«Қамқорлыққа зәру балалар мен шетел азаматтары асырап алған балалардың жағдайын реттейтін заңдық базаны зерделеу
1 Бала құқықтары туралы конвенциясы
2 Бала сатудан әлем бойынша үшінші орында тұрмыз
2 Бала сатудан әлем бойынша үшінші орында тұрмыз
Қоғамымызда даулы мәселеге айналып отырған өзекті жайттардың бірі – жетімдер мәселесі. «Жетім көрсең, жебей жүр» деген ата-бабамыздан қалған сөздің өзі халқымыздың жетімін жылатпағанын, жесірін қаңғыртпағанын меңзейді. Сондықтан біреулер «жетімдерімізді сатуға қатаң тыйым салу керек» десе, енді біреулер «олардың шетелдік болса да, ата-ананың жылуына бөленгені дұрыс, сондықтан оларды асыраушысы табылса, сатқанымыз дұрыс» деседі. Бірақ қазіргі таңда шетелге бала беру жағынан әлем бойынша үшінші орын алып отырғанымызды ескерсек, қоғамымызда бала сату туралы пікірдің басым түсіп отырғанын аңғарамыз.
Осы орайда «Жаңғыру» қоғамдық қоры «қамқорлыққа зәру балалар мен шетел азаматтары асырап алған балалардың жағдайын реттейтін заңдық базаны зерделеу» тұрғысында жүргізген сараптаманың қорытындысы осындай. Орын алған бұл жағдайдағы басты мәселе де – осы уақытқа дейін жетім балалардың күйін күйттейтін бірде-бір заңды құжаттың болмауы. Биыл халықаралық қауымдастық БҰҰ Бас ассамблеясы қабылдаған Бала құқықтары туралы конвенцияның жиырма жылдық мерейтойы атап өтілсе, елімізде аталмыш конвенцияның бекітілгеніне 15 жыл толған. Алайда бұл конвенция еліміздегі жетім балалар мен шетелдіктер асырап алған балалардың тағдырына қорған бола алмайтын сыңайлы. Өйткені осы уақытқа дейін шетел асып кеткен балаларымыздың көбінің тағдыры белгісіз күйде қалып отыр.
Оның себебі де жоқ емес. Мәселен, шетел асып кеткен балаларымыздың басым бөлігі АҚШ-қа тиесілі болса да, аталмыш конвенцияның бұл ел алдында күші жоқ. АҚШ-тың сыртқы істер министрлігі конвенцияға қол қойғанымен, АҚШ сенаты оны ратификациялау туралы заңды қабылдамай тастаған. АҚШ қана емес, басқа да ірі-ірі мемлекеттер бұл конвенцияны мойындамаған. Бұл тұрғыда конвенцияның мойындалмауы себепті біздің елдің де шетел асып кеткен балалардың өміріне араласа алмау қаупі зор болмақ.
Бүгінде ел халқының 4,5 миллионын балалар құраса, соның 46 мыңнан астамы түрлі себептермен ата-ананың қамқорлығынсыз қалып отырғандар екен. Оның ішінде 16 мыңдай бала – мемлекеттің қарауында. Мемлекет қарауынан шетелдіктердің қамқорлығына ауысып жатқан балаларымыз да баршылық. Сандарды сөйлетсек, бүгінге дейін 6014 бала шетел асқан.
Осы орайда «Жаңғыру» қоғамдық қоры «қамқорлыққа зәру балалар мен шетел азаматтары асырап алған балалардың жағдайын реттейтін заңдық базаны зерделеу» тұрғысында жүргізген сараптаманың қорытындысы осындай. Орын алған бұл жағдайдағы басты мәселе де – осы уақытқа дейін жетім балалардың күйін күйттейтін бірде-бір заңды құжаттың болмауы. Биыл халықаралық қауымдастық БҰҰ Бас ассамблеясы қабылдаған Бала құқықтары туралы конвенцияның жиырма жылдық мерейтойы атап өтілсе, елімізде аталмыш конвенцияның бекітілгеніне 15 жыл толған. Алайда бұл конвенция еліміздегі жетім балалар мен шетелдіктер асырап алған балалардың тағдырына қорған бола алмайтын сыңайлы. Өйткені осы уақытқа дейін шетел асып кеткен балаларымыздың көбінің тағдыры белгісіз күйде қалып отыр.
Оның себебі де жоқ емес. Мәселен, шетел асып кеткен балаларымыздың басым бөлігі АҚШ-қа тиесілі болса да, аталмыш конвенцияның бұл ел алдында күші жоқ. АҚШ-тың сыртқы істер министрлігі конвенцияға қол қойғанымен, АҚШ сенаты оны ратификациялау туралы заңды қабылдамай тастаған. АҚШ қана емес, басқа да ірі-ірі мемлекеттер бұл конвенцияны мойындамаған. Бұл тұрғыда конвенцияның мойындалмауы себепті біздің елдің де шетел асып кеткен балалардың өміріне араласа алмау қаупі зор болмақ.
Бүгінде ел халқының 4,5 миллионын балалар құраса, соның 46 мыңнан астамы түрлі себептермен ата-ананың қамқорлығынсыз қалып отырғандар екен. Оның ішінде 16 мыңдай бала – мемлекеттің қарауында. Мемлекет қарауынан шетелдіктердің қамқорлығына ауысып жатқан балаларымыз да баршылық. Сандарды сөйлетсек, бүгінге дейін 6014 бала шетел асқан.
Бала сатудан әлем бойынша үшінші орында тұрмыз
0 1232
Қоғамымызда даулы мәселеге айналып отырған өзекті жайттардың бірі –
жетімдер мәселесі. Жетім көрсең, жебей жүр деген ата-бабамыздан қалған
сөздің өзі халқымыздың жетімін жылатпағанын, жесірін қаңғыртпағанын
меңзейді. Сондықтан біреулер жетімдерімізді сатуға қатаң тыйым салу керек
десе, енді біреулер олардың шетелдік болса да, ата-ананың жылуына
бөленгені дұрыс, сондықтан оларды асыраушысы табылса, сатқанымыз дұрыс
деседі. Бірақ қазіргі таңда шетелге бала беру жағынан әлем бойынша үшінші
орын алып отырғанымызды ескерсек, қоғамымызда бала сату туралы пікірдің
басым түсіп отырғанын аңғарамыз.
Осы орайда Жаңғыру қоғамдық қоры қамқорлыққа зәру балалар мен шетел
азаматтары асырап алған балалардың жағдайын реттейтін заңдық базаны
зерделеу тұрғысында жүргізген сараптаманың қорытындысы осындай. Орын алған
бұл жағдайдағы басты мәселе де – осы уақытқа дейін жетім балалардың күйін
күйттейтін бірде-бір заңды құжаттың болмауы. Биыл халықаралық қауымдастық
БҰҰ Бас ассамблеясы қабылдаған Бала құқықтары туралы конвенцияның жиырма
жылдық мерейтойы атап өтілсе, елімізде аталмыш конвенцияның бекітілгеніне
15 жыл толған. Алайда бұл конвенция еліміздегі жетім балалар мен
шетелдіктер асырап алған балалардың тағдырына қорған бола алмайтын сыңайлы.
Өйткені осы уақытқа дейін шетел асып кеткен балаларымыздың көбінің тағдыры
белгісіз күйде қалып отыр.
Оның себебі де жоқ емес. Мәселен, шетел асып кеткен балаларымыздың басым
бөлігі АҚШ-қа тиесілі болса да, аталмыш конвенцияның бұл ел алдында күші
жоқ. АҚШ-тың сыртқы істер министрлігі конвенцияға қол қойғанымен, АҚШ
сенаты оны ратификациялау туралы заңды қабылдамай тастаған. АҚШ қана емес,
басқа да ірі-ірі мемлекеттер бұл конвенцияны мойындамаған. Бұл тұрғыда
конвенцияның мойындалмауы себепті біздің елдің де шетел асып кеткен
балалардың өміріне араласа алмау қаупі зор болмақ.
Бүгінде ел халқының 4,5 миллионын балалар құраса, соның 46 мыңнан астамы
түрлі себептермен ата-ананың қамқорлығынсыз қалып отырғандар екен. Оның
ішінде 16 мыңдай бала – мемлекеттің қарауында. Мемлекет қарауынан
шетелдіктердің қамқорлығына ауысып жатқан балаларымыз да баршылық. Сандарды
сөйлетсек, бүгінге дейін 6014 бала шетел асқан.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, бұл балалардың басым бөлігін, яғни 6 014
баланың 5 308-ін АҚШ елінің азаматтары асырап алған. Қалған 163 бала –
Бельгияға, 126 бала – Ирландияға, 152 бала – Испанияға, 59 бала –
Германияға, 45 бала Францияға жөнелтілген. Айта кетер жайт, конвенцияға
Батыс елдері басқа елден бала әкелу үшін ғана қол қойып отыр. Мәселен,
Ирландия заң жүзінде шетелдіктерге бала береді, алайда ол елден сырттан
келіп асырап алуға бала табу мүмкін емес. Израильде де, тіпті адам басы көп
саналатын Қытайда да жағдай осылай.
Айтпақшы, еліміз шетелдіктерге бала беруде 1,5 миллиард халқы бар Қытайдың
да алдына шығып отырғанын айта кеткен жөн. Осылайша шетелге мұнай шығарудан
әлем бойынша төртінші орын алсақ, бала беруден үшінші орынға шығып отырмыз.
Елімізде шетелдіктерге бала берумен айналысатын 40-тан астам агенттік бар.
Ал агенттіктің бір баланы шетелдіктің иелігіне заңдастырып беруден табатын
табысы 30-35 мың долларды құрайды. Ал бұл ақша кімнің қалтасына құйылып,
кімдердің қалтасын томпайтып жатыр? Бұл жағы тағы беймәлім. Шынтуайтында,
біздің мемлекеттік органдар тек бала саудасына байланысты өтініш берген
ұйымдар мен агенттіктерді тіркеумен ғана айналысады екен.
Сонда жетімдердің жебеушісі кім?
Шетел асқан жетімдердің құқын қорғайтын заңдық құжаттың жоқтығы – өз
алдына, өз еліміздегі жетім балалардың құқының қорғалуы да көңіл
көншітпейді. Республикамыздағы жетім балаларға арналған 44 балалар үйі мен
22 мектеп-интернатта 8 987 бала тәрбиеленеді. Бұл балалардың барлығы дерлік
кәмелеттік жасқа толғаннан кейін көшеде қараусыз қалады. Не мамандығы, не
басында баспанасы, тіпті жанашыр ағайын, туған-туысы жоқ мұндай балалардың
қылмысқа да жиі ұрынатынын мамандар растайды. Осылайша не шетелдегі, не
еліміздегі жетім балалардың болашағына қамқор бола алмай отырмыз. Ал бұл
мәселелердің барлығын заңдық тұрғыдан ғана реттей алатынымызды ескерсек,
елімізге Жетім балалар туралы жетім балалардың мүддесін қорғайтын заңның
қажеттігі айқындала түседі.
Болатбек ТӨЛЕПБЕРГЕН, Жаңғыру қоғамдық қорының атқарушы директоры:
– Дәл қазір Қазақстанға Жетім балалар туралы заң қажет-ақ. Осы орайда
қамқорлыққа зәру балалар мен шетел азаматтары асырап алған балалардың
жағдайын реттейтін заңдық базаны зерделеу мақсатында жүргізген зерттеу
нәтижесінде осы заңда көрсетілуі тиіс нәрселерді айқындадық. Мәселен, ол
заңда елдегі жетім балалар үйлеріне мемлекеттік тілде тәрбие беруі
қажеттігі міндеттелуі тиіс. Сондай-ақ аталған заң жетім балалар құқын
қорғай отырып, Қазақстанда жетімдер үйлерінің санын көбейтуге емес, отбасы
және неке құндылықтары институтын нығайтуға жұмыс істеуі тиіс.
Ерсайын ЕРҚОЖА, Ұрпақ тағдыры – білім қоғамдық бірлестігінің төрағасы:
– Кеңес Одағы кезінде мектеп-интернаттар саны өте көп болды. Олар
жетімдерді тойдырып, киіндіріп, тіпті тегін білім беруге де атсалысты. Осы
орайда осындай мектеп-интернаттарының санын тағы да көбейтер болсақ,
еліміздегі жетім балалар санының азаюына мұрындық болар едік.
Молдағали МАТҚАН, жазушы:
– Неміс халқының Ата заңының 7-бабында арнайы шетелге адам сатуға қатаң
тыйым салынған. Бізге де шетелге бала шығаруға заң жүзінде қатаң тыйым
салатын кез жетті.
Автор: Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ
Мақалаға қатысты пікірлер:
Начало формы
Пікірдің қосылуы
Конец формы
Жетімін жылатпаған ел едік...
Сонау 1993 жылдан бері жолы болмай келе жатқан “Қазақстан Республикасының
Балаларды қорғау және баланы шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық
туралы конвенцияға қосылуы және ратификациялауы туралы” Заңның жобасын
Мәжілістің 2007 жылдың 17 қаңтарындағы жалпы отырысында депутаттар екінші
мәрте мақұлдамай, кері қайтарып тастаған-ды. Содан бері Мәжілістің
қоржынында сүрленіп жатқан Заң жобасы тура үш жыл өткен соң палатаның 2010
жылғы 27 қаңтарындағы жалпы отырысында қайта қаралып, оны 98 депутаттың 97-
сі мақұлдап, Сенаттың қарауына жолданды. Бүгінгі әңгімеміздің де алтын
арқауы — жанары жәутеңдеген жетімдеріміздің қилы тағдырлары хақында.
...1993 жылғы 29 мамырда Гаагада қабылданған “Балаларды қорғау және баланы
шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы” бұл конвенцияға 52
мемлекет қол қойып, 76 мемлекет ратификациялапты. Шынын айтқанда,
Қазақстанда мұндай конвенцияны бекітпеу деген болған емес. Оның үстіне
аталмыш конвенцияға қандай да бір қыжылын білдіріп, “оны ратификациялаудың
қажеті жоқ” деп ат-тондарын ала қашпайтыны да анық.
Өйткені, конвенция ешбір мемлекетке “жетіміңді шетелдікке асырауға бер”
дегенді айтпайды. Керісінше, онда бала өзінің отбасында тәрбиеленуін
қамтамасыз ету үшін тиісті шараларды әр мемлекет алдымен өзінде қабылдауы
қажеттігі анық көрсетілген. Нақтылап айтқанда, әр мемлекет баланың алдымен
туған Отанында тәрбиеленуіне жағдай жасауы керектігі — конвенцияның негізгі
талабы. Жағдайдың бәрі жасалып, сарқылған күнде ғана басқа елдерге, шет
елге беруге болады. Олай болса, елімізде жетімдерді тәрбиелеуге жағдайдың
бәрі жасалып, мүмкіндіктер болмағанда ғана шетелдіктердің асырауына беруге
тиіспіз. Конвенцияны ратификациялауға байланысты ши шығарылып жүрген
мәселенің мәнісі де, өткен шақырылым депутаттары ұстанған принцип те — осы.
Депутаттар Гаага конвенциясына қосылып, оны ратификациялаудан бұрын өз
еліміздің заңдарындағы кем-кетікті түзету қажеттігін айтып, өз ұстанымдарын
қорғап қалған болатын. Өйткені, республика бекіткен халықаралық шарттар
еліміздің заңдарынан басым болатыны Конституцияда тайға таңба басқандай
жазылған. Енді осынау екі шақырылым депутаттары қорғаған ұстаным адыра
қалған секілді.
Білім және ғылым министрі Жансейіт ТҮЙМЕБАЕВ:
— Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде “Неке
(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы” Қазақстан Республикасы кодексінің
жобасы қарастырылуда. Мұны ескере отырып, бізде шетелдік бала асырап алу
рәсімін реттейтін нормаларды енгізу мүмкіндігі бар. Алдымен, бұл бала
асырап алуға құқығы жоқ шетелдік тұлғалар санатын қайта қарауға қатысты
болмақ. Оған соттылығы бар, дәстүрлі емес жыныстық бағдардағы, бала асырап
алмақшы жалғызбасты шетелдік азаматтар, жасы 50-ден жоғарылар, азаматтығы
жоқтар, Қазақстан Республикасының елшіліктері мен консулдық мекемелері жоқ
мемлекеттерде тұратын азаматтар және тағы басқалары жатады. Сондай-ақ,
кодекс жобасында асырап алынған балалардың құқықтары бұзылған жағдайда
оларды кері қайтару тетіктерін де қарастыру қажет...
Яғни, “Неке және отбасы” кодексін қабылдап, оған тиісті нормаларды енгізу
керек болса, бұл кодекс жобасының қабылдануы тым кешеуілдеп жатыр. Әрі оның
Мәжілістегі бірінші оқылымнан кейін ұзақ жатуы да жайдан-жай емес. Демек,
аталмыш кодекс жобасына балалардың отбасында тәрбиеленуіне қатысты нормалар
енгізуден гөрі, конвенцияны бекітуге мүдделіліктің басым жатқандығы
аңғарылады.
Күні кешеге дейін конвенцияның маңызын біржақты ғана қарап, жетім баланың
отбасында болуы проблемасын шетелдікке асырауға беру арқылы шешу көзқарасы
әлі де өзгермеген. Осы орайда Заң жобасын қараған кезде Мәжіліс депутаты
Алдан СМАЙЫЛ:
— Біз баланы шет елдерге беруге қандай мұқтаждықпен барып отырмыз?
Өздеріңізге сондай сұрақ қойдыңыздар ма? Елдің ахуалы жаман емес. Жетім
балаларды тәрбиелеу жүйесі кеңейтіліп жатыр. Парламентте балаларды
отбасылық тәсілмен асырап, бағып-күту туралы Заң жобасы да жатыр. Ондай
мысалдар бізде көп. Қаржы бар. Сонда не үшін басқа елге бала беріледі?
Әйтеуір, халықаралық байланысты дамыту үшін бе? Мысалы, біреу баласын
асырай алмаған соң басқа біреуге береді. Ал, “Қазақстан өз баласын өзі
асырай алмай отыр” дегенге қалай сенуге болады? Егер мемлекет осы мәселені
жақсылап тұрып қолға алса, шетелге бүтін бала түгіл, жарты бала бермеуге
бізде мүмкіндік бар. Біз осындай ұсыныс көтергенбіз. Жетімдер үйінде
тәрбиеленетін әр балаға жылына 700-800 мың теңге бөлінеді екен, “соны жетім
баланы асырап алатын адамдарға беру керек” дейміз.
Канадада бала асырап алған отбасына ай сайын 700-800 доллардан бөледі екен,
әрі психологиялық тегін көмек беретін көрінеді. Осындай мүмкіндіктер
Қазақстанда да бар. Мен “мына конвенцияны бекітуді қолдауға Қазақстан өз
баласын өзі асырай алмағандықтан барып отыр” деп түсінемін. Сіз қалай
түсінесіз? — деп сауалды төтесінен қойды.
Бұған министр мырза былайша жауап қайтарған болды:
— Мен басқаша түсінемін. Олар ата-ананың қамқорлығында болуға құқылы.
Осыған байланысты кетіп жатыр. Қазақша айтқанда, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
0 1232
Қоғамымызда даулы мәселеге айналып отырған өзекті жайттардың бірі –
жетімдер мәселесі. Жетім көрсең, жебей жүр деген ата-бабамыздан қалған
сөздің өзі халқымыздың жетімін жылатпағанын, жесірін қаңғыртпағанын
меңзейді. Сондықтан біреулер жетімдерімізді сатуға қатаң тыйым салу керек
десе, енді біреулер олардың шетелдік болса да, ата-ананың жылуына
бөленгені дұрыс, сондықтан оларды асыраушысы табылса, сатқанымыз дұрыс
деседі. Бірақ қазіргі таңда шетелге бала беру жағынан әлем бойынша үшінші
орын алып отырғанымызды ескерсек, қоғамымызда бала сату туралы пікірдің
басым түсіп отырғанын аңғарамыз.
Осы орайда Жаңғыру қоғамдық қоры қамқорлыққа зәру балалар мен шетел
азаматтары асырап алған балалардың жағдайын реттейтін заңдық базаны
зерделеу тұрғысында жүргізген сараптаманың қорытындысы осындай. Орын алған
бұл жағдайдағы басты мәселе де – осы уақытқа дейін жетім балалардың күйін
күйттейтін бірде-бір заңды құжаттың болмауы. Биыл халықаралық қауымдастық
БҰҰ Бас ассамблеясы қабылдаған Бала құқықтары туралы конвенцияның жиырма
жылдық мерейтойы атап өтілсе, елімізде аталмыш конвенцияның бекітілгеніне
15 жыл толған. Алайда бұл конвенция еліміздегі жетім балалар мен
шетелдіктер асырап алған балалардың тағдырына қорған бола алмайтын сыңайлы.
Өйткені осы уақытқа дейін шетел асып кеткен балаларымыздың көбінің тағдыры
белгісіз күйде қалып отыр.
Оның себебі де жоқ емес. Мәселен, шетел асып кеткен балаларымыздың басым
бөлігі АҚШ-қа тиесілі болса да, аталмыш конвенцияның бұл ел алдында күші
жоқ. АҚШ-тың сыртқы істер министрлігі конвенцияға қол қойғанымен, АҚШ
сенаты оны ратификациялау туралы заңды қабылдамай тастаған. АҚШ қана емес,
басқа да ірі-ірі мемлекеттер бұл конвенцияны мойындамаған. Бұл тұрғыда
конвенцияның мойындалмауы себепті біздің елдің де шетел асып кеткен
балалардың өміріне араласа алмау қаупі зор болмақ.
Бүгінде ел халқының 4,5 миллионын балалар құраса, соның 46 мыңнан астамы
түрлі себептермен ата-ананың қамқорлығынсыз қалып отырғандар екен. Оның
ішінде 16 мыңдай бала – мемлекеттің қарауында. Мемлекет қарауынан
шетелдіктердің қамқорлығына ауысып жатқан балаларымыз да баршылық. Сандарды
сөйлетсек, бүгінге дейін 6014 бала шетел асқан.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, бұл балалардың басым бөлігін, яғни 6 014
баланың 5 308-ін АҚШ елінің азаматтары асырап алған. Қалған 163 бала –
Бельгияға, 126 бала – Ирландияға, 152 бала – Испанияға, 59 бала –
Германияға, 45 бала Францияға жөнелтілген. Айта кетер жайт, конвенцияға
Батыс елдері басқа елден бала әкелу үшін ғана қол қойып отыр. Мәселен,
Ирландия заң жүзінде шетелдіктерге бала береді, алайда ол елден сырттан
келіп асырап алуға бала табу мүмкін емес. Израильде де, тіпті адам басы көп
саналатын Қытайда да жағдай осылай.
Айтпақшы, еліміз шетелдіктерге бала беруде 1,5 миллиард халқы бар Қытайдың
да алдына шығып отырғанын айта кеткен жөн. Осылайша шетелге мұнай шығарудан
әлем бойынша төртінші орын алсақ, бала беруден үшінші орынға шығып отырмыз.
Елімізде шетелдіктерге бала берумен айналысатын 40-тан астам агенттік бар.
Ал агенттіктің бір баланы шетелдіктің иелігіне заңдастырып беруден табатын
табысы 30-35 мың долларды құрайды. Ал бұл ақша кімнің қалтасына құйылып,
кімдердің қалтасын томпайтып жатыр? Бұл жағы тағы беймәлім. Шынтуайтында,
біздің мемлекеттік органдар тек бала саудасына байланысты өтініш берген
ұйымдар мен агенттіктерді тіркеумен ғана айналысады екен.
Сонда жетімдердің жебеушісі кім?
Шетел асқан жетімдердің құқын қорғайтын заңдық құжаттың жоқтығы – өз
алдына, өз еліміздегі жетім балалардың құқының қорғалуы да көңіл
көншітпейді. Республикамыздағы жетім балаларға арналған 44 балалар үйі мен
22 мектеп-интернатта 8 987 бала тәрбиеленеді. Бұл балалардың барлығы дерлік
кәмелеттік жасқа толғаннан кейін көшеде қараусыз қалады. Не мамандығы, не
басында баспанасы, тіпті жанашыр ағайын, туған-туысы жоқ мұндай балалардың
қылмысқа да жиі ұрынатынын мамандар растайды. Осылайша не шетелдегі, не
еліміздегі жетім балалардың болашағына қамқор бола алмай отырмыз. Ал бұл
мәселелердің барлығын заңдық тұрғыдан ғана реттей алатынымызды ескерсек,
елімізге Жетім балалар туралы жетім балалардың мүддесін қорғайтын заңның
қажеттігі айқындала түседі.
Болатбек ТӨЛЕПБЕРГЕН, Жаңғыру қоғамдық қорының атқарушы директоры:
– Дәл қазір Қазақстанға Жетім балалар туралы заң қажет-ақ. Осы орайда
қамқорлыққа зәру балалар мен шетел азаматтары асырап алған балалардың
жағдайын реттейтін заңдық базаны зерделеу мақсатында жүргізген зерттеу
нәтижесінде осы заңда көрсетілуі тиіс нәрселерді айқындадық. Мәселен, ол
заңда елдегі жетім балалар үйлеріне мемлекеттік тілде тәрбие беруі
қажеттігі міндеттелуі тиіс. Сондай-ақ аталған заң жетім балалар құқын
қорғай отырып, Қазақстанда жетімдер үйлерінің санын көбейтуге емес, отбасы
және неке құндылықтары институтын нығайтуға жұмыс істеуі тиіс.
Ерсайын ЕРҚОЖА, Ұрпақ тағдыры – білім қоғамдық бірлестігінің төрағасы:
– Кеңес Одағы кезінде мектеп-интернаттар саны өте көп болды. Олар
жетімдерді тойдырып, киіндіріп, тіпті тегін білім беруге де атсалысты. Осы
орайда осындай мектеп-интернаттарының санын тағы да көбейтер болсақ,
еліміздегі жетім балалар санының азаюына мұрындық болар едік.
Молдағали МАТҚАН, жазушы:
– Неміс халқының Ата заңының 7-бабында арнайы шетелге адам сатуға қатаң
тыйым салынған. Бізге де шетелге бала шығаруға заң жүзінде қатаң тыйым
салатын кез жетті.
Автор: Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ
Мақалаға қатысты пікірлер:
Начало формы
Пікірдің қосылуы
Конец формы
Жетімін жылатпаған ел едік...
Сонау 1993 жылдан бері жолы болмай келе жатқан “Қазақстан Республикасының
Балаларды қорғау және баланы шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық
туралы конвенцияға қосылуы және ратификациялауы туралы” Заңның жобасын
Мәжілістің 2007 жылдың 17 қаңтарындағы жалпы отырысында депутаттар екінші
мәрте мақұлдамай, кері қайтарып тастаған-ды. Содан бері Мәжілістің
қоржынында сүрленіп жатқан Заң жобасы тура үш жыл өткен соң палатаның 2010
жылғы 27 қаңтарындағы жалпы отырысында қайта қаралып, оны 98 депутаттың 97-
сі мақұлдап, Сенаттың қарауына жолданды. Бүгінгі әңгімеміздің де алтын
арқауы — жанары жәутеңдеген жетімдеріміздің қилы тағдырлары хақында.
...1993 жылғы 29 мамырда Гаагада қабылданған “Балаларды қорғау және баланы
шетелдік асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы” бұл конвенцияға 52
мемлекет қол қойып, 76 мемлекет ратификациялапты. Шынын айтқанда,
Қазақстанда мұндай конвенцияны бекітпеу деген болған емес. Оның үстіне
аталмыш конвенцияға қандай да бір қыжылын білдіріп, “оны ратификациялаудың
қажеті жоқ” деп ат-тондарын ала қашпайтыны да анық.
Өйткені, конвенция ешбір мемлекетке “жетіміңді шетелдікке асырауға бер”
дегенді айтпайды. Керісінше, онда бала өзінің отбасында тәрбиеленуін
қамтамасыз ету үшін тиісті шараларды әр мемлекет алдымен өзінде қабылдауы
қажеттігі анық көрсетілген. Нақтылап айтқанда, әр мемлекет баланың алдымен
туған Отанында тәрбиеленуіне жағдай жасауы керектігі — конвенцияның негізгі
талабы. Жағдайдың бәрі жасалып, сарқылған күнде ғана басқа елдерге, шет
елге беруге болады. Олай болса, елімізде жетімдерді тәрбиелеуге жағдайдың
бәрі жасалып, мүмкіндіктер болмағанда ғана шетелдіктердің асырауына беруге
тиіспіз. Конвенцияны ратификациялауға байланысты ши шығарылып жүрген
мәселенің мәнісі де, өткен шақырылым депутаттары ұстанған принцип те — осы.
Депутаттар Гаага конвенциясына қосылып, оны ратификациялаудан бұрын өз
еліміздің заңдарындағы кем-кетікті түзету қажеттігін айтып, өз ұстанымдарын
қорғап қалған болатын. Өйткені, республика бекіткен халықаралық шарттар
еліміздің заңдарынан басым болатыны Конституцияда тайға таңба басқандай
жазылған. Енді осынау екі шақырылым депутаттары қорғаған ұстаным адыра
қалған секілді.
Білім және ғылым министрі Жансейіт ТҮЙМЕБАЕВ:
— Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде “Неке
(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы” Қазақстан Республикасы кодексінің
жобасы қарастырылуда. Мұны ескере отырып, бізде шетелдік бала асырап алу
рәсімін реттейтін нормаларды енгізу мүмкіндігі бар. Алдымен, бұл бала
асырап алуға құқығы жоқ шетелдік тұлғалар санатын қайта қарауға қатысты
болмақ. Оған соттылығы бар, дәстүрлі емес жыныстық бағдардағы, бала асырап
алмақшы жалғызбасты шетелдік азаматтар, жасы 50-ден жоғарылар, азаматтығы
жоқтар, Қазақстан Республикасының елшіліктері мен консулдық мекемелері жоқ
мемлекеттерде тұратын азаматтар және тағы басқалары жатады. Сондай-ақ,
кодекс жобасында асырап алынған балалардың құқықтары бұзылған жағдайда
оларды кері қайтару тетіктерін де қарастыру қажет...
Яғни, “Неке және отбасы” кодексін қабылдап, оған тиісті нормаларды енгізу
керек болса, бұл кодекс жобасының қабылдануы тым кешеуілдеп жатыр. Әрі оның
Мәжілістегі бірінші оқылымнан кейін ұзақ жатуы да жайдан-жай емес. Демек,
аталмыш кодекс жобасына балалардың отбасында тәрбиеленуіне қатысты нормалар
енгізуден гөрі, конвенцияны бекітуге мүдделіліктің басым жатқандығы
аңғарылады.
Күні кешеге дейін конвенцияның маңызын біржақты ғана қарап, жетім баланың
отбасында болуы проблемасын шетелдікке асырауға беру арқылы шешу көзқарасы
әлі де өзгермеген. Осы орайда Заң жобасын қараған кезде Мәжіліс депутаты
Алдан СМАЙЫЛ:
— Біз баланы шет елдерге беруге қандай мұқтаждықпен барып отырмыз?
Өздеріңізге сондай сұрақ қойдыңыздар ма? Елдің ахуалы жаман емес. Жетім
балаларды тәрбиелеу жүйесі кеңейтіліп жатыр. Парламентте балаларды
отбасылық тәсілмен асырап, бағып-күту туралы Заң жобасы да жатыр. Ондай
мысалдар бізде көп. Қаржы бар. Сонда не үшін басқа елге бала беріледі?
Әйтеуір, халықаралық байланысты дамыту үшін бе? Мысалы, біреу баласын
асырай алмаған соң басқа біреуге береді. Ал, “Қазақстан өз баласын өзі
асырай алмай отыр” дегенге қалай сенуге болады? Егер мемлекет осы мәселені
жақсылап тұрып қолға алса, шетелге бүтін бала түгіл, жарты бала бермеуге
бізде мүмкіндік бар. Біз осындай ұсыныс көтергенбіз. Жетімдер үйінде
тәрбиеленетін әр балаға жылына 700-800 мың теңге бөлінеді екен, “соны жетім
баланы асырап алатын адамдарға беру керек” дейміз.
Канадада бала асырап алған отбасына ай сайын 700-800 доллардан бөледі екен,
әрі психологиялық тегін көмек беретін көрінеді. Осындай мүмкіндіктер
Қазақстанда да бар. Мен “мына конвенцияны бекітуді қолдауға Қазақстан өз
баласын өзі асырай алмағандықтан барып отыр” деп түсінемін. Сіз қалай
түсінесіз? — деп сауалды төтесінен қойды.
Бұған министр мырза былайша жауап қайтарған болды:
— Мен басқаша түсінемін. Олар ата-ананың қамқорлығында болуға құқылы.
Осыған байланысты кетіп жатыр. Қазақша айтқанда, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz