Сәрсен аманжолов өмірі

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

СОДЕРЖАНИЕ

КІРІСПЕ3

1 С. АМАНЖОЛОВТЫҢ ӨМІРІ18

1. 1 Ғалымның өскен ортасы мен заманы18

1. 2 Білім баспалдақтары32

1 С. АМАНЖОЛОВТЫҢ ҰСТАЗДЫҚ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ-38

ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ38

2. 1 Ғылыми-педагогикалық белестері38

2. 2 Басшылық және қоғамдық-саяси белсенділігі49

ҚОРЫТЫНДЫ64

Пайдаланған әдебиеттер тізімі70

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің тарихында елеулі із қалдырған қайраткерлер қатарында XX ғасыр басында өмір сүріп, өз еңбектерімен өшпес із қалдырған зиялы қауым өкілдері тұр. Тарихшыларымыз сол зиялы қауым өкілдерінің бір тобының ғұмырнамасын жазып, көпшілікке ұсынуда. Дегенмен, әр зиялы қауымның жеке өмірі мен шығармашылық мұрасын, қоғамдық-саяси қызметін жеке тақырып етіп қарастырып, зерттеу жүргізу кезек күттірмейтін мәселе. Өйткені тарихты жасаушы халық болғанмен, халықтың бойындағы жасампаздық құдіретінің шыңдалуына түрткі болатын фактордың маңдай алдысы - жеке тұлға. Кеңес дәуірінде қазақ зиялыларының өмір жолын, атқарған қызметін объективті тұрғыда ашып көрсету мүмкін болмады.

Тоталитарлық жүйе, репрессия жылдарында жоспарлы түрде ұлтымызды зиялы қауымынан айырып, ұлттық болмысымызды жойып, мәңгүрт халық пен мәңгүрт интеллигенция тобын қалыптастыру саясатын жүргізгені анық. Оған дәлел-Алашордашыларды қойғанда Кеңес үкіметіне еңбек сіңірген зиялы қауымды да, оның ішінде Сәкен Сейфолла, Тұрар Рысқұл, Нығмет Нұрмақ сынды қайраткерлердің атылуы болды. Солардың қатарында Кеңес үкіметін жақтаушы ғалым С. Аманжоловтың да 1950 жылдары қуғынға ұшырауы таң қаларлық іс емес еді. Өйткені ғалым өз ұстанымдары арқылы ұлт мүддесін жақтаушылардың бірі еді. Ғалымды толғандырған мәселелердің маңдай алдысы-қазақтың тілі, ұлттық тарих, ұлт мәдениеті еді. Таптық мүддені қорғаған кеңестік тарих ғылымы біз қарастырып отырған кезеңдегі қазақ зиялыларының ұлттық еркіндікті қамтамасыз ету жолында атқарған қызметін дұрысқа шығармады.

«Тарихты жасайтын- халық». Дегенмен сол халықтың ортасынан шыққан жекелеген тұлғалардың іс-әрекеті мен қызметі арқылы ғана тарихи шындық айқындала түспек. Соңғы уақытта отандық тарихнамада жергілікті халық өкілдерінің саяси тұлғасын жасау басты назарға алынуда.

Ел Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 1997 жылды «Жалпы ұлттық татулық пен саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу», 1998 жылды «Халық бірлігі мен ұлттық тарих жылы» деп жариялауы тарихшыларымызға үлкен міндеттер мен мақсаттар жүктеді. Халық тарихында, тереңде жатқан алыс өлкелерде әлі де бүгінгі ұрпағына таныс емес тұлғалар жеткілікті. Ал оларды халқымен қайта қауыштыру тарихшыларға зор міндет жүктеп отыр.

Кеңестік саясат талай мемлекет қайраткерлерінің, зиялы азаматтардың есімдерін атауға тыйым салып, мұрағат қойнауларына жасырып келгені белгілі.

Гуманизм-адамның табиғаты деген мағынаны білдіреді. Ал, Кеңес үкіметі тұсында осы адам табиғаты құндылығына орыны толмас қастандық жасалды. Адам белгілі бір ұлттың өкілі болғандықтан, олардың өздеріне тән менталитеті, тарихы, тілі мен діні, әдет-ғұрпы, мәдениеті болады. Осының барлығын біріктіретін адамның ең басты құндылығына еш нәрсе тең келмейді. Оның ең бастысы- адам өмірі мен тағдыры. Кеңес үкіметі тұсында осы қазақ халқының ұлттық құндылығының тамырына балта шабылып, адамдардың өмірі мен тағдырына көптеген кедергілер жасалды. Сол кездегі қазақтың бет қаймағы зиялылар осы қастандықтардың алдыңғы құрбандары болды. Себебі халықты бастаушы өкіл -зиялы қауым еді.

ХХ ғасырдың І жартысы қазақ ғылыми интеллигенциясы өкілдері санының қаулап өсу кезеңі еді. Гуманитарлық, жаратылыстану, техникалық ғылымдардың сан-саласында қазақ ғалымдары пайда болды. Осы ғылыми интеллигенция өкілдері қазақ қоғамының ілгері басып, кемелденуіне, ұлттық сананың оянуына ат салысты.

XX ғасырдың I жартысында қазақ халқының тіл мәдениетін жаңа сатыға көтеруші, халық тарихының бастау бұлағын зерттеуші, филолог-ғалым Сәрсен Аманжоловтың орны қазақ зиялыларының ішінде ерекшеленіп көрінеді.

Ғалым өз елін өркениетті елдер қатарына қосу үшін шығармашылық еңбекпен қатар белді орын алатын қоғамдық-саяси қызметтермен де айналысты.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. С. Аманжоловтың өмір белестері мен шығармашылық мұрасы отандық тарих ғылымында арнайы зерттеу объектісі ретінде қарастырылмай келеді. Ғалымның өмірі, қоғамдық-саяси қызметі жайында бірнеше ізденістер мен оның еңбектеріне арналып жазылған түрлі деңгейдегі пікірлер, мақалалар аясында ғана қарастырылған.

С. Аманжоловқа қатысты алғашқы ғылыми пікірлер XX ғасырдың II жартысынан бастап жарық көре бастады. А. Әбдірахманов, Ә. Әбілқаев, Ғ. Қалиевтің «Профессор С. Аманжоловтың өмірі мен ғылыми мұрасы» мақаласын айта аламыз. Мақалада ғалымның өскен ортасы, білімге аяқ басқан кезеңі, ғылыми шығармашылық еңбек жолы қысқаша қарастырылған [1] .

Ғалымның қазақ ғылымының дамуына қосқан үлесін Р. Б. Сүлейменовтың «Из истории развития науки в Казахстане (1933-1940) еңбегінен кездестіруге болады. Бұл еңбектен байқайтынымыз, С. Аманжоловтың қазақтың тіл мәселесімен бірге ұлт тарихы ғылымына өшпес із қалдырғанын көреміз [2] .

С. Аманжоловтың тарих, археология, этнография ғылымдарына қосқан үлесі 1961 жылы Алматы қаласында шыққан «Труды Института истории, археологии, этнографии АН Каз ССР» еңбегінің 10-томында көрініс табады. Мұнда ғалымның, институттың басшылық жұмысын жетік ұйымдастырып, қазақ халқының тілі, тарихы, мәдени мұраларын жинап, құрастырып бастыртып шығарғаны сөз болады. Сонымен қатар, археологиялық зерттеу экспедицияларын шебер ұйымдастырып, көненің көзін ашып, келер ұрпаққа мол мұра қалдырғаны жайлы деректер келтіріледі [3] .

«Социалистік Қазақстан» газетінің 1958 жылғы 30 қаңтардағы басылымында Ғ. Мұсабаев «Көрнекті ғалым» атты мақаласымен С. Аманжоловтың еңбектеріне әділ түрде баға беруге тырысқан. Ғалымның өмірден мезгілсіз өткеніне қынжыла отырып, автор оның еліне сіңірген қызметіне терең талдау жасаған. Онда: «Профессор Сәрсен Аманжолов ғылыми жұмыста алға қойған мақсатына жетуге аянбай күш салатын. Ол осыдан 20 жыл бұрын қазақ тілінің диалектісін зерттеу жөнінде тіл әдебиет секторының алдына мәселе қойған болатын. Ол күнде не маман, не қаражат жетіспейтін, әрі қазақ тілінің бұл мәселеге байланысты көптеген жайлары өзінің дұрыс шешімін таппаған болатын. Осы қиыншылықтарға қарамай-ақ, ол диалектологиялық экспедициялар ұйымдастыра бастады. Бұлардың бағдарламаларын, іс-жоспарын, зерттеу әдісін өзі жасап, өзі басқарды. Мұның нәтижесінде қазақ халқының нелер асыл сөздері институтқа жиналды. Олардың ішінен талай сөздер қазіргі бай әдеби тіліміздің кәдесіне асып отыр», - деген жолдары бар [4] .

Е. Ысмайлов өзінің «Халқы сүйген ғалым» атты мақаласында С. Аманжоловтың қазақ тіліндегі термин сөздерді жасауда, қазақ тілінің орыс графикасы негізінде жаңа алфавиттің ережелерін жазуда және қазақ тілінің ғылыми грамматикасын жасауда оның ғылыми жаңашылдық еңбегінің зор екенін дәлелдеді [5] .

Ал А. К. Калыбаева, Н. О. Оралбаева, А. Нұрмағамбетов «Сарсен Аманжолович Аманжолов» деген еңбектерінде ғалымның Абай атындағы КазПИ де жиырма жылдан астам қазақ тілі кафедрасын басқарып, сол кезде сонымен қатар, Қазақ КСРО Ғылым Академиясының тіл және әдебиет институтының акедемиялық сөздік және терминология бөлімін басқарғанын баса айтқан. Бұл еңбектерге сүйеніп, ғалымның бірнеше ондаған ғалымдардың жетекшісі болғаны белгілі болды. Ғылыми жетекші болып жүрген кездегі шәкірттеріне берген ақыл-кеңестерін көптеген ғалымдар үлкен алғыспен әліде еске алуда.

Сталиндік солақай саясат жылдары ғалымды ғылыми жетекшілік қызметінен аластату үшін, біршама кедергілер жасалды. Бірақ, өз біліміне сенген ғалым өз ұстанымдарын әрқашан мықты ұстап, қорғап қалып отырды.

Ғалымның өмірі туралы ұлы, филология ғылымдарының докторы, профессор Аманжолов Алтай Сәрсенұлы «Тәрбие құралы» журналына жариялаған «Еліңе қызмет ету бақыт» мақаласында азды-көпті сөз қозғаған. Ол: «Ата-анам - кенді Алтайдың тумалары, шаруа отбасынан шыққан қарапайым, тәртіпті де үлгілі, қайратты да мейірімді жандар еді» - деп мақтанышпен еске алады. Сонымен қатар ата-анасының білімді адамдар болып, бала тәрбиесіне аса көңіл бөлетін адамдар болғанын айтады. Әсіресе әке тәрбиесінің кейбір қырларынан үзінді келтірген[6] .

Әке өмірі мен еңбегіне шынайы баға бере білген ұлы әкесінің аяқталмаған еңбектерін жинақтап, құрастырып баспаға беруде. Алтай Аманжоловтың құрастыруымен С. Аманжоловтың «Қазақ тілі теориясының негіздері», «Сәрсен Аманжолов және қазақ фольклоры», «Тіл және жазу» еңбектері жарық көрді. Бұл еңбектер қазіргі қоғамның дамуында ерекше орын алатын құнды деректердің қатарына жатады.

С. Аманжоловтың өмірі мен еңбегі туралы мәліметтерді К. Аманжолованың «Кенже аға» атты мақаласынан кездестіруге болады. Мұнда, С. Аманжоловтың ғалым ретінде де, туыс ретінде де адамгершілік қасиеттеріне баға берілген[7] .

Тарихымызды зерделеп, ұлт зиялыларының еңбегін бағалап, ұмыт болған есімдерді қайта жаңғырту біздің келер ұрпақ алдындағы парызымыз. Осы мақсатпен Шығыс Қазақстан Мемлекеттік университетіне шығыстан шыққан ғалым С. Аманжоловтың есімі берілді. Сонымен қатар аталған жоғарғы оқу орнында «С. Аманжолов оқулары» атты ғылыми халықаралық конференция тұрақты түрде жыл сайын өткізілуде. Бұл конференцияда оқылатын біршама материалдар ғалымның өмірі, қоғамдық қызметі, шығармашылық мұраларына арналады. Соның ішінде, ғалым Ә. Әбжаппаров «Біртуар» деген тақырыппен ғалым туралы бағалы мақала жазды. С. Аманжоловтың қайталанбас ғылыми қасиеттеріне тың бағалар беріліп, оның келелі еңбектеріне талдау жасаған[8] .

С. Аманжоловтың қоғамдық-саяси және ұйымдастырушылық басшылық жұмыстары бір-бірімен үйлесімін тауып, қазақ қоғамының дамуына өз кезінде ерекше үлес қосты. Ал, ғылыми мұралары сол кездегі қазақ мектептерінің дамуы үшін қосылған келелі іс болды. Тарихи зерттеулері тарих қойнауынан аршылып алыныған, құнды тарихи оқиғалар қатарына жатқызылып отыр.

С. Аманжоловтың есімі Шығыс Қазақстан Мемлекеттік университетіне берілуіне ат салысып, ғалым өмірі мен шығармашылығына байланысты мол дерек жинаған қазақ тілі кафедрасының профессоры Ф. Р. Ахметжанова осы тақырыпқа байланысты көптеген құнды мақалалардың авторы болды.

С. Аманжоловтың ғылымға қосқан үлесі туралы Ф. Р. Ахметжанова өзінің «Профессор Сәрсен Аманжолов», «Аманжолов және қазақ наным-сенімдері» мақалаларында тиімді талдау жазып, өз пікірін ұтымды ұсынған [9] .

Ұлы ғалымның ғылыми еңбектеріне Е. С. Әбдірәсылов, Ғ. Ж. Әбілқасов, Е. Әбішев, Әубәкіров, Д. Әлкебаева, А. Қ. Болаева, А. Д. Ботабаева, Ғ. Е. Имамбаева, А. М. Картаева, Қ. Қадашева, Ғ. Қалиев, З. С. Күзекова, Д. А. Қарағойшиева, А. Қобыланова, С. Б. Қоянбекова, Б. Б. Мамаева, С. Мырзабеков, Б. Қ. Мұратбек, Ж. Е. Нұрғалиева, Э. Н. Оразалиева, С. Оразалин, Т. С. Сайранбаев, А. Б. Салқынбай, Г. Ә. Сәрсеке, Г. Смағұлова, А. Д. Тымболова, Н. Уәлібайұлы, Р. Ә. Шахнова өз мақалалары арқылы талдау жасаған. Бұл мақалаларда, С. Аманжоловтың қазақ тілі мен ұлт тарихын зерттеуге барлық ғұмырын арнағаны айырықша айтылады. Әсіресе, ғылыми-педагогикалық келелі еңбектеріне тыңғылықты талдау жасалып, ғалымның басшылық және саяси-ұйымдастырушылық істеріне жан-жақты көрсетілген.

Кеңес Өкіметі кезінде қазақ тарихы мен қазақтардың шығу тегі аса маңызды мәселелердің бірі екендігін, оны жан-жақты зерттеп, халыққа шындықты жеткізуді қажет ететіндігін ұғынған зиялылардың бірі С. Аманжолов болды. Ол кезде тарих белгілі бір идеологияның тар шеңберінен шықпай, өкімет басындағылардың қатал жоспарлауы мен тыңғылықты тексеруінен өтіп барып, баспаға беріліп отырылды. Қазақтың бетке ұстар ғалымдарына қазақ халқының тілінің тарихын, ұлт тарихын зерттеуде үлкен бір «ұлтшыл» деген кінәлар тағылып, олар осы жабылған жалалардың құрбаны болып жатты. Осы зиялылырадың қатарында өмір сүріп, ғылыми жолда ерен еңбегімен көзге түскен ұлы ғалымдарымыздың бірі С. Аманжолов тіл тарихын қазақтың шығу тарихымен байланыстыра отыра зерттеп, түркі тілдес тайпаларға жекеше талдаулар жасаған. Өз заманында көптеген ғалымдар алдыңғы буын ғалымдардың еңбегімен келісіп, солардың зерттеген деңгейлерінен аспай, өзгертулер енгізуге жасқанып отырды. Ал, С. Аманжолов өз зерттеулерінде, орыс тарихшыларының сыңаржақ, жалаң зерттеулерімен келіспей, өз ойлары мен тұжырымдарын ашық түрде дәлелдей зерттеп, пікірлерін дәлелді факторлармен жазып көрсете білді.

Ғалымның тарихи зерттеулері жайында профессор С. Қ. Игибаевтың «Историзм в работе С. Аманжолова» мақаласында тереңірек жазылған. Мұнда ғалымның қазақ ру- тайпаларын, жүздерін біліктілікпен зерттегені баса назарда айтылып, ғалымның тек қана атақты филолог болып қана шектелмей, туған елінің тарихының бастау бұлағын зерттеуші ғалым екені баса айтылған. Әсіресе, С. Аманжоловтың «Үш жүздің құрылуы туыстық қатынаста емес, территориялық аймақтарына байланысты»- деп қарастырған пікірлеріне көңіл бөлген [10] .

С. Аманжоловтың қазақ қоғамының дамып, ғылымының дамуына қосқан үлесі ерекше еленіп, ғалым өмірі жайлы көлемді де, мағыналы мақалалар жарық көре бастады. С. Аманжоловтың дүниеге келгеніне жүз жыл толғанда, ғалымның өміріне, қоғамдық қызметі мен шығармашылық мұраларына байланысты әр түрлі деңгейдегі халықаралық ғылыми-практикалық конференциялар өткізіле бастады. Бұл конференцияларда С. Аманжоловтың сан-саналы өмірі мен қоғам қайраткері ретінде танылған еңбек белестері, ғылыми-педагогикалық қызметтері туралы көптеген мақалалар оқылып, жарыққа шықты. Солардың бірі, ғалым Ә. Ә. Әбжаппаров «Ғұлама ғалым С. Аманжоловтың туғанына 100 жыл» еңбегінде ғалымның ұлан-ғайыр еңбегін бағалай отырып: «С. Аманжоловтың қазақ тіл білімі үшін сіңірген еңбегін бір мақала, бір баяндама көлемінде түгендеп айтып беру, әрине мүмкін емес. Ғылымның аты - ғылым. Оған баратын жолдың өзі де, ғылымның алғашқы баспалдақтарындағы ізденіс нәтижелері де бөлек-бөлек әңгіме. Олай болса, аса көрнекті ғалым С. Аманжоловтың ғылыми шығармашылық өмірбаянының әр беті ғылыми ізденіс-еңбектерге толы жемісті жылдар, ғылымға деген ізденістер деп білуіміз керек» - деген [11] .

С. Аманжоловтың зерттеулерінің ерекшелігі, ғалымның ғылыми саланың бір жағын жеке қарастырмай, өзара туыстас ғылымдарды бір-бірімен сәйкстендіре, салыстыра түпкілікті зерттеп, өзінің құнды ойларын ортаға салу болып табылады. Соның ішіндегі ең бір ыңғайластыра бірге зерттеген ғылыми салалары: Қазақ тілінің тарихы, ұлт тарихы, түркология болды.

Г. Б. Мадиева «Ономастическая проблематика в трудах Сарсена Аманжолова» еңбегінде қазақ ономастикасында этнонимика, антропонимика, топонимика бағыттарының басты ерекшелігін дұрыс сипаттап жазған [12] .

Н. Х. Шаймерденова өзінің «Эпистолярное наследия С. А. Аманжолова» еңбегінде С. Аманжоловтың жанұялық мұрағатында сақталған хаттарының жазылу үлгісіне талдау жасап, ғалымның 1938, 1939 жылдарда жазылған хаттарына тоқталып, ғалым өмірінің айнасын осы хаттарды жазудағы асқан шеберлігін, ақындық туа біткен қасиетін ашып көрсете білген [13] .

Ал Б. К. Момынова: «Қазақ терминологиясы және профессор С. Аманжолов қолданған лингвистикалық терминдер» мақаласында: «Тіл тарихынан бастап грамматиканың күрделі мәселелері туралы маңызы аса зор ізденістерді дүниеге әкелген профессор С. Аманжоловтың терминалогия саласына қатысты ой-пікірлерінің бүгінгі таңдағы қазақ терминологиясының бағытына, дамуына тигізген әсері көп», - деп түйінді ой жасайды [14] .

Ораз Сапашевтың «Ғұлама жерлесіміз» атты мақаласында С. Аманжоловтың түркологияға қосқан үлесі, ғалым оқыған Шәңгіштай мектебі туралы толық мағлұмат берілген. Жалпы ғалым О. Сапашев өз еңбектері арқылы ғалымның білім алған белестерін шебер үйлестіре зерттеп, сол кездегі қазақ мектептерінің тарихына, білім сапасына дәйекті талдаулар жасаған.

Ғалым өз еңбектерінде тіл мәселесінің тарихын қоғам дамуымен, тарихи даму үрдістерімен байланыста қарастырған. Әсіресе, тілдің қоғам орнымен, әлеуметтік өзгешеліктермен байланыстыран терең зерттеп көрсеткен. Мәселен, С. Аманжолов еңбектерінде ұшырасатын тану, дүниені тану ұғымдары тек кейінгі жылдары өріс ала бастаған когнитивті лингвистика мәселелерімен үндесіп жатыр. Сол сияқты «гуманитарлық ғылым» деген тіркестің орнына ғылым қолданысындағы «қоғамдық ғылым» ұғымы да кейінгі кездегі жиі айтылатын терминдердің қатарына қосылуда.

К. К. Еңсебаева «Сәрсен Аманжолов синтаксис мәселелері жөнінде» мақаласында ғалымның «Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы» атты ғылыми еңбегіне талдау жасап, ғалымның сиыстыру проблемасын тұжырымдай ой қорытқан мәселелеріне тоқталған. С. Аманжоловтың бұл еңбегі - жоғарғы мектепте теориялық-практикалық жағынан қолданылып жүрген оқулықтың бірі екенін ескереміз [15] .

Белгілі бір елдің диалекетология мәселесін зерттегенде, оны ұлт тарихынан бөліп қарастыру мүмкін емес. Бұл күрделі мәселені дұрыс түсінген ғалым, қазақ диалектологиясын зерттей отырып, қазақтың шығу тарыихын арыдан бастап құнды зерттеулер жүргізген. Бұл туралы, С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің оқытушысы Г. Ә. Сәрсеке С. Аманжоловтың еңбектеріндегі даму тұжырымы туралы ұтымды талдау жазған. Мақалада: «Диалектикалық даму тұжырымы ғалым С. Амажоловтың еңбектерінен айқын көрініс тапқан. Ғалымның тілге және оның құбылыстарына қатысты білдірген ой көзқарастары диалекталогиялық даму көзқарасымен тығыз байланысты. Ғалым еңбектерінен тілдің, атап айтқанда синтаксис саласының көптеген мәселелеріне диалектика заңдарымен қарап, талдайтынын байқауға болады» - деген [16] .

Қарап отырсақ, ғалым С. Аманжоловтың әр тілдік зерттеуі диалектикалық даму көзқарастарымен ұштасып отырады. Ғалым өзінің жан-жақты ұшқыр ойы мен асқан білімінің арқасында, тіл жүйесінің әр элементін жеке қарастырмай оның даму, өзгеріске ұшырау үрдісін тарихи оқиғалар, қоғамдағы ірі саяси-қоғамдық өзгерістермен байланысын ажыратып көрсетіп отырған. Жалпы, ел тарихын жазам десең, сол елдің тіл тарихын білу керек. Ал, белгілі бір елдің тіл тарихын зерттеймін десең, ол елдің тарихын тереңнен білуің қажет екені даусыз. Бұл құнды табиғи талапты өз кезінде берік ұстанған С. Аманжоловтың қазақ тілін қалай зерттесе, қазақтың шығу тарихын солай зерттей білетін бірегей ғалым екеніне көзімізді жеткіздік. Белгілі бір халықтың шығу тарихын сол елдің ру-таңбаларын, шежірелерін, бай ауыз әдебиетін зерттеу арқылы тарихи факторларды зерттеуде шебер дәлелдеулер келтіре білген ғалымның талантын келер буын жас тарихшыларымызға үлгі боларлық іс деп қарастыруға болады.

Кеңес Одағы кезінде тарихты бір таптың мүддесінде, сол тап идеологиясы қырынан қарастырып, пролетариаттық ой-тұжырымынан өткізу оның тарих танымын теріс айналдыруына әкеп соқты. Бірақ, өз ұсатанымдарымен дараланған ғалым. Өзінің ғылыми белестерінде еш жасанқанбай ұлт тарихы мен фольклорын зерттеуде, кеңестік идеология саясатына алаңдамай, тек шындыққа жүгінген. Сонымен қатар, ұлт тілінің таза сақталып, ұлттық болмысымызбен, рухани мұраларымыздан көз жазып қалмауымыз үшін өз кезінде қолына ту ұстап, ұрандап шапты десек артық айтқан болмас едік.

Ғалымның 100 жылдық мерейтойына ұлы А. С. Аманжолов «Әкеден қалған ғылыми мирас» деген мақаласын ұсынды. Онда әкесінің өмірі, шығармашылық мұралары, қоғамдық-саяси қызметіне толық талдау жасаған [17] .

С. Қ. Оразалин, Ж. Д. Назбиев «С. Аманжолов - қоғам қайраткері» деген мақала жазып, ғалымның кең көлемді еңбектеріне талдау жасаған. Ғалымдар С. Аманжоловтың асқан ерлігін дәріптей келе: « Ол отызыншы, қырқыншы, елуінші жылдардың қазақ тілінің күрделі мәселелерін шешуге өз үлесін молынан қосқан ғалым болып табылады» деген [18] .

Сәрсен Аманжоловтың 30 жылдардың аяғына дейін жазған еңбектеріне КСРО Ғылым Академиясының корреспондент мүшесі, профессор С. Малов зор баға берді. Профессор С. Е. Малов Сәрсеннің марксизм-ленинизм классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аудары жайлы мақалалары және аудармалары оның қазақ тілінде, орыс тілінде терең білетіндігін байқатады деп көрсетті. Сәрсен Аманжолов қазақ ауыз әдебиетінің асыл нұсқаларын жинап бастырумен бірге, ауыз әдебиеті туралы мақалалар да жазды. Ауыз әдебиеті нұсқаларын жазғанда ол оқиғалардың мезгілін, айтқан адамдар жайлы деректерді, бірге тіркеп, түсінік беріп отырды. Ғалымның шығармалары мен еңбектері жалпы қазақтың, оның тілі мен мәдениеті тарихының дамуына елеулі үлес қосады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.