Арнаулы салық режимдері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1 АРНАУЛЫ РЕЖИМДІ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
1.1 Жалпы салықтар туралы түсінік және оларды өндіріп алу ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2 Арнаулы салық режимдерін қолдану қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2 ҚР АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ
2.1 Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.2 Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
2.3 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге арналған арнаулы салық режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
3 ОРТА ЖӘНЕ ШАҒЫН БИЗНЕС ЖАҒДАЙЫН ДАМЫТУҒА САЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҒЫНЫҢ ҚОСАР ҮЛЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1 АРНАУЛЫ РЕЖИМДІ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
1.1 Жалпы салықтар туралы түсінік және оларды өндіріп алу ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2 Арнаулы салық режимдерін қолдану қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2 ҚР АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ
2.1 Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.2 Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
2.3 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге арналған арнаулы салық режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
3 ОРТА ЖӘНЕ ШАҒЫН БИЗНЕС ЖАҒДАЙЫН ДАМЫТУҒА САЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҒЫНЫҢ ҚОСАР ҮЛЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде шағын бизнесті дамыту және қолдау мемлекеттік экономикалық саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Сонымен қатар кәсіпкерлердің ойынша салық қатынастарын реттейтін нормативтік негізінің жетілмегендігінен көптеген қиындықтар кездеседі.
Шағын бизнес өндірістің кейбір түрлері мен нысандарына тән (сауда, қызмет саласы). Бұл жайлы ҚР ұзақ мерзімді стратегиясында анық жазылған. Дипломдық жұмыс мақсаты – арнаулы салық режимінің экономикадағы маңызы мен кіріс бөлігін толтырудағы алатын орнын толықтай қарастыру.
Осы дипломдық жұмысты жазу барысында басты назар келесі мән – жайларға аударылды:
- арнаулы салық режимінің қажеттілігі;
- шағын бизнес субъектілерінің арнаулы салық режимдері;
- шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі;
- ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі;
- орта және шағын бизнес жағдайын дамытуға салық заңдылығының қосар үлесі.
Осы есептен шаруа қожалықтары шаруашылығының дамуы өз кезегінде халықтың жұмыспен қамтылуына өз әсерін қосады және шаруа (фермер) қожалықтары мен ауыл шаруашылығымен айналысушы кәсәпкерлердің шаруашылығына оң әсерін тигізетінін көреміз.
Сонымен қазіргі таңда мемлекеттің маңызды мәселесі болып кәсіпкерліктің дамуына нақты қолдау көрсету табылады. Осы мәселелерді шешуде заң нормалары өзгертілуде, соның ішінде салық заңдылығы. Осы өзгерістермен бірге мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлердің арақатынастары да өзгеруде. Бүгінгі күні кәсіпкер жаңа заңды біледі және қызметтік тәжірибесі бар кәсіпкер ел экономикасына салымның маңыздылығын, мәнін жетік түсінеді. ҚР Президенті шағын кәсіпкерлікті қолдауды және белсенді дамуының шаралары туралы жарлығынан бастап, қаржы министрлігінің салық комитеті мен министрліктің жергілікті салық комитеттерімен едәуір қызмет атқарылды. Мемлекетпен шағын бизнесті қолдау мен дамыту бойынша мақсатты бағытталған жұмыс жүргізілуде.
Салық кодексінде шағын бизнес субъектілері, шаруа (фермер) қожалықтары мен ауыл шаруашылығымен айналысушыларға арнаулы салық режимдері қарастырылған. Арнаулы салық режимдері кәсіпкерліктің жекелеген түрлері бойынша салықтық есеп беру мен төлеудің ерекше тәртібін тағайындауы, салық төлеушілердің салық ауыртпалығының төмендеуіне бағытталған.
Дипломдық жұмыс жазудың әдістемелік нұсқамасы болып, нормативтік – құқықтық актілер, жетекші мамандардың монографиялары, әдебиеттер, газет – журналдар табылады.
Қазіргі кезде шағын бизнесті дамыту және қолдау мемлекеттік экономикалық саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Сонымен қатар кәсіпкерлердің ойынша салық қатынастарын реттейтін нормативтік негізінің жетілмегендігінен көптеген қиындықтар кездеседі.
Шағын бизнес өндірістің кейбір түрлері мен нысандарына тән (сауда, қызмет саласы). Бұл жайлы ҚР ұзақ мерзімді стратегиясында анық жазылған. Дипломдық жұмыс мақсаты – арнаулы салық режимінің экономикадағы маңызы мен кіріс бөлігін толтырудағы алатын орнын толықтай қарастыру.
Осы дипломдық жұмысты жазу барысында басты назар келесі мән – жайларға аударылды:
- арнаулы салық режимінің қажеттілігі;
- шағын бизнес субъектілерінің арнаулы салық режимдері;
- шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі;
- ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі;
- орта және шағын бизнес жағдайын дамытуға салық заңдылығының қосар үлесі.
Осы есептен шаруа қожалықтары шаруашылығының дамуы өз кезегінде халықтың жұмыспен қамтылуына өз әсерін қосады және шаруа (фермер) қожалықтары мен ауыл шаруашылығымен айналысушы кәсәпкерлердің шаруашылығына оң әсерін тигізетінін көреміз.
Сонымен қазіргі таңда мемлекеттің маңызды мәселесі болып кәсіпкерліктің дамуына нақты қолдау көрсету табылады. Осы мәселелерді шешуде заң нормалары өзгертілуде, соның ішінде салық заңдылығы. Осы өзгерістермен бірге мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлердің арақатынастары да өзгеруде. Бүгінгі күні кәсіпкер жаңа заңды біледі және қызметтік тәжірибесі бар кәсіпкер ел экономикасына салымның маңыздылығын, мәнін жетік түсінеді. ҚР Президенті шағын кәсіпкерлікті қолдауды және белсенді дамуының шаралары туралы жарлығынан бастап, қаржы министрлігінің салық комитеті мен министрліктің жергілікті салық комитеттерімен едәуір қызмет атқарылды. Мемлекетпен шағын бизнесті қолдау мен дамыту бойынша мақсатты бағытталған жұмыс жүргізілуде.
Салық кодексінде шағын бизнес субъектілері, шаруа (фермер) қожалықтары мен ауыл шаруашылығымен айналысушыларға арнаулы салық режимдері қарастырылған. Арнаулы салық режимдері кәсіпкерліктің жекелеген түрлері бойынша салықтық есеп беру мен төлеудің ерекше тәртібін тағайындауы, салық төлеушілердің салық ауыртпалығының төмендеуіне бағытталған.
Дипломдық жұмыс жазудың әдістемелік нұсқамасы болып, нормативтік – құқықтық актілер, жетекші мамандардың монографиялары, әдебиеттер, газет – журналдар табылады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан республикасы салық кодексі Алматы 2004. 1 қаңтары жағдайы бойынша.
2. Ермекбаева Б. Ж. “Жалпы мемлекеттік салықтар” Алматы “Экономика” 1994.
3. Мельников В. Д. Ілиясов К. К. “Қаржы” Алматы 1994
4. Сейдахметова Ф. С. “Налоги в Казахстане”Алматы 2002
5. Идрисова Э. К. “Налоговое регулирование предпринимательской деятельности в сфере малого и среднего бизнеса” Алматы Қаржы-қаражат 2002
6. Нұрсейітов Э. О. “Налогообложение индивидуальных предпринимателей” Алматы; Фонд Формирования налоговой культуры 2000
7. “Предпринимательство в РК”. По состоянию на 01. 07. 03г. Сборник нормативных актов. А; Юрист 2003.
8. Ержанова С. М “Налогообложение юридических лиц.” Под редакцией ЭН, МС. Ержанова А: Қаржы-қаражат 2002г.
9. Утепова Ж “Программа развития.” МП 2001г. Индустриальная Караганда 2003г
10. Худянов А. И. Бродский Г. М “Теория налогообложения” учебное пособие А; ТОО Издательство “Норма и К” 2002г.
11. Дэниэлл Джон Д. Радеба Ли Х. “Международный бизнес: внешняя среда и деловые операции.”
12. Пелих А. С. “Бизнес-план или как организовать собственный бизнес”. Анализ. Методика практикум. М: “ОСВ-89” 1994.
13. Қазақстан Республикасының 2030 стратегиясы.
14. Налоговый консультант №11-12 (48-49) ноябрь-декабрь7 “Итоги моратория”.
15. Налоговый консультант “Налогообложения субъектов малого бизнеса”
№5 (42) 2003 май.
16. Налоговый консультант. “Налоги на игорный бизнес” №9 (34).
17. Налоговый эксперт “Об объявлении моратория на налоговые проверки субъектов малого бизнеса” №2 2002.
18. “ Бюллетень бухгалтера” “Сроки и формы для юридических лиц-субъектов малого бизнеса” №27-28 (481-482) июль 2003.
19. Қаржы-қаражат “Становление малого предпринимательства в республике Казахстан” №13 (82-85) 2000г.
20. Қаржы-қаражат “Проблемы повышения конкурентоспособности предприятия”№10 (78-81) 2000г.
21. Қаржы-қаражат “Финансовые рычагиподдержки развития сельскохозяйственного производства РК”. №7 2000г.
22. Қаржы-қаражат “Қазақстандағы салық жүйесіндегі кейбір мәселелер” №4 2004ж.
23. Файл бухгалтера “ О внесенных изменениях в налоговый кодекс на 2004г” 2003г
24. Егеменді Қазақстан “Салық кодексіне түзетулер енгізілді” 12 қыркүйек 2003ж.
25. Егеменді Қазақстан “Салық жеңілдіктерінің мақсаты”. 20 маусым 2003.
1. Қазақстан республикасы салық кодексі Алматы 2004. 1 қаңтары жағдайы бойынша.
2. Ермекбаева Б. Ж. “Жалпы мемлекеттік салықтар” Алматы “Экономика” 1994.
3. Мельников В. Д. Ілиясов К. К. “Қаржы” Алматы 1994
4. Сейдахметова Ф. С. “Налоги в Казахстане”Алматы 2002
5. Идрисова Э. К. “Налоговое регулирование предпринимательской деятельности в сфере малого и среднего бизнеса” Алматы Қаржы-қаражат 2002
6. Нұрсейітов Э. О. “Налогообложение индивидуальных предпринимателей” Алматы; Фонд Формирования налоговой культуры 2000
7. “Предпринимательство в РК”. По состоянию на 01. 07. 03г. Сборник нормативных актов. А; Юрист 2003.
8. Ержанова С. М “Налогообложение юридических лиц.” Под редакцией ЭН, МС. Ержанова А: Қаржы-қаражат 2002г.
9. Утепова Ж “Программа развития.” МП 2001г. Индустриальная Караганда 2003г
10. Худянов А. И. Бродский Г. М “Теория налогообложения” учебное пособие А; ТОО Издательство “Норма и К” 2002г.
11. Дэниэлл Джон Д. Радеба Ли Х. “Международный бизнес: внешняя среда и деловые операции.”
12. Пелих А. С. “Бизнес-план или как организовать собственный бизнес”. Анализ. Методика практикум. М: “ОСВ-89” 1994.
13. Қазақстан Республикасының 2030 стратегиясы.
14. Налоговый консультант №11-12 (48-49) ноябрь-декабрь7 “Итоги моратория”.
15. Налоговый консультант “Налогообложения субъектов малого бизнеса”
№5 (42) 2003 май.
16. Налоговый консультант. “Налоги на игорный бизнес” №9 (34).
17. Налоговый эксперт “Об объявлении моратория на налоговые проверки субъектов малого бизнеса” №2 2002.
18. “ Бюллетень бухгалтера” “Сроки и формы для юридических лиц-субъектов малого бизнеса” №27-28 (481-482) июль 2003.
19. Қаржы-қаражат “Становление малого предпринимательства в республике Казахстан” №13 (82-85) 2000г.
20. Қаржы-қаражат “Проблемы повышения конкурентоспособности предприятия”№10 (78-81) 2000г.
21. Қаржы-қаражат “Финансовые рычагиподдержки развития сельскохозяйственного производства РК”. №7 2000г.
22. Қаржы-қаражат “Қазақстандағы салық жүйесіндегі кейбір мәселелер” №4 2004ж.
23. Файл бухгалтера “ О внесенных изменениях в налоговый кодекс на 2004г” 2003г
24. Егеменді Қазақстан “Салық кодексіне түзетулер енгізілді” 12 қыркүйек 2003ж.
25. Егеменді Қазақстан “Салық жеңілдіктерінің мақсаты”. 20 маусым 2003.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1. АРНАУЛЫ РЕЖИМДІ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
1.1 Жалпы салықтар туралы түсінік және оларды өндіріп алу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2. Арнаулы салық режимдерін қолдану
қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2 ҚР АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ
2.1 Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі және оны
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.2 Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
2.3 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге арналған арнаулы салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
3 ОРТА ЖӘНЕ ШАҒЫН БИЗНЕС ЖАҒДАЙЫН ДАМЫТУҒА САЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҒЫНЫҢ ҚОСАР
ҮЛЕСІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... .49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..5 9
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..62
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде шағын бизнесті дамыту және қолдау мемлекеттік
экономикалық саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Сонымен
қатар кәсіпкерлердің ойынша салық қатынастарын реттейтін нормативтік
негізінің жетілмегендігінен көптеген қиындықтар кездеседі.
Шағын бизнес өндірістің кейбір түрлері мен нысандарына тән (сауда,
қызмет саласы). Бұл жайлы ҚР ұзақ мерзімді стратегиясында анық жазылған.
Дипломдық жұмыс мақсаты – арнаулы салық режимінің экономикадағы маңызы мен
кіріс бөлігін толтырудағы алатын орнын толықтай қарастыру.
Осы дипломдық жұмысты жазу барысында басты назар келесі мән – жайларға
аударылды:
- арнаулы салық режимінің қажеттілігі;
- шағын бизнес субъектілерінің арнаулы салық режимдері;
- шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі;
- ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған
арнаулы салық режимі;
- орта және шағын бизнес жағдайын дамытуға салық заңдылығының қосар
үлесі.
Осы есептен шаруа қожалықтары шаруашылығының дамуы өз кезегінде
халықтың жұмыспен қамтылуына өз әсерін қосады және шаруа (фермер)
қожалықтары мен ауыл шаруашылығымен айналысушы кәсәпкерлердің
шаруашылығына оң әсерін тигізетінін көреміз.
Сонымен қазіргі таңда мемлекеттің маңызды мәселесі болып
кәсіпкерліктің дамуына нақты қолдау көрсету табылады. Осы мәселелерді
шешуде заң нормалары өзгертілуде, соның ішінде салық заңдылығы. Осы
өзгерістермен бірге мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлердің арақатынастары
да өзгеруде. Бүгінгі күні кәсіпкер жаңа заңды біледі және қызметтік
тәжірибесі бар кәсіпкер ел экономикасына салымның маңыздылығын, мәнін жетік
түсінеді. ҚР Президенті шағын кәсіпкерлікті қолдауды және белсенді дамуының
шаралары туралы жарлығынан бастап, қаржы министрлігінің салық комитеті мен
министрліктің жергілікті салық комитеттерімен едәуір қызмет атқарылды.
Мемлекетпен шағын бизнесті қолдау мен дамыту бойынша мақсатты бағытталған
жұмыс жүргізілуде.
Салық кодексінде шағын бизнес субъектілері, шаруа (фермер) қожалықтары
мен ауыл шаруашылығымен айналысушыларға арнаулы салық режимдері
қарастырылған. Арнаулы салық режимдері кәсіпкерліктің жекелеген түрлері
бойынша салықтық есеп беру мен төлеудің ерекше тәртібін тағайындауы, салық
төлеушілердің салық ауыртпалығының төмендеуіне бағытталған.
Дипломдық жұмыс жазудың әдістемелік нұсқамасы болып, нормативтік –
құқықтық актілер, жетекші мамандардың монографиялары, әдебиеттер, газет –
журналдар табылады.
1 АРНАУЛЫ РЕЖИМДІ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
1.1 Жалпы салықтар туралы түсінік және оларды өндіріп алу
ерекшеліктері
Қандай да мемлекет боласын тек өзінің матаериалдық – қаржылық негізі
бар болғанда ғана өмір сүре алады. Яғни, қарапайым тілмен айтқанда, ол
өзінің тікелей функцияларын ақша болғанда ғана атқара алады. Ал ақшаны тек
материалдық өндіріспен айналысып, тауарлар өткізу аркылы табуға болады.
Оған мемлекет қызметінің жалпы табиғаты келмейді. Мемлекетік қызмет –
басқарушылық, ұймдастырушылық қызмет. Мемлекетік қызметшілер өз еңбегімен
ешбір тауарлық өнім жасалмайды. Сондықтан мемлекет өзі өмір сүру үшін ақша
көзін басқаша іздеуді көздейді.Ол – мемлекеттік жүйенің өз функциясын
атқару үшін қажетті ақша құралдарын мотивациялау және мемлекеттік ақша
қорларын жасақтау деп аталады. Бұл қорларды жасаудың тарихта әр түрлі
әдістемелері болған. Соның ішіндегі ең кең таралған классикалық түрі –
салықтар. Салық – уәкілетті орган арқылы бірнақты тәртіпте және баянды
құқықтық нысанда мемлекет белгілеген, төлеуімемлекеттік мәжбүрлеу шаралары
жолымен қамтамасыз етілетін, қайтарымсыз, баламасыз және тұрақты
мінездемелердегі, салық субъектісі белгілнген мөлшерлерде мемлекеттік
кіріске жасайтын міндетті немесе затай төлем. Салықтың қайтарымсыздық
белгісі, оның салық төлеушіге белгілі бір уақыт қайтарып берілмейтінін және
де ол үшін мемлекет салық төлеушінің алдында борышты емес екендігін
көрсетеді. Яғни мемлекет салық төлегені үшін салық төлеушіге белгілі бір
қызмет көрсетуге немесе заттай материалдық көмек беруге еш міндетті емес.
Бұл орайда осы бюджетке төленетін міндетті төлемдерден айырмашылығы да сол
екенін айта кету керек. Мысалы: салық кодксінде белгіленген жеке
кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркелгені үшін деген алым бар. Ол алымды
төлегені үшін мемлекет жеке тұлғаға кәсіпкерлік қызметпен айналысуға рұқсат
береді. Яғни, алымның бұл арада қарызы бар салық төлеушіге нақты түрде не
үшін алым төлегені түсінікті; айқын. Ал төленген салық оны төлеген салық
төлеушіге нақты түрде келешекте қызмет ете ме, жоқ па, бұл белгісіз. Міне
салық пен алымның айырмашылығы болып жатыр.
ҚР 1991 жылғы 25 желтоқсанда қабылданған ҚР салық жүйесі туралы
Заңы, Тәуелсіз Қазақстанның салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы
болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы істердің
бірегейі. Осы мезгілден ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар
іске аса бастады. Оларды атап айтсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі;
меншік түрлерінің бір – біріне өзара тепе – теңдігі; шаруашылық жүргізуші
субъектілер мен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізде
жүргізілуі болып табылады. Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық
қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, республикалық және
жергілікті басқару органдарының да салыққа байланысты қызметтері, құқықтары
мен міндеттері айқын бекітілді.
Қабылданған заңға сәйкес 1992 жылдың 1 қаңтарынан ҚР – да:
13 – жалпы мемлекеттік салықтар;
11 – міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
18 – жергілікті жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді. Қазақстан
Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді концепциясын
қабылдады. Бұл құжатта негізінен салық жүйесін, салық заңдылығын бірте –
бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет етуге жеткізу
көзделген. Жер қойнауын пайдаланушылардың барлығы Қазақстан Үкіметімен
контрактіге тұрар алдында Бас салық инспекциясынан салықтың экспертизадан
өтулері тиіс.
Салық жүйесінің бір орында, өзгеріссіз тұрып қалуы мүмкін емес. Ел
экономикасының дамуы, нарықтық қатынастарға көшу жолында қалыптасатын іс –
тәжірибелер экономикасы дамыған елдердің тәжірибелерін талдап – жиынтықтау
барысында, салық жүйесі де өзгеріп, дамып, бара – бара жақсара түсуі тиіс.
Салықтың тұрақты міндетті туындататынын төмендегідей мысалмен
түсіндіруге болады.
2001 жылғы 12 – ші маусымда қабылданған салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер туралы салық кодексі бойынша Қ. Р. салық
жүйесінде 9 салық, 13 алым, 9 төлем түрлері қарастырылған. Осыларға
тереңірек үңілсек:1.Салықтар: корпоративтік табыс салығы, жеке табыс
салығы, қосымша құн салығы, акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың
салықтары мен арнаулы төлемдері, әлеуметтік салық, жер салығы, көлік
құралдары салығы, мүлік салығы. 2. Алымдар: заңды тұлғаларды мемлекеттік
тіркелгені үшін алым, жеке кәсіпкерлерді мемлекет тіркеуі үшін алым,
жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмімлерді мемлекет
тіркеуі үшін алым, радиоэлектрондық құралдары және жиілігі жоғары
құралдарды мемлекет тіркеуі үшін алым, теңіз, өзен, кемелер мен шағын
көлемді кемелерді тіркеуі үшін алым, механикалық көлік құралдарымен
тіркемелерді немесе тіркеу үшін алым, азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік
тіркеу үшін алым, дәрі – дәрмек құралдарын мемлекет тіркеуі үшін алым,
автокөлік құралдардың Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы,
аукциондардан алынатын алым, ел таңбалық алым, жекелеген қызмет түрлерімен
айналысу құқығы үшін лицензиялық алымы, телевизия және радиохабарларын
тарату ұйымдарына, радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
Төлемақылар: жер учаскісін пайдаланған үшін төлемақы, жер бетіндегі
қазыналарын су ресурстарын пайдаланған үшін төлем ақы, қоршаған ортаны
ластаған үшін төлемақы, жануарлар дүниесін пайдаланған үшін төлемақы,
орманды пайдаланған үшін төлемақы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдаланғаны үшін төлемақы, радиожиелік электрін пайдаланғаны үшін
төлемақы, сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы, кеме
жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлем ақы. Мемлекеттік баж. Кеден
төлемдері: кеден бажы, кеден алымдары, төлемақы, алымдар.
Егер жеке тұлға жеңіл машина көлігінің иегері болса, онда ол сол
көліктің меншік иесі болган күннен бастап, сол меншіктің құқы өткенше,
көлік құралдары салыгын төлейтін салық төлеуші салып табылады жәнежыл
сайын тұрақты түрде аталған салықты төлеп атыруға міндетті сол сияқты егер
жеке тұлға үй немесе пәтер алса, онда ол меншік иесі болған күннен бастап,
мүлдік салығы мен жер салығын төлеу міндеті тұрақты түрде туындайды.
Салық тек заңдастырылған нысанды болды, оның табиғатының,
өміршеңдігінің заңмен негізделуі деген мағына береді. Яғни белгілі бір
объектіге салынатын салықтың заңдастырылған құқықытық негізі - өмір сүруге
құқы болуы керек. Айталық, мысалы, ауамен дем алғаны үшін деген салық
енгізу ойға алынды делік. Осындай салық түрін енгізуге үкіметті органның
құқы бар ма, жоқ па? Қалай мұндай салық түрін заңдастыруға болады. Адам
жаратылымынан ауамен дем алуға жаратылған. Ал, ауамен дем алғаны үшін салық
төлеген жағдайда, қандай шара қолданылмақ? Міне осындай негізсіз түрде
түрлі – түрлі салықтар туындамауы үшін оларға өмір сүруге болатын
заңдастырылған нысан берілуі керек.
Ал, салықтардың заңмен белгіленетін төлем болатыны, қай мемлекет
болмасын өз салық жүйесінде енгізілетін салықтар түрін тек қана заңмен
қабылдау арқылы белгіленеді. Заңда аталған салықтар мен төлемдерден басқа
да төлемдер түрлерін жасауды ешбір органның салық төлеушіден талап етуге
құқы жоқ. Себебі, ол салық туралы заңда белгіленбеген, көрсетілмеген.
Сондықтан, мемлекет өз қазынасының кіріс бөлігіне түсетін төлемдерді заң
түрінде белгілейді және тек белгіленген төлемдерді, өз міндеттері
туындағанда, төлеп отыруды салық төлеушілерге міндеттейді.
Салық белгілерін, мемлекеттік төлемдердің (салық, алым, төлем т. б.)
табиғатын дұрыс ашу үшін қолдана білу азаматтардың құқықтарын сақтай
отырып, әрбір төлемді тиімді түрде пайдалану және мемлекеттік кіріс жүйесін
ғылыми негізде нысандауға кепілдік берер еді. Салық белгілі бір
элементтардан тұратын күрделі құрылым.
Салықтар элементтері салық табиғатын ашатын нысандар болып табылады:
1) Салықтың құқықтық негізі. Бұл салықты төлеу міндеттемесінің неге
болатыны туындайтынын айқындайды.
2) Салық субъектісі – салықты не үшін және заттан төлейтінің айқындайды.
3) Салық объектісі – салықты не үшін және заттан төлейтінен айқындайды.
4) Салық шамасы (нормасы) - салықты қандай мөлшерде төлейді, салық салу
ставкасы қалай қолданылатынын айқындайды.
5) Салық төлеу тәртібі – салық қандай жолдармен төленетінін анықтайды.
6) Салық бойынша жеңілдіктер – не себеп, салық төлеуші салық төлеуден
босатылады немесе аз мөлшерде салық төлеуге құқы бар екенін айқындайды.
Әрбір салықтың табиғатында, құрылымында аталған элементтердің біреуі
салықтың бойынан табылмаса, онда ол салық белгіленбеген болып табылады. Тек
қана салық бойынша жеңілдіктер кейбір салықтарға қатысты болмауы мүмкін. Ал
қалған элементтердің қатысты болуы міндетті. Салықтар белгілері турала
салықтар тек заңдастырылған құқықтық нысанда ғана өмір сүре алады. Салықтар
элементтерінің кешенді тобы толық қатысты болған жағдайда ғана салық заңды
түрде белгіленген, қалыптасқан б. т.
Заң тұрғысынан қарағанда, бұл құқықтық акт нормативтік акт қатарына
жатқызылады. Ал нормативтік актіні жариялау нақты салық төлеуші мен
мемлекет арасында салық міндеттемесін туындатады. Мөлшері, төлеу тәртібі
мен мерзімі салықты белгіленген құқықтық актімен анықталған ақша сомасын
мемлекетке берудің салық төлеушіге жүктелген міндеттемесі – салық
міндеттемесі деп аталады.
Салық салу объектісінің болуы – салық міндеттемесінен туындауының
кепілі. Мысалы, тауарлар өткізу, қызмет көрсету арқылы жеке немесе заңды
тұлғалар табыс иегері болса, онда олар міндетті түрде салық төлеуші болып
табылада, яғни құқықтық нормативтік актілерге сәйкес олардың мемлекет
алдында салық міндеттемесі туындайды. Салық салу объектісі жоқ болған
жағдайда, олардың да салық мідеттемесі тоқтатылады.
Жоғарыда айтқандай салық міндеттемесі салық төлеуші мен мемлекет
аралығындағы қарым – қатынасты білдіреді. Қазақстан Респуликасында қазіргі
кезеңде салықтардың құқықтық негізі болып Салық және бюджетке төленетін
басқа да төлемдер туралы заң – салық кодексі болып табылады. Салық
міндеттемесінде көрсетілген тәртіптік, мөлшерде және мерзімде салықты төлеу
закңдылық міндеттемесі жүктелген тұлға – салық субъектісі деп аталады.
Салық субъектілері заң және ж.т. болып бөлінеді. Олардың салық төлеу
режимдері әр түрлң, олд кей жағдайларда тек өздеріне ғана тиісті төлейтін
салық түрлері де әр түрлі.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өз құқықтық меншігінде,
шаруашылық жүргізуінде немесе басқаруында оқшауланған мүлкі бар және сол
мүлкімен алған міндеттемелері бойынша жауап бере алатын, сот алдында
талапкер немесе жауапкер бола алатын ұйым – заңды тұлға болып табылады.
Заңды тұлғаның жеке өзіңдік бухгалтерлік есептік тепе – теңдікті немесе
сметасы болуы керек және өз аты жазылған мөрі болуы шарт.
Заңды тұлғаның статусы үшін оны ұйымдастыру – құқықтық нысанының
(акционерлік қоғам, жауапкершілігі шектелген серіктестік өндірістік
кооператив т. б.) не меншіктік нысанының (мемлекеттік немесе мемлекеттік
емес) еш маңызы жоқ, бірақ кейбір салықтың түрін төлеу үшін (мүлік,
корпоратвитік табыс салығы, ҚҚС) заңды тұлғаның коммерциялық емес екенінің
белгісінің маңызы зор.
Салық субъектісінің бар категориясы – жеке тұлғалар. Салық заңдарына
сәйкес салық төлеуші жеке тұлғаларға Қазақстан Республикасының азаматтары
шет мемлекеттерінің азаматтары және азматтығы жоқ тұлғалар жатады.
Қазақстан Республикасының азаматтарына азаматтығы бар фактісінің өзі салық
міндеттемесінің заң бойынша орындауын жүктейді. Ал, шет ел азаматтарына
келер болсақ, салық заңына сәйкес, олар кез – келген 12 айлық кезең ішінде
183 күннен артық қасында болса, резидент, болмаса резидент еместұлға болып
бөлінеді. Сондай – ақ салық субъектісі салықты алып жүруші – салық алудың
нақты ақырғы қорытындысында барлық ауыртпашылықты көтеруші тұлға. Әсіресе,
бұл құбылысты жанама салықтармен (ҚҚС, акциздер) бірлестіруге болады.
Салық объектісі – субъект, яғни салық төлеущі салықты не заттан
төлейтінің көрсетеді. Салық объектісі болып, мысалы КТС үшін заттардың
табысы, жер салығы үшін жердің аудан көлемі, мүлік салығы үшін мүліктің
құны т.б. болып табылады. Субъектіде табыстық, жердің немесе мүліктің
меншігінде болуы – мемлекеттік солардың негізінде салықты белгілеуге негіз
бола алады немесе сол салықты төлеу міндеттемесін туындатады.
Салық төлемінің мөлшерін анықтайтын заңмен белгіленген салық салу
шамасы – салық нормасы деп аталады. Көп жағдпйда ол салық салу ставкасы мен
салық салу бірлігінің өзара қимылы болып табылады. Салық салу бірлігі
дегеніміз салық салу базасын анықтайтын салық объектісінің өлшемі болады.
Мысалы, жер салығында салық салу бірлігі болып жер ущаскесінің 1 ГА аумағы
табылады. Мүлік салығын алайық. Салық объектісінің, яғни мүліктің құнының,
салық салу бірлігі 1 тг болып табылады т. с. с.
Салық салу бірлігіне соларға келетін салық мөлшері – салық салу
ставкасы деп аталады. Салық базасының өсуі немесе кемуіне байланысты салық
ставкасының өзгеру тәртібі – салық салу әдістемесі деп аталады.
Салық салу әдістемесінің төрт негізгі түрін бөліп атауға болады:
теңдік, пропорционалдық, прогрессивтік(үдемелі), регрессивтік(кемімелі).
Салық мөлшері барлық салық төлемдер үшін нақты белгісінің сома
мөлшеріне тең болып немесе салық салу ставкасын қолдану арқылы анықталуы
мүмкін.
Теңбе – тең салық салуда барлық төлеушілерден бірдей мөлшерде салық
ұсталады. Мысалы, патент арқылы жұмыс потентін, кәсіпкерлік қызметтерінің
сипаттамасы бірдей, жеке тұлғалардан есептеліп, ұсталатын салық сомасы
барлығы үшін бірдей.
Салық салу ставкасы бойынша салық ұстағанда екі түрлі жағдай болуы
мүмкін:
1) салық салу бірлігінене нақты ақшалай сома арқылы салық ұстау әдісі.
Мысалы, жер салығы бойынша Қарағанды қаласы үшін 1м2 жерге 0,2 теңге ставка
қолданылды.
2) проценттік ставка қолдану арқылы салық ұстау. Мысалмен айтатын болсақ,
КТС – ң ставкасы 30%. Ол барлық заңды тұлғалар үшін (оған тек негізгі
құралдары жер болып келетін заттар жатпайды) бірдей.
Тек салық салу базасы, яғни салық салынатын табыстары, әр түрлі борлуы
мүмкін. Соған байланысты төлейтін салық сомалары да әр түрлі. Проценттік
ставкв\амен салық ұстау ставкасы - пропорционалдық ставка деп те аталады.
Мысалы, заттар А мен Б – ның салық салынатын табыстары 1 млн және 2 млн
теңге. А 300000 теңге (1 млн*30%), ал Б 600 млн теңге(2 млн *30%) салық
төлемдері көрсетеді.
Салық сомалары әр түрлі болғанымен, ставка екеуі үшін де бірдей. Көріп
отырғанымыздай салық базасы өскен сайын салық сомасы пропорционалды түрде
өсіп отырады. Прогрессивтік ставка, салық салу базасының көлемі өскен
сайын, үдемелі түрде өсіп отырады, яғни салық төлеушінің табысы ұлғайған
сайын, одан ұсталатын салық ауыртпалығыда салық ставкасының үдемелеп
өзгеріп өсуіне байланысты көбейе береді. Мысалы, жеке табыс салығын алйық.
15 еселенген жылдық есептік көрсеткішіне (ЖЕК), дейінгі табыс сомасынан 5%
ставкамен салық ұсталса , 15 ЖЕК пен 40 ЖЕК аралығындағы табыс сомасынан 8
% ставкамен салық ұсталады. Бұл салық бойынша ең жоғары ставка 20% екенін
ескерсек, табыс ұлғайған сайын, ұсталатын салық сомасы ұлғайа беретіні
түсінікті.
Регрессивтік ставканың прогрессивтік ставкаға кереғар ставка екені
түсінікті. Бұл ставка біздің Қазақстан салық жүйесіндеәзірше қолданылмайды.
Дегенмен, АҚШ салық жүйесінің мысалымен түсіндіре кетейік. Әуелде бұл
ставка прогрессивтік ставка тәрізді салық салу базасының белгілі бір
деңгейіне дейін өсіп отырады да содан кейін кері төмендей бастайды. АҚШ –
та 1986 жылғы қабылданған реформа бойынша ерлі – зайыпты адамдардың жылдық
табыстары 149250 долларға жеткенше 33% ставкамен салық ұсталса, табыс
сомасы әрі қарай өскен жағдайда салық салу ставкасы 28% төмендейді. Салық
ставкасының қандай деңгейде экономиканың дамуы үшін олтимальді болып келуі
қажет? Бұл экономикада әрдайым толғантып жүрген сұрақ.
Салық ставкасының жобалап өсуі экономиканың дамуына кереғар әсер
етері сөзсіз. Осы орайда салық ставкасын белгілеу азаматтардың төлем
мүмкіндігіне сай келуі факторы еске алына отырып жасалған Лоренц сияқты
атақты кесте – сызбаларын еске алуға болады. Бұлардың барлығына ортақ 3
ескеруге тиісті жағдайлар бар:
1) салық субъектісінің тұрғысынан алғанда, салық барлық
азаматтарды қамту керек.
2) салық объектісінің тұрғысынан алғанда салық салу объектісі
барлық азаматтардың төлем жасау мүмкіндігіне байланысты
анықталу қажет
3) салық ставкасы тұрғысынан алғанда салық ставкасы анықталғанда
салық төлеушінің мүліктің жағдайын әсер ететін барлық факторлар
ескерілуге тиісті, салық төлеушінің жеке басының жағдайы, салық
салу объектісінің мөлшері және сипаты.
Салық заңдарының белгіленуіне сәйкес салық төлемдерінің салық
төлеушіден мемлекетке өтуі – салық төлеу тәртібі деп аталады.
Салық жеңілдіктері: төлеушілердің заңға сәйкес салық төлеуге ішінара
немесе толық босатылуы, салық жеңілдіктеріне мыналар жатады: салық
салынбайтын төменгі шек – салық объектісінің салықтан толық босатылатын
төиенгі бөлігі. Табыс сомасын есептелген мөлшерден төмен түсіру, табыс
салығы бойынша пайдаға салынатын салық. Сондықтан төлем мерзімін ұзарту
және уақтылы төленбеген салықты есептен шығару жеңілдіктер қатарына
жеңілдіктердің кезеңі заң бойынша белгіленген жеңілдіктердің күшінде
болатын уақыты.
Заң бойынша салық төлеудің мынадай тәртібі мен ізділігі белгіленген:
әуелі барлық мүлік салықтары, акциздер төмендеді. Салық төленетін пайда
немесе табыс осы суммасына азайтылады. Содан кейін барып жергілікті
салықтар есептелініп төленеді. Салық төленетін пайда немесе табыс төленетін
жергілікті салықтардың сомасына азайтылғаннан кейін басқа салықтар
есептелініп төленеді. Салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің дұрыс
алынуы мемлекеттік салық қызметі төлеушілердің тұрғылықты орны мен қызмет
орны бойынша қадағалайды.
1.2 Арнаулы салық режимдерін қолдану қажеттілігі
Шағын бизнес субьектілері, шаруа, (фермер) қожалықтары, ауылшаруашылық
өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметтің жекелеген
түрлеріне қатысты арналған арнайы салық төлеушілер болып табылады.
Біржолғы талон арнайы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және
төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, Жеке табыс салығы
бойынша бюджетпен есеп айрысу фактісін растайтын құжат.
Патент – арнайы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салы
сомаларының бюджетке төленген фактісін растайтын құжат.Белгілі бір арнайы
салық режимін қолдануға арналған патент нысанын уәкілетті мемлекеттік орган
белгілейді. Патент жоғалған немесе бүлінген жағдайда ; салық төлеушінің
өтініші бойынша дубликат берледі, салық төлеуші бүлінген патентті салық
органына тапсыруға тиіс. Берілген патенттерді тіркеу (беру) журналында
жүргізеді.Тіркеу журналдарының нысандарын және оларды толтыру тәртбін
уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу
туралы куәлік бржолғы талон және патент бланкілері қатаң есептілік
бланкілері болып табылады, және ақша алынбай беріледі. Оларды басқа
адамдарға беруге тыйым салынады.
Базарларда тауар сату бойынша (жолдау шарттары бойынша базарлар
аумағындағы тұрақты үй – жайларда өткізуд қоспағанда) бюджетпен есепайрысу
біржолғы талон негізінде шағын бизнес субьектілеріне арналған арнайы салық
режимі бойынша ғана жүргізіледі.
Салық кодексімен шағын бизнес субьектілері үшін арнайы салық
режимдерінде қарастырғандай, осы қызметтің жүзеге асырылуына, әрбр кәсіпкер
ең біріншіден салық органына тіркеуге тұрады, содан соң салық салудың қай
режимінде жұмыс істейтінін шешеді. Салық есептеу мен төлеудің түрін
таңдағаннан соң, яғни патент, оңайлатылған декларация және бржолғы талон
түрінде. Жеке кәсіпкерлер өздерінің бизнесімен айналысушылар жылына 1,5 млн
– нан кем табыс алушылар – патент түрінде бюджетпен есеп айрысқан тиімді.
Өйткені бастаушыларда айналым тым жоғары болмау есебінен. Оңайлатылған
декларация негізінде жұмыс істейтін шағын бизнес субьектілері (мемлекетпен
есеп айрысудың негізгі нысаны болып табылады) жалдамалы еңбекпен
айналысқаны есебінен. Жеке кәсіпкерлер тоқсандық табысы 4,5 млн теңгеден
көп емес, ал жұмыс берушіні қосқанда 15 адамнан аспайтын болса, ал заңды
тұлғалар – егер жұмыскерлер саны жұмыс берушіні қоспағанда 25 адам,
тоқсандық табысы 9 млн - нан аспайтын болса оңайлатылған декларация
қолданылады. Оңайлатылған декларацияға ауысу үшін ең алдымен,салық төлеуші
тоқсан басталмас бұрын қызмет атқару орны бойынша салық органына өтініш
беред.
Берілген режим маңыздылығы салық міндеттемелерінің тоқсан аяқталған
кейін нақты алынған табысы бойынша есептелуінде жатыр. Сонымен қатар
салықтар бірлік өлшем бойынша есептеледі, шығыстар есебін жүргізіп жатудың
қажеті жоқ және де салық төлеудің механизмі де қарапайым. Жалпы табысқа
салық кезеңіне табыс көлеміне байланысты салық ставкасы қолданылады.
Алынған сома бюджетке аударылады және жеке табыс салығы және
корпоративтік табыс салығы және әлеуметтік салық арасына тең үлеспен
бөлінеді. Ағымдағы жылдың 1 – ші қаңтарынан Салық Кодексінде енгізілген
өзгерістерге сай лицензиялық қызмет түріне оңайлатылған декларация
негізінде арнайы салық режимі 20 түрімен толықтырылды. Осы себептен өткен
жылға қарағанда салық ставкалары едәуір төмендеді. (қосымша А)
1- кесте
Жеке кәсіпкерлер үшін
Тоқсан табысы 2002 жылғы салық 2003 жылғы салық Ставка
ставкасы ставкасы төмендетуі
1500 мың теңге Табыс сомасынан 4 % Табыс сомасы 3 % 1 %
60 мың теңге – 3000 мың45 мың теңге – 1500
1500 жоғары теңге + 7 % табыс асатын сомадан 5 % 2 %
сомасынан – 1500 теңге
165мың теңге + 3000
асатын сомадан 11 %
120 мың теңге + 3000 4 %
3000 мың теңге мың теңге асатын
жоғары сомадан 7 %
Мысалы; Оңайлатылған декларация негізгі қызметі жүзеге асыратын жеке
кәсіпкерлер 2002 жылғы тоқсан бойынша табысы 4500 мың теңге болса, салығы
330 мың теңге төленді. Осы табыс бойынша 2003 жылғы салығы 225 мың теңг
болады, яғни 105 теңгеге айырмашылық көрініп тұр. (Қосымша Ә)
2-кесте
Заңды тұлға үшін:
Тоқсан табысы 2002 жылғы салық 2003 жылғы салық Ставка
ставкасы ставкасы төмендетуі
1500 мың теңге 75 мың теңгеден 5 %Табыс сомасынан 4 % 1 % - ке
бойынша + 1500 асатын сомадан
7 %
1500 мың теңге 1800 мың теңге + 300060 мың теңге + 15004 % - ке
жоғары - 3000 асатын сомадан 9 асатын 5 %
3000 – 4500 мың 315 мың теңге + 4500 210 мың теңге + 45004 % -
теңге мың теңге ден 11 % мың теңге ден асатынке
сомадан 7 %
4500 мың теңге – 535 мың теңге + 6500 350 мың теңге + 65004 % -
6500 мың теңге асатын сомадан + 3% асатын сомадан 9 % ке
6500 теңге жоғары
Мысалы: Оңайлатылған декларация негізінде қызметі жүзеге асырылатын
заңды тұлғаның 2002 жылғы тоқсан бойынша табысы 9000мың теңге сома болса,
салық 860 теңге сол сомадан 2003 жылғы салық сомасы 575 теңге, яғни 285 мың
теңге азырақ. Тағы да бір жайтатын : Айталық, жеке кәсіпкердің есеп беру
тоқсан бойынша жалдамалы жұмыскерлердің орташа айлығы 2 еселік, заңды
тұлғаларда 2,5 еселік айлық жалақының минималды мөлшері Қ.Р бюджет туралы
заңы ағымдағы жылда тағайындалған. (2003 жылғы ең төмен мөлшерде жалақының
5000 теңге). Онда салық кезеңіде еселенген сома, салық сомасынан 1,5 %
жұмыскерлер үшін төмендету қажет, олардың санына байланысты. Енді арнайы
салық режимнің есеп беру нысанының патент негізін айта кетейік.
Салық органдарының айтуы бойынша халықтың тұтыну тауарларын көтерме
баға бойынша сататындар, жолауыларды тасымалдау, үйді жалға берушілер
парикмахерлер, аяқ киім жөндеушілер, сағатшылар жұмыс істейді. Бір сөзбен
айтқанда шағын бизнес аймағының ең қажетті өкілдері. Патент жоғарыда
айтқандай – арнайы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық
сомаларының бюджетке төленгенін фактілейтін растайтын құжат. Патентті алу
үшін тұрғын жері бойынша салық комитетінен мемлекеттік тіркеуі куәлігін
жеке кәсіпкерде болуы қажет. Бұл реттен жеке кәсіпкердің тіркелгені үшін
алым (төлейді) аяқ * 4 еселік 3488 теңге (872* 4). Одан соң салық
комитетіне қызметін жүзеге асыру орны бойынша қызмет түрі көрсетілген
өтініш және мемлекеттік тіркеу куәлігі, лицензияланған қызмет бойынша
лицензиясын ұсынылады.Патентті кәсіпкер 1 айға, бірнеше айға, бірақ 1
жылдан аз уақытқа беріледі. Лицензияланған қызмет түріне берілетін патент
лицензия мерзіміне байланысты беріледі. Кәсіпкер салықты шығыстарды қоса
күтіліп отырған табысқа 3 % есебінен есептейді.Алынған сома патент құны
болып табылады. Мысалы: айлық табыс шегерістерсз 60 мың теңге. Онда патент
1800 теңге (60000 теңге * 3 %). Көріп отырғандай салықты есептеу кәсіпкер
үшін айрықша қиындыққа түспейді. Патент құны бюджетке Жеке табыс салығы
және әлеуметтік салық түрінде тең үлеспен енгізіледі. Бұдан басқа, патент
негізіндегі (акциздік өнімін іске асырушыны қоспағанда) фискалдық жады
бақылау касса машиналарын қолданудан босатылған. Мемлекетпен есеп –
айрысудың патенттік нысаны келесі түрлрге жүргізілмейді; акциздік өнімін
өндірушілер, кеңестік, қаржылық,бухгалтерлік қызметтер; мұнай өнімдерін
шығарушылар; шыны ыдыстарын қабылдаушы және жинаушылар; жер қойнауын
пайдаланушылар: Салық Кодексінің 371 баптың 4 пункті нде айтылған басқа,
өзгерістергебайланысты Кодексте лицензияланатын қызмет түрі патент бойынша
жұмыс істейді 30 – ға дейін ұлғайды. Жеке кәсіпкерлер жинақтаушы зейнет
ақы қорына міндетті аударымдарды ұмытпаулары қажет. Олар ең төмен айлық
еңбек ақы 5000 теңге – ден 10 % кем болмауы керек. Қамтамсыз етілген
қарттық уақытты қазірден ойлау қажет, өйткені жинақтаушы зейнет ақы қорын
куәландыратын құжат болмаса патент берілмейді.
Салық Кодексіне сай – нақты алынған табысқа тәлелді патент құнын қайта
есептесу жүргізуге болады. Нақты табыстан ұсынылған сомадан асқан жағдайда
салық төлеуші 5 жұмыс күні ішінде асқан сомадан ескертіп, көрсетіп одан
салығын төлеуі керек. Егер нақты табысы ұсынылған табыстан төмен болса,
онда салық оргына хронометражды тексеру жүргізу өтінішін беруге құқылы -
өзінің нақты табысын анықтау және ұсынылған табысын қайта қарау мақсатында.
Патент бойынша жұмыс істейтін кәсіпкер уақытша қызметін тоқтатқан жағдайда,
салық органына уақытша тоқтатқан жайлы өтініш ұсынуы керек. Әйтпесе жалпы
режим бойынша бюджетпен есеп айрысуда деп есептеледі. Жеке кәсіпкердің
жалпы табысы 1,5 млн – нан асқан жағдайда немесе жалдамалы жұмыскерлері
болса, олар арнайы салық режимінің оңайлатылған декларация негізінде немесе
салық салудың жалпы тәртібі түріне ауысуына болады. Бұған негіз болып
өтініш табылады.
3-кесте
Шетелдерде шағын және орта бизнестің қызметі
Елдер Кіші және Кіші және Кіші және Кіші және ЖҰӨ - гі
орта орта орта орта кіші және
кәсіпорындакәсіпорындакәсіпорынд акәсіпорындаорташа
р саны мың р 1000 р (жұмыс р жұмыспен кәсіпорында
тұрғынға істейді) қамтамасыз р үлесі (%)
млн адам етілгендер
жалпы (%)
ЕС елдері 15770 45 68 72 6367
АҚШ 19300 74,2 70,2 54 5052
Жапония 6450 49,6 39,5 78 5255
Ресей 844 5,6 8,3 13 104
Егер кәсіпкер бірнеше қызметтін жүзеге асыратын және патент бойынша
жұмыс істейтін болса, онда Салық Кодексіне енгізілместен бұрын әрбір қызмет
үшін патент сатып алып отыратын, енді. Салық салу тәртібін таңдап Мысалы;
оңайлатылған декларация негізінде кәсіпкер өзі салықты барлық қызметтер
жинағынан есептеп төлейді. Ескі патентжүйесі бойынша және қазіргі күнге
оңайлатылған декларация негізінде салық төлеу бойынша кішігірім талдау
жүргізіп көрейік. Мысалы: Жеке кәсіпкер шаштараз қызметімен айналысады(4
отыратын орын), 4 жалдамалы қызметкері бар, жалақысы 1 жұмыскерге – 13,0
мың теңге табысы 1 тоқсанға 221,7 мың теңге құрады. 2002 жылының 1 қантарға
дейін кәсіпкер патент бойынша жұмыс істеген, 1 тоқсанда 65,0 мың теңге
төлеген. Салық Кодексінде арнайы салық режим оңайлатылған декларация негізі
(жалдамалы жұмыскерлері болса) айтылып отырған табысы (тоқсанға 221,7 мың
теңге) бюджетке 8,9 мың теңге төлеуі керек. (221,71 *4%), оның ішінде
әлеуметтік салық 4,45 теңге (50%)
Жеке табыс салығы- 4,45 мың теңге (50 %). Бұл жерде айта кету қажет,
әлеуметтік салық құрамына сома кәсіпкердің өзіде және жалдамалы жұмыскерді
де қосады. Арнайы салық режимінің оңайлатылған декларация негізінің
тартымдылығы оның барлық жалақысының және орта тізімдік санына есептелген
салық сомасының өзгерте алу тәуелдігінде.
Ең төмен еңбек ақы 3 есесі, яғни 12543 теңге жұмыскердің есеп беру
кезеңінде орташа айлық жалақысы болса, (Қ. Р заңы 2002 жылы мемлекеттік
бюджет туралы2002 жылда ең төмен жалақы 4181 теңге) онда әрбір жұмыскердің
орташа тізімдік санынан 1,5% есептелгенсалықты өзгерту арқылы төментетеміз.
Біздің жағдайда жалақы айлық жалақының 3 есесінен артып түседі; өткені
13000 мың теңге құрайды және шегерістерді қолданғаннан кейін бюджетке төлем
8,9 мың теңге емес 8,4 мың теңге құрайды. (8,9 мың теңге - (8,9 мың теңге *
4 жалдамалы жұмыскер * 1,5 %) және бұл ретте кәсіпкер жалдамалы жұмыскер
табысынан бюджетке салық есептеп, төлеп отыраы, ол 6,5 мың теңге құрайды.
Сонымен жалпы салық 14,9 мың теңге (8,4 мың теңге + 6,5 мың теңге). Патент
құнымен салыстырғанда оңайлатылған декларация бойынша салықтық салмағын
есептеу қиынға соқпайды.
Салық Кодексіне енгізілгенше 87,0 % - ке төмендетілген. Егер патент
бойынша табысқа салық 29 % құраса (65,0 мың теңге 221,7 мың теңге), ал
оңайлатылған декларация бойынша ол 4 % (8,4 мың теңге 221,7 мың теңге).
Қ.Р 23 қараша 2002 Қ.Р. кейбір заңдік актілеріне өзгерістер мен
толықтырулар енгізуі туралы заңында салық салу сұрақтары бойынша салық
ставкасы шағын бизнес субьектілері үшін төмендетілген, өз қызметтерін
арнайы салық режимдерін оның ішінде оңайлатылған декларация негізінде
жұмыс істеушілерге. Онымен қатар жалдамалы жұмыкерлерге ең төмен орта айлық
жалақы төмендетілген, бұл жерде салық сомасына өзгерту төмендету
түзетулерін жүргізу жағына қарай; жеке кәсіпкер үшін 2 есе дейін;
заңды тұлғалар үшін ең төмен айлық жалақыдан 2,5 есе.
Оңайлатылған декларация негізі арнайы салық режимі тағы бір жетістігі
болып бұрынғы патенттік жүйемен салыстырғанда, бюджетке кәсіпкердің
қызметінің алдында емес салық кезеңінің, яғни тоқсанның (соңына) аяғына
қарай төленеді. Сол себепті патент құнына аванс ретінде төленгені, қазір
кәсіпкердің толық тоқсан бойы айналымында болады. Оңайлатылған декларация
нысанындағы салықтық есеп беру оңтайлы, ал оны толтыру кәсіпкердің айрықша
бухгалтерлік білімін қажет етпейді. Салықтық есеп беруді тапсыру
оңайлатылған, салық органына саясат Салық Кодексін қабылдамай тұрып
құтылу мүмкін емес еді, қазіргі кезде Салық Кодексінің 64 бабына сәйкес
салық декларациясы оңайлатылған декларация пошта арқылы ұсына алады, Ең
маңыздысы тоқсан сайын есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 10 – ынан
кешіктірмей, оңайлатылған декларация бойынша есептелген салықты бюджетке
төлеу жеке (корпорациялық ) табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде
бірдей үлеспен есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 15 – інен кешіктірмейті
меззімде жүргізіледі жылына 4 рет.
Енді біржолғы талон негізінде арнайы салық режимін қарастырайық.
Біржолғы талон негізіндегі арнайы салық режимін қызметі ара – тұра сипатта
болатын жеке тұлғалар қолданады. Жылына бәрін жинақтағанда тоқсан күннен
аспайтын қызмет ара – тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет деп ұғынылады. Бұл
тұрғыдан жеке тұлғалар жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден
босатылады. Қызмет түрлері тізімі, біржолғы талонды тарату нысаны
ментәртібі мемлекеттік уәкілетті органмен немесе Қ.Р. қаржы министрімен
беріледі. Аталған режимге нарықта тауарды кезеңді және тұрақты түрде
өндірушілер (стационарлық орындардағы қызметтерді қоспағанда), газет,
журнал, отырғызу заттары, тірі гүлдер, ауыл шаруашылық өнімдері, автомобиль
көліктерінжүргізу қызметі, жер учаскілерін өңдеу қызметтерін жүзеге асырушы
трактор иегерлері және жеңіл және жүк автомобильдері, жолаушыларжәнежүк
тасымалдау автомобильдерінің иелері жатады (кіреді).
Біржолғы талон құны жергілікті уәкілетті органдармен салық органмен
жүргізілген орташа күндік хронометраждық бақылау негізінде жүргізіледі.
Уәкілетті органдар (қызметін жүзеге асыруға дейін ) біржолғы талонды 1
күнге алуы мүмкін, бірақ 1 айдан астам күнге берілмеуін ескеруі қажет.
Қ. Р. Салық Кодексіне көзделген арнайы салық режим тәжірбиеде өзін толықтай
ақтауы ма деген сұрақта жауап беретін болсақ, иә, толықтай деп жауап берер
едім. Өйткені 2002 жылы 1 қазаны бойынша 14050 шағын бизнес субьектілерінің
ішінде жалпы режим бойынша 1676, патент бойынша 7552 кәсіпкер, оңайлатылған
декларация бойынша – 4673 жеке тұлғалар және заңды тұлғалар қызмет
атқарады, 2001 жылмен салыстырып көрейік. 2001 жылғы салық салуының
оңайлатылған декларацияның оңайлатылған декларация бойынша 50 шағын бизнес
субьектілері, олардың ішінде 22 заңды тұлғалар және 28 жылғы кәсіпкер
болатын.
Ал, енді ауыл шаруашылық (фермер) салық ауырпашылығының төмендеуі
тиімділігі жайлы айтып кетейік. Ауылшаруашылық дамуына әсерін тигізді ме
жоқ па . Иә әсерін тигізді, бұл көбінесе салық ауыртпашылығының
төмендегенімен емес, сондай ақ ауыл шаруашылық (фермер) бірден жер салығына
енгізгеннің арқасы. 2000 жылғы 1 қантары жағдайы бойынша облыс бойынша ауыл
шаруашылық саны 15632, 1999 жылғы бюджетке олардан 76,9 млн теңге түскен
2002 жылы 1 қантары жағдайы бойынша 24910 және соған сәйкес бюджеике 123,9
млн теңге аударылған. 2002 жылы 1 қазан шаруашылық саны 30742, олардан 82,4
млн теңге яғни бюджетке салық және басқа да міндетті төлемдердің өсімі
айқын көрінеді.
Шағын бизнес субьектілерінеоның ішінде ауылшаруашылық (фермер) дамуына
шынайы қолдау көрсету, кәсіпкерлер қызмет түрлерімен. Осы категориядағы
салық төлеушілермен бірге дамуына мүмкіндік береді. Көбінесе ауыл
шаруашылық өнімдерін қайта өндеуі.
Алайда, қазіргі кезде ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілерден басқа
қызмет түрімен айналысатындар да ашылуда. Ауылшаруашылық айналысушылардың
дамуы халықтың жұмыспен қамтылуына үлкен әсер береді.Жаңа жұмыс орындары
пайда болады және халықтың әлеуметтік экономикалық жағдайы жақсартады.
Мысалы; 2002 жылы 1 қантарда еңбектік қызметпен оның ішінде жалдамалы
жұмыскерлер шаруашылық мүшелері 41828 жан басы қамтылды, 2002 жылы 1
шілдеде 55 – 356 адам. Өткен жылғы жартыжылдықпен салыстырғанда жұмыспен
қамтамасыз етілгендердің саны 15227 адам. Жағымды жақтарының бірі болып
жалдамалы жұмыскерлер санының ұлғаюы табылады. 2002 жылдың 1 шілдеде 27906
кәсіпкерлер жалдамалы жұмыскерлердің санын 27450 – ге дейін көтерді. Осыдан
келе әрі қарай салықтардың бюджетке түсуі жоғарлайтыны оның деп ойлаймын.
Егер, кәсіпкерлер өздерінің табыстарын жасырмай, дұрыс көрсетіп отырса,
салықтардың бюджетке түсуі өткен жылға қарағанда 30 – 50 % жоғарлайды
(ұлғаяды). Тұрақты салықтардың және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке
түсуін бақылау үшін кәсіпкердің қызметін күнделікті тексеру қажет. Бұл
ретте, ең алдымен хронометраждық тексеру жүргізуі керек. Қазіргі кезде
арнайы салық режимін салықтық әкімшіліктендіруін асқақтату, магниттік
таспаларда нысандарды енгізудің кеңдігі, салық төлеушілер арасында жаңа
жаппай – бұқаралық жұмыс нысандарын меңгеру есебінен, нәтижесінде мұның
барлығы бюджеттін кіріс бөлігінің ұлғаюына себеп болады.
Кәсіпкерліктің жекелеген бизнеспен түрлерімен айналасушылар жеке және
заңды тұлғалар патент негізіндегі арнайы салық режимін қолдайды. Патент
құнына Тіркелген жиынтық салық (ФСН) ТЖС – ның құрамына ҚҚС, табыс салығы
және ойын бизнесінен акциз кіреді. ТЖС – ді есептеуде келесі игорлық бизнес
обьектілерін кіргіземіз:
- ойын үстелі (казино) – ойын мекемесіндегі кез – келген ұтыс түрі бар
құмар ойындар өткізуге арналған арнаулы жабдық, ойын мекемесіндегі ол
ойындарға өз өкілдері арқылы тарап ретінде немесе ұйымдастырушы жән
байқаушы ретінде қатысады;
- ақшалы ұтыс бар ойын автоматы;
- тотализатор кассасы;
- букмекерлік кеңсе кассасы;
Тіркелген жиынтық салықтың мөлшері ойын бизнесінің әрбір обьектісіне
ағымдағы жылдағы Қ.Р. республикалық бюджет заңы бойынша тағайындалатын
а.е.к. мөлшерінде болады. ТЖС келесі түрде есептеліп бөлінеді ТЖС – нан
ҚҚС – 20% ТЖС – нан ҚҚС – ты алып тастағаннан кейін ойып бизнесінен акциз –
20%. ТЖС – нан ҚҚС – ты, акцизді азайтқаннан кейін – табыс салығы
есептеледі. Кодексте кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлерімен айналысушы
кәсіпкерлер, яғни арнайы салық режимі қолданушылар жеке кәсіпкерлер,заңды
тұлғалар, олардың филиалдары, қызмет көрсетуші басқа да өкілдері:
- ойын бизнесі саласында;
- ақшалай ұтысы жоқ ойын автоматтары;
- боулинг (кегельбан) бойынша;
- бильярд бойынша;
- лото ойындарын ұйымдастыруы бойынша.
4-кесте
Алматы қаласы бойынша 2002 дейін және 01.01.2002 жылдан бастап ойын
бизнесі (казино) обьектілеріне салықты орналастыру (бөлу ) кестесі.
Жыл Бюджетпен Акциз Жылына а.е.к –А.е.к ҚҚС Табыс
есеп - пен ТЖС –тегі жылына салығы
айрысу акциз а.е.к - жылына
жылына те а.е.к –
те
2002 жылғапатент ТЖС - 3600 немесе 576 немесе720 2304
дейін тан 2790,0 мың 446,4 мың немесе немесе
20 % ҚҚСтеңге теңге 558,0 мың1785,6
алғаннан теңге мың теңге
кейін
2002 декларацияЖылына 3600,0 мың 474,0 мың 2520,0 1080,0
жылдан 576 теңге теңге мың теңгемың
а.е.к теңге.
Жоғарыда айтылғандарға арнайы салық режимінің қарапайым түрі:
1. ТЖС түріндегі ҚҚС және жеке табыс салығы немесе КТС есептеу және төлеу.
2. Жоғарыда аталғандар бойынша салық декларациясы және оңайлатылған
декларация түріндегі акцизді (Ф. 940.00) ұсыну. Бұл жерде төлем көзінен
және мүлік табысы және басқа табыстардан және төлем көзінен салық
салынбайтын табыс, ЖТС – на аталған тәртіп жүргізілмейді.Айта кету қажет К
(ЖТС) ТС ТЖС – тың 30 %, ҚҚС ТЖС – тің 70 % құрайды. ТЖС – ті төлеумен
қатар ойын бизнесі саласында қызмет атқарушылар акцизді төлейді
Компьютерлік ойын саласында қызмет көрсетуші салық төлеушілер (желілік
ойын, интернет бойынша ойын) арнайы құрал жабдықтарына (механикалық,
электрлі, электронды және өзге техникалық жабдық), және құмар ойындар
өткізу үшін пайдаланатын арнайы жабдық үшін салық төлейді.
26.04.2002 жылы Қ.Р. Үкіметі № 476 қаулысынан 28 қаңтар 2000 жылғы №
137 қаулысымен акциз өнімдерін Қ.Р. кеден территориясына енгізу және Қ.Р.
іске асатын және ойын бизнесінің акциздің базалық ставкамен акциз ставкасы
туралы қабылданды. Жоғарыда айтылғандай Салық Кодексінің 258 бабының 4
бөліміне сәйкес Салық және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1. АРНАУЛЫ РЕЖИМДІ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
1.1 Жалпы салықтар туралы түсінік және оларды өндіріп алу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2. Арнаулы салық режимдерін қолдану
қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2 ҚР АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ
2.1 Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі және оны
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.2 Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
2.3 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге арналған арнаулы салық
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
3 ОРТА ЖӘНЕ ШАҒЫН БИЗНЕС ЖАҒДАЙЫН ДАМЫТУҒА САЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҒЫНЫҢ ҚОСАР
ҮЛЕСІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... .49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..5 9
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..62
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде шағын бизнесті дамыту және қолдау мемлекеттік
экономикалық саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Сонымен
қатар кәсіпкерлердің ойынша салық қатынастарын реттейтін нормативтік
негізінің жетілмегендігінен көптеген қиындықтар кездеседі.
Шағын бизнес өндірістің кейбір түрлері мен нысандарына тән (сауда,
қызмет саласы). Бұл жайлы ҚР ұзақ мерзімді стратегиясында анық жазылған.
Дипломдық жұмыс мақсаты – арнаулы салық режимінің экономикадағы маңызы мен
кіріс бөлігін толтырудағы алатын орнын толықтай қарастыру.
Осы дипломдық жұмысты жазу барысында басты назар келесі мән – жайларға
аударылды:
- арнаулы салық режимінің қажеттілігі;
- шағын бизнес субъектілерінің арнаулы салық режимдері;
- шаруа қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі;
- ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған
арнаулы салық режимі;
- орта және шағын бизнес жағдайын дамытуға салық заңдылығының қосар
үлесі.
Осы есептен шаруа қожалықтары шаруашылығының дамуы өз кезегінде
халықтың жұмыспен қамтылуына өз әсерін қосады және шаруа (фермер)
қожалықтары мен ауыл шаруашылығымен айналысушы кәсәпкерлердің
шаруашылығына оң әсерін тигізетінін көреміз.
Сонымен қазіргі таңда мемлекеттің маңызды мәселесі болып
кәсіпкерліктің дамуына нақты қолдау көрсету табылады. Осы мәселелерді
шешуде заң нормалары өзгертілуде, соның ішінде салық заңдылығы. Осы
өзгерістермен бірге мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлердің арақатынастары
да өзгеруде. Бүгінгі күні кәсіпкер жаңа заңды біледі және қызметтік
тәжірибесі бар кәсіпкер ел экономикасына салымның маңыздылығын, мәнін жетік
түсінеді. ҚР Президенті шағын кәсіпкерлікті қолдауды және белсенді дамуының
шаралары туралы жарлығынан бастап, қаржы министрлігінің салық комитеті мен
министрліктің жергілікті салық комитеттерімен едәуір қызмет атқарылды.
Мемлекетпен шағын бизнесті қолдау мен дамыту бойынша мақсатты бағытталған
жұмыс жүргізілуде.
Салық кодексінде шағын бизнес субъектілері, шаруа (фермер) қожалықтары
мен ауыл шаруашылығымен айналысушыларға арнаулы салық режимдері
қарастырылған. Арнаулы салық режимдері кәсіпкерліктің жекелеген түрлері
бойынша салықтық есеп беру мен төлеудің ерекше тәртібін тағайындауы, салық
төлеушілердің салық ауыртпалығының төмендеуіне бағытталған.
Дипломдық жұмыс жазудың әдістемелік нұсқамасы болып, нормативтік –
құқықтық актілер, жетекші мамандардың монографиялары, әдебиеттер, газет –
журналдар табылады.
1 АРНАУЛЫ РЕЖИМДІ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
1.1 Жалпы салықтар туралы түсінік және оларды өндіріп алу
ерекшеліктері
Қандай да мемлекет боласын тек өзінің матаериалдық – қаржылық негізі
бар болғанда ғана өмір сүре алады. Яғни, қарапайым тілмен айтқанда, ол
өзінің тікелей функцияларын ақша болғанда ғана атқара алады. Ал ақшаны тек
материалдық өндіріспен айналысып, тауарлар өткізу аркылы табуға болады.
Оған мемлекет қызметінің жалпы табиғаты келмейді. Мемлекетік қызмет –
басқарушылық, ұймдастырушылық қызмет. Мемлекетік қызметшілер өз еңбегімен
ешбір тауарлық өнім жасалмайды. Сондықтан мемлекет өзі өмір сүру үшін ақша
көзін басқаша іздеуді көздейді.Ол – мемлекеттік жүйенің өз функциясын
атқару үшін қажетті ақша құралдарын мотивациялау және мемлекеттік ақша
қорларын жасақтау деп аталады. Бұл қорларды жасаудың тарихта әр түрлі
әдістемелері болған. Соның ішіндегі ең кең таралған классикалық түрі –
салықтар. Салық – уәкілетті орган арқылы бірнақты тәртіпте және баянды
құқықтық нысанда мемлекет белгілеген, төлеуімемлекеттік мәжбүрлеу шаралары
жолымен қамтамасыз етілетін, қайтарымсыз, баламасыз және тұрақты
мінездемелердегі, салық субъектісі белгілнген мөлшерлерде мемлекеттік
кіріске жасайтын міндетті немесе затай төлем. Салықтың қайтарымсыздық
белгісі, оның салық төлеушіге белгілі бір уақыт қайтарып берілмейтінін және
де ол үшін мемлекет салық төлеушінің алдында борышты емес екендігін
көрсетеді. Яғни мемлекет салық төлегені үшін салық төлеушіге белгілі бір
қызмет көрсетуге немесе заттай материалдық көмек беруге еш міндетті емес.
Бұл орайда осы бюджетке төленетін міндетті төлемдерден айырмашылығы да сол
екенін айта кету керек. Мысалы: салық кодксінде белгіленген жеке
кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркелгені үшін деген алым бар. Ол алымды
төлегені үшін мемлекет жеке тұлғаға кәсіпкерлік қызметпен айналысуға рұқсат
береді. Яғни, алымның бұл арада қарызы бар салық төлеушіге нақты түрде не
үшін алым төлегені түсінікті; айқын. Ал төленген салық оны төлеген салық
төлеушіге нақты түрде келешекте қызмет ете ме, жоқ па, бұл белгісіз. Міне
салық пен алымның айырмашылығы болып жатыр.
ҚР 1991 жылғы 25 желтоқсанда қабылданған ҚР салық жүйесі туралы
Заңы, Тәуелсіз Қазақстанның салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы
болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы істердің
бірегейі. Осы мезгілден ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар
іске аса бастады. Оларды атап айтсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі;
меншік түрлерінің бір – біріне өзара тепе – теңдігі; шаруашылық жүргізуші
субъектілер мен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізде
жүргізілуі болып табылады. Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық
қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, республикалық және
жергілікті басқару органдарының да салыққа байланысты қызметтері, құқықтары
мен міндеттері айқын бекітілді.
Қабылданған заңға сәйкес 1992 жылдың 1 қаңтарынан ҚР – да:
13 – жалпы мемлекеттік салықтар;
11 – міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
18 – жергілікті жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді. Қазақстан
Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді концепциясын
қабылдады. Бұл құжатта негізінен салық жүйесін, салық заңдылығын бірте –
бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет етуге жеткізу
көзделген. Жер қойнауын пайдаланушылардың барлығы Қазақстан Үкіметімен
контрактіге тұрар алдында Бас салық инспекциясынан салықтың экспертизадан
өтулері тиіс.
Салық жүйесінің бір орында, өзгеріссіз тұрып қалуы мүмкін емес. Ел
экономикасының дамуы, нарықтық қатынастарға көшу жолында қалыптасатын іс –
тәжірибелер экономикасы дамыған елдердің тәжірибелерін талдап – жиынтықтау
барысында, салық жүйесі де өзгеріп, дамып, бара – бара жақсара түсуі тиіс.
Салықтың тұрақты міндетті туындататынын төмендегідей мысалмен
түсіндіруге болады.
2001 жылғы 12 – ші маусымда қабылданған салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер туралы салық кодексі бойынша Қ. Р. салық
жүйесінде 9 салық, 13 алым, 9 төлем түрлері қарастырылған. Осыларға
тереңірек үңілсек:1.Салықтар: корпоративтік табыс салығы, жеке табыс
салығы, қосымша құн салығы, акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың
салықтары мен арнаулы төлемдері, әлеуметтік салық, жер салығы, көлік
құралдары салығы, мүлік салығы. 2. Алымдар: заңды тұлғаларды мемлекеттік
тіркелгені үшін алым, жеке кәсіпкерлерді мемлекет тіркеуі үшін алым,
жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмімлерді мемлекет
тіркеуі үшін алым, радиоэлектрондық құралдары және жиілігі жоғары
құралдарды мемлекет тіркеуі үшін алым, теңіз, өзен, кемелер мен шағын
көлемді кемелерді тіркеуі үшін алым, механикалық көлік құралдарымен
тіркемелерді немесе тіркеу үшін алым, азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік
тіркеу үшін алым, дәрі – дәрмек құралдарын мемлекет тіркеуі үшін алым,
автокөлік құралдардың Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы,
аукциондардан алынатын алым, ел таңбалық алым, жекелеген қызмет түрлерімен
айналысу құқығы үшін лицензиялық алымы, телевизия және радиохабарларын
тарату ұйымдарына, радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
Төлемақылар: жер учаскісін пайдаланған үшін төлемақы, жер бетіндегі
қазыналарын су ресурстарын пайдаланған үшін төлем ақы, қоршаған ортаны
ластаған үшін төлемақы, жануарлар дүниесін пайдаланған үшін төлемақы,
орманды пайдаланған үшін төлемақы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдаланғаны үшін төлемақы, радиожиелік электрін пайдаланғаны үшін
төлемақы, сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы, кеме
жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлем ақы. Мемлекеттік баж. Кеден
төлемдері: кеден бажы, кеден алымдары, төлемақы, алымдар.
Егер жеке тұлға жеңіл машина көлігінің иегері болса, онда ол сол
көліктің меншік иесі болган күннен бастап, сол меншіктің құқы өткенше,
көлік құралдары салыгын төлейтін салық төлеуші салып табылады жәнежыл
сайын тұрақты түрде аталған салықты төлеп атыруға міндетті сол сияқты егер
жеке тұлға үй немесе пәтер алса, онда ол меншік иесі болған күннен бастап,
мүлдік салығы мен жер салығын төлеу міндеті тұрақты түрде туындайды.
Салық тек заңдастырылған нысанды болды, оның табиғатының,
өміршеңдігінің заңмен негізделуі деген мағына береді. Яғни белгілі бір
объектіге салынатын салықтың заңдастырылған құқықытық негізі - өмір сүруге
құқы болуы керек. Айталық, мысалы, ауамен дем алғаны үшін деген салық
енгізу ойға алынды делік. Осындай салық түрін енгізуге үкіметті органның
құқы бар ма, жоқ па? Қалай мұндай салық түрін заңдастыруға болады. Адам
жаратылымынан ауамен дем алуға жаратылған. Ал, ауамен дем алғаны үшін салық
төлеген жағдайда, қандай шара қолданылмақ? Міне осындай негізсіз түрде
түрлі – түрлі салықтар туындамауы үшін оларға өмір сүруге болатын
заңдастырылған нысан берілуі керек.
Ал, салықтардың заңмен белгіленетін төлем болатыны, қай мемлекет
болмасын өз салық жүйесінде енгізілетін салықтар түрін тек қана заңмен
қабылдау арқылы белгіленеді. Заңда аталған салықтар мен төлемдерден басқа
да төлемдер түрлерін жасауды ешбір органның салық төлеушіден талап етуге
құқы жоқ. Себебі, ол салық туралы заңда белгіленбеген, көрсетілмеген.
Сондықтан, мемлекет өз қазынасының кіріс бөлігіне түсетін төлемдерді заң
түрінде белгілейді және тек белгіленген төлемдерді, өз міндеттері
туындағанда, төлеп отыруды салық төлеушілерге міндеттейді.
Салық белгілерін, мемлекеттік төлемдердің (салық, алым, төлем т. б.)
табиғатын дұрыс ашу үшін қолдана білу азаматтардың құқықтарын сақтай
отырып, әрбір төлемді тиімді түрде пайдалану және мемлекеттік кіріс жүйесін
ғылыми негізде нысандауға кепілдік берер еді. Салық белгілі бір
элементтардан тұратын күрделі құрылым.
Салықтар элементтері салық табиғатын ашатын нысандар болып табылады:
1) Салықтың құқықтық негізі. Бұл салықты төлеу міндеттемесінің неге
болатыны туындайтынын айқындайды.
2) Салық субъектісі – салықты не үшін және заттан төлейтінің айқындайды.
3) Салық объектісі – салықты не үшін және заттан төлейтінен айқындайды.
4) Салық шамасы (нормасы) - салықты қандай мөлшерде төлейді, салық салу
ставкасы қалай қолданылатынын айқындайды.
5) Салық төлеу тәртібі – салық қандай жолдармен төленетінін анықтайды.
6) Салық бойынша жеңілдіктер – не себеп, салық төлеуші салық төлеуден
босатылады немесе аз мөлшерде салық төлеуге құқы бар екенін айқындайды.
Әрбір салықтың табиғатында, құрылымында аталған элементтердің біреуі
салықтың бойынан табылмаса, онда ол салық белгіленбеген болып табылады. Тек
қана салық бойынша жеңілдіктер кейбір салықтарға қатысты болмауы мүмкін. Ал
қалған элементтердің қатысты болуы міндетті. Салықтар белгілері турала
салықтар тек заңдастырылған құқықтық нысанда ғана өмір сүре алады. Салықтар
элементтерінің кешенді тобы толық қатысты болған жағдайда ғана салық заңды
түрде белгіленген, қалыптасқан б. т.
Заң тұрғысынан қарағанда, бұл құқықтық акт нормативтік акт қатарына
жатқызылады. Ал нормативтік актіні жариялау нақты салық төлеуші мен
мемлекет арасында салық міндеттемесін туындатады. Мөлшері, төлеу тәртібі
мен мерзімі салықты белгіленген құқықтық актімен анықталған ақша сомасын
мемлекетке берудің салық төлеушіге жүктелген міндеттемесі – салық
міндеттемесі деп аталады.
Салық салу объектісінің болуы – салық міндеттемесінен туындауының
кепілі. Мысалы, тауарлар өткізу, қызмет көрсету арқылы жеке немесе заңды
тұлғалар табыс иегері болса, онда олар міндетті түрде салық төлеуші болып
табылада, яғни құқықтық нормативтік актілерге сәйкес олардың мемлекет
алдында салық міндеттемесі туындайды. Салық салу объектісі жоқ болған
жағдайда, олардың да салық мідеттемесі тоқтатылады.
Жоғарыда айтқандай салық міндеттемесі салық төлеуші мен мемлекет
аралығындағы қарым – қатынасты білдіреді. Қазақстан Респуликасында қазіргі
кезеңде салықтардың құқықтық негізі болып Салық және бюджетке төленетін
басқа да төлемдер туралы заң – салық кодексі болып табылады. Салық
міндеттемесінде көрсетілген тәртіптік, мөлшерде және мерзімде салықты төлеу
закңдылық міндеттемесі жүктелген тұлға – салық субъектісі деп аталады.
Салық субъектілері заң және ж.т. болып бөлінеді. Олардың салық төлеу
режимдері әр түрлң, олд кей жағдайларда тек өздеріне ғана тиісті төлейтін
салық түрлері де әр түрлі.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өз құқықтық меншігінде,
шаруашылық жүргізуінде немесе басқаруында оқшауланған мүлкі бар және сол
мүлкімен алған міндеттемелері бойынша жауап бере алатын, сот алдында
талапкер немесе жауапкер бола алатын ұйым – заңды тұлға болып табылады.
Заңды тұлғаның жеке өзіңдік бухгалтерлік есептік тепе – теңдікті немесе
сметасы болуы керек және өз аты жазылған мөрі болуы шарт.
Заңды тұлғаның статусы үшін оны ұйымдастыру – құқықтық нысанының
(акционерлік қоғам, жауапкершілігі шектелген серіктестік өндірістік
кооператив т. б.) не меншіктік нысанының (мемлекеттік немесе мемлекеттік
емес) еш маңызы жоқ, бірақ кейбір салықтың түрін төлеу үшін (мүлік,
корпоратвитік табыс салығы, ҚҚС) заңды тұлғаның коммерциялық емес екенінің
белгісінің маңызы зор.
Салық субъектісінің бар категориясы – жеке тұлғалар. Салық заңдарына
сәйкес салық төлеуші жеке тұлғаларға Қазақстан Республикасының азаматтары
шет мемлекеттерінің азаматтары және азматтығы жоқ тұлғалар жатады.
Қазақстан Республикасының азаматтарына азаматтығы бар фактісінің өзі салық
міндеттемесінің заң бойынша орындауын жүктейді. Ал, шет ел азаматтарына
келер болсақ, салық заңына сәйкес, олар кез – келген 12 айлық кезең ішінде
183 күннен артық қасында болса, резидент, болмаса резидент еместұлға болып
бөлінеді. Сондай – ақ салық субъектісі салықты алып жүруші – салық алудың
нақты ақырғы қорытындысында барлық ауыртпашылықты көтеруші тұлға. Әсіресе,
бұл құбылысты жанама салықтармен (ҚҚС, акциздер) бірлестіруге болады.
Салық объектісі – субъект, яғни салық төлеущі салықты не заттан
төлейтінің көрсетеді. Салық объектісі болып, мысалы КТС үшін заттардың
табысы, жер салығы үшін жердің аудан көлемі, мүлік салығы үшін мүліктің
құны т.б. болып табылады. Субъектіде табыстық, жердің немесе мүліктің
меншігінде болуы – мемлекеттік солардың негізінде салықты белгілеуге негіз
бола алады немесе сол салықты төлеу міндеттемесін туындатады.
Салық төлемінің мөлшерін анықтайтын заңмен белгіленген салық салу
шамасы – салық нормасы деп аталады. Көп жағдпйда ол салық салу ставкасы мен
салық салу бірлігінің өзара қимылы болып табылады. Салық салу бірлігі
дегеніміз салық салу базасын анықтайтын салық объектісінің өлшемі болады.
Мысалы, жер салығында салық салу бірлігі болып жер ущаскесінің 1 ГА аумағы
табылады. Мүлік салығын алайық. Салық объектісінің, яғни мүліктің құнының,
салық салу бірлігі 1 тг болып табылады т. с. с.
Салық салу бірлігіне соларға келетін салық мөлшері – салық салу
ставкасы деп аталады. Салық базасының өсуі немесе кемуіне байланысты салық
ставкасының өзгеру тәртібі – салық салу әдістемесі деп аталады.
Салық салу әдістемесінің төрт негізгі түрін бөліп атауға болады:
теңдік, пропорционалдық, прогрессивтік(үдемелі), регрессивтік(кемімелі).
Салық мөлшері барлық салық төлемдер үшін нақты белгісінің сома
мөлшеріне тең болып немесе салық салу ставкасын қолдану арқылы анықталуы
мүмкін.
Теңбе – тең салық салуда барлық төлеушілерден бірдей мөлшерде салық
ұсталады. Мысалы, патент арқылы жұмыс потентін, кәсіпкерлік қызметтерінің
сипаттамасы бірдей, жеке тұлғалардан есептеліп, ұсталатын салық сомасы
барлығы үшін бірдей.
Салық салу ставкасы бойынша салық ұстағанда екі түрлі жағдай болуы
мүмкін:
1) салық салу бірлігінене нақты ақшалай сома арқылы салық ұстау әдісі.
Мысалы, жер салығы бойынша Қарағанды қаласы үшін 1м2 жерге 0,2 теңге ставка
қолданылды.
2) проценттік ставка қолдану арқылы салық ұстау. Мысалмен айтатын болсақ,
КТС – ң ставкасы 30%. Ол барлық заңды тұлғалар үшін (оған тек негізгі
құралдары жер болып келетін заттар жатпайды) бірдей.
Тек салық салу базасы, яғни салық салынатын табыстары, әр түрлі борлуы
мүмкін. Соған байланысты төлейтін салық сомалары да әр түрлі. Проценттік
ставкв\амен салық ұстау ставкасы - пропорционалдық ставка деп те аталады.
Мысалы, заттар А мен Б – ның салық салынатын табыстары 1 млн және 2 млн
теңге. А 300000 теңге (1 млн*30%), ал Б 600 млн теңге(2 млн *30%) салық
төлемдері көрсетеді.
Салық сомалары әр түрлі болғанымен, ставка екеуі үшін де бірдей. Көріп
отырғанымыздай салық базасы өскен сайын салық сомасы пропорционалды түрде
өсіп отырады. Прогрессивтік ставка, салық салу базасының көлемі өскен
сайын, үдемелі түрде өсіп отырады, яғни салық төлеушінің табысы ұлғайған
сайын, одан ұсталатын салық ауыртпалығыда салық ставкасының үдемелеп
өзгеріп өсуіне байланысты көбейе береді. Мысалы, жеке табыс салығын алйық.
15 еселенген жылдық есептік көрсеткішіне (ЖЕК), дейінгі табыс сомасынан 5%
ставкамен салық ұсталса , 15 ЖЕК пен 40 ЖЕК аралығындағы табыс сомасынан 8
% ставкамен салық ұсталады. Бұл салық бойынша ең жоғары ставка 20% екенін
ескерсек, табыс ұлғайған сайын, ұсталатын салық сомасы ұлғайа беретіні
түсінікті.
Регрессивтік ставканың прогрессивтік ставкаға кереғар ставка екені
түсінікті. Бұл ставка біздің Қазақстан салық жүйесіндеәзірше қолданылмайды.
Дегенмен, АҚШ салық жүйесінің мысалымен түсіндіре кетейік. Әуелде бұл
ставка прогрессивтік ставка тәрізді салық салу базасының белгілі бір
деңгейіне дейін өсіп отырады да содан кейін кері төмендей бастайды. АҚШ –
та 1986 жылғы қабылданған реформа бойынша ерлі – зайыпты адамдардың жылдық
табыстары 149250 долларға жеткенше 33% ставкамен салық ұсталса, табыс
сомасы әрі қарай өскен жағдайда салық салу ставкасы 28% төмендейді. Салық
ставкасының қандай деңгейде экономиканың дамуы үшін олтимальді болып келуі
қажет? Бұл экономикада әрдайым толғантып жүрген сұрақ.
Салық ставкасының жобалап өсуі экономиканың дамуына кереғар әсер
етері сөзсіз. Осы орайда салық ставкасын белгілеу азаматтардың төлем
мүмкіндігіне сай келуі факторы еске алына отырып жасалған Лоренц сияқты
атақты кесте – сызбаларын еске алуға болады. Бұлардың барлығына ортақ 3
ескеруге тиісті жағдайлар бар:
1) салық субъектісінің тұрғысынан алғанда, салық барлық
азаматтарды қамту керек.
2) салық объектісінің тұрғысынан алғанда салық салу объектісі
барлық азаматтардың төлем жасау мүмкіндігіне байланысты
анықталу қажет
3) салық ставкасы тұрғысынан алғанда салық ставкасы анықталғанда
салық төлеушінің мүліктің жағдайын әсер ететін барлық факторлар
ескерілуге тиісті, салық төлеушінің жеке басының жағдайы, салық
салу объектісінің мөлшері және сипаты.
Салық заңдарының белгіленуіне сәйкес салық төлемдерінің салық
төлеушіден мемлекетке өтуі – салық төлеу тәртібі деп аталады.
Салық жеңілдіктері: төлеушілердің заңға сәйкес салық төлеуге ішінара
немесе толық босатылуы, салық жеңілдіктеріне мыналар жатады: салық
салынбайтын төменгі шек – салық объектісінің салықтан толық босатылатын
төиенгі бөлігі. Табыс сомасын есептелген мөлшерден төмен түсіру, табыс
салығы бойынша пайдаға салынатын салық. Сондықтан төлем мерзімін ұзарту
және уақтылы төленбеген салықты есептен шығару жеңілдіктер қатарына
жеңілдіктердің кезеңі заң бойынша белгіленген жеңілдіктердің күшінде
болатын уақыты.
Заң бойынша салық төлеудің мынадай тәртібі мен ізділігі белгіленген:
әуелі барлық мүлік салықтары, акциздер төмендеді. Салық төленетін пайда
немесе табыс осы суммасына азайтылады. Содан кейін барып жергілікті
салықтар есептелініп төленеді. Салық төленетін пайда немесе табыс төленетін
жергілікті салықтардың сомасына азайтылғаннан кейін басқа салықтар
есептелініп төленеді. Салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің дұрыс
алынуы мемлекеттік салық қызметі төлеушілердің тұрғылықты орны мен қызмет
орны бойынша қадағалайды.
1.2 Арнаулы салық режимдерін қолдану қажеттілігі
Шағын бизнес субьектілері, шаруа, (фермер) қожалықтары, ауылшаруашылық
өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметтің жекелеген
түрлеріне қатысты арналған арнайы салық төлеушілер болып табылады.
Біржолғы талон арнайы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және
төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, Жеке табыс салығы
бойынша бюджетпен есеп айрысу фактісін растайтын құжат.
Патент – арнайы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салы
сомаларының бюджетке төленген фактісін растайтын құжат.Белгілі бір арнайы
салық режимін қолдануға арналған патент нысанын уәкілетті мемлекеттік орган
белгілейді. Патент жоғалған немесе бүлінген жағдайда ; салық төлеушінің
өтініші бойынша дубликат берледі, салық төлеуші бүлінген патентті салық
органына тапсыруға тиіс. Берілген патенттерді тіркеу (беру) журналында
жүргізеді.Тіркеу журналдарының нысандарын және оларды толтыру тәртбін
уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу
туралы куәлік бржолғы талон және патент бланкілері қатаң есептілік
бланкілері болып табылады, және ақша алынбай беріледі. Оларды басқа
адамдарға беруге тыйым салынады.
Базарларда тауар сату бойынша (жолдау шарттары бойынша базарлар
аумағындағы тұрақты үй – жайларда өткізуд қоспағанда) бюджетпен есепайрысу
біржолғы талон негізінде шағын бизнес субьектілеріне арналған арнайы салық
режимі бойынша ғана жүргізіледі.
Салық кодексімен шағын бизнес субьектілері үшін арнайы салық
режимдерінде қарастырғандай, осы қызметтің жүзеге асырылуына, әрбр кәсіпкер
ең біріншіден салық органына тіркеуге тұрады, содан соң салық салудың қай
режимінде жұмыс істейтінін шешеді. Салық есептеу мен төлеудің түрін
таңдағаннан соң, яғни патент, оңайлатылған декларация және бржолғы талон
түрінде. Жеке кәсіпкерлер өздерінің бизнесімен айналысушылар жылына 1,5 млн
– нан кем табыс алушылар – патент түрінде бюджетпен есеп айрысқан тиімді.
Өйткені бастаушыларда айналым тым жоғары болмау есебінен. Оңайлатылған
декларация негізінде жұмыс істейтін шағын бизнес субьектілері (мемлекетпен
есеп айрысудың негізгі нысаны болып табылады) жалдамалы еңбекпен
айналысқаны есебінен. Жеке кәсіпкерлер тоқсандық табысы 4,5 млн теңгеден
көп емес, ал жұмыс берушіні қосқанда 15 адамнан аспайтын болса, ал заңды
тұлғалар – егер жұмыскерлер саны жұмыс берушіні қоспағанда 25 адам,
тоқсандық табысы 9 млн - нан аспайтын болса оңайлатылған декларация
қолданылады. Оңайлатылған декларацияға ауысу үшін ең алдымен,салық төлеуші
тоқсан басталмас бұрын қызмет атқару орны бойынша салық органына өтініш
беред.
Берілген режим маңыздылығы салық міндеттемелерінің тоқсан аяқталған
кейін нақты алынған табысы бойынша есептелуінде жатыр. Сонымен қатар
салықтар бірлік өлшем бойынша есептеледі, шығыстар есебін жүргізіп жатудың
қажеті жоқ және де салық төлеудің механизмі де қарапайым. Жалпы табысқа
салық кезеңіне табыс көлеміне байланысты салық ставкасы қолданылады.
Алынған сома бюджетке аударылады және жеке табыс салығы және
корпоративтік табыс салығы және әлеуметтік салық арасына тең үлеспен
бөлінеді. Ағымдағы жылдың 1 – ші қаңтарынан Салық Кодексінде енгізілген
өзгерістерге сай лицензиялық қызмет түріне оңайлатылған декларация
негізінде арнайы салық режимі 20 түрімен толықтырылды. Осы себептен өткен
жылға қарағанда салық ставкалары едәуір төмендеді. (қосымша А)
1- кесте
Жеке кәсіпкерлер үшін
Тоқсан табысы 2002 жылғы салық 2003 жылғы салық Ставка
ставкасы ставкасы төмендетуі
1500 мың теңге Табыс сомасынан 4 % Табыс сомасы 3 % 1 %
60 мың теңге – 3000 мың45 мың теңге – 1500
1500 жоғары теңге + 7 % табыс асатын сомадан 5 % 2 %
сомасынан – 1500 теңге
165мың теңге + 3000
асатын сомадан 11 %
120 мың теңге + 3000 4 %
3000 мың теңге мың теңге асатын
жоғары сомадан 7 %
Мысалы; Оңайлатылған декларация негізгі қызметі жүзеге асыратын жеке
кәсіпкерлер 2002 жылғы тоқсан бойынша табысы 4500 мың теңге болса, салығы
330 мың теңге төленді. Осы табыс бойынша 2003 жылғы салығы 225 мың теңг
болады, яғни 105 теңгеге айырмашылық көрініп тұр. (Қосымша Ә)
2-кесте
Заңды тұлға үшін:
Тоқсан табысы 2002 жылғы салық 2003 жылғы салық Ставка
ставкасы ставкасы төмендетуі
1500 мың теңге 75 мың теңгеден 5 %Табыс сомасынан 4 % 1 % - ке
бойынша + 1500 асатын сомадан
7 %
1500 мың теңге 1800 мың теңге + 300060 мың теңге + 15004 % - ке
жоғары - 3000 асатын сомадан 9 асатын 5 %
3000 – 4500 мың 315 мың теңге + 4500 210 мың теңге + 45004 % -
теңге мың теңге ден 11 % мың теңге ден асатынке
сомадан 7 %
4500 мың теңге – 535 мың теңге + 6500 350 мың теңге + 65004 % -
6500 мың теңге асатын сомадан + 3% асатын сомадан 9 % ке
6500 теңге жоғары
Мысалы: Оңайлатылған декларация негізінде қызметі жүзеге асырылатын
заңды тұлғаның 2002 жылғы тоқсан бойынша табысы 9000мың теңге сома болса,
салық 860 теңге сол сомадан 2003 жылғы салық сомасы 575 теңге, яғни 285 мың
теңге азырақ. Тағы да бір жайтатын : Айталық, жеке кәсіпкердің есеп беру
тоқсан бойынша жалдамалы жұмыскерлердің орташа айлығы 2 еселік, заңды
тұлғаларда 2,5 еселік айлық жалақының минималды мөлшері Қ.Р бюджет туралы
заңы ағымдағы жылда тағайындалған. (2003 жылғы ең төмен мөлшерде жалақының
5000 теңге). Онда салық кезеңіде еселенген сома, салық сомасынан 1,5 %
жұмыскерлер үшін төмендету қажет, олардың санына байланысты. Енді арнайы
салық режимнің есеп беру нысанының патент негізін айта кетейік.
Салық органдарының айтуы бойынша халықтың тұтыну тауарларын көтерме
баға бойынша сататындар, жолауыларды тасымалдау, үйді жалға берушілер
парикмахерлер, аяқ киім жөндеушілер, сағатшылар жұмыс істейді. Бір сөзбен
айтқанда шағын бизнес аймағының ең қажетті өкілдері. Патент жоғарыда
айтқандай – арнайы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық
сомаларының бюджетке төленгенін фактілейтін растайтын құжат. Патентті алу
үшін тұрғын жері бойынша салық комитетінен мемлекеттік тіркеуі куәлігін
жеке кәсіпкерде болуы қажет. Бұл реттен жеке кәсіпкердің тіркелгені үшін
алым (төлейді) аяқ * 4 еселік 3488 теңге (872* 4). Одан соң салық
комитетіне қызметін жүзеге асыру орны бойынша қызмет түрі көрсетілген
өтініш және мемлекеттік тіркеу куәлігі, лицензияланған қызмет бойынша
лицензиясын ұсынылады.Патентті кәсіпкер 1 айға, бірнеше айға, бірақ 1
жылдан аз уақытқа беріледі. Лицензияланған қызмет түріне берілетін патент
лицензия мерзіміне байланысты беріледі. Кәсіпкер салықты шығыстарды қоса
күтіліп отырған табысқа 3 % есебінен есептейді.Алынған сома патент құны
болып табылады. Мысалы: айлық табыс шегерістерсз 60 мың теңге. Онда патент
1800 теңге (60000 теңге * 3 %). Көріп отырғандай салықты есептеу кәсіпкер
үшін айрықша қиындыққа түспейді. Патент құны бюджетке Жеке табыс салығы
және әлеуметтік салық түрінде тең үлеспен енгізіледі. Бұдан басқа, патент
негізіндегі (акциздік өнімін іске асырушыны қоспағанда) фискалдық жады
бақылау касса машиналарын қолданудан босатылған. Мемлекетпен есеп –
айрысудың патенттік нысаны келесі түрлрге жүргізілмейді; акциздік өнімін
өндірушілер, кеңестік, қаржылық,бухгалтерлік қызметтер; мұнай өнімдерін
шығарушылар; шыны ыдыстарын қабылдаушы және жинаушылар; жер қойнауын
пайдаланушылар: Салық Кодексінің 371 баптың 4 пункті нде айтылған басқа,
өзгерістергебайланысты Кодексте лицензияланатын қызмет түрі патент бойынша
жұмыс істейді 30 – ға дейін ұлғайды. Жеке кәсіпкерлер жинақтаушы зейнет
ақы қорына міндетті аударымдарды ұмытпаулары қажет. Олар ең төмен айлық
еңбек ақы 5000 теңге – ден 10 % кем болмауы керек. Қамтамсыз етілген
қарттық уақытты қазірден ойлау қажет, өйткені жинақтаушы зейнет ақы қорын
куәландыратын құжат болмаса патент берілмейді.
Салық Кодексіне сай – нақты алынған табысқа тәлелді патент құнын қайта
есептесу жүргізуге болады. Нақты табыстан ұсынылған сомадан асқан жағдайда
салық төлеуші 5 жұмыс күні ішінде асқан сомадан ескертіп, көрсетіп одан
салығын төлеуі керек. Егер нақты табысы ұсынылған табыстан төмен болса,
онда салық оргына хронометражды тексеру жүргізу өтінішін беруге құқылы -
өзінің нақты табысын анықтау және ұсынылған табысын қайта қарау мақсатында.
Патент бойынша жұмыс істейтін кәсіпкер уақытша қызметін тоқтатқан жағдайда,
салық органына уақытша тоқтатқан жайлы өтініш ұсынуы керек. Әйтпесе жалпы
режим бойынша бюджетпен есеп айрысуда деп есептеледі. Жеке кәсіпкердің
жалпы табысы 1,5 млн – нан асқан жағдайда немесе жалдамалы жұмыскерлері
болса, олар арнайы салық режимінің оңайлатылған декларация негізінде немесе
салық салудың жалпы тәртібі түріне ауысуына болады. Бұған негіз болып
өтініш табылады.
3-кесте
Шетелдерде шағын және орта бизнестің қызметі
Елдер Кіші және Кіші және Кіші және Кіші және ЖҰӨ - гі
орта орта орта орта кіші және
кәсіпорындакәсіпорындакәсіпорынд акәсіпорындаорташа
р саны мың р 1000 р (жұмыс р жұмыспен кәсіпорында
тұрғынға істейді) қамтамасыз р үлесі (%)
млн адам етілгендер
жалпы (%)
ЕС елдері 15770 45 68 72 6367
АҚШ 19300 74,2 70,2 54 5052
Жапония 6450 49,6 39,5 78 5255
Ресей 844 5,6 8,3 13 104
Егер кәсіпкер бірнеше қызметтін жүзеге асыратын және патент бойынша
жұмыс істейтін болса, онда Салық Кодексіне енгізілместен бұрын әрбір қызмет
үшін патент сатып алып отыратын, енді. Салық салу тәртібін таңдап Мысалы;
оңайлатылған декларация негізінде кәсіпкер өзі салықты барлық қызметтер
жинағынан есептеп төлейді. Ескі патентжүйесі бойынша және қазіргі күнге
оңайлатылған декларация негізінде салық төлеу бойынша кішігірім талдау
жүргізіп көрейік. Мысалы: Жеке кәсіпкер шаштараз қызметімен айналысады(4
отыратын орын), 4 жалдамалы қызметкері бар, жалақысы 1 жұмыскерге – 13,0
мың теңге табысы 1 тоқсанға 221,7 мың теңге құрады. 2002 жылының 1 қантарға
дейін кәсіпкер патент бойынша жұмыс істеген, 1 тоқсанда 65,0 мың теңге
төлеген. Салық Кодексінде арнайы салық режим оңайлатылған декларация негізі
(жалдамалы жұмыскерлері болса) айтылып отырған табысы (тоқсанға 221,7 мың
теңге) бюджетке 8,9 мың теңге төлеуі керек. (221,71 *4%), оның ішінде
әлеуметтік салық 4,45 теңге (50%)
Жеке табыс салығы- 4,45 мың теңге (50 %). Бұл жерде айта кету қажет,
әлеуметтік салық құрамына сома кәсіпкердің өзіде және жалдамалы жұмыскерді
де қосады. Арнайы салық режимінің оңайлатылған декларация негізінің
тартымдылығы оның барлық жалақысының және орта тізімдік санына есептелген
салық сомасының өзгерте алу тәуелдігінде.
Ең төмен еңбек ақы 3 есесі, яғни 12543 теңге жұмыскердің есеп беру
кезеңінде орташа айлық жалақысы болса, (Қ. Р заңы 2002 жылы мемлекеттік
бюджет туралы2002 жылда ең төмен жалақы 4181 теңге) онда әрбір жұмыскердің
орташа тізімдік санынан 1,5% есептелгенсалықты өзгерту арқылы төментетеміз.
Біздің жағдайда жалақы айлық жалақының 3 есесінен артып түседі; өткені
13000 мың теңге құрайды және шегерістерді қолданғаннан кейін бюджетке төлем
8,9 мың теңге емес 8,4 мың теңге құрайды. (8,9 мың теңге - (8,9 мың теңге *
4 жалдамалы жұмыскер * 1,5 %) және бұл ретте кәсіпкер жалдамалы жұмыскер
табысынан бюджетке салық есептеп, төлеп отыраы, ол 6,5 мың теңге құрайды.
Сонымен жалпы салық 14,9 мың теңге (8,4 мың теңге + 6,5 мың теңге). Патент
құнымен салыстырғанда оңайлатылған декларация бойынша салықтық салмағын
есептеу қиынға соқпайды.
Салық Кодексіне енгізілгенше 87,0 % - ке төмендетілген. Егер патент
бойынша табысқа салық 29 % құраса (65,0 мың теңге 221,7 мың теңге), ал
оңайлатылған декларация бойынша ол 4 % (8,4 мың теңге 221,7 мың теңге).
Қ.Р 23 қараша 2002 Қ.Р. кейбір заңдік актілеріне өзгерістер мен
толықтырулар енгізуі туралы заңында салық салу сұрақтары бойынша салық
ставкасы шағын бизнес субьектілері үшін төмендетілген, өз қызметтерін
арнайы салық режимдерін оның ішінде оңайлатылған декларация негізінде
жұмыс істеушілерге. Онымен қатар жалдамалы жұмыкерлерге ең төмен орта айлық
жалақы төмендетілген, бұл жерде салық сомасына өзгерту төмендету
түзетулерін жүргізу жағына қарай; жеке кәсіпкер үшін 2 есе дейін;
заңды тұлғалар үшін ең төмен айлық жалақыдан 2,5 есе.
Оңайлатылған декларация негізі арнайы салық режимі тағы бір жетістігі
болып бұрынғы патенттік жүйемен салыстырғанда, бюджетке кәсіпкердің
қызметінің алдында емес салық кезеңінің, яғни тоқсанның (соңына) аяғына
қарай төленеді. Сол себепті патент құнына аванс ретінде төленгені, қазір
кәсіпкердің толық тоқсан бойы айналымында болады. Оңайлатылған декларация
нысанындағы салықтық есеп беру оңтайлы, ал оны толтыру кәсіпкердің айрықша
бухгалтерлік білімін қажет етпейді. Салықтық есеп беруді тапсыру
оңайлатылған, салық органына саясат Салық Кодексін қабылдамай тұрып
құтылу мүмкін емес еді, қазіргі кезде Салық Кодексінің 64 бабына сәйкес
салық декларациясы оңайлатылған декларация пошта арқылы ұсына алады, Ең
маңыздысы тоқсан сайын есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 10 – ынан
кешіктірмей, оңайлатылған декларация бойынша есептелген салықты бюджетке
төлеу жеке (корпорациялық ) табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде
бірдей үлеспен есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 15 – інен кешіктірмейті
меззімде жүргізіледі жылына 4 рет.
Енді біржолғы талон негізінде арнайы салық режимін қарастырайық.
Біржолғы талон негізіндегі арнайы салық режимін қызметі ара – тұра сипатта
болатын жеке тұлғалар қолданады. Жылына бәрін жинақтағанда тоқсан күннен
аспайтын қызмет ара – тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет деп ұғынылады. Бұл
тұрғыдан жеке тұлғалар жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден
босатылады. Қызмет түрлері тізімі, біржолғы талонды тарату нысаны
ментәртібі мемлекеттік уәкілетті органмен немесе Қ.Р. қаржы министрімен
беріледі. Аталған режимге нарықта тауарды кезеңді және тұрақты түрде
өндірушілер (стационарлық орындардағы қызметтерді қоспағанда), газет,
журнал, отырғызу заттары, тірі гүлдер, ауыл шаруашылық өнімдері, автомобиль
көліктерінжүргізу қызметі, жер учаскілерін өңдеу қызметтерін жүзеге асырушы
трактор иегерлері және жеңіл және жүк автомобильдері, жолаушыларжәнежүк
тасымалдау автомобильдерінің иелері жатады (кіреді).
Біржолғы талон құны жергілікті уәкілетті органдармен салық органмен
жүргізілген орташа күндік хронометраждық бақылау негізінде жүргізіледі.
Уәкілетті органдар (қызметін жүзеге асыруға дейін ) біржолғы талонды 1
күнге алуы мүмкін, бірақ 1 айдан астам күнге берілмеуін ескеруі қажет.
Қ. Р. Салық Кодексіне көзделген арнайы салық режим тәжірбиеде өзін толықтай
ақтауы ма деген сұрақта жауап беретін болсақ, иә, толықтай деп жауап берер
едім. Өйткені 2002 жылы 1 қазаны бойынша 14050 шағын бизнес субьектілерінің
ішінде жалпы режим бойынша 1676, патент бойынша 7552 кәсіпкер, оңайлатылған
декларация бойынша – 4673 жеке тұлғалар және заңды тұлғалар қызмет
атқарады, 2001 жылмен салыстырып көрейік. 2001 жылғы салық салуының
оңайлатылған декларацияның оңайлатылған декларация бойынша 50 шағын бизнес
субьектілері, олардың ішінде 22 заңды тұлғалар және 28 жылғы кәсіпкер
болатын.
Ал, енді ауыл шаруашылық (фермер) салық ауырпашылығының төмендеуі
тиімділігі жайлы айтып кетейік. Ауылшаруашылық дамуына әсерін тигізді ме
жоқ па . Иә әсерін тигізді, бұл көбінесе салық ауыртпашылығының
төмендегенімен емес, сондай ақ ауыл шаруашылық (фермер) бірден жер салығына
енгізгеннің арқасы. 2000 жылғы 1 қантары жағдайы бойынша облыс бойынша ауыл
шаруашылық саны 15632, 1999 жылғы бюджетке олардан 76,9 млн теңге түскен
2002 жылы 1 қантары жағдайы бойынша 24910 және соған сәйкес бюджеике 123,9
млн теңге аударылған. 2002 жылы 1 қазан шаруашылық саны 30742, олардан 82,4
млн теңге яғни бюджетке салық және басқа да міндетті төлемдердің өсімі
айқын көрінеді.
Шағын бизнес субьектілерінеоның ішінде ауылшаруашылық (фермер) дамуына
шынайы қолдау көрсету, кәсіпкерлер қызмет түрлерімен. Осы категориядағы
салық төлеушілермен бірге дамуына мүмкіндік береді. Көбінесе ауыл
шаруашылық өнімдерін қайта өндеуі.
Алайда, қазіргі кезде ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілерден басқа
қызмет түрімен айналысатындар да ашылуда. Ауылшаруашылық айналысушылардың
дамуы халықтың жұмыспен қамтылуына үлкен әсер береді.Жаңа жұмыс орындары
пайда болады және халықтың әлеуметтік экономикалық жағдайы жақсартады.
Мысалы; 2002 жылы 1 қантарда еңбектік қызметпен оның ішінде жалдамалы
жұмыскерлер шаруашылық мүшелері 41828 жан басы қамтылды, 2002 жылы 1
шілдеде 55 – 356 адам. Өткен жылғы жартыжылдықпен салыстырғанда жұмыспен
қамтамасыз етілгендердің саны 15227 адам. Жағымды жақтарының бірі болып
жалдамалы жұмыскерлер санының ұлғаюы табылады. 2002 жылдың 1 шілдеде 27906
кәсіпкерлер жалдамалы жұмыскерлердің санын 27450 – ге дейін көтерді. Осыдан
келе әрі қарай салықтардың бюджетке түсуі жоғарлайтыны оның деп ойлаймын.
Егер, кәсіпкерлер өздерінің табыстарын жасырмай, дұрыс көрсетіп отырса,
салықтардың бюджетке түсуі өткен жылға қарағанда 30 – 50 % жоғарлайды
(ұлғаяды). Тұрақты салықтардың және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке
түсуін бақылау үшін кәсіпкердің қызметін күнделікті тексеру қажет. Бұл
ретте, ең алдымен хронометраждық тексеру жүргізуі керек. Қазіргі кезде
арнайы салық режимін салықтық әкімшіліктендіруін асқақтату, магниттік
таспаларда нысандарды енгізудің кеңдігі, салық төлеушілер арасында жаңа
жаппай – бұқаралық жұмыс нысандарын меңгеру есебінен, нәтижесінде мұның
барлығы бюджеттін кіріс бөлігінің ұлғаюына себеп болады.
Кәсіпкерліктің жекелеген бизнеспен түрлерімен айналасушылар жеке және
заңды тұлғалар патент негізіндегі арнайы салық режимін қолдайды. Патент
құнына Тіркелген жиынтық салық (ФСН) ТЖС – ның құрамына ҚҚС, табыс салығы
және ойын бизнесінен акциз кіреді. ТЖС – ді есептеуде келесі игорлық бизнес
обьектілерін кіргіземіз:
- ойын үстелі (казино) – ойын мекемесіндегі кез – келген ұтыс түрі бар
құмар ойындар өткізуге арналған арнаулы жабдық, ойын мекемесіндегі ол
ойындарға өз өкілдері арқылы тарап ретінде немесе ұйымдