Шошқа тілмесі. Тілме

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Шошқа тілмесі

Тілме (Erysipelas Suum) шошқалардың аса қатал жұқпалы ауруы. Жіті, жітілеу түрінде малдың ыстығы күрт көтеріледі, терісінде тарғыл бөртпе шығады, созылмалы түрінде тері өліеттеніп қабынады, буындар мен жүректің ішкі қабығы қабынады, қоздырғышы - бактерия Еrysipelothrix insidiosa. Бұл аурумен көбінесе 3-12 айлық шошқалар ауырады.

Адамда ауру қатерсіз түрде өтеді - алақан мен саусак терілері зақымданады.

Патогенезі. Ауру алиментарлық жолмен залалды жем- шөп, су арқылы жүғады, тек кейбір жағдайда зақымдалған тері арқылы жұғуы мүмкін. Бактерия тасушылық өсерінен де іштей ауру қозып тууы мүмкін. Бұған себептер организмнің ауруға қарсы күресу, тойтарыс беру қасиеттерінің бөсеңдеуі.

Малдың денесіне енісімен бактериялар қолайлы жағдайларға душар болады да, қанға ілесіп, тез өсіп, өнеді. Бактеремия дамиды. Ол орташа, біркелкі дамыса, онда індетті процесс бірте бірте жайылады, бұл аурудың жіті және жітілеу түрлеріне тән, өйткені бактеремия қарқындай түседі, қоздырғыш бүкіл ағзалар мен ұлпаларды жайлап алады. Бүкіл дененің уыттануы әсерінен иммунобиологиялық реакциясы күйзеледі, қан қағынады (сепсис) . Ауру өте тез өтуіне байланысты қысқа уақыт ішінде тілмеге тән клиникалық морфологиялық белгілері дамып үлгермейді. Теріде пайда болатын тарғыл бөртпені қоздырғышқа сезімтал организмнің өзіне тән аллергиялық реакцияның нәтижесі деп білу керек. Аурудың өте жіті түрінде сол бөртпелердің теріде шықпауы осы жағдайға байланысты.

Патологиялық анатомия. Тілме қауырт (өте жіті), жіті, жітілеу және созылмалы түрде өтеді. Аурудың қауырт түрі қанның тым жіті қағынумен сипатталады. Сондықтан тілмеге тән патанатомиялық өзгерістер дамып үлгермейді, яғни тері бөртпейді, сойылған өлекседе тек қана канға толған ағзаларды жіті домбыққан өкпені және бірен-саран сірі кабықтардағы кан- талауды көруге болады. Ондай шамалы клиникалық анатомиялық өзгерістері бар ауруды ақ тілме деп атайды. Тілменің жіті түріндегі патоморфологиялық өзгерістер аурудың осы түріне төн. Теріде әсіресе кұлактар түбінде, мойында, төсте, құрсақта кошкыл-көшкілдеу дақ тәрізді бөртпелер пайда болады. Осындай дақтар бір-бірімен тұтасып, теріге жайылып кеткен. Осы жерлердегі шел гемоглобиннің сіңуі арқасында кызғылт түсті. Көкірек және құрсақ қуыстарында фибрин араласкан біраз мөлдір сұйық бар. Өрмек тәріздес фибрин карыннын, ішектін, үлпершектің және көкіректін сірі кабықтарына шөгіп жабысқан.

Талақ ұлпа торшаларының шамадан тыс көбейіп өсуіне байланысты ұлғайған, кызыл шие түсті, көкшілдеу. Сірі қабығы катайған, ұлпасы біраз жұмсарған, тіліп жібергенде беткейден ұлпа ыдырап шығады, бірақ қырынды шамалы ғана, фолликульдермен қанқа бейнелері байқалмайды. Сөл бездері қанмен кернелген, қызғылт-көкшіл түсті, суланып домбыққан, сол себепті шырынды, біраз ұлғайған. Микроскопиялық өзгерістер сары сулы қабынуға сайма-сай.

Ауруға тән өзгерістер қарын мен ішекте кездеседі. Қарын кілегей қабығының безді бөлігі калыңдаған, нүкте тектес қан құйылған, алқызыл түсті, созылмалы мол кілегеймен көмкерілген, ол оңайшылыкпен сыпырылып жуыла қоймайды. Осындай өзгерістер аш ішекте де кездеседі, әсіресе оның алдынғы бөлігінде, бірақ мұнда кілегей шамалы ғана. Кейде сулы-кілегейлі қабыну мен қатар сөл түйіндер шамадан тыс ұлғайып, кілегей қабықтың бет деңгейінен көтеріңкі болады. Бүйректер қанмен кернелген, қызыл-шие түсті. Мұнымен қатар шамалы ғана шектелген қара- кошқыл дақтар байқалады, осыған байланысты ағза шұбарланған. Тілінген бүйректе жоғарғы және төменгі қабаттардың шекарасы көрінбейді. Жоғарғы қабатындағы бүйрек шумақтары канмен кернелген, олар нүкте тәрізді канталауға ұқсайды. Микроскоп арқылы шумақ кабының қуысында қанды жалқақты көруге болады, жалпы ұлпадағы өзгеріс канды қабынуға сайма-сай.

Тоқ ішек, шажырқай, шарбы, бауыр, жүрек еті, өкпе веналық қанмен кернелген. Өкпе сонымен қатар жіті домбыққан, кеңірдек пен бронх қуыста- ры қанды көбікпен толған. Бұл көбік танаудың тесіктерінен де көрінеді. Сібір жарасы мен оба көптеген қанталаумен сипатталса, тілмеге бұл өзгеріс тән емес. Бірен-саран қанталау тек сөл бездерінде, жүректін сыртқы қабығында, бүйректерде, аш ішекте және сірі қабыктарда кездеседі. Жүрек етінін тілінген беткейінде сұрғылт ошақтар мен жолақтар байқалады, бұлар түйіршікті дистрофиямен закымдалған жерлерге сәйкес келеді.

Тілменің жітілеу түрі. Терінің сулы қабынып, күлдіреуіктердің пайда болуымен сипатталады. Бұл бөртпелер аурудын осы түріне тән өзгеріс. Олар ал-қызыл немесе қып-қызыл төрт бұрышты, кейде ромб тәрізді, әдетте ауру малдың төсінде, арқасында, жамбасында, құрсағында пайда болады, кесе-көдденең көлемі 1-4 см, зақымдалмаған тері деңгейінен 3-4 мм көтеріңкі. Бөрткен жерлерде ақмөлдір күлдіреуіктерді көруге болады, олар эпидермис астында сұйықтың жиналу салдарынан пайда болған және қызыл шеңбермен қоршалған. Күлдіреуіктер жарылып сыртқа шыққан сұйық кеуіп, ақшыл-қоңыр немесе құба түсті қабыршаққа айналады, бертін келе өлі еттенеді. Күлдіреуіктер бір-бірімен тұтасып, зақымдалған жерлердің көлемі алақандай болады. Бұл тұста тері қалыңдайды, өліеттенген жағдайда, оның бөліктері қиық-қиық түседі.

Тілменің созылмалы түрі. Малдың жіті немесе жітілеу түрінің басынан өткізудің салдары. Аурудың бұл түрі жүректің ішкі қабығының жараланып қабынуымен және буындардың зақымдануымен, кейде терінің өліеттеніп қабынуымен сипатталады.

Жүректің ішкі қабығының қабынуы, тегі организмнің аллергиялық жағдайына байланысты сияқты. Айрықша қос жармалы қақпақшалар, үш жармалы - сирек, аорта және өкпе артериясының қақпақшалары өте сирек зақымдалады. Зақымдалған қақпақшаларда қан ұйығы пайда болады. Алғашқыда олардың шетіне жұмсақ фибрин шөгеді, ол жеңіл үгіліп түседі, орнында ойық жара қалады. Өлексені сойғанда гүл капустасы сияқты көлемді тромбалар кездеседі, оларды негізінде дәнекер ұлпа жарып өскен. Тромбалар кейде өте көлемді болады, тіпті кеңейген құлақшалардың қуыстарын толтырып бітеп тастайды, қақпақша тесіктері тарылады. Осыған байланысты жүрек кемістігі оның қуыстарының кеңеюіне себеп болады және белгілі бөлім қабырғаларының калыптан тыс еселеп ұлғаюына әкеліп соғады. Кейіннен еселеу жағдайы бұзылып, жүрек жұмысы нашарлайды, өкпе мен бауырда созылмалы қан кернеу өзгерісі пайда болады, көкірек пен құрсақты су кернейді. Тромбалардын беткейлері үгітіліп, онын түйіршіктері қан ағынымен бүйректе, талақта шөгеді, сөйтіп олардың тамырларында эмболия болады, яғни жүректен келген тромб үзінділерімен бөгде затпен тығындалады. Осынын салдарынан бұл ағзаларда ишемиялық инфарктерді көруге болады.

Қақпақшалардын қабынуы (клапанды эндокардит) ерекшелік ретінде тілменің жіті түрінде де кездеседі. Егер шошкалар ауруға дейін вакцинамен егілген болса, бүл ауруда буындардын қабынуы жиі кездеседі. Ол аурудың жіті сатысында пайда болып, тек кейіннен ғана оның клиникалық-анатомиялық белгілері көріне бастайды. Негізінде топай, ұршық, тобық асық буындары зақымдалады. Олардың қуыстарында сарысулы, сарысулы-фибринді жалқақ жиналып, буын беткейіндегі гиалин шеміршегі ойылады. Жарақаттаған жерде бара-бара сүйек ұлпасы өсе бастайды, кейбір жағдайда бұл зақым сүйектелген артритпен (буын қабынуы) тынуы мүмкін. Қабыну процесі буын қабының синовия (ішкі) қабығының қабынуымен асқынады, бұл қабықта талшықты дәнекер ұлпа өсуіне байланысты қалыңдауына әкеліп соғады. Сөйтіп, буынның табиғи құрылымы әбден бұзылады, ол бүгілмей қалады. Бұл тілменің созылмалы түрінде кездесетін кәдімгі шораяқтық (анкилоз) . Терінің құрғақ гангрена тектес болып өлі еттенуі бөртпенің нәтижесі. Бұл аурудың жітілеу түрінде кездесетін күлдіреуіктердің орнында пайда болады. Өлі еттенген тері қара түсті, тығыз, кішігірім қабыршақтарға айналады, кейде олар өте көлемді, тіпті ауру малдың бүкіл арқасын жайлайды, тас қабыққа ұқсайды. Қабыршақтар астындағы тоқыма іріңдеп, олар үгітіліп түсе бастайды. Кейіннен бұл жерлерде тығыз тыртық пайда бо- лады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.