Қошқардың жыныс жүйесінің физиологиясы

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Қошқардың жыныс жүйесінің физиологиясы

Тобы: ВМ - 305

Дайындаған: Қилашев Е. Ж

Тексерген: Муратбаев Д. М

Семей 2016

Жоспар

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім

2. 1 Ен

2. 2 Ен қосалқысы

2. 3 Шәуеттік жолдың қызметі

2. 4 Несеп-жыныс өзегі

2. 5 Жыныстық мүше

Кіріспе

Аталық малдың көбею ағзаларына аталық жыныс безі (ен), шәуеттік жол, қосалқы жыныс бездері (көпіршік тәрізді без, қуық безі, баданалық бездер), жыныс мүшесі жатады.

Ен - жыныс торшалары мен жыныс гормондарын бөліп шы- ғаратын жұп без. Сыртынан ол өзара жабыса орналасқан сыртқы жылтыр немесе еннің меншікті қынап қабығымен жэне ішкі фиброзды немесе еннің ақ қабығымен қапталған. Ақ қабықтан еннің өзегіне қарай дәнекер ұлпалы перделер тарайды да, олар енді бірнеше бөлікшелерге бөледі. Әр бөлікшенің ішінде сырт жагынан іркілдек масса жэне дөңгелек пішінді Лейдиг торшаларымен қоршалған 5-6 ирек түтікшелер орналасады. Ирек түтікше торшалары эртүрлі даму сатысындағы аталық жыныс торшалары мен нәрлендіру (трофикалық) жэне сүйеніш қызметін атқаратын тұлғалық (сомапық) торшалардан тұрады . Сертолий торламасы (синцитий) деп аталған нәрлендіргіш торшалар арасында ұрық түзуші (сперматогендік) эпителий тор- шалары орналасады. Олар бастапқы жыныс торшаларынан бастап жетілген жыныс торшалары (спермий) күйінде болады. Бұл жайт ұрық түзу процесінің (сперматогенез) осы ирек түтікшелер қабырғасында жүретінінің дәлелі.

Сперматогенез төрт кезеңде өтеді: көбею, өсу, жетілу жэне қалыптасу. Көбею сатысындагы ең жас аталық жыныс торша- ларын сперматогоний деп атайды. Олар ірі ядролы майда тор- шалар, ирек түтікшелер қабырғасының сыртын ала орналасады. Бұл торшалар митоздық бөліну нәтижесінде көбейіп, бірінші реттік спермацит деп аталатын торшалар түзеді. Өсу үстінде олар үлкейіп, өзгере (редукциялана) бөлінуге қажетті жағдайлар тудырады да, гаплоидтық толық хромосомалар жиынтығымен сипатталатын екінші реттік спермациттер түзіледі. Осыдан кейін торшалар жетіліп, екі мэрте бөлінеді. Екінші рет бөлінгенде эрбір хромосома екі жартыға - хроматидтерге ажырайды да, хромсомалардың жартылай (диплоидтық) жиынтығы бар торшалар стрматидтер түзіледі. Сперматидтер әрі қарай бөліибейді Олардьщ цитоплазмалық құрылымдарында күрделі өзіеріеіер жүріп, қүйрық пайда болады да, сперматогенездіц төртінші - ки- лыптасу кезеңінде спермацидтер спермийге айналады. Түйлу барысында ирек түтікшелер өзегіне алдымен спермийдін күй рық жіпшелері, соңынан бастары өтеді де, спермий толыгымеи түтікшелерге өтеді.

Жетілген спермийлер мөлшері жағынан сперматогонийлардан әлде қайда кіші болады. Жетілу үстінде олар өз цитоплазмаеы мсн қосалқы компоненттерінің көп бөлігін жоғалтып, бас бөліктеи, дене түлғадан және қүйрықтан тұратын торшаға айналады Спермий басы ядролық заттардың шоғырлаиған жері. Спермий денесі мен құйрығы цитоплазмадан түзіледі. Спермий басыныи апикальдық үшында цитоплазманың бір бөлігі мен Гольджи аппараты шоғырланады. Олардан торшаның бас қапшыгында акросома қалыптасады. Бұл органоид спермий басыныц аналық торшаға енуі үшін қажет. Ал құйрық спермийге қимылдагыш і ык қасиет береді. Спермийдің жалпы ұзындығы 50-70 мкм болады.

Бір түлік өкілдерінде спермийдің жетілу мерзімі шамамсн бірдей, ал әр түлік малда ол әртүрлі. Мысалы, сперматогснсз мерзімі бурада 56, бүқада 54, қошқарда 49, айғырда 42, қабандн 34, қоянда 41, төбетте 56, қоразда 25 күнге созылады.

Бастапқы аталық жыныс торшалары ирек түтікшелср ішіндегі сертолий торламасының іркілдек затында орналасады. Бұл заі бастапқы жыныс торшалары мен жетіле бастаған спермийлсрді нэрлендіріп, бүзылудан сақтайды. Жетілген спермийлер гиалуронидаза ферментін бөлу нәтижесінде іркілдек затты сүйыл іыи, ирек түтікше өзегіне өткеннен соң, сілтілік орта әссрімси

козғалгыштык касиетке ие болады. Содан кейін аталық торшалар тік түтікиіелер, ен торы, еннің іиыгару өзегі арқылы ен қосалқысына өтеді.

Ен қосалқысы үш бөлікке - қосалқы басына, тұлғасына жэне құйрығьша, бөлінеді. Қосалқы өзегі ирек түтікше. Оның ұзындығы 50 метрден (қошқарда) 85 метрге дейін (айғырда) жетеді. Қосалкы басының өзегі өте жіңішке (0, 1-0, 2 мм) келеді де, ол бірте-бірге кеңейіп, құйрық бөлігінде оның диаметрі 1-2 мм дейін өседі. Ішкі жағынан өзек әлсіз қышқыл реакциялы секрет бөлетін биік цилиндр пішінді эпителиймен көмкерілген.

Ен косалкысы өзегінде спермийлер өте көп мөлшерде (бұқада 20-40 млрд) жиналады. Бұл жерде олар 8-20 күн аралығында біраз морфофункциялық өзгерістерден өтеді. Қосалқы өзегінің оттексіз кышкыл ортасында спермийлер эбден жетіліп, анабиоз жағдайына келеді, тығыз липопротеидті қабыққа оралып, теріс зарядқа ие болады, олардың антигендік қасиеттері өзгереді. Бұл к оларды ортаньщ қолайсыз эсерлерінен, ісініп кетуден, жабысып қалудан сақтайды. Ен қосалқысында спермийлердің жетілуі барысында цитоплазмада шашылып жатқан митохондриялар орталық жіпше маңына жинақталады. Бұл спермийлер қозғалған кезде оларды қуатпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Ен қосалқысы қан жэне лимфа тамырларымен, жүйке талшықтарымен жақсы жабдықгалған. Осының арқасында спермийлер қажетті мөлшерде қоректік заттармен қамтамасыз етіледі де, алмасу өнімдері жинақталмай, дер кезінде шығарылып оты- рады. Қолайлы жағдайлардың туғызылуымен байланысты ен қосалқысы құйрығында спермийлердің өміршеңдік қабілеті ұзақ уақыт (1-2) ай бойына сақталады.

Аталық жыныс торшаларының түзілу, жетілу жэне сақталу процестері дене температурасынан 3-40С төмен жағдайда өтеді. Бұл аталық бездің құрсақ қуысынан тыс орналасуымен байланысты. Ен температурасын реттеуде ұма терісі мен еттері зор рөл атқарады. Ыстық кезде ұма еттері мен енбау босаңсып, ен салбырап кетеді де, ұмадан тер бөлініп, булану нәтижесінде температура төмендейді. Суық кезде ұма еттері жиырылып, тері бүріседі де, ен құрсақ қабырғасына тартылады, қан тамырлары тарылып, жылу бөлу азаяды. Ен температурасының 38-400С-ға дейін жо- ғарылауы қалыптасқан спермийлердің бұзылуына, олардың түзі- луінің тоқтауына соқтырады. Сондықтан екі жақты крипторхизм (еннің ұмаға түспеуі) жағдайында аталық торшалардың түзілуі бұзылып, аталық мал ұрықтандыру қабілетінен айырылады.

Ен қосалқысы өзегінің жалғасы шәуеттік жол деп аталады. Ол оң және сол жол болып бөлінеді. Шәуеттік жол жіңішке түтік ретінде шаттың сақина тесігі арқылы ен бауының ішімен құрсақ қуысына өтеді де, қуықтың үстіңгі жағымен жүре отырып, несеп- жыныс өзегінің жамбастық бөлігімен жалғасады.

Шәуеттік жолдың қызметі - шәуетті ен қосалқысынан не- сеп-жыныс өзегіне жеткізу. Оның қабырғасы үш қабаттан: кілегейлі, етті жэне сірлі қабықтардан тұрады. Жолдың кілегейлі қабығы жыбырлағыш эпителиймен астарланған. Етті қабат бойлама және сақиналы ет талшықтарынан қүралған, олардың жиырылуы нәтижесінде шәует шәуеттік жолмен жылжиды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.