтынын білмей қалған
жоқ. Бүкіл Шьіғьіс пен Батысты тітіркентіп, даңғаза дүниені дүрліктіріп,
аяғынан тік тұрғызған атақты Ақсақ Темірдің тікелей тұқымынан тараған
әмірзада тек ел басқарудың қулығы мен сұмдығын үйреніп, қызық-шыжығымен
көте бермей, бірауық бас айнал-дыратын тақ пен тәждің сиқырлы сәулесін тәрк
етіп, өмірдің қатар-қатпар қабаттарына үңіліп, әлеуметтік құбылыстарды
жүрегінен өткізіп, қуаныш пен кайғы теңізін қатар кешті. Бұл күрделі көңіл
күйін өлеңіне өзек етіп, өмірбаянынан өрнек төкті. Бағзы заманнан баянсыз
келе жатқан біртұтам жалғамның бейопа екенін терең зерделеп ұқты. Рас, ол
ешнәрседен кенде болған жоқ. Сонда да... Әйгілі әмір әулетіңде Әндіжанда
туған Заһир ад-дин Мухаммед Бабыр қаршадайынан қағылез, аңғарымпаз,
сезімтал болып есейді. Шешесі Шағатай әулетрнек шыққан Жүніс ханның
үлкен қыэы еді. Өзнің арғы тегі түріктің Барлас руынан. Ертеде мысық
тұқымдастарға - [3]
Жататын қара қабылаңды бабыр деп атаған. Бәлкім, болашақ падишаһтың
есімі содан шығуы ықтимал. Ол сатқындық пен сайқалдық, . алдау-арбау мен
аярлыққа тола сарайдың қым-қуат өмірімен бірге төңірегіндегі табиғатпеп тел
өсігп, тіршілік иірімдерін нәзік таныды. Оның туған топырағына деген
сүйіспеншіліті ала-бөтен.
Бұңда, жабайы қүстар жыртылып-айырылады, қырғауылдары керемет күйлі
келеді, төрт кісі баппен пісірілген қырғауылды жәукемдегенде тауыса алмайды
деседі [7]
Әндіжан түрғыңдары — түгел туріктер, шаһарда даг базарда да түрікше
білмей-ін жан жоқ. Халықтың ауызекі сөзі оның әде6и тіліне ұқсас; Мір
Әлішер Науайы Гератта өсіп, тәрбиеленсе де шы-ғармасын осы тілде жазған.

Әндіжан түрғындарында сұлулар көп,— деп жазды ол Бабырнама атты
ғұмырнамалық кітабында.— Жер бетінде Самарқаңдай ғажап қала аз. Ол
бойлығы 99 градус 56 минөтте, ендігі 40 градус 40 минөттөгі бесінші
ықылымда жатыр. Самарқан уәлаяттың бас қаласы, ал бүкіл өлкені
Мәуренақыр деп атайды. Самарқаңды ешбір дұшпан қолының күшімен де,
найзаның ұшымен де. басып ала алған емес, оондықтан оны Құдай
сақтаған (қала) дейді... Самарқанды Ескендір салдырды; моңғол мен түрік
халықтары (оны) Сезімкент деп атайды. Темір бек Самарқанды (өзінің)
астанасы етті; Темірбекке дейін ешқандай ұлы әмірші Самарқанды
астана еткен емес. Мен қамалдың ішкі қабырғасының үстінен өлшеуге
жарлық беріп едім — ол он мың алты жүз қадам болып шықты. Самарқанның
бүкіл түрғындары — суниеттер, тым тақуа таза діңдар адамдар. [2]
Бұл Бабырдың атамекекге деген ыстық махаббаты итарқасы
қиандағы өзі бауъ.р басып, жаңа империяның негізін салган Аграда жүріп,
ақтық демі таусылғанша айықпайтын сағыныш дертіне айналды. Інжу-маржаннан
тізген әдемі әуіз, бұлбұл бақ пен аққу арулар арасында отырып та, ол терең
күрсін жасырмай сонау күнбатыста қалған жарық жұлдыздарға көзін сатып
қарады. Әринө, ол ұлы патшаға лайық қылық өмес. Әйтсе де
жаратылысы ерекше жан қолында сонша құдірет бола тұрып бірде дәруіштей,
енді бірде жиһанкездей ғұ-мыр кешті. Мұрнына сары әңгелектің
иісі, таңдайына уылжыған миуаның дәмі келетін. Қызғалдақты қырқасында
қура-лай жортып, боз кәдесіңде бозторғайы шырылдаған ұлы дала мөн
тау түсіне жиі енетін. [4]
Бабыр билікке келгенде, Ақсақ Темірдің қанкешу мен өліктердің үстне
орнатылған ұлы патшалығы өэара қырқысып, сырт күштер мен ел-жұрт әл-
ахуалының титықтауының әсерінен әлсіреп, сетіней бастаған болатын. Атасының
сол иелігін қалпына келгіремін деп ол қаншама күш салып, қаншама есіл
еңбегі зая кетті. Бірақ бәрі зердесінде еді. Ол өз жазбасында ата-тегін
былай таратып береді.
Олг (ягни Омар Шейх — А. Н.) Әбу Саид мырза султанның сегіз жүз
алпысыншы (жылы) Самарқаңда туған төртінші улы еді, ол Сүлтан Ахмет мырза,
Сұлтан Мухаммед мырза және Сұлтан Махмуд мырзадан кіші болатын. Сүлтан Әбу
Саид мырза Сұлтан Мүхаммед мырзаның Сұлтан Мұхаммед мырза Миран Шах
мырзаның, ал Миран Шах мырза Әмір Темірбектің үшінші ұлы еді, Омар Шейх
мырзамен Жаhангер мырзадан кіші және Шахрух мырзадан үлкен болатын. Әбу
Саид мырза Омар Шейх мырзаға алдымен Кабулды беріп, Бабаи-Кабулиды оның
тәрбиешісі етіп сонда жіберді. [2]
Тағы бірде Түркістанда Арыс өзеннің жағасында ол Самарқан төңірегіне
шапқыншылық жасап қайтқан өзбектермен шайқасып қалады. Арыстан мұз үстімен
өтіп Омар Шейх мырза өзбектерді тас-талқан етіп, олардан тұтқындар мен мал-
жаңды босатып, 6ір бұрауын да алмай (бұрынғы) иелеріне түгел қайтарып
берді...
Мырзадан үш ұл мен бес қыз қалды. Ұлдарының ішіндегі ең үлкені мен—
Заһир ад-дин Мұхаммед Бабырмын. Менің анам Құттық Нигар ханым еді. Тағы бір
ұлы менен екі жас кіші Жаһангер мырза; оның шешесі Фатима Сұлтан есімді
монғол түменбектерінің тұқымы, тағы бір ұлы Әндіжанның Үміт есімді
тұтқынынан туған менен төрт жас кіші Насыр мырза. [6]
Кейін бұлардың барлығы арқалай өмір сахнасына шықты.
Кемеліне келген Бабырдың қаламынан туған Бабырнама заманының теңдесі
жок алтын шежіресі ғана емес, ол тарихи әдебиетті қалыптастыруға зор ықпал
жасап қоймай, сан-саладан хабардар етіп, ел мен жер тануда ұрпақтарға
ғажаиып рухани қызмет көрсетеді. Оның беттерінен орасан ұлы сүрең оқиғалар
көрініс тауып, алағай да бұлағай эамандағы сұлтандар мен бектердің әртүрілі
бей несі ұшырайды.
1504 жылы Сырдың арғы бетіндегі Дешті Қьшшақтаи келген Шейбан хан
Әңдіжанды шауып алғаңда, Бабыр 21 жаста болатын. Ол оң-солын әлі түгел
танымай тұрып, амадсыз шегінуге мәжбүр болды. Ташкенттегі имандай сенген
нағашылары да қол ұшын беруге дарменсіз болып шықты. [4]
Ташкентте болған уақытта көп жапа шегіп, итқорлықты бастан кештім.
Қарауымда бір сүйем жер қалған жоқ оны қайтарамын деген үміт кесілді:
Нөкерлерімнің көбісі тарап кетіп , қалғандары арып-ашып, маған ілесуге
жарамады деп шағынды ол ақ қағазға .Ақырында бұл үйсіз-күйсіз қаңғырудан
шаршадым ., әбден тиықтаған едім бүйтіп жұрт алдында масқара боп итшілеп
өмір сүргенше , құлақ естіп көз көрмейтін басым ауған ауған жаққа лағып
қара батырған дұрыс шығар деп ойлаймын .

Қуғында, жүрсе де әлі өз патшалығынан дәмесі бар еді. Келген хабар-
ошарға жіті қүлақ түрді. Өзекті жанға өлім барын да естен шығарған жоқ.
Бабыр сол кездегі көңіл күйінен тағы да дерек беріп кетеді: Хаттар
үзбей келіп тұрды. Бұл кезде мен кенет сырқаттанып еңді сауыға бастап
едім. Бетім бері қарағанда, күтінбей қдйтадан жығылдым. Бұл жолы қатты
құлағанькм сонша төрт күн бойы тілден қалып, аузыма мақтамен су тамызып
отырыпты. [3]
Қасымда қалған үлкекді-кішілі бектер мен жігіттер менен күдер үзіп,
әрқайсысы бас-басымен болып кетіпті. Сол сәтте бектер кеңөс үстінде
қателесіп Ұзын Хасаннан елші болып келген жаушыны маған көрсетіп, миын
қатырып, қайтарып жіберіпті. Төрт-бес күннен кейін жағдайым біртідеп түзеле
бастапты, бірақ тілім күрмеліп, тағы бірне ше күннен кейінн мүлдем құлан
-таза айығып кеттім.

2,2 Мағол мемлекетінің ішкі және сыртқы саясаты.
Әке жағынан Сүлтан Ахмет мырза Самарқанды, шеше жағынан Хан Сұлтан
Махмуд Тәшкент және Әбу Бакір Дулат Қашқар мен Қотанды билеп түрса да, осы
кезден бастап оның беймаз өмірі басталды. Сөйтіп, кіндік кескен жерінен
лажсыз айырылған Захир ад-дин Мұхаммед Бабыр Сүлтан Құсайынның
әскербасы Зүнүн Арғынның баласы Мұқым Арғынды тағынан тайдырып (1505— 1506
жж), Кабул, Газна мен Бадахшанға билік орнатты. [7]
Бүның бәрі Жолшышьің неменесі Мұхаммед Шейбан ханның (1451—1510 жж.)
Самарқанды (1501 ж), Ферғана мен Әндіжанды (1504 ж), Гератты (1507 ж)
жаулап алуынан туған зобалаң болатын. Бірнеше жойқын шабуылмен Шейбанилар
Темір әулетін түгелімен Мәуренахырдан қуып шықты. Бұл теңкеріс 1510 жылы
Мерв маңында кескілескен қиян-кескі шайқаста Парсы шаһы Исмаил Мүхаммед
Шейбанды қолға түсіріп, бас сүйегінен шарап қуятын кесе жасап, Мысыр
патшасына сыйға жіберіп, сәл тынышталғаннан кейін де тыйылған жоқ. Отанынан
еріксіз аласталған Бабьгр 1505—1515 жылдарда Самарқанға оралуға бірнеше
әрекет жасағанымен бұл ниеті сәтсіз аяқталып жеме-жамге келгенде Дешті
Қыпшақ тайпаларының тегеуріне шыдамай, шалғай Шығыста ақырғы демі
таусылғанша тұрақтап қалуга мәжбүр етті. [1]
Кезінде дүниенің төрт бүрышындағы жер жаһанға атағы дүрілдеп шыққан
Тұран тағдырына бұл оқиғалар үлкен зиянын тигізді. Көркейген кенттер мен
ауылдар, бақтар мен гүлзарлар оталып, өртеніп, тып-типыл етіліп
құрып кетіп қана қойған жоқ. Түбі бір туыс хальқтар арасына сына қағылып,
қарым қатынастарына сызат түсті. Көршілес ел, туған мен туыс, ағайын мен
ағайын қырқысты. Бұл Тұран топырағына Шығыстан шұбап, шаңды шаңға қосқан
алапат шапқыншылықпен ере келген індет. Әуелі жер мен көкті
жаңғыртып, жарты әлемді жалпағынан басқан Шыңғыс ұрпағы қырғи-қабақ
жауласты, Темір тұқымы да одан қалыспай, өзара жағаласты, жұлысып, ең
соңында екі әлуетті әулет бір-бірінің түбіне жеттіп тынды. Оның қатерлі
салдары арада қанша уақыт өткенмен қазірде де ішінара баиқалып қалады.
Әйтпесе өзіміз еңді-енді егемен болып тауелсіздік алғаңда, бірігіп,
ұжымдасып өркениет ел-жұрт қатарына қосылу орнына ру-ру, жүз-жүз болып
бөлінуге дайын тұратынымыз қай ата бабадаан қалғанқызылкөз пәле.? [1]
,
Шынында да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.