Мұнай өңдеудің біріншілік процестері

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Кіріспе: 1

5: Әдеби шолу

Кіріспе: 1. 1

5: Процестің пайда болу тарихы

Кіріспе: 1. 2

5: Мұнай өңдеудің біріншілік процестері

Кіріспе: 1. 2. 1

5: Атмосферлі айдау

Кіріспе: 1. 3

5: Мұнайды біріншілік өңдеуде қолданылатын қондырғылар

Кіріспе: 1. 3. 1

5: Мұнайды атмосфералық айдау қондырғылары

Кіріспе: 1. 3. 2

5: Мазутты вакуумды айдау қондырғылары

Кіріспе: 1. 4

5: Мұнайды алғашқы айдау қондырғыларының негізгі аппараттары

Кіріспе: 1. 5

5: АВТ қоңдырғылары қалдықтарының қоршаған ортаға әсері

Кіріспе: 1. 5. 1

5: Сумен жабдықтау және ағынды сулар

Кіріспе: 1. 5. 2

5: Көмірсутекті газдар

Кіріспе: 1. 5. 3

5: Басқа да қалдықтар

Кіріспе: 1. 5. 4

5: Зиянды қалдықтарды залалсыздандыру және кәдеге жарату жолдары

Кіріспе: 2

5: Технологиялық бөлім

Кіріспе: 2. 1

5: Қондырғының технологиялық сызбанұсқасы

Кіріспе: 2. 2

5: Қондырғының материалдық және жылулық балансы

Кіріспе: 2. 3

5: Колоннаның негізгі өлшемдерін есептеу

Кіріспе: 2. 3. 1

5: Колонна диаметрін есептеу

Кіріспе: 2. 3. 2

5: Колоннаның биіктігін есептеу

Кіріспе: Қорытынды

5: 38

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

5: 39

КІРІСПЕ

Мұнайды өңдеу өндірісі әр елдің отын-энергетикалық кешенінің экономикалық және маңызды құраушыларының бірі болып табылады. Мұнайды айдау арқылы автокөлік бензиндерін, керосин, реактивті және дизельді отындар алынады. Жоғары қайнайтын мұнай фракцияларынан арнайы және майлағыш майларды алады. Мұнайды өңдеу арқылы парафин, резеңке өндірісі үшін күйе, мұнайлы кокс және жол құрылысы үшін әр түрлі маркалы битумдар және тауарлық өнімдер алады. Мұнай және көмірсутекті газдар көптеген химиялық өнімдер алу үшін әмбебап шикізат болып табылады. Осыдан мұнай өнімдерінсіз, яғни жарық, жылу, радио, есептегіш және космостық техника, әр түрлі химиялық материалдар мен транспорттың әр түрінсіз қазіргі адамзат өмірін елестету мүмкін емес.

Мұнайды өңдеу алдында оны сусыздандыру және тұзсыздандыру қажет. Мұнай құрамындағы тұздар 5мг/л жоғары болса құрылғылардың коррозияға тұрақтылығы азаяды. Бірақта мұнай құбырына мұнай алғаш түскенде құрамындағы тұздар мөлшері 100-300 мг/л болады. Сондықтан ректификацияға бағыттайтын мұнайды бірінші саты тұзсыздандыру құрылғысына жібереді.

Мұнайды біріншілік өңдеудің мақсаты - мазуттан басқа ашық фракцияларды бөліп алу. Әрі қарай фракцияларды айдау арқылы тауарлы өнімдер алу.

Қазақстанның мұнай өңдеу зауыттары - қоршаған ортаны ластауда өнеркәсіптердің ішінде бірінші орын алады. Көмірсутектік жүйелер - мұнай, оны өңдеу нәтижесінде алынған өнімдер мен газконденсаттар ауаға, суға және топыраққа кері әсерін тигізеді.

Қоршаған ортаны ластайтын АВТ қоңдырғысының зиянды қалдықтарының көздері:

-Әр түрлі мақсатта қолданылатын сулар;

-Технологиялық компонент және жылутасымалдағыш ретінде қолданылатын су буы;

-Мұнайды тұзсыздандыруға арналған деэмульгаторлар;

-Бензин буы ағынындағы күкірт сутекті бейтараптауға, конденсаторлар мен құбырлардың коррозиясын болдыртпауға арналған аммиак;

-Ашық дистилляттарды тазартуға арналған негіздер мен күкірт қышқылы.

Осы аталған зиянды қалдықтарды залалсыздандыру және кәдеге жарату жолдары қарастырылады.

Әдеби шолуМұнайды дайындау

Жер қыртысынан өндірілген мұнайды өндеуге дайындау үшін механикалық бөгде заттардан, еріген тұздардан, судан тазарту және құрамы бойынша тұрақтандыру операциялары жүргізіледі. Бұл операциялар тікелей мұнай өндіру кен орындарында және мұнай өндеу зауыттарында жүзеге асырылады. Жер қойнауынан өндірілген шикі мұнайдың құрамында жолай газдар (50-100 м ³ /т), пластикалық су (200-300кг/т), еріген минералды тұздар (10-15 кг/т) болады. Олар мұнайды тасымалдауға, сақтауға, өңдеуге кері әсер етеді. Сондықтан мұнайды өндеуге дайындау келесі операциялардан тұрады: жолай газдарды бөлу немесе мұнайды тұрақтандыру, тұзсыздандыру, сусыздандыру.

Шикі мұнайда жеңіл көмірсутектер (С ₁ -С ₄ ) едәуір» мөлшерде еріген түрде болады. Мұнайды тасымалдағанда және сақтағанда олар бөлінеді де, мұнайдың құрамы өзгереді. Сондықтан газдардың, жеңіл бензин фракциясының шығынын болдырмау және атмосфераны ластаудың алдын-алу үшін бұл өнімдерді мұнай өнделуге дейін бөліп алу керек. Мұнайдан жеңіл көмірсутектерді жолай газдар түрінде бөліп алу процесі мұнайды тұрақтандыру деп атайды. Мұнайды тұрақтандыру жағдайына байланысты тікелей өндіру орындарында өлшемді, мұнайды дайындау қондырғыларда, сығу станцияларында немесе газ өндейтін зауыттарда сеперация әдісімен жүзеге асырылады. Мұнайдан жолай газдарды бөлу мұнай ағысының жылдамдығымен қысымы кезектесіп төмендейтін көпсатылы сеперациялы сеператор - газ бөлгіштерге жүргізіледі. Нәтижесінде газдардың десорбциясы жүріп, газдар бөлінеді де, содан кейін ұшқыш сұйық көмірсутектерге конденсирленіп «газ-конденсаты» түзіледі. Сеперациялық әдіс кезінде мұнайда 2% жуық С ₁ -С ₄ құрамды көмірсутектер қалады.

Мұнайды тұзсыздандыру және сусыздандыру процестері мұнайдың сумен түзетін эмульсиясын бұзумен байланысты. Бұл кезде өндірілетін орындарында табиғи эмульсияларды, ал зауыттарда еріген тұздардан мұнайды тазарту үшін бірнеше рет сумен жуғанда алынған жасанды эмульсияны бұзу жүреді. Мұнайды бірінші сатысында өндегенде сумен металл хлоридтерінің мөлшері 0, 5-1% және 100-1800 мг/л, ал екінші сатысынан кейін 0, 05-0, 1% және 3-5 мг/л төмендейді.

Мұнай эмульсияларын бұзу үшін механикалық (тұндыру), термиялық (қыздыру), химиялық және электрлік әдістер қолданылады. Химиялық әдісте қыздырылған мұнай эмульсиясын деэмульгатормен өндейді. Деэмульгаторлар ретінде әр түрлі ионогенді емес БАЗ-дар: оксиэтилирленген май қышқылдары, метил- және және т. б. қолданылады.

Мұнайды тұзсыздандыру, сусыздандыру қондырғылардың жұмыс істеу мерзімін арттырады және жылу, реагенттер, мұнай өнімдерін екіншілік өндеу процестеріндегі катализаторлардың шығынын төмендетеді.

Жер қойнауынан табылған мұнайдың құрамында газ, су және тұз бар. Мұнайды өңдеуге дайындау тұзсыздау, сусыздау және сеперациялау (ілеспе газдарды бөле отырып, қысымды төмендету) сияқты процестерден тұрады.

Алынған кен орнына байланысты шикі мұнайдың құрамында тұздардың, судың және ілеспе газдардың мөлшері әртүрлі болады. Қазақстан мемелекетінің кенорындарындағы шикі мұнайдың құрамында тұздың мөлшері 1 т/30 кг, судың мөлшері 1 т/200-400 л, ілеспе газдың мөлшері 1т/100м ³ құрайды. Тұздардың және сулардың мөлгерінің жоғары болуы, мұнайдың сапасына кері әсерін тигізеді.

Кен орындарда мұнай екі немесе үш деңгейлі сеперацияға ұшырайды. Сеперацияның бірінші деңгейінің газдарын 0, 6-0, 7 МПа газөңдеу зауытына (ГӨЗ) бағыттайды; сеперацияның екінші және үшінші деңгейінің газдарын компримерлеуден кейін ГӨЗ-на сеперацияға бағыттайды.

Қолданылатын мұнай кен орнының физикалық қасиеттеріне байланысты ілеспе газды толық жою үшін, сондай-ақ, су-мұнай эмульсиясын жақсы айыру үшін мұнайды сеперацияның соңғы деңгейіне жіберудің алдында қыздырады. Бұл жағдайда мұнайдың қасиеттері жақсарады (оның тұтқырлығы төмендейді), газ өңдеу зауытында өңдеуді қажет ететін бөлінетін газдардың көлемі артады.

Мұнайды өңдеудің ілеспе газдары мұнай химиясы үшін құнды шикізат болып табылады. Себебі, олардың құрамында С ₂ -С ₅ көмірсутектерінің жоғары мөлшері бар. Алайда мұнайдың сеперациясы жеңіл көмірсутектердің толық бөлінуін қамтамасыз етпейді және мұнайды С ₁ -С ₄ көмірсутектері қалады. Бұл көмірсутектер мұнайды тасымадағанда немесе сақтағанда бөлінеді. Мұнайды жоғалтуды азайту үшін және қосымша алу мақсатымен тұрақтандыру процесін қолданады. Бұл жағдайда 2, 2-2, 3% мас. бойынша С ₃ -С ₅ көмірсутектерді бөлгеннен кейін мұнайды С ₄ -С ₅ көмірсутектерін жанармайдың қажет сапасын қамтамасыз ету үшін қолданады.

Іс жүзінде мұнайды дайындау мен тасылмадағанда әртүрлі сызбаларды қолданады, оларды:

-кәсіпорынның орналасуы;

-газдардың мұнайдағы мөлшері;

-мұнай мен газдың тасымалдау бағыты мен шарттары;

-мұнайды өңдеуге дайындау бойынша қондырғыларды салу мүмкіншілігі сиякты көрсеткіштеріне байланысты таңдайды.

1 суретте мұнай өңдеу зауыттарына тасымалдау және жеңіл көмірсутекті шикізатты алу мақсатымен мұнайды біріншілік дайындаудың кең таралған сызбанұсқасы көрсетілген.

Шикі мұнай І қабаттанкедергіш тетік 1-ге өтеді және бірінші деңгейлі сүзгіш 2-ге түседі, сеператорда қысым 0, 6-0, 7 МПа деңгейде ұсталып тұрады, бұл қысым газды ІІ газ өңдеу зауытына компрессорсыз жіберу үшін жеткіліксіз болады. Кейін бірінші деңгейдің сүзгішінен 2 кедергіш тетік арқылы мұнай екінші деңгейлі сүзгіш 3-ке жіберіледі, бұл жерде қысым төмендегендіктен қалған газ ІІІ бөлінеді. Ары қарай мұнай тұнбағыш 4-ке ағады, бұл жерде мұнайдан қабатты су V және қалған газ бөлінеді. Екінші деңгейлі сүзгіштегі қысым 0, 2-0, 3 МПа қысымды құрайды. Тұнбағышта қысым атмосферлі қысымға жақын болады. Екінші деңгейлі сеператор мен тұнбағыштан шыққан газдар компрессор 6-да сығылады да, газ өңдеу зауытына жіберіледі.

$C:\Users\Assylbek\Downloads\image-07-05-16-18-15-2.jpeg$

1 - кедергі тетік; 2, 3 - 1-ші және 2-ші деңгейлі сүзгіштер; 4-тұнбағыш; 5-үрлегіш; 6-компрессор; 7-газ өңдеу зауыты; 8-мұнайды тұрақтандыру қондырғысы; І-қабатты су; ІІ, ІІІ-екінші және үшінші сеперацияның газдары; ІV-тұрақсыз мұнай; V-қабатқа енгізуге арналған су; VІ-метан; VІІ-этан; VІІІ-тұрақсыз жанармай; ІХ-метан және этан; Х-тұрақты мұнай; ХІ-жеңіл көмірсутектердің фракциясы

1-сурет - Мұнайды өңдеуге дайындау

Тұнбағыштан мұнай ІV тұрақтандыру қондырғысына түседі. Тұрақтандыру қондырғысының жұмысы төменде көрсетілген.

