Полимерлер туралы ғылымның пайда болуы. Полимерлер туралы түсінік
Полимерлер туралы ғылымның пайда болуы. Полимерлер туралы түсінік.
Жоғары молекулалық қосылыстардың техникадағы маңызы.
Жоғары молекулалық қосылыстар туралы түсінік
Поликонденсациялау реакциясы
Орташа молекулалық масса
Полимердің беріктігі
Полимердің электр өткізгіштігі
Полимерлердің жылу өткізгіштігі
Пайдаланылған әдебиеттер:
Жоғары молекулалық қосылыстардың техникадағы маңызы.
Жоғары молекулалық қосылыстар туралы түсінік
Поликонденсациялау реакциясы
Орташа молекулалық масса
Полимердің беріктігі
Полимердің электр өткізгіштігі
Полимерлердің жылу өткізгіштігі
Пайдаланылған әдебиеттер:
Полимерлер химиясы жас және тез дамып келе жатқан ғылым саласы. Полимерлер қазіргі уақытта ғылым мен техниканың, тұрмыс пен медицинаның, жалпы халық шаруашылығының жан-жақты облыстарында кең қолдану табуда. Жылуға және аязға төзімді, суда еритін және су жұқтырмайтын, тамаша диэлектриктер мен электр тогын өткізгіштер, электронды есептегіш машиналардың өте кішкентай тетіктері мен бүтіндей каналдары гидроизоляциялайтын полимер бұйымдарының маңызы өте үлкен.
Қоғамның әрі қарай дамуы полимер материалдары өндірісінсіз мүмкін емес. 1960 жылы бүкіл дүниежүзінде 12 млн.т. полимер материалдары өндірілсе, 1970 жылы ол 46 млн.т., ал 1980 жылы 88 млн.т., 1988 жылы 192 млн.т. жеткен. Мұндай қарқынды өсу бірде-бір материал, бірде-бір салада кездеспеген. Жер жүзінде өндірілетін мұнай мен көмірдің, газдың тек - 1% ғана полимерлер алуға жұмсалады екен. Яғни, полимер өндірісін дамыту үшін керекті шикізат материалдары жеткілікті.
Қазақстан Республикасында полимер материалдарын өндіруге, өңдеуге және оларды халық шаруашылығында қолдануға көп көңіл бөлінуде. Полимерлер өндірісі бізде Алматы, Қарағанды, Қостанай, Атырау, Ақтау т.б. қалаларында жедел дамып келеді.
Полимерлердің адамзат өміріндегі аса маңыздылығы, оларға деген үлкен қызығушылықты, бұл қандай заттар, неге олардың ерекше қасиеттері бар, нені зерттейді, бұлар бұрын белгілі болған ба деген заңды сұрақтар туғызады.
Табиғатта кездесетін көптеген заттардың ішінен басқалардан өздерінің ерекше қасиеттерімен (жұқа қабық, талшық түзгіш т.б.) айрықшыланатын бір топ қосылыстар кездеседі. Бұларға өсімдік пен жануарлар дүниесінде кең таралған және онда организмдердің тіршілігінің нәтижесінде түзілген целлюлоза, лигнин, крахмал, белоктар мен нуклеин қышқылдары жатады. Бұл заттар барлық тірі материяның - өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің негізін құрайды. Яғни заттың полимерлік күйі материяның өмір сүруінің негізгі формасы деп асырмай-ақ айтуға болады.
Полимерлерді адамзат ерте кезден-ақ пайдаланған. Бұған желім алу, тері илеу, ағаш өңдеу және т.б. мысал бола алады.
Адам өмірімен осындай тығыз байланыстылығына, кең тарағанымен оңай алынатындығына қарамай, полимерлердің құрылысы мен құрамы, табиғаты көп уақыт бойы белгісіз болып келді.
Тек ХХ ғ. басында химик, физик, технологтардың зерттеулерінің нәтижесінде бұл заттардың құрылысы мен құрамы, оларды алудың химиялық жолдары белгілі болды. Алғашында мұндай заттарды крахмал, целлюлоза т.б. сияқты табиғи қосылыстардың алмастырушысы ретінде пайдалануға тырысты. Бірақ өнеркәсіптің күрт дамуы кейінгі жылдары тіпті жаңа заттардың - пластмассалар мен талшықтардың, каучуктер мен жұқа қабық түзгіштердің, ион алмастырғыш шайырлар мен лак-бояу, желімдердің жаңа түрлерінің пайда болуына әкелді. Барлық жоғарыда айтылған табиғи қосылыстар мен жаңадан алынған синтетикалық заттар жоғары молекулалық қосылыстар немесе полимерлер деген атқа ие болды. Химияның олардың құрамы мен құрылысын, алу жолдары мен қасиеттерін, әрі түзілу механизмдерін зерттейтін бөлімі жоғары молекулалық қосылыстар-полимерлер-химиясы, ал олардың молекуласы - макромолекула деп аталады. Полимерлер химиясының негізгі мазмұны - құрамында химиялық байланыс арқылы көптеген атомдардан тұратын макромолекуланың барлығынан туатын химияның жалпы заңдылықтарындағы, түсініктері мен әдістеріндегі ерекшеліктерді зерттеу.
Қоғамның әрі қарай дамуы полимер материалдары өндірісінсіз мүмкін емес. 1960 жылы бүкіл дүниежүзінде 12 млн.т. полимер материалдары өндірілсе, 1970 жылы ол 46 млн.т., ал 1980 жылы 88 млн.т., 1988 жылы 192 млн.т. жеткен. Мұндай қарқынды өсу бірде-бір материал, бірде-бір салада кездеспеген. Жер жүзінде өндірілетін мұнай мен көмірдің, газдың тек - 1% ғана полимерлер алуға жұмсалады екен. Яғни, полимер өндірісін дамыту үшін керекті шикізат материалдары жеткілікті.
Қазақстан Республикасында полимер материалдарын өндіруге, өңдеуге және оларды халық шаруашылығында қолдануға көп көңіл бөлінуде. Полимерлер өндірісі бізде Алматы, Қарағанды, Қостанай, Атырау, Ақтау т.б. қалаларында жедел дамып келеді.
Полимерлердің адамзат өміріндегі аса маңыздылығы, оларға деген үлкен қызығушылықты, бұл қандай заттар, неге олардың ерекше қасиеттері бар, нені зерттейді, бұлар бұрын белгілі болған ба деген заңды сұрақтар туғызады.
Табиғатта кездесетін көптеген заттардың ішінен басқалардан өздерінің ерекше қасиеттерімен (жұқа қабық, талшық түзгіш т.б.) айрықшыланатын бір топ қосылыстар кездеседі. Бұларға өсімдік пен жануарлар дүниесінде кең таралған және онда организмдердің тіршілігінің нәтижесінде түзілген целлюлоза, лигнин, крахмал, белоктар мен нуклеин қышқылдары жатады. Бұл заттар барлық тірі материяның - өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің негізін құрайды. Яғни заттың полимерлік күйі материяның өмір сүруінің негізгі формасы деп асырмай-ақ айтуға болады.
Полимерлерді адамзат ерте кезден-ақ пайдаланған. Бұған желім алу, тері илеу, ағаш өңдеу және т.б. мысал бола алады.
Адам өмірімен осындай тығыз байланыстылығына, кең тарағанымен оңай алынатындығына қарамай, полимерлердің құрылысы мен құрамы, табиғаты көп уақыт бойы белгісіз болып келді.
Тек ХХ ғ. басында химик, физик, технологтардың зерттеулерінің нәтижесінде бұл заттардың құрылысы мен құрамы, оларды алудың химиялық жолдары белгілі болды. Алғашында мұндай заттарды крахмал, целлюлоза т.б. сияқты табиғи қосылыстардың алмастырушысы ретінде пайдалануға тырысты. Бірақ өнеркәсіптің күрт дамуы кейінгі жылдары тіпті жаңа заттардың - пластмассалар мен талшықтардың, каучуктер мен жұқа қабық түзгіштердің, ион алмастырғыш шайырлар мен лак-бояу, желімдердің жаңа түрлерінің пайда болуына әкелді. Барлық жоғарыда айтылған табиғи қосылыстар мен жаңадан алынған синтетикалық заттар жоғары молекулалық қосылыстар немесе полимерлер деген атқа ие болды. Химияның олардың құрамы мен құрылысын, алу жолдары мен қасиеттерін, әрі түзілу механизмдерін зерттейтін бөлімі жоғары молекулалық қосылыстар-полимерлер-химиясы, ал олардың молекуласы - макромолекула деп аталады. Полимерлер химиясының негізгі мазмұны - құрамында химиялық байланыс арқылы көптеген атомдардан тұратын макромолекуланың барлығынан туатын химияның жалпы заңдылықтарындағы, түсініктері мен әдістеріндегі ерекшеліктерді зерттеу.
1. Н. И. Чугунова. Полимерлердің химиясы мен физикасы.
2. Е. М. Шайқұтдінов, О. Ш. Құрманәлиев. Полимерлер химиясының негіздері.
3. Ерғожин Е.Е., Құрманәлиев М.Қ. Жоғары молекулалық қосылыстар.
2. Е. М. Шайқұтдінов, О. Ш. Құрманәлиев. Полимерлер химиясының негіздері.
3. Ерғожин Е.Е., Құрманәлиев М.Қ. Жоғары молекулалық қосылыстар.
Полимерлер туралы ғылымның пайда болуы. Полимерлер туралы түсінік.
Полимерлер химиясы жас және тез дамып келе жатқан ғылым саласы. Полимерлер қазіргі уақытта ғылым мен техниканың, тұрмыс пен медицинаның, жалпы халық шаруашылығының жан-жақты облыстарында кең қолдану табуда. Жылуға және аязға төзімді, суда еритін және су жұқтырмайтын, тамаша диэлектриктер мен электр тогын өткізгіштер, электронды есептегіш машиналардың өте кішкентай тетіктері мен бүтіндей каналдары гидроизоляциялайтын полимер бұйымдарының маңызы өте үлкен.
Қоғамның әрі қарай дамуы полимер материалдары өндірісінсіз мүмкін емес. 1960 жылы бүкіл дүниежүзінде 12 млн.т. полимер материалдары өндірілсе, 1970 жылы ол 46 млн.т., ал 1980 жылы 88 млн.т., 1988 жылы 192 млн.т. жеткен. Мұндай қарқынды өсу бірде-бір материал, бірде-бір салада кездеспеген. Жер жүзінде өндірілетін мұнай мен көмірдің, газдың тек - 1% ғана полимерлер алуға жұмсалады екен. Яғни, полимер өндірісін дамыту үшін керекті шикізат материалдары жеткілікті.
Қазақстан Республикасында полимер материалдарын өндіруге, өңдеуге және оларды халық шаруашылығында қолдануға көп көңіл бөлінуде. Полимерлер өндірісі бізде Алматы, Қарағанды, Қостанай, Атырау, Ақтау т.б. қалаларында жедел дамып келеді.
Полимерлердің адамзат өміріндегі аса маңыздылығы, оларға деген үлкен қызығушылықты, бұл қандай заттар, неге олардың ерекше қасиеттері бар, нені зерттейді, бұлар бұрын белгілі болған ба деген заңды сұрақтар туғызады.
Табиғатта кездесетін көптеген заттардың ішінен басқалардан өздерінің ерекше қасиеттерімен (жұқа қабық, талшық түзгіш т.б.) айрықшыланатын бір топ қосылыстар кездеседі. Бұларға өсімдік пен жануарлар дүниесінде кең таралған және онда организмдердің тіршілігінің нәтижесінде түзілген целлюлоза, лигнин, крахмал, белоктар мен нуклеин қышқылдары жатады. Бұл заттар барлық тірі материяның - өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің негізін құрайды. Яғни заттың полимерлік күйі материяның өмір сүруінің негізгі формасы деп асырмай-ақ айтуға болады.
Полимерлерді адамзат ерте кезден-ақ пайдаланған. Бұған желім алу, тері илеу, ағаш өңдеу және т.б. мысал бола алады.
Адам өмірімен осындай тығыз байланыстылығына, кең тарағанымен оңай алынатындығына қарамай, полимерлердің құрылысы мен құрамы, табиғаты көп уақыт бойы белгісіз болып келді.
Тек ХХ ғ. басында химик, физик, технологтардың зерттеулерінің нәтижесінде бұл заттардың құрылысы мен құрамы, оларды алудың химиялық жолдары белгілі болды. Алғашында мұндай заттарды крахмал, целлюлоза т.б. сияқты табиғи қосылыстардың алмастырушысы ретінде пайдалануға тырысты. Бірақ өнеркәсіптің күрт дамуы кейінгі жылдары тіпті жаңа заттардың - пластмассалар мен талшықтардың, каучуктер мен жұқа қабық түзгіштердің, ион алмастырғыш шайырлар мен лак-бояу, желімдердің жаңа түрлерінің пайда болуына әкелді. Барлық жоғарыда айтылған табиғи қосылыстар мен жаңадан алынған синтетикалық заттар жоғары молекулалық қосылыстар немесе полимерлер деген атқа ие болды. Химияның олардың құрамы мен құрылысын, алу жолдары мен қасиеттерін, әрі түзілу механизмдерін зерттейтін бөлімі жоғары молекулалық қосылыстар-полимерлер-химиясы, ал олардың молекуласы - макромолекула деп аталады. Полимерлер химиясының негізгі мазмұны - құрамында химиялық байланыс арқылы көптеген атомдардан тұратын макромолекуланың барлығынан туатын химияның жалпы заңдылықтарындағы, түсініктері мен әдістеріндегі ерекшеліктерді зерттеу.
Полимерлердің табиғаттағы рөлі. Жоғары молекулалық қосылыстар барлық тірі табиғаттың негізі. Матаның, кендірдің, ағаштың негізі - целлюлоза. Картоп, күріш, бидай, арпа мен тарының негізгі құрамды бөлігі - крахмал болса, жануарлар әлеміндегі қан, шаш, жүн, мүйіз, ми белоктардан тұрады.
Өсімдіктер, жануарлар, сондай-ақ адам тіршілігінде жоғары молекулалық қосылыстар - нуклеин қышқылдарының алатын орны ерекше, Бұл қышқылдар белоктармен бірге тұқым қуалаушылықтың таратушы негізі болып табылады. Тірі тіршілік - жоғары молекулалық қосылыстар - белоктар мен көмірсулардың, нуклеин қышқылдарының түзілу, айналу және ыдырау процесі болып табылады. Бұл полимерлер табиғи каучуктермен бірге жоғары молекулалық органикалық қосылыстарға жатады. Табиғатта бұлармен қатар органикалық емес полимерлердің де алатын орны ерекше. Бұлардың ішінде кең тарағаны кремний ангидриді немесе құм. Жер шары массасының 50% астамы осы заттан тұрады. Полимерлі кремний ангидридінің бір түрі - кварц. Таулы хрусталь мен аметисте таза полимерлік кремний ангидриді болады. Аса бағалы минералдар - рубин мен сапфирдің негізі - полимерлі алюминий тотығы. Табиғатта кездесетін алмаз және графит - көміртек негізді жоғары молекулалық қосылыстар.
Соңғы кезге дейін органикалық емес полимерлерді молекулалық дисперсті күйде алу және олардың молекулалық массасын анықтау мүмкін болмай отыр. Сондықтан олардың химиялық және физикалық қасиеттерінің макромолекуланың мөлшері мен пішініне, құрылысына байланыстылығы осы уақытқа дейін белгісіз. Бірақ органикалық және органикалық емес жоғары молекулалық қосылыстардың аралығында орын алатын элементорганикалық полимерлерді синтездеу бұл бағытта біраз ілгері басқандық болып табылады.
Жоғары молекулалық қосылыстардың техникадағы маңызы. Полимерлердің табиғатта кең таралуы, техника мен тұрмыста жан-жақты қолданылуының бір себебі - олардың көптүрлілігі, оңай алынатындығы және физика-химиялық өзгерістерге тұрақтылығы болып табылады. Жоғары молекулалық қосылыстар көптеген конструкциялы материалдардың негізін құрайды.
Табиғи полимерлердің техникада қолданылуы бұрыннан белгілі болатын. Мысалы, ағаш өңдеу, тері, жүн, мақта, қағаз т.б. өндірістерін айтуға болады. Синтетикалық полимерлердің пайда болуы пластмасса, талшықтар мен каучуктер, желім, бояу, электроизоляциялық материалдар т.б. өнеркәсібінің тез дамуына ықпал етті.
Қазір көптеген синтетикалық полимерлі материалдар өздерінің қасиеттері жағынан табиғилардан да асып түсіп отыр. Олардың кейбіреуі (политетрафторэтилен) химиялық қасиеттері жағынан алтын мен платинадан, механикалық және ыстыққа шыдамдылығы жағынан (полиимидтер) көптеген материалдардан асып түседі. Резіңке өнеркәсібі қазір көптеген көрсеткіштері жағынан (газөткізбейтін, бензин мен майға тұрақтылығы, эластикалығы т.б.) табиғи каучуктерден де артық материалдармен қамтамасыз етілген. Жаңа синтетикалық талшықтар әрі әсем, әрі жылу мен химиялық агенттерге шыдамды материалдар береді.
Жалпы қазіргі кезде қолданылатын барлық материалдарды төрт типке бөлуге болады:
1. Пластмассалар. Үзілу беріктігі 50 ден 2000 кгсм3 және үзілу кезіндегі салыстырмалы ұзаруы 100% аспайтын, әдетте, қатты заттар.
2. Эластомерлерге - каучук, резіңке және кейбір оларға туыстас материалдар жатады. Олар 500%-ке жететін үлкен қайтымды деформацияға қабілетті, яғни жоғары эластикалық қасиеттермен сипатталады.
3. Талшықтар мен жіптер. Бұлар талшықтардан жасаған маталар мен тоқылмаған маталар. Олардың беріктігі, иілгіштігі, қаттылығы мен кейде тығыздықтары анизотропты.
4. Жұқа қабықтар, лактар мен бояулар және т.б. қорғаушы және сәндеуші жабылғылар. Лак - бояу материалдары үшін адгезия деп аталатын жабылатын негізбен полимердің ілінісу беріктігінің ерекше мәні бар. Оларды қорғалатын бетке тегіс жұқа қабат қылып жағу арқылы қолданады.
Полимер материалдарының осы төрт түрінен басқа бірнеше қосалқылары бар, олар, мысалы, желімдер, газ толтырылған материалдар, сұйық жұмыс ортасы т.б. Бірақ, мұның бәрі, сайып келгенде, жоғарыда келтірілген түрлердің біреуіне жатады.
Өнеркәсіпте алынған алғашқы полимер - фенол-формальдегид шайыры болды. Кейін дүниеге көптеген синтетикалық полимерлер келгенімен, фенол-формальдегид шайырлары осы күнге дейін ең көп өндірілетін полимерлердің қатарына кіреді.
Соңғы жылдары эпоксид шайырлары мен қанықпаған полиэфирлер кең қолданыс табуда. Олардан пластмассалар алудың технологиялық бір ерекшелігі - мұнда қысым қолданылмайды.
Акрил полимерлерінің ішіндегі ең атақтысы және кең таралғаны - органикалық шыны деп аталатын - полиметилметакрилат. Өнеркәсіпте бірінші рет 1927 жылы Германияда алынған бұл полимер қазір самолет, автомобиль, поездар мен кемелерді шынылау үшін, әртүрлі оптикалық жүйелерде, медицина жабдықтары мен тұрмыс бұйымдарында т.б. пайдаланылады.
Тамаша материалдар - полиамидтер тарихы - автомобиль мен самолеттер доңғалақтары үшін беріктігі жоғары талшық жасаудан басталып, американ ғалымы Карозерстің найлон-66 полимерін шығаруымен жалғастырылды.
Полиуретандарды синтездеу жұмыстары да жаңа талшықтар алуға бағытталып, нәтижесінде автомобиль, самолеттерде, сонымен қатар киім, аяқ киім, әртүрі лак, желім, пенопласт ретінде кең қолданылатын иілгіштігі жоғары эластомерлер алынды.
Халық шаруашылығының, ғылым мен техниканың, медицинаның т.б. көптеген салаларында ерекше қасиеттері бар полимерлер кең қолданылады; олар әртүрлі қанықпаған көмірсутектердің карботізбекті полимерлері, гетеротізбекті полиамидтер мен полиимидтер, полиэфирлер мен полимочевиналар, силикон каучуктері мен синтетикалық шайырлар т.б.
Жалпы "полимер" деген терминді химиялық әдебиетке 1833 жылы швед ғалымы Берцелиус енгізген. Бірақ ол полимер деп химиялық құрамы бірдей, ал молекулалық массасы әртүрлі кез-келген қосылыстарды атаған.
Бірінші полимерді 1835 жылы химик Реньо синтездеген. Ол поливинилхлорид еді. 1839 жылы Симон полистиролды алды. 1872 жылы неміс ғалымы Байер фенол мен формальдегид арасындағы реакцияны зерттеудің нәтижесінде полимерлі шайыр алады. Бұл ғалымдар осы полимерді алғанмен, олармен ешқандай зерттеулер жүргізбеді және ол кездегі әдістермен ондай зерттеулер жүргізу мүмкін емес еді.
Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы тек классикалық органикалық химия жоғарғы даму сатысына жеткеннен кейін ғана жеке ғылым ретінде бөлініп шықты. 1861 жылы Бутлеров ашқан химиялық құрылыс теориясы органикалық химияның қарқынды дамуын қамтамасыз етті. Осы теория негізінде органикалық, кейіннен жоғары молекулалық қосылыстарды алып, олардың құрылысын анықтауға мүмкіндік туды.
Жоғары молекулалық қосылыстардың құрылысын анықтау және қасиеттерін сипаттау көп уақытқа дейін оларды классикалық органикалық химия әдістерімен химиялық таза күйінде бөліп алудың қиындығынан болды. ХІХ ғ. аяғы және ХХ ғ. басында химиктер арасында "шайырлану" деген түсінік болды. Бұл реакция нәтижесінде түзілетін кристалданбайтын немесе өңделуі қиын өнім еді. Мұндай заттарды зерттеуге келмейді деп, көбінесе керексіз қалдыратын. Осындай "шайырланған" өнімдер көп ретте полимерлер болатын.
Полимерлер құрылысы мен қасиеттерін жан-жақты зерттеу тек физикалық химияның дамуынан және электронды микроскопия, рентгенография, электронография т.б. әдістердің пайда болуымен ғана іске асты. Жоғары молекулалық қосылыстар ерітіндісінің кейбір қасиеттерінің ерекшеліктері сол кездегі белгілі коллоидты системаларға жақын болғандықтан, олардың қасиеттерін сипаттаудың алғашқы әрекеттері полимерлердің құрылысының "коллоидты" теориясына әкелді.
Мысалы, жоғары молекулалық қосылыстардың ерітіндісінің тұтқырлығы төменгі молекулалық қосылыстарға қарағанда жүздеген, мыңдаған есе артық. Молекуласының өлшемі бойынша полимерлер коллоидты бөлшектерге жақын, сондықтан оларды коллоидтар деп атаған. Бұл көзқарас Марктің мицелды теориясында қарастырылған. Марк теориясы бойынша жоғары молекулалық қосылыстар құрамында бірнеше ондаған, жүздеген мономер молекулалары бар мицелдерден тұрады. Ондағы молекулалар бір-бірімен химиялық емес байланыс арқылы шоғырланған.
Жоғары молекулалық қосылыстардың құрылысы туралы және "полимер", "полимеризация" терминдерінің қазіргі заманғы мағынасына сай түсініктерін алғаш рет неміс ғалымы Штаудингер 1920 жылы ұсынды. Оның теориясы бойынша жоғары молекулалық қосылыстар бір-бірімен химиялық байланыс арқылы қосылған көптеген төменгі молекулалық қосылыстардан тұратын өте ұзын бөлшектер. Ол полистирол және полиоксиметилен молекулаларының құрылысын төмендегідей болжады.
Штаудингер өзінің теориясын дәлелдеу үшін полимерлердің химиялық түрленулерін зерттеп, бұл реакциялар кезінде полимерлену дәрежесінің сақталатынын көрсетті:
Яғни поливинилацетаттың поливинилспиртіне, оның қайтадан поливинилацетатқа айналу реакцияларында полимерлену дәрежесі n өзгермейді. Бұл жоғары молекулалық қосылыстардың құрылысының Штаудингер ұсынған теориясының дұрыстығын дәлелдеді.
Полимерлердің ковалентті байланыс арқылы қосылған-жоғары молекулалық бөлшектер - макромолекулалардан тұратын заттар екені жайлы көзқарас іргелі болды.
Полимерлену реакциясы кіші молекулалардың ковалентті байланыс арқылы ұзын тізбекке қосылуында екенін штаудингер алғаш рет көрсетті. Ол макромолекула түзетін мономер бірліктерінің санын көрсететін полимерлену дәрежесі ұғымын енгізді. Штаудингер теориясының кемшілігі ол макромолекулалардың ассоциациясын жоққа шығарды және соңғыларды қатты таяқша ретінде қарастырды.
ХХ ғ. басы полимерлерді синтездеу әдістерінің кремет дамуымен ерекшеленеді.
1907 жылы Бельгия ғалымы Бакеланд фенол-формальдегид шайырын жаңадан ойлап тауып, өндіріске енгізуге мүмкіндік туғызды. Бұл кезеңнің ірі жетістіктеріне синтетикалық каучукты өнеркәсіптік өндіруге әкелген Лебедев зерттеген диендердің полимеризациясы мен Карозерс ашқан поликонденсация реакциясын жатқызуға болады. Карозерс алғаш рет жалпы полимерлену реакциясын "конденсациялы" және "аддициялы" деп бөлді. Штаудингер мен Карозерстің зерттеулері полимерлер химиясының жеке ғылым саласы ретінде қалыптасуына негіз болды.
1937 жылы Флоридің винилды полимеризация механизмі туралы еңбегі жарық көрді. Флори зерттей бастаған тізбекті полимеризация теориясын жетілдіруде Семеновтың тізбекті реакциялар туралы жұмыстары көп әсерін тигізді.
ХХ ғ. 20-40 жылдар кезеңі жаңа полимерлер синтездеу, жоғары молекулалық қосылыстардың механизмі мен қасиеттерін зерттеу жұмыстарының күрт өсуімен сипатталады. Бұлар Штаудингер, Карозерс, Марк, Флори, Шульц, Норриш, Лебедев, Медведев, Каргин, Андрианов, Коршак және т.б. зерттеулері еді.
Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы саласындағы елеулі оқиға 1955 жылы Циглер мен Натта ашқан атереоретті полимерлер алудың әдісі. Соңғы уақытта полимерлер алу мен олардың қасиеттерін зерттеуде үлкен жетістіктерге қол жетіп отыр.
Қазақстан Республикасында құрылыстық индустриялардың және химияның жоғары молекулалық қосылыстарының кейінгі он жылдықта динамикалық дамуы қорғанысты сипаттамалары бар, жоғары құрылымдық қасиеттерді бойына сыйғызатын, жаңа тиімді оқшаулағыш материалдарды жасауды алдын ала анықтайды. Отандық құрылыстық индустияларды одан әрі жетілдіру сенімді қорғанысты және экономикалық тиімділікті қамтамасыз ететін, жергілікті шикізат ресурстарының негізінде сапалы жаңа қасиеттермен оқшаулағыш материалдардың ассортиментін ұлғайтумен тығыз байланысты. Қазақстан, Ресей және басқа ТМД елдерінде қалыптасқан полистирол пластиктерінің тұтыну көлеміндегі негізгі үлесін соққыға төзімді полистирол құрайды - 51 %, акрилонитрилбутадиенстиролды сополимерлер үлесі - 20 %, көбіктенетін полистирол -18 %, жалпы қолданыстағы полистирол - 9 %, және сополимерлер үлесі 2 % құрайды. Бұл пластик нарығындағы қаптама материалдар мен жылу өткізбейтін материалдар қалыпты сұраныста екендігін байқатады. Сарапшылардың болжамы бойынша 2015 жылға дейін дүние жүзіндегі тағамдық қаптама нарығы 3,5 есе арта түсуі күтілуде. Отандық және шетелдік мамандардың зерттеулері мұнай-химия өндірісін дамытуға Қазақстанда толық мүмкіншілік бар екендігін көрсетеді. Қазақстанның жер қойнауларындағы шикізат көздері, мұнай мен газ қорлары және дүниежүзі мен аймақтық нарықтағы полимер өнімдеріне күннен-күнге өсіп келе жатқан сұраныс көлемдері осыған дәлел болмақ.
Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы осы ғылымның қарқынды түрде дамып келе жатқан бағыттарының бірі. Полимерлерге деген ерекше назар аудару, соларға арналған көптеген еңбектер, синтетикалық полимерлерді өнеркәсіптік өндірудің ауқымды көлемдері олардың таңғажайып физико-химиялық қасиеттеріне негізделген. Сондықтан полимерлер туралы ғылым химияның, физиканың және механиканың заңдылықтарымен тығыз байланысты. Жоғары молекулалық қосылыстарды синтездеудің жаңа тәсілдерін дамытатын полимерлер алу химиясымен қатар, олардың физикасы және механикасы дамуда, сонымен бірге жоғары молекулалық қосылыстарды химиялық түрлендіру немесе полимерлерді модификациялау саласы дамуда. Шикізаттардан полимерлік материалдар өндіруге қажетті бұйымдар алу тәсілдері жетілу үстінде. Жобаланған қасиеттері бар синтетикалық полимерлі материалдар алу үшін, ғылыми негізделген өңдеу тәсілдері қажет, яғни полимерлердің беріктігін арттыратын, морттығын төмендететін, созылғыштығын жоғарылататын молекуланың қолайлы құрылымын қалыптастыру тәсілдері қажет. Полимерлердің қызмет ету мерзімін арттыру үшін оларға жылу төзімділігін, динамикалық беріктігін және т.б. негізгі қасиеттерін арттыратын арнайы қоспалар қосады. Олардың бұйымдар жасау кезінде, табиғатын аса тиімді пайдаланатын бұйымдардың қолайлы конструкциясын таңдап алу мен жүзеге асырудың маңызы өте зор. Қазіргі кезде полимерлердің маңызы зор, сондықтан оларды өндіру мен тиімді пайдалану - халық шаруашылығын дамытудағы негізгі бағыттардың бірі. Полимерлерді өнеркәсіптің немесе транспорттың, мәдениеттің немесе медицинаның, қорғаныс немесе ғарыш техникасының қандай саласында болса да көруге болады. Соңғы уақытта полимерлік материалдар өндірісі қарқынды өсуде. Бұл полиэтилен, полипропилен, пенопластар, поливинилхлорид, полистирол, полиэфирлер, полиамидтер және т.б. Сонымен қатар оларды өндірудің және қолданудың экологиялық тиімділігі артуда. Полимерді өндіру және тұтынумен бірге қызмет ету уақыты өтелген полимерлік бұйымдарды пайдалану және жою мәселесі пайда болуда. Халық шаруашылығында маңызы зор бұл мәселе қазірдің өзінде шешуін табуды талап етеді. Оның құрамына ... жалғасы
Полимерлер химиясы жас және тез дамып келе жатқан ғылым саласы. Полимерлер қазіргі уақытта ғылым мен техниканың, тұрмыс пен медицинаның, жалпы халық шаруашылығының жан-жақты облыстарында кең қолдану табуда. Жылуға және аязға төзімді, суда еритін және су жұқтырмайтын, тамаша диэлектриктер мен электр тогын өткізгіштер, электронды есептегіш машиналардың өте кішкентай тетіктері мен бүтіндей каналдары гидроизоляциялайтын полимер бұйымдарының маңызы өте үлкен.
Қоғамның әрі қарай дамуы полимер материалдары өндірісінсіз мүмкін емес. 1960 жылы бүкіл дүниежүзінде 12 млн.т. полимер материалдары өндірілсе, 1970 жылы ол 46 млн.т., ал 1980 жылы 88 млн.т., 1988 жылы 192 млн.т. жеткен. Мұндай қарқынды өсу бірде-бір материал, бірде-бір салада кездеспеген. Жер жүзінде өндірілетін мұнай мен көмірдің, газдың тек - 1% ғана полимерлер алуға жұмсалады екен. Яғни, полимер өндірісін дамыту үшін керекті шикізат материалдары жеткілікті.
Қазақстан Республикасында полимер материалдарын өндіруге, өңдеуге және оларды халық шаруашылығында қолдануға көп көңіл бөлінуде. Полимерлер өндірісі бізде Алматы, Қарағанды, Қостанай, Атырау, Ақтау т.б. қалаларында жедел дамып келеді.
Полимерлердің адамзат өміріндегі аса маңыздылығы, оларға деген үлкен қызығушылықты, бұл қандай заттар, неге олардың ерекше қасиеттері бар, нені зерттейді, бұлар бұрын белгілі болған ба деген заңды сұрақтар туғызады.
Табиғатта кездесетін көптеген заттардың ішінен басқалардан өздерінің ерекше қасиеттерімен (жұқа қабық, талшық түзгіш т.б.) айрықшыланатын бір топ қосылыстар кездеседі. Бұларға өсімдік пен жануарлар дүниесінде кең таралған және онда организмдердің тіршілігінің нәтижесінде түзілген целлюлоза, лигнин, крахмал, белоктар мен нуклеин қышқылдары жатады. Бұл заттар барлық тірі материяның - өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің негізін құрайды. Яғни заттың полимерлік күйі материяның өмір сүруінің негізгі формасы деп асырмай-ақ айтуға болады.
Полимерлерді адамзат ерте кезден-ақ пайдаланған. Бұған желім алу, тері илеу, ағаш өңдеу және т.б. мысал бола алады.
Адам өмірімен осындай тығыз байланыстылығына, кең тарағанымен оңай алынатындығына қарамай, полимерлердің құрылысы мен құрамы, табиғаты көп уақыт бойы белгісіз болып келді.
Тек ХХ ғ. басында химик, физик, технологтардың зерттеулерінің нәтижесінде бұл заттардың құрылысы мен құрамы, оларды алудың химиялық жолдары белгілі болды. Алғашында мұндай заттарды крахмал, целлюлоза т.б. сияқты табиғи қосылыстардың алмастырушысы ретінде пайдалануға тырысты. Бірақ өнеркәсіптің күрт дамуы кейінгі жылдары тіпті жаңа заттардың - пластмассалар мен талшықтардың, каучуктер мен жұқа қабық түзгіштердің, ион алмастырғыш шайырлар мен лак-бояу, желімдердің жаңа түрлерінің пайда болуына әкелді. Барлық жоғарыда айтылған табиғи қосылыстар мен жаңадан алынған синтетикалық заттар жоғары молекулалық қосылыстар немесе полимерлер деген атқа ие болды. Химияның олардың құрамы мен құрылысын, алу жолдары мен қасиеттерін, әрі түзілу механизмдерін зерттейтін бөлімі жоғары молекулалық қосылыстар-полимерлер-химиясы, ал олардың молекуласы - макромолекула деп аталады. Полимерлер химиясының негізгі мазмұны - құрамында химиялық байланыс арқылы көптеген атомдардан тұратын макромолекуланың барлығынан туатын химияның жалпы заңдылықтарындағы, түсініктері мен әдістеріндегі ерекшеліктерді зерттеу.
Полимерлердің табиғаттағы рөлі. Жоғары молекулалық қосылыстар барлық тірі табиғаттың негізі. Матаның, кендірдің, ағаштың негізі - целлюлоза. Картоп, күріш, бидай, арпа мен тарының негізгі құрамды бөлігі - крахмал болса, жануарлар әлеміндегі қан, шаш, жүн, мүйіз, ми белоктардан тұрады.
Өсімдіктер, жануарлар, сондай-ақ адам тіршілігінде жоғары молекулалық қосылыстар - нуклеин қышқылдарының алатын орны ерекше, Бұл қышқылдар белоктармен бірге тұқым қуалаушылықтың таратушы негізі болып табылады. Тірі тіршілік - жоғары молекулалық қосылыстар - белоктар мен көмірсулардың, нуклеин қышқылдарының түзілу, айналу және ыдырау процесі болып табылады. Бұл полимерлер табиғи каучуктермен бірге жоғары молекулалық органикалық қосылыстарға жатады. Табиғатта бұлармен қатар органикалық емес полимерлердің де алатын орны ерекше. Бұлардың ішінде кең тарағаны кремний ангидриді немесе құм. Жер шары массасының 50% астамы осы заттан тұрады. Полимерлі кремний ангидридінің бір түрі - кварц. Таулы хрусталь мен аметисте таза полимерлік кремний ангидриді болады. Аса бағалы минералдар - рубин мен сапфирдің негізі - полимерлі алюминий тотығы. Табиғатта кездесетін алмаз және графит - көміртек негізді жоғары молекулалық қосылыстар.
Соңғы кезге дейін органикалық емес полимерлерді молекулалық дисперсті күйде алу және олардың молекулалық массасын анықтау мүмкін болмай отыр. Сондықтан олардың химиялық және физикалық қасиеттерінің макромолекуланың мөлшері мен пішініне, құрылысына байланыстылығы осы уақытқа дейін белгісіз. Бірақ органикалық және органикалық емес жоғары молекулалық қосылыстардың аралығында орын алатын элементорганикалық полимерлерді синтездеу бұл бағытта біраз ілгері басқандық болып табылады.
Жоғары молекулалық қосылыстардың техникадағы маңызы. Полимерлердің табиғатта кең таралуы, техника мен тұрмыста жан-жақты қолданылуының бір себебі - олардың көптүрлілігі, оңай алынатындығы және физика-химиялық өзгерістерге тұрақтылығы болып табылады. Жоғары молекулалық қосылыстар көптеген конструкциялы материалдардың негізін құрайды.
Табиғи полимерлердің техникада қолданылуы бұрыннан белгілі болатын. Мысалы, ағаш өңдеу, тері, жүн, мақта, қағаз т.б. өндірістерін айтуға болады. Синтетикалық полимерлердің пайда болуы пластмасса, талшықтар мен каучуктер, желім, бояу, электроизоляциялық материалдар т.б. өнеркәсібінің тез дамуына ықпал етті.
Қазір көптеген синтетикалық полимерлі материалдар өздерінің қасиеттері жағынан табиғилардан да асып түсіп отыр. Олардың кейбіреуі (политетрафторэтилен) химиялық қасиеттері жағынан алтын мен платинадан, механикалық және ыстыққа шыдамдылығы жағынан (полиимидтер) көптеген материалдардан асып түседі. Резіңке өнеркәсібі қазір көптеген көрсеткіштері жағынан (газөткізбейтін, бензин мен майға тұрақтылығы, эластикалығы т.б.) табиғи каучуктерден де артық материалдармен қамтамасыз етілген. Жаңа синтетикалық талшықтар әрі әсем, әрі жылу мен химиялық агенттерге шыдамды материалдар береді.
Жалпы қазіргі кезде қолданылатын барлық материалдарды төрт типке бөлуге болады:
1. Пластмассалар. Үзілу беріктігі 50 ден 2000 кгсм3 және үзілу кезіндегі салыстырмалы ұзаруы 100% аспайтын, әдетте, қатты заттар.
2. Эластомерлерге - каучук, резіңке және кейбір оларға туыстас материалдар жатады. Олар 500%-ке жететін үлкен қайтымды деформацияға қабілетті, яғни жоғары эластикалық қасиеттермен сипатталады.
3. Талшықтар мен жіптер. Бұлар талшықтардан жасаған маталар мен тоқылмаған маталар. Олардың беріктігі, иілгіштігі, қаттылығы мен кейде тығыздықтары анизотропты.
4. Жұқа қабықтар, лактар мен бояулар және т.б. қорғаушы және сәндеуші жабылғылар. Лак - бояу материалдары үшін адгезия деп аталатын жабылатын негізбен полимердің ілінісу беріктігінің ерекше мәні бар. Оларды қорғалатын бетке тегіс жұқа қабат қылып жағу арқылы қолданады.
Полимер материалдарының осы төрт түрінен басқа бірнеше қосалқылары бар, олар, мысалы, желімдер, газ толтырылған материалдар, сұйық жұмыс ортасы т.б. Бірақ, мұның бәрі, сайып келгенде, жоғарыда келтірілген түрлердің біреуіне жатады.
Өнеркәсіпте алынған алғашқы полимер - фенол-формальдегид шайыры болды. Кейін дүниеге көптеген синтетикалық полимерлер келгенімен, фенол-формальдегид шайырлары осы күнге дейін ең көп өндірілетін полимерлердің қатарына кіреді.
Соңғы жылдары эпоксид шайырлары мен қанықпаған полиэфирлер кең қолданыс табуда. Олардан пластмассалар алудың технологиялық бір ерекшелігі - мұнда қысым қолданылмайды.
Акрил полимерлерінің ішіндегі ең атақтысы және кең таралғаны - органикалық шыны деп аталатын - полиметилметакрилат. Өнеркәсіпте бірінші рет 1927 жылы Германияда алынған бұл полимер қазір самолет, автомобиль, поездар мен кемелерді шынылау үшін, әртүрлі оптикалық жүйелерде, медицина жабдықтары мен тұрмыс бұйымдарында т.б. пайдаланылады.
Тамаша материалдар - полиамидтер тарихы - автомобиль мен самолеттер доңғалақтары үшін беріктігі жоғары талшық жасаудан басталып, американ ғалымы Карозерстің найлон-66 полимерін шығаруымен жалғастырылды.
Полиуретандарды синтездеу жұмыстары да жаңа талшықтар алуға бағытталып, нәтижесінде автомобиль, самолеттерде, сонымен қатар киім, аяқ киім, әртүрі лак, желім, пенопласт ретінде кең қолданылатын иілгіштігі жоғары эластомерлер алынды.
Халық шаруашылығының, ғылым мен техниканың, медицинаның т.б. көптеген салаларында ерекше қасиеттері бар полимерлер кең қолданылады; олар әртүрлі қанықпаған көмірсутектердің карботізбекті полимерлері, гетеротізбекті полиамидтер мен полиимидтер, полиэфирлер мен полимочевиналар, силикон каучуктері мен синтетикалық шайырлар т.б.
Жалпы "полимер" деген терминді химиялық әдебиетке 1833 жылы швед ғалымы Берцелиус енгізген. Бірақ ол полимер деп химиялық құрамы бірдей, ал молекулалық массасы әртүрлі кез-келген қосылыстарды атаған.
Бірінші полимерді 1835 жылы химик Реньо синтездеген. Ол поливинилхлорид еді. 1839 жылы Симон полистиролды алды. 1872 жылы неміс ғалымы Байер фенол мен формальдегид арасындағы реакцияны зерттеудің нәтижесінде полимерлі шайыр алады. Бұл ғалымдар осы полимерді алғанмен, олармен ешқандай зерттеулер жүргізбеді және ол кездегі әдістермен ондай зерттеулер жүргізу мүмкін емес еді.
Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы тек классикалық органикалық химия жоғарғы даму сатысына жеткеннен кейін ғана жеке ғылым ретінде бөлініп шықты. 1861 жылы Бутлеров ашқан химиялық құрылыс теориясы органикалық химияның қарқынды дамуын қамтамасыз етті. Осы теория негізінде органикалық, кейіннен жоғары молекулалық қосылыстарды алып, олардың құрылысын анықтауға мүмкіндік туды.
Жоғары молекулалық қосылыстардың құрылысын анықтау және қасиеттерін сипаттау көп уақытқа дейін оларды классикалық органикалық химия әдістерімен химиялық таза күйінде бөліп алудың қиындығынан болды. ХІХ ғ. аяғы және ХХ ғ. басында химиктер арасында "шайырлану" деген түсінік болды. Бұл реакция нәтижесінде түзілетін кристалданбайтын немесе өңделуі қиын өнім еді. Мұндай заттарды зерттеуге келмейді деп, көбінесе керексіз қалдыратын. Осындай "шайырланған" өнімдер көп ретте полимерлер болатын.
Полимерлер құрылысы мен қасиеттерін жан-жақты зерттеу тек физикалық химияның дамуынан және электронды микроскопия, рентгенография, электронография т.б. әдістердің пайда болуымен ғана іске асты. Жоғары молекулалық қосылыстар ерітіндісінің кейбір қасиеттерінің ерекшеліктері сол кездегі белгілі коллоидты системаларға жақын болғандықтан, олардың қасиеттерін сипаттаудың алғашқы әрекеттері полимерлердің құрылысының "коллоидты" теориясына әкелді.
Мысалы, жоғары молекулалық қосылыстардың ерітіндісінің тұтқырлығы төменгі молекулалық қосылыстарға қарағанда жүздеген, мыңдаған есе артық. Молекуласының өлшемі бойынша полимерлер коллоидты бөлшектерге жақын, сондықтан оларды коллоидтар деп атаған. Бұл көзқарас Марктің мицелды теориясында қарастырылған. Марк теориясы бойынша жоғары молекулалық қосылыстар құрамында бірнеше ондаған, жүздеген мономер молекулалары бар мицелдерден тұрады. Ондағы молекулалар бір-бірімен химиялық емес байланыс арқылы шоғырланған.
Жоғары молекулалық қосылыстардың құрылысы туралы және "полимер", "полимеризация" терминдерінің қазіргі заманғы мағынасына сай түсініктерін алғаш рет неміс ғалымы Штаудингер 1920 жылы ұсынды. Оның теориясы бойынша жоғары молекулалық қосылыстар бір-бірімен химиялық байланыс арқылы қосылған көптеген төменгі молекулалық қосылыстардан тұратын өте ұзын бөлшектер. Ол полистирол және полиоксиметилен молекулаларының құрылысын төмендегідей болжады.
Штаудингер өзінің теориясын дәлелдеу үшін полимерлердің химиялық түрленулерін зерттеп, бұл реакциялар кезінде полимерлену дәрежесінің сақталатынын көрсетті:
Яғни поливинилацетаттың поливинилспиртіне, оның қайтадан поливинилацетатқа айналу реакцияларында полимерлену дәрежесі n өзгермейді. Бұл жоғары молекулалық қосылыстардың құрылысының Штаудингер ұсынған теориясының дұрыстығын дәлелдеді.
Полимерлердің ковалентті байланыс арқылы қосылған-жоғары молекулалық бөлшектер - макромолекулалардан тұратын заттар екені жайлы көзқарас іргелі болды.
Полимерлену реакциясы кіші молекулалардың ковалентті байланыс арқылы ұзын тізбекке қосылуында екенін штаудингер алғаш рет көрсетті. Ол макромолекула түзетін мономер бірліктерінің санын көрсететін полимерлену дәрежесі ұғымын енгізді. Штаудингер теориясының кемшілігі ол макромолекулалардың ассоциациясын жоққа шығарды және соңғыларды қатты таяқша ретінде қарастырды.
ХХ ғ. басы полимерлерді синтездеу әдістерінің кремет дамуымен ерекшеленеді.
1907 жылы Бельгия ғалымы Бакеланд фенол-формальдегид шайырын жаңадан ойлап тауып, өндіріске енгізуге мүмкіндік туғызды. Бұл кезеңнің ірі жетістіктеріне синтетикалық каучукты өнеркәсіптік өндіруге әкелген Лебедев зерттеген диендердің полимеризациясы мен Карозерс ашқан поликонденсация реакциясын жатқызуға болады. Карозерс алғаш рет жалпы полимерлену реакциясын "конденсациялы" және "аддициялы" деп бөлді. Штаудингер мен Карозерстің зерттеулері полимерлер химиясының жеке ғылым саласы ретінде қалыптасуына негіз болды.
1937 жылы Флоридің винилды полимеризация механизмі туралы еңбегі жарық көрді. Флори зерттей бастаған тізбекті полимеризация теориясын жетілдіруде Семеновтың тізбекті реакциялар туралы жұмыстары көп әсерін тигізді.
ХХ ғ. 20-40 жылдар кезеңі жаңа полимерлер синтездеу, жоғары молекулалық қосылыстардың механизмі мен қасиеттерін зерттеу жұмыстарының күрт өсуімен сипатталады. Бұлар Штаудингер, Карозерс, Марк, Флори, Шульц, Норриш, Лебедев, Медведев, Каргин, Андрианов, Коршак және т.б. зерттеулері еді.
Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы саласындағы елеулі оқиға 1955 жылы Циглер мен Натта ашқан атереоретті полимерлер алудың әдісі. Соңғы уақытта полимерлер алу мен олардың қасиеттерін зерттеуде үлкен жетістіктерге қол жетіп отыр.
Қазақстан Республикасында құрылыстық индустриялардың және химияның жоғары молекулалық қосылыстарының кейінгі он жылдықта динамикалық дамуы қорғанысты сипаттамалары бар, жоғары құрылымдық қасиеттерді бойына сыйғызатын, жаңа тиімді оқшаулағыш материалдарды жасауды алдын ала анықтайды. Отандық құрылыстық индустияларды одан әрі жетілдіру сенімді қорғанысты және экономикалық тиімділікті қамтамасыз ететін, жергілікті шикізат ресурстарының негізінде сапалы жаңа қасиеттермен оқшаулағыш материалдардың ассортиментін ұлғайтумен тығыз байланысты. Қазақстан, Ресей және басқа ТМД елдерінде қалыптасқан полистирол пластиктерінің тұтыну көлеміндегі негізгі үлесін соққыға төзімді полистирол құрайды - 51 %, акрилонитрилбутадиенстиролды сополимерлер үлесі - 20 %, көбіктенетін полистирол -18 %, жалпы қолданыстағы полистирол - 9 %, және сополимерлер үлесі 2 % құрайды. Бұл пластик нарығындағы қаптама материалдар мен жылу өткізбейтін материалдар қалыпты сұраныста екендігін байқатады. Сарапшылардың болжамы бойынша 2015 жылға дейін дүние жүзіндегі тағамдық қаптама нарығы 3,5 есе арта түсуі күтілуде. Отандық және шетелдік мамандардың зерттеулері мұнай-химия өндірісін дамытуға Қазақстанда толық мүмкіншілік бар екендігін көрсетеді. Қазақстанның жер қойнауларындағы шикізат көздері, мұнай мен газ қорлары және дүниежүзі мен аймақтық нарықтағы полимер өнімдеріне күннен-күнге өсіп келе жатқан сұраныс көлемдері осыған дәлел болмақ.
Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы осы ғылымның қарқынды түрде дамып келе жатқан бағыттарының бірі. Полимерлерге деген ерекше назар аудару, соларға арналған көптеген еңбектер, синтетикалық полимерлерді өнеркәсіптік өндірудің ауқымды көлемдері олардың таңғажайып физико-химиялық қасиеттеріне негізделген. Сондықтан полимерлер туралы ғылым химияның, физиканың және механиканың заңдылықтарымен тығыз байланысты. Жоғары молекулалық қосылыстарды синтездеудің жаңа тәсілдерін дамытатын полимерлер алу химиясымен қатар, олардың физикасы және механикасы дамуда, сонымен бірге жоғары молекулалық қосылыстарды химиялық түрлендіру немесе полимерлерді модификациялау саласы дамуда. Шикізаттардан полимерлік материалдар өндіруге қажетті бұйымдар алу тәсілдері жетілу үстінде. Жобаланған қасиеттері бар синтетикалық полимерлі материалдар алу үшін, ғылыми негізделген өңдеу тәсілдері қажет, яғни полимерлердің беріктігін арттыратын, морттығын төмендететін, созылғыштығын жоғарылататын молекуланың қолайлы құрылымын қалыптастыру тәсілдері қажет. Полимерлердің қызмет ету мерзімін арттыру үшін оларға жылу төзімділігін, динамикалық беріктігін және т.б. негізгі қасиеттерін арттыратын арнайы қоспалар қосады. Олардың бұйымдар жасау кезінде, табиғатын аса тиімді пайдаланатын бұйымдардың қолайлы конструкциясын таңдап алу мен жүзеге асырудың маңызы өте зор. Қазіргі кезде полимерлердің маңызы зор, сондықтан оларды өндіру мен тиімді пайдалану - халық шаруашылығын дамытудағы негізгі бағыттардың бірі. Полимерлерді өнеркәсіптің немесе транспорттың, мәдениеттің немесе медицинаның, қорғаныс немесе ғарыш техникасының қандай саласында болса да көруге болады. Соңғы уақытта полимерлік материалдар өндірісі қарқынды өсуде. Бұл полиэтилен, полипропилен, пенопластар, поливинилхлорид, полистирол, полиэфирлер, полиамидтер және т.б. Сонымен қатар оларды өндірудің және қолданудың экологиялық тиімділігі артуда. Полимерді өндіру және тұтынумен бірге қызмет ету уақыты өтелген полимерлік бұйымдарды пайдалану және жою мәселесі пайда болуда. Халық шаруашылығында маңызы зор бұл мәселе қазірдің өзінде шешуін табуды талап етеді. Оның құрамына ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz