Cопылық таным және оның дәстүрлі сыны

1 Cопылық таным
2 Сопылардың жаратылыс концепциясы
3 Исламның моральдық.этикалық желісі
4 Уаххаби ағымының доктриналық негізі
5 Құран мен Сунна негізі

Қазіргі таңда қоғамымызда сопы, сопылық, дәруіш, зікір және зікіршілер немесе тариқатшыларды исламға жат дүниетанымдағы жеке ағым ретінде көрсету белең алып барады. Оның бірінші себебі, сопылық туралы жоғарыда айтылған Батыстық зерттеулер мен кеңестік идеологиялық тұжырымдарға толы әдебиеттер екендігі болса, екіншіден, бүгінгі қоғамдағы дін құбылысының табиғи көрінісі болып табылатын діни танымдық топтардың ерекшеленуі, өзара психологиялық субъективті пікірталастар деп айтуға болады. Сопылықты сынап, оның негізгі ұстанымдары мен идеяларын жоққа шығару әрекеті де Құран мен хадис шеңберінде жүріп жатыр. Яғни, сопылық танымдағы әрбір ұғым, категория, символдар мен тұғырлардың Құранда орын алып алмағандығы негізгі өлшемге айналды. Бұл жерде тек салафилер ғана емес, исламдағы барлық ағымдар, мазхабтар, тариқаттар өздерінің негізгі өлшемі ретінде Құранды таниды. Сонымен «Менің хикметтерім Құранның мәні» – деген Иасауи ілімі, мәдениеті және жолына деген тарихи санаға құрметтің орнына оны қаралау, жоққа шығару белең алып отыр. Иасауи мәдениеті де Құранға негізделген. Өкінішке орай бүгін оны мақсатты түрде басқаша түсіндіріп, танытуға тырысушылық тенденциясы басым. Міне, осы бетперде, осы қалып, бұқаралық ақпарат құралдарында жиі тілге тиек етілетін болды. Тарихи құндылық көзіне айналған, дәстүрлі мұсылмандық түсінігіміздің айнасы болған Иасауи мұрасын аксиологиялық қабылдау аясынан шығаруға ұмтылатын күштер немесе топтардың белсенділігі көзге түседі.

1 Нұртазина Н. Қазақ мәдениеті және Ислам: – Алматы, 2002
2 Marshall G.S. Hodgson. İslam’іn Serüvenі. Bіrіncі Cіlt. İslam’ın klasіk Çağı. 12 yay., İst. 1993.çev: İzzet Аkyol ve grup. s. 359
3 Tasavvuf. І.A.C. s. 26-31.
4 Забизи, Тажу-ул Арус. Зухд бөлімі. VІІІ., 150-151 беттер.
5 Сарраж, Лума, 72; Калабази, Таарруф, 109.
6 Kur’an-i Kerim Meali. TDV,. yayınları. Istanbul. 1998
7 Сахихи Муслим. Тахарет 79; Ибн Мажа, Тахарат, 59; Либас 4. S. 20. D.Selol.
8 Бухари, Хумс, 5; Муслим, Либас, 35, Тирмизи, Либас, 10.
9 Хаким, Мустаддак, І, 61, Захаби, Талхис, Хайсами, Мажмау-з-Зауаид, Х, 20. s.s. 20.
10 Әбу Дәуіт, Тахарат, 128.
11 Kara. М. Tasavvuf ve Tarіkatlar Tarіhі, 49.
12 Arabі Muhіddіn. Futuhatü’l Mekkіye. Іstanbul. 2002. (Marіfet ve Hіkmet) ІІІ, 303.
13 Karen Armstrong. Tanrі’nіn Tarіhі: Іbrahіm’den Gunumuze 4000 yіllіk Tanrі Arayіsі. Cevіrenler: Oktay Ozel; Hamіde Koyukan; Kudret Emіroglu; Ankara: Ayrac Yayіnevі., 1998. s.-309.
14 Nіcholson, Rіsala fі’t-Tasavvufо l İslamî, 112.
15 Roger Garandy, İslam ve İnsanlığın Geleceğі, 38-42.
16 Hucvіrі. Kaşf –ul Mahcub., İstanbul, 1982.
17 Buhari, Cum’a/1; Nesâî, Cum’a/1. Mesnevî, ІV/171b, by. 525-529, /ІV/ 35-36.
18 İbn Kayyim El-Cevziyye. Medâricu’s sâlikîn. Kur’anî Tassavufun esarları 3. cilt. İnsan Yay. İstanbul 1991.
19 Нұрмұратов С. Рухани құндылықтар әлемі: әлеуметтік философиялық талдау. –Алматы, ҚР БҒМ Философия және саясаттану институты 2003. -180-бет. Қожа Ахмет Иасауи іліміндегі рухани құндылықтар жүйесі. 96 б.