Жеңіл көмірсутектерді жою үшін арналған мұнайды тұрақтандыру процесі әртүрлі әдістермен жүзеге асады. Кәсіпорындарда мұнайды тұрақтандыру үшін бір мұнаралы қондырғыларды (2-сурет), ал екі мұнаралы қондырғыларды бір мұнарада мұнайды және екінші мұнарада газды жанармайды тұрақтандыру үшін, сондай-ақ, екі мұнаралы қондырғыларды газдың мөлшері (1, 5% мас. бойынша) жоғары болатын мұнайлар үшін де қолданады.

Тұрақсыз шикі мұнай І (2-сурет) алдымен жылуалмастырғыш 1-де қондырғыдан шығып кететін тұрақты мұнайды ІІ ағынымен, содан кейін, пеште (2) қыздырылады, содан кейін, ректификациялық мұнараға (тұрақтандырғыш) (3) түседі. Мұнараның төбесінен шығатын жеңіл көмірсутектер (4) тоңазытқышында тұрақтанады және (6) ыдыста жиналады, бұл жерден олар тұтынушыларға жеңіл көмірсутектердің кең фракциясы VІІ (ЖККФ) ретінже жіберіледі.

$C:\Users\Assylbek\Downloads\image-07-05-16-18-15-1.jpeg$

1-жылуалмастырғыш; 2-пеш; 3-ректификациялық колонна; 4-тоңазытқыш; 5-үрлегіш; 6-ыдыс; І-шикі мұнай; ІІ-тұрақты мұнайды; ІІІ-отынды газ; ІV-түтінді газдар; V-су; VІ-тұрақтандыру газы; VІІ-жеңіл көмірсутектердің кең фракциясы

2-сурет - Мұнайды зауыттарда тұрақтандыру

ЖККФ-ның бір бөлігі жеңіл көмірсутектердің жоғалтуын төмендету үшін мұнараның жоғары бөлігіне түседі. Тұрақталған мұнай ІІ мұнара кубынан (3) жылуалмастырғыш І өтеді де, тұтынушыларға бағытталады (2-сурет) . Тұрақтандыру газы VІ отын ретінде ГӨЗ-ге жіберіледі.

Төменде жоғарыда көрсетілген қондырғылардағы жеңіл көмірсутектердің кең фракциясының қалыпты құрамы келтірілген (% мас. ) :

$C:\Users\Assylbek\Downloads\image-07-05-16-18-15.jpeg$

Орташа мөлшерде ЖККФ-ның тұрақсыз мұнайға мөлшері 2, 5% құрайды. Бір жағынан, ол пеш 2-де күкірттің органикалық қосылыстары ыдыратылатын және күкіртсутек түзілетін температураға дейін қыздырылуымен, екінші жағынан, конденсатор - тоңазытқыш 4 жеңіл көмірсутектерінің буларының температурасымен шектеледі. Бірқатар кондырғыларда кең фракцияның бөлінуін арттыру үшін құбырлы пеш арқылы мұнайдың ыстық кубты ағынының айналымы бар сызбанұсқасын қолданады.

Кәсіпорындарда мұнай тұщы суды қолданбай сусыздануға ұшырайды (тұздың судағы концентрациясы өзгермегенде), судың мөлшері 5-50-ден 0, 5-10% мас. бойынша төмендейді. Бірқатар жағдайларда мұнайды таза сумен шаяды және сұйық сақтайтын қоймаларда тұндырдырады, бұл процестерді хлоридтерді жою үшін қолданады. Мұнайды соңғы сусыздануды және тұзсыздануды мұнай өңдеу зауыттарында арнайы электртұзсыздау қондырғыларында өткізеді. Электр тұұзсыздау қондырғыларының (ЭЛТҚ) жұмысы төменгі бөлімдерде көрсетілген.

Кен орындардан мұнай өңдеу зауыттарына жіберілетін мұнай кестеде көрсетілген нормативтерге сәйкес болуы қажет (1-кесте) .

1-кесте - Кен орындардан МӨЗ-на түсетін мұнайдың сипаттамалары

Мұнай құрамы

Мұнайдың түрі

Мұнай құрамы: Қоспалар

Мұнайдың түрі: І

ІІ

ІІІ

Мұнай құрамы: Хлоридтер, мг/л артық емес

Мұнайдың түрі: 100

300

1800

Мұнай құрамы: Су, % мас. артық емес

Мұнайдың түрі: 0, 5

1, 0

Мұнай құрамы: Механикалық қоспалар, % мас. артық емес

Мұнайдың түрі: 0, 005

0, 05

Мұнайды терең тұзсыздау тотығуды төмендетеді және қондырғыда теріс зарядтардың бөлінуін, қондырғылардың жөндеулік жұмыстарын азайтады, каталитикалық процестер үшін қолданылатын шикізаттың, тауарлы өнімдер - отындар, битумдардың және электродты кокстардың сапасын арттырады.

Еріген тұздары бар су жердің қабатынан бөлінген мұнайда 1, 6-250 мкм мөлшерлі ұсақ тамшылары бар түрде орналасады. Тұзды судың тамшыларын беттің үстінде табиғи эмульгаторлар сорбциялайды. Оларға мысалы, мұнай қышқылдары, асфальтті-шайырлы заттар, парафиндердің микрокристалдары, механикалық қоспалар жатады. Қазіргі уақытта мұнайды өңдеуге дайындау екі деңгейге: кен орында және мұнайөңдеу зауытында өткізіледі.

МӨЗ-да мұнай дайындау нәтижесінде, оның құрамында судың мөлшері 0, 1% мас. бойынша кемиді. Мұнайда судың мөлшері 0, 1% мас. бойынша болғанда, мұнайда мөлшері 4, 3 мкм болатын судың тек ұсақ тамшылары қалады. Бұл тамшылардың тұну уақыты жоғары, олардың тұну уақыты 1*10 ^-7 м/с құрайды.

Мұнай өңдеудің біріншілік процестері

Мұнайды әрбіреуі көмірсутектердің қоспасы болып табылатын жеке фракцияларға бөлу үшін біріншілік процестер жүргізіледі. Біріншілік өндеу мұнайдың құрамындағы қосылыстардың құрылысымен химиялық табиғатына әсер етпейтін физикалық процестер болып табылады. Біріншілік процестердің ішінде маңыздысы мұнайды - тура айдау. Тура айдауға барлық өндірілген мұнай ұшырайды. Алынатын дистилляттардың қолданылуына сәйкес тура айдаудың үш түрі бар: отындық (әр түрлі отындар алу), отындық-май (отын және майлар алу), мұнайхимиялық процестер (химия өнеркәсібі үшін шикізаттар алу) . Тура айдау процесін әр түрлі типті түтікше пештер, ректификациялық және бу шығаратын колонналар, жылу алмастырғыштар мен салқындатқыштардан тұратын түтікше типті қондырғыларда жүргізеді.

Тура айдау өнімдерінінің құрамы мен шығыны процестің типіне, айдалатын мұнайдың құрамына байланысты. Мұнайдың фракциялық құрамы атмосфералық қысымда қайнау температурасы 80-350 ⁰ С аралығында анықталады (2-кесте) . Қайнау температурасы 360 ⁰ С жоғары қайнайтын фракциялар вакуумда айдалады.

2-кесте - Мұнайдың фракциялық құрамы

Дистилят

Бөлу температурасы, ⁰ С

Шамамен алынған мұнай массасына шаққандағы шығым, %

Дистилят: Бензин

Бөлу температурасы,0С: 170-ке дейін

Шамамен алынған мұнай массасына шаққандағы шығым, %: 14, 5

Дистилят: Лигроин

Бөлу температурасы,0С: 160-200

Шамамен алынған мұнай массасына шаққандағы шығым, %: 7, 5

Дистилят: Керосин

Бөлу температурасы,0С: 200-300

Шамамен алынған мұнай массасына шаққандағы шығым, %: 18, 0

Дистилят: Газойль

Бөлу температурасы,0С: 300-350

Шамамен алынған мұнай массасына шаққандағы шығым, %: 5, 0

Дистилят: Қалдық мазут

Бөлу температурасы,0С: 350 жоғары

Шамамен алынған мұнай массасына шаққандағы шығым, %: 55, 0

Мазут фракциясы қайтадан тікелей айдауға түседі - ол үшін екінші сатыда қатар орналасқан вакуум жағдайында жұмыс істейтін құбыр пешіне келтіріліп 400-425 ⁰ С температурада қыздырып, буға айналдырған күйінде екінші фракциялау колоннада айдап өтеді (3-кесте) .

3-кесте - Мазутты айдау кезінде алынатын заттар

Дистилят

Бөлу температурасы, ⁰ С 60-80мм сын. бағ.

Шамамен алынған шығым, %, мұнай массасына

Дистилят: Веретен (ұшқыш) майы

Бөлу температурасы,0С 60-80мм сын. бағ.: 230-250

Шамамен алынған шығым, %, мұнай массасына: 10-12

Дистилят: Машина майы

Бөлу температурасы,0С 60-80мм сын. бағ.: 260-305

Шамамен алынған шығым, %, мұнай массасына: 5

Дистилят: Жеңіл цилиндр

Бөлу температурасы,0С 60-80мм сын. бағ.: 315-325

Шамамен алынған шығым, %, мұнай массасына: 3

Дистилят: Ауыр цилиндр

Бөлу температурасы,0С 60-80мм сын. бағ.: 350-370

Шамамен алынған шығым, %, мұнай массасына: 7

Дистилят: Гудрон цилиндр

Бөлу температурасы,0С 60-80мм сын. бағ.: 370 жоғары

Шамамен алынған шығым, %, мұнай массасына: 27-30

Мұнайды өндеу процесінде алынатын өнімдер: отындар (сұйық және газ тәрізді), майланатын майлар, еріткіштер, жеке көмірсутектер - этилен, пропилен, метан, ацетилен, бензол, толуол, ксилол және т. б., қатты және жартылай қатты көмірсутектердің қоспасы (парафин, вазелин, церезин), мұнай битумдары, техникалық көміртек және т. б.

Мұнай өнімдерінің ішінде мотор отындары (авиационды және автомобильді бензиндер) маңызды.

Жану камерасында ұшқындануға қарсы тұру қабілетін сипаттайтын бензиннің маңызды қасиеті - детонациялық тұрақтылық. Бензиннің детонациялық сипаттамасын ауыспалы қысымда жұмыс істейтін стандартты бір цилиндрлі двигателде және октан санының мәнімен бағалайды.

Октан саны - детонациялық тұрақтылықтың шартты өлшем бірлігі, изооктанның (2, 2, 4-триметилпентан) н-гептанмен қоспасындағы проценттік (көлемдік) мөлшері. 1927 жылы енгізілген эмпирикалық шкала бойынша жеңіл детонирленетін н-гептанның октан санын - 0-ге тең деп алады, ал детонацияға тұрақтылығы жоғары изооктанның октан саны - 100-ге тең. Мысалы, детонациялық тұрақтылыққа сыналған бензиннің эквивалентті қоспасы 80% изооктаннан 20% н-гептаннан тұрады, сонда бензиннің октан саны - 80 тең.

Октан саны бензиннің құрамына байланысты болады: отынның құрамында изопарафин мен ароматтық қосылыстардың болуы октан санын көрсетеді. Октан саны төмен бензин құрамында қалыпты құрылысты алкандар болады. Бензиннің октан санын жоғарлату мақсатымен бензин құрамындағы көмірсутектерін өзгертеді немесе изооктан, кумол (изопропилбензол) және т. б. араластырады, яғни антидетонаторлар қосылады. Мысалы: тетраэтил қорғасын Pb(C ₂ H ₅ ) ₄ . Тетраэтилқорғасынды бромэтил және монохлор нафталинмен қосады. Мұны этил сұйығы деп атайды. 1 л бензинге 3 мл этил сұйығын немесе 1 кг бензинге 4 мл этил сұйығын қосқанда бензиннің октан саны 70-тен 90-ға дейін көтеріледі. Этил сұйығына бояу қосады, өйткені ол «у», сондықтан этил сұйығымен этилендірілген бензинмен жұмыс істегенде техникалық қауіпсіздікті сақтау керек.

Дизель отындарына: керосин, газойль, соляр майы жатады. Олардың қасиеті цетан санымен анықталады. Цетан саны - цетан (С ₁₆ Н ₃₄ ) мен α-метилнафталиннің (С ₁₀ Н ₄ -СН ₃ ) көлемдік процентімен өлшенетін қоспасы. Цетанның цетан саны 100 деп, ал α-метилнафталиндікін 0 - деп қабылдаған. Дизелдік отындардың цетан саны 40 пен 50- дің арасында болады.

Мұнай өндіруде оның бірден бір жасанды серігі - мұнайда дисперстенетін қойнаулық суы. Ол мұнаймен «мұнайдағы су» түріндегі эмульсия түзеді (дисперсиялы фазасы - мұнай, дисперсті фазасы - су) . Мұнайда бар табиғи эмульгаторлар (асфальтендер, нафтендер, смолалар) және дисперстелген механикалық қоспалар (балшық бөлігі, құм, әк, металл) олардың құрылуына және тұрақталуына мүмкіндік береді. Қойма суы әдетте Na, Mg және Са хлоридтерімен (тіпті мұнай құрамында 1% су болса да 2500 мг/л тұзға дейін), сонымен қатар сульфаттарымен, гидрокорбонаттарымен минералданған және механикалық қоспалардан тұрады.

Мұнай құрамындағы жоғарыдағы заттар және механикалық қоспалар мұнай өндіретін зауыттардағы құралдардың жұмыс істеуіне кері әсерін тигізеді:

1) құрамында судың көп болуы мұнай айдау аппараттарындағы қысым артады, өнімділігі төмендейді, энергия шығыны артады.

2) пештерде және жылу алмасу құбырларында тұздардың тұрып қалуы олардың жиі тазалап тұруын талап етеді, жылу беру коэффициентін азайтады, күшті жемірілуге әкеліп соғады (Са және Mg хлоридтері HCl түзе отыра гидролизденеді) ; сонымен бірге қалдық мұнай өнімдерінде - мазутта, гудронда жиналып калған тұздар мен механикалық қоспалар олардың сапалығын нашарлатады.

ENCE GmbH компаниясы бұл проблемаларды шешу үшін көмегімен мұнайға тұзсыздандыру мен сусыздандыру жүргізуді ұсынады.

Мұнайды сусыздандыруды фазалар болінісінің шекарасында адсорбцияланып, диспергирленген мұнайдағы су тамшыларының (глобул) бұзылуына әкеліп соғатын деэмульгаторларды-әр түрлі БАЗ-ды қолданып сулы-мұнайлы эмульсияны бұзу жолымен жүргізеді. Бірақ тіпті қойнаулық судың 0, 1-0, 3% мөлшері болғанша терең сусыздандырғанда оның жоғары минералдануынан қалған хлорид мөлшері айтарлықтай үлкен болады: 100-300 мг/л (NaCl-ды ), ал егер мұнайда кристалды тұздар болса - одан да көп. Сондықтан көптеген кен орындарындағы мұнайды қайта өндеуге дайындық үшин бір ғана сусыздандыру жеткіліксіз. Мұнайда қалған тұз бен суды тұзсыздандыру деп аталатын сусыздандырудан аз ғана айырмашылығы бар операция көмегімен жояды. Сонғысы мұнайға жанадан престелген суды қосу, түзилген эмульсияның бұзылуы және одан кейін мұнайдан одан өткен тұздар мен механикалық қоспаларды, жуылған суды бөліп алуға негізделеді.

Электродегидратор әрекетінің принципi: мұнайлы эмульсия электрлік өріске түскенде, теріс зарядталған су бөлшектері сүйір ұшы оң зарядталған электродқа қаратылған алмұрт тәріздес форма бере отырып элементар тамшының ішінде орын ауыстырады. Электродтардың айнымалы полярлығынан тамшы сүйір ұшымен қарама-қарсы жаққа қарай созылады. Егер айнымалы тоқтың жиілігі 50Гц болса, онда тамшы өзінің конфигурациясын секундына 50 рет өзгертеді. Тартылыс күші әсерінен оң электродқа ұмтылған жеке тамшылар бір-бірімен соқтығысады, және зарядтың жоғары потенциалы жағдайында тамшының диэлектрлік қабыкшасының ауытқуы жүреді. Нәтижесінде судың ұсақ бөлшектері бірігеді де үлкейеді, ол электрогидраторда олардың тұнбаға түсуіне әкеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.