Қазақстан Республикасында жеке тұлғалардың табыс салығын есептеу, төлеу әдiстерi

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫКiрiспе. … . . . …. . ……4

Ι. Жеке тұлғалардың табыс салығының қазiргi нарық жағдайындағы теориялық негiздерi

1. 1 Жеке табыс салығының пайда болу тарихы… . . . 6

1. 2 Жеке табыс салығының экономикалық мәні . . . 10

1. 3 Шет елдердiң жеке тұлғалар табысына салық салу

ерекшелiктерi . . . 19

ΙΙ. Қазақстан Республикасында жеке тұлғалардың табыс салығынесептеу, төлеу әдiстерiн талдау және салынатын табыстардыңқұрамы мен құрылымы

2. 1. Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық объектiсi және

салық салынбайтын айналым… . . . . . . ……… . . . 29

2. 2. Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық ставкасы, есептеу,

төлеу және ұстап қалу әдiстерi . . . 33

2. 3. Жеке тұлғалардың табыс салығы бойынша салық жеңiлдiктерi жәнесалынатын табыстардың құрамы мен құрылымы . . . 40

ΙΙΙ. Оңтүстiк Қазақстан облысы Шымкент қаласы бойынша

қала бюджетiндегi жеке тұлғалардың табыс салығының

орындалуы және жетiлдiру бағыттарына байланысты

мәселелер мен шешу жолдары

3. 1. Шымкент қаласы бойынша қала бюджетiндегi жеке тұлғалардың табыс салығының орындалуы . . . 52

3. 2. Жеке тұлғалардың табыс салығын жетiлдiру бағыттарына

байланысты мәселелер мен шешу жолдары . . . 55

Қорытынды . . . 62

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 65

КIРIСПЕ

"Жеке тұлғалардың табыс салығының экономикалық мәні және салынатын табыстардың құрамы мен құрылымы" атты дипломдық жұмысты таңдаудағы негiзгi мақсат - ол жеке тұлғалар табысына салынатын салық, салықтың қалған сегiз салық түрi секiлдi оның актуалдылығында, яғни қазiргi таңда жеке тұлғалардың табысына салық салу, ол салықты дұрыс есептеп, бюджетке аудару, салықтан қашу мәселелерi осы саланың негiзгi көрiнiстерi болып табылады.

Салық төлеушiлер салық төлеуден жалтару жолын iздеп оңды тәжiрибе жинай бастады, сол себептi мемлекеттiк қазынаға келiп түсетiн салықтар, соның iшiнде жеке тұлғаға салынатын табыс салығы бойынша түсiм толық сипатта емес. Сондықтан салық төлеушi тұлғаларға өз жауапкершiлiгi мен мiндеттерiн ескерту, салықты бюджетке есептеп, аудару механизмдерiн жетiлдiру, салықтық шегерiстер мен жеңiлдiктер мөлшерi, салық ауыртпашылық деңгейiн мейлiнше төмендету, салықтық бюджетке түсу мерзiмдерiн тұрақтандыру, салық ставкiлерiн елдiқ экономикалық және әлеуметтiк жағдайына сай бекiту - осы тақырыптық өзектi шаралары. Жеке табыс салығы бұл сәйкесiнше шегерiмдер мөлшерiне кемiтiлген әрбiр жеке тұлға өз құқықтарын бiлiп, өзiн салықтық сақтандыру үшiн ондағы мәселелер мен өзiне жүктелген мiндеттердi бiлуi шарт. Бұған салық органының қосатын үлесi де аз емес, себебi жеке тұлға өз мiндеттерi мен құқықтарымен жеке дара таныс бола алмайды, ал салық қызметi органдарының жауапты қызметкерлерiнiң салық заңдылығында болып отырған өзгертулер және толықтырулармен салық төлеушiнi хабардар ету - оның мiндетi болып табылады.

Жеке тұлғаларды салық төлеуден жалтаруға келесi себептер итермелейдi: экономикалық, саяси, моральдi, техникалық себептер.

Экономикалық себептер өте маңызды себептердiң бiрi болып табылады. Оларды екi түрге бөлуге болады: салық төлеушiлердiң қаржылық жағдайымен байланысты себептер, жалпы экономикалық себептер. Салық төлеушiнiң қаржылық жағдайы салық төлеуден нәтижесiнде түсiмiнiң соммасы қолайсыз нәтижелерден көп болса, онда салық төлеушiнiң қаржы жағдайы тұрақты болатын болса, онда ол салықтан жалтару жолына түспейдi (мұндағы негiзгi мақсат - өз мансабын жоғалтпау) .

Ι. Жеке тұлғалардың табыс салығының қазiргi нарық жағдайындағы теориялық негiздерi

1. 1. Жеке табыс салығының пайда болу тарихы

Салық прототиптерi адам қоғамын басқарудың алғашқы ұйымдардың түрлерiмен бiрге қалыптасты. В. Пушкарева салық салудық дамуының 3 кезеңiн бөлiп көрсеттi. Олардың әрқайсысының өзiне тән ерекшелiктерi мен белгiлерi бар. 1-кезең ежелгi дүние мен орта ғасырдың шаруашылық жүйесi құрамына енгiзетiн салық салудың даму кезеңi дамымағандық деңгейi мен кездейсоқ сипатымен ерекшеленедi. Бұл кезеңде қалыптасу жағдайында болатын салықтар, олардың механизмi пайда болды. Салықтық пайда болуын алғашқы мемлекеттiк құрылымдардың пайда болуымен сәйкестендiредi.

Себебi-тауар өндiрiсiнiң, мемлекеттiк аппараттық пайда болуы. Алғашқы кезде салықтар натуралды түрге ие жүйесiз төлемдердi бiлдiредi. Мемлекеттiк құралдарды басқарумен қамтамасыз ету қажеттiлiгi салық салудың пайда болуына негiз болды. Қоластындағылар салықты өнiммен, әскер жабдықтарымен төледi. Рим империясында және Афинда бейбiтшiлiк кезде салықтар болмаған. Ал олардық пайда болуы әскери соғыс кезенiнiң енуiмен байланысты болды. Тауар-ақша қатынастардың дамуы, бекiтуiмен қатар салықтар бiрте-бiрте ерекше ақшалай түрге ие бола бастады. Егер алғашында салықтар мемлекеттiк ақшалай қажетiнiң негiзгi табыс көзi болып табылады. Ежелгi дүниенiң мiндеттi төлемдерi алшақтаған түрде қазiргi салықтарды ескертедi. Нақты айтқанда бұл квазисалықтар болды.

Квазисалықтар салыққа өтудiң өтпелi қадамын құрады. Алғашқы ұйымдастырылған салық жүйелерiнiң бiрi болып Ежелгi Римнiң салық жүйесi болып табылады. Рим мемлекетiнiң дамуының алғашқы кезеңдерiнде салық механизмдерi әскери iс-әрекеттердi қаржыландыру үшiн қолданылды. Рим азаматтары табысына және жанұялық жағдайына қарай салықпен салынып отырды. Салық соммаларының есептелуi арнайы тұлғалармен жүргiзiледi. Б. э. д. 4-3 ғасырларда салық жүйесi дамуының жалпы мемлекеттiк және жергiлiктi (коммуналды) салықтардың пайда болу жағдайына алып келдi. Бiрақ бұл кезеңде бiрiңғай салық жүйесi болмады не арнайы жерлердiң салықпен салынуы мемлекеттiң қскери шара бойынша ақпаратын iсiмен байланыстырлды. Әскерде жеңiстерге үлесiн қосқан орталық жерлердiқ салықтары төмендетiлдi немесе мүлдем жойылып отырды. Римнiң мемлекеттiк институттарының дамуы император Октавиан салық реформаларын жүргiзуге алып келдi. Нәтижесiнде атрибуттар атты бiрiңғай ақшалай салық пайда болды және оның алынуы арнайы құрылған қаржылық мекемелердiң бақылауында болды . [11, -10, 20б]

Рим империясының өзiнде салықтар тек фискальдi қызмет ғана емес, сомен қатар техникалық реттеушi және экономикалық қатынастарды реттеушi қызметiн атқарды. Жалпы салықтық төлемдердiң саны 200- ден астам болды Кейiнгi салық жүйелердiң қалыптасу өзгертiлген түрде Ежелгi дүниенiң жүйесiн қайталады. . Салық салу объектiлерiн анықтау, салықтық төлемдердi түрлерiн енгiзу жолдары бiздiң күнiмiзге дейiн сақталғанын айтып кету қажет. Ежелгi Рим мен Қазақстан Республикасының салық жүйелерiн салыстыратын болсақ, онда бiрнеше салықтардың түрлерi ұқсас болып табылады. 16-17 ғасырларда Еуропада дамыған салық жүйесi болмады. 17 ғасыр соңында - 18 ғасыр басында салық салу жүйесiнiң дамуының 2- шi кезеңi басталды. Бұл кезеңде өз құрамына тiкелей және жанама салықтарды енгiзетiн алғашқы салық жүйелерi қалыптасты. Ерекше орында табысқа салынатын салық, акциз және жан басына салынатын салық болды. Еуропалық елдерде демократиялық процестердiң дамуы өз көрiнiсiн салықты еңгiзу туралы сұрақтарында тапты. Англияда 1215 жылы Еркiндiктiқ ұлы партиясындаң салықтар тек қана ұлт келiсiмiмен енгiзiледi деп бекiтiлдi. Францияда парламент бюджетпен салықтарды тек 1791 жылдары ұлы Франция революциясынан кейiн бекiте бастады. Мемлекет салық салудың дамуымен бiр мезетте салық салудың ғылыми теориясы қалыптаса бастады. Оның негiзiн салушы шотландық экономист және философ Адам Смит Табиғат пен халық байлығының себептерiнiң зерттеу аттың өзiнiң еңбегiнде (1776 ж. ) салық салу принциптерiн ұсынды, салық төлеушiлерге түсiнiк бердi, мемлекеттiк қаржы жүйесiндегi олардың орнын көрсеттi . Жалпы көрнiсте салық даму жүйесiнiң 3-шi кезеңi өз тарихын 19 ғасырда бастады және салық санының төмендеуiмен, олардың алынуындағы құқыққа зор маңыз берiлетiнiмен ерекше.

Қаржылық ғылым дамуымен қатар салық салудың проблемалары, әдiстемелерi пайда бола бастады. Экономикалық мектептер мен қаржылық теориялардың бiреуiде фискалитет сұрақтарын айналып өтпедi. 19 ғасырдың екiншi жартысында көптеген мемлекеттер ғылыми пiкiрлердi тәжiрибеде қолдануға қадам жасады. В. Пушкарева айтқандай қаржылық ғылымдардың негiзгi буынын салық реформалары құрады, олар 1- шi Дүние жүзiлiк соғыстан кейiн жүргiзiлiп салық салудың ғылыми принциптерiмен негiзделдi. Осы уақытта қазiргi салық жүйелердiң құрылымы қалыптасты. Мұнда тiкелей салықтар және прогрессивтi жеке табыс салығы алғашқы орынға ие бола бастады. [1. 8-22б]

Бiрақ әлi күнге дейiн адамзат идеалды салық жүйесiн таба алмады. Қаржылық ғылым күнi бүгiнге дейiн көптеген салықтық сұрақтарға жауап бере алмайды, ал көптеген дамыған елдердiң тұрақты салық реформалары салық салудың бекiтiлген, әдiлеттi болуының дәлелi болып табылады. Дүниенiң көптеген елдерiнiң салық жүйесi бiрте-бiрте дамып, көптеген жылдарды алды. Қазақстан Республикасының салық жүйесiн қалыптастыруда ұзақ эволюцияға уақыты жоқ және болмаған едi, бiрақ Қазақстан Республикасы 1 кезең iшiнде қанағаттанарлық және салық салу жүйесiн өте алмады. Бұл мақсатқа жету бiрнеше кезеңнен тұрды. Салықтардың жинақтармен басқа да төлемдердiң бекiтiлген тәртiппен алынуы салық жүйесiн құрайды. Қазақстан Республикасында салық жүйесiнiң қалыптасуын келесi кезеңдерге бөлуге болады:

1. 1994-1995 жылдар 1-шi этап

2. 1996-1998 жылдар 2-шi жаңа салық жүйесiнiң қалыптасуы.

1-шi этапта 1994-1995 жылдарды салық жүйесiне базалық негiз қҮрайтын салық кодексiнiң өнделiп, iске қосылуы жүрдi. 1995 жылдың сәуiр айында жаңа салық заңдылығын қабылдамас бұрын Қазақстан Республикасында жағдай күрделi болды. Кәсiпорын өндiрiсiнiң көпшiлiгi мүлдем жұмыс iстемейдi, ал 60% -ы үзiлiстермен жұмыс iстеп тұрды. Тiзiмде 12 iрi кәсiпорын банкрот кауiпiнде болды. Елде қанша салық бар екенiнiн ешкiм бiлмедi: бiреулерi 43 түрi бар десе (сонық iшiнде 16 түрi - мемлекеттiк, 10 түрi - мiндеттi жергiлiктi, 17 түрi есептi жергiлiктi), екiншiлерi 47 салық түрi бар дедi (оларға қосымша қорға аударымдардың 8 түрi) . ¶кiмет жаңа салық кодексiн қабылдауда алдымен төмендегiлердi мақсат етiп қойды: 1. қайшылықтарды жеңiлдету, жою;

2. Қазақстан Республикасында салық кодексiнiң бiрiңғайлылығы .

Салық санын 40-45%-ға, ал азаматтардың табысынан салықты 40%- ға төмендету, салық ставкiлердi анықтау қаралып отыр. Ең маңыздысы-жаңа тиiмсiз салық түрлерiн енгiзбеу. Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қаржы Министрлiгi, басқада мемлекеттiк құрылымдардың тапсырысы бойынша Салық туралы кодекс бойынша жаңа бiрнеше баламалы жобалар өңделдi. ґңдеушiлер, ғалымдар пiкiрi бойынша үкiметтiк жобалардың принциптерi төмендегiдей:

әдiлеттiлiгi;
экономикалық бейтараптылығы;
қарапайымдылығы;
салық ставкiлерiнiң сәйкестiгi.

Салық салудың прогрессивтi-регрессивтi түрлерi қаралады, салықтық қатынастар тәжiрибемен бекiтiлдi. 1995 жылдық 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасында жаңа салық кодексi әрекет етуде. Бұл кодекс құқықтық параметрлерге негiзделген, мемлекет мүдделерiне сай келедi, нарықтық қатынастарында экономикаға бейiмделуге мүмкiндiк бередi.

1. 2. Жеке табыс салығының экономикалық мәні

Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы жалпы мемлекеттiк салықтар қатарына жатады. Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы азаматтардың табысынан алынатын тiкелей салық. Салық жылы салық салынатын табысы бар жеке тұлғалар табыс салығын төлеушiлер болып табылады.

Экономиканың қазiргi жағдайында орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық өндiрiс қарқынын қамтамасыз ететiн салалық және аумақтық құрылымдар құрып, iрi әлеуметтiк өзгерiстер жүргiзуге мүмкiндiк бередi. Орталықтан бөлiнетiн қаржының көмегiмен қаражат экономиканың басты аймақтарына шоғырланып, мемлекеттiң экономикалық және әлеуметтiк саясатын жүзеге асыруға жағдай жасайды. Сөйтiп, құндық бөлiнiстiң айырықша бөлiгi ретiнде ″Мемлекеттiк бюджет″ айырықша қоғамдық арналымды жалпы мемлекеттiк қажеттердi қанағаттандыруға қызмет етедi.

Қазақстан Республикасында дәл қазiргi кезде әрекет ететiн 9 түрлi салықтардың iшiнде ең негiзгiсi болып және мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiнiң айтарлықтай үлес салмағына алатын салық болып жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы болып табылады. Табыс салығы салықтардың классикалық түрлерiнiң бiрi болып табылады. Ал табыс салығына арналған бiрiншi Заңы 1991 жылдың 24 желтоқсанында шыққан “Қазақстан Республикасының азаматтарынан, шетел азаматтардан және азаматтығы жоқ тұлғалардан алынатын табыс салығы туралы Заңы” болып табылады.

Жеке табыс салығы басқа салықтар сияқты белгiлердi сипаттайды:

Бұл салықты әрқашан да мемлекет бекiтедi, яғни мемлекеттен басқа ешкiмнiң салықты енгiзу мен жинауға құқығы жоқ. Салықты енгiзе отырып, мемлекет салықтарды бекiтуге құқығы бар саяси билiктiң субьектiсi ретiнде көрiнедi.
Салық-бұл мемлекеттiң бiр жақты бекiтуi, яғни сол салық төлеушiмен келiсудi талап етпейдi. Басқаша айтқанда, табыс салығы келiсiмнiң өнiмi болып табылмайды.
Салық- бұл әрқашан да ерiксiз түрде төленетiн ақшалай төлем. [4, 6-17, 24б]

Басқа салық төлемдерiнiң жүйесiнде жеке табыс салығын сипаттай отырып мынаны атап көрсетуге болады: жеке табыс салығы тiкелей салықтар қатарына жатады. Тiкелей салықтар тiкелей салық төлеушiден немесе тiкелей табыстан, мүлiктен ұсталынатын салық болып табылады. Тiкелей салық салудың маңызы аспектiсi бұл салықтар табыстар құралында болады және оларды алу кезiнде табыс табушының қызығушылығын арттырады.

Тiкелей салықтардың артықшылықтарын айтып өткен жөн, яғни олар:

-тiкелей салықтар мемлекетке төлем бойынша сенiмдiде айқын табыс әкеледi;

-тiкелей салықтар жанама салықтарға қарағанда салық төлеушiнiң нақты төлем қабiлеттiлiгiн дәлiрек есептейдi;

-тiкелей салықтарды төлеуде мемлекет тiкелей салық төлеушiлермен байланысқа түсiп, оның мiндеттерiн нақты анықтай алады;

-тiкелей салықтар тiкелей салық төлеушiлердiң табысына салынады.

Тiкелей салықтардың нақты және жеке болып бөлiнуiне байланысты табыс салығы жеке салықтар қатарына жатады. Нақты салықтарға қарағанда жеке салықтар салық төлеушiнiң нақты төлем қабiлеттiлiгiн есептеуге мүмкiңдiк бередi, өйткенi салықты төлеу көзi болып алынған ақшаның бiр бөлiгiн оларға бередi. Нақты салықтар кезiнде (мысалы, қозғалмайтын мүлiкке салық) мемлекет салық төлеушi салықты төлеу үшiн ақшаны қайдан алатындығына мән бермейдi. Әйтседе нақты салықтарды бақылау оңай, яғни жеңiл болып келедi. [1. 2-8б]

Жеке табыс салығы кеңiнен таралған және аса маңызды, ең күрделi салық салу түрi, яғни басқа салық түрлерiмен салыстыра қарағанда табыс салығының ставкалары да ең жоғары болып келедi. Сондықтан да ол салық төлеушiлiер үшiн өте ауыр болып табылады. Сонымен бiрге ол салық салу моделiнiң қиындылығымен анықталады. Табыс салығы жеке және кооперативтi болуы мүмкiн. Қазiргi каезде Қазақстанда табыс салығының салық төлеушiлерi болып табылады, сондықтан да оның ресми аталуы “заңды және жеке тұлғалардың табыс салығының салық төлеушiлерi тек қана азаматтар болатын, ал заңды тұлғалар пайдаға салынатын салықты төлейтiн.

Салық-құрылған және анықталған заңмен белгiленген тәртiп бойынша, мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым шаруашылық субъектi табысының бiр бөлiгi.

Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен түскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден, салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың қызметiне тiкелей қатысты. Дүниежүзiлiк тәжiрибе бойынша салықтардың бiрнеше қызметтерi бар:

фискалдық функция;
бөлу функциясы;
реттеушiлiк функциясы;
бақылау функциясы;
қолдау және мадақтау функциясы.

Салықтардың фискалдық немесе бюджеттiк қызметi ең негiзгi қызмет болып табылады. Бұл қызметi арқылы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiмi құрылып, салықтардың қоғамдық мiндетi артады. Себебi, салықтар мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсiн топтастыра отырып, әлеуметтiк әскери-қорғаныс, тағы да басқа шаралардың iске асуын қамтамасыз етедi. Жалпы ″Фискон″ латын сөзi, қазақша ″Себет″ деген мағынаны бiлдiредi. Бөлу қызметi-салықтардың көмегiмен мемлекеттiң қоғамдық табысты халықтың әртүрлi топтары арасында бөлiнуiн айтамыз. Бөлу функциясының жүзеге асрылуынадағы салықтарға прогрессивтi салық ставкалары және тағы да басқалар жатады. Салықтардың реттеушiлiк қызметi арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигiзедi, яғни салықтық реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудiң ең басты маңызы өндiрiстiң дамуына ықпал ету. Салық түрлерi, салық ставкалары, салық жеңiлдiктерi, салық салу әдiстерi салықтық реттеудiң тетiктерi болып саналды. [1. 2-5, 6б]

Жоғарыда аталған салықтық реттеудiң тетiктерi тек қана өндiрiстiң дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдiк инвесторлары ынталандыру, шағын және кiшi кәсiпкерлiктi дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Салықтық реттеу тетiктерi тиiмдi қызмет атқару үшiн олардың басқа да экономикалық тетiктерiмен тығыз байланысты болуы қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңiлдiктерiнiң алатын орны ерекше себебi ғылыми негiзделмеген шектен тыс жоғары қойылған ставкалары кәсiпкерлердiң ынтасын төмендеттi, өндiрiстiк қарқынын бәсеңдеттi, ал шектен тыс төмен қойылған ставкалар салық төлеушiлердiң жауапкершiлiгiн азайтып өндiрiстiң төмендеуiне және мемлкеттiң бюджет кiрiсiнiң азайуына әкелiп соқтырды. Реттеушiлiк қызметi өзi екi функциядан тұрады:

ынталандыру- мемлекетке тиiмдi өндiрiстердi салық ставкасын төмендету немесе жеңiлдiктер беру арқылы дамуына немесе кеңеюiне жағдай жасау;
шектеу-мемлекетке тиiмсiз кәсiпорындарды салық ставкiлерiн жоғарлату арқылы дамуына, кеңеюiне шектеу жасау.

Бақылау қызметi-салықтардың көмегiмен мемлекет салық төлеушi заңды және жеке тұлғалардың кез келген қайнар көздерiнен тапқан табыстарына, жұмсалған шығындарына, айналысатын шаруашылық қызметiне бақылау жасап отыруы болып табылады. Бұл қызмет салықтық декларация арқылы жүзеге асырлады. Қолдау немесе мадақтау қызметi: Кез-келген мемлекеттi қоғам алдына ерекше еңбегi сiңген азаматтар категориялары бар. Бұл азаматтарға мемлекет қандай жағдай болмасын қолдау жасап отыруы қажет. Бұл қолдау қызметi салықтық жеңiлдiктер және салықтан толық босатулар арқылы жүзеге асырылады (еңбек ерi, Ұлы Отан соғысының ардагерлерi, көп балалы аналар) . Мемлекет мына жоғарыда көрсетiлген салықтардың қызметiн пайдалана отырып елiмiздiң салық жүйесiн анықтайды. Салық механизiмiнiң қызмет ету жолдарын белгiлейдi. Жалпы экономикалық саясатты негiзге ала отырып, салық саясатын анықтайды. Салықтар мен салық салу жүйесi өзара қарым-қатынасытағы әртүрлi элементтен тұрады. Бұл салықтың элементтерiне келесiлер жатады:

салық обьектiсi-табыс, мүлiк, еңбек ету түрi, қызмет көрсету, ақшамен жасалатын операциялар, табиғи қорларды пайдалану, қосылған құн, айналым және тағы да басқалар;
салық субьектiсi заң бойынша салық төлеу мiндетi жүктелген жеке және заңды тұлғалар;
салық көзi-салық салынатын табыс;
салық ставкасы өлшем бiрлiкпен алынатын салық мөлшерi.

Кез-келген мемлекетке салықтардың көп түрлi болуына байланысты олардың белгiлерiне қарай салықтарды келесiдей түрде жiктеймiз:

салық салу әдiсi бойынша;
салық төлеушi субьектiге байланысты;
салықтардың бюджетке аударылуына қарай;
салықтардың бағытты мақсатарына қарай.

Салық салу әдiсi бойынша салықтарды тiкелей және жанама түрге бөлемiз. Жеке салық халықтың жеке табысынан ұсталынатын салық жатады. Салық төлеушi субьектiге байланысты салықтар келесiдей түрге бөлiнедi:

а) Жеке тұлғалар төлейтiн салықтар;

ә) Кәсiпорындар, ұйымдар және мекемелер, яғни заңды тұлғалар төлейтiн салықтар.

Салықтардың бюджетке аударылуына қарай салықтар:

а) Жалпы мемлекеттiк салықтар;

ә) Жергiлiктi салықтар;

б) Регионалды салықтар болып бөлiнедi.

Салықтардыiң бағытты мақсаттарына қарай салықтар жалпы және арнайы болып бөлiнедi:Жалпы салықтар мемлекеттiк бюджеттiң жалпы қалыптасуы үшiн пайдаланылса, арнайы салықтар мемлекеттiң белгiлi бiр шығындарын қаржыландыру үшiн қолданылады.

Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы жалпы мемлекеттік салықтар қатарына жатады.

Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы азаматтардың табысынан алынатын тікелей салық. Салық жылы салық салынатын табысы бар жеке тұлғалар табыс салығын төлеушілер болып табылады.

Қазақстан Республикасының азаматтары, шет мемлекеттерінің азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар табыс салығын төлеуші жеке тұлғаларға жатқызылады.

Табыс салығын салу мақсатымен салық төлеуші жеке тұлғалар резиденттерге және бейрезиденттерге бөлінеді.

Резидент - Қазақстанда салық жылы басталатын немесе аяқталатын кез - келген тізбекті 12 айлық кезеңде 183 күн келген одан да көп күндер бойына Қазақстанда жүрген не шетелде Қазақстан Республикасының қызметінде жүрген жеке тұлға. Жеке тұлға өзінің кез - келген жылының алдындағы жылы Қазақстанның резиденті болса ғана өзінің келген кезеңінің алдындағы кезең үшін резидент ретінде қаралады. Жеке тұлға өзінің Қазақстанда болған жылы аяқталатын жылдан кейінгі жылы резидент болса ғана ол Қазақстанда болған кезеңнен кейінгі кезең үшін резидент ретінде қаралады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.