Айып тагу ұгымы және тәртібі

Айып тагу — бұл іс жүргізу әрекеті. Оның мөні мынада. Зад-мен белгіленген мерзімде тергеуші айыпталушының жеке ба-сына толық көз жеткізіп, оны айыпталушы ретінде жауапқа тар¬ту туралы қаулымен таныстырады. Ондағы айыптауға қатысты тұжырымдардың мәнін сондай-ақ алдын ала тергеу кезіндегі оның кұкыктарын түсіндіреді.
Айып тагу адамға, айыпталушы ретінде жауапқа тарту тура¬лы қаулы шыққан күннен бастап 3 тәулікте жүргізілуі тиіс. Ал адам еріксіз келтірілетін болса, онда ол әкелінген күні жүр-гізіледі. Айыптау үш тәулік өткен сон, да жүргізіледі. Егер ол адам шакырылған күнге келмей қалса, немесе оған іздеу жа-рияланған болса.
Айыпталушының мәртебесі адамды айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы қаулы шығарған сәттен басталады.
Айып тагудың іс жүргізу тәртібі:
• адамды айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы кзулы
мен қорғаушының катысуымен таныстыру (ереже бойынша өзі
немесе аудармашысы оқиды);
• нақты қылмыстық әрекет әрекетсіздік жасаудағы тағыл-
ған айыптың мәнін түсіндіру;
• алдын ала тергеудегі айыпталушының құқығын түсіндіру
(ҚР ҚІЖК 69-бап).
Айып тағу кезінде айыпталушының қорғаушысы қатысуға кұқылы, айыпталушының сүранысы бойынша тергеуші оған қорғаушы беруге міндетті.
Іс жүргізу заңы айыпталушының қщыгын көздейді. Ол:
• қорғануға;
• не үшін айыпталатынын білуге;
• өтініш беруге;
• дәлелдеме келтіруге;
• тергеуші мен прокурордың іс әрекеті мен шешіміне ша-
ғым беруге;
• өзінің қатысуымен жүргізілген барлык тергеу әрекет-
терщің хаттамаларымен танысуға; алдын ала тергеу аяқталы-
сымен қылмыстық істің барық материалдарымен танысуға;
191
• қамауға алу қорытындысы түріндегі бұлтартпау шарала-
рының зандылығы мен негізділігі, камауда ұстау мерзімін үзар-
ту мәселелеріне қатысты сотқа шағым тусіру, сол тәрізді осы
шешімнің зандылығы мен негізділігін растауға, сотқа жодцан-
ған материалдармен танысуға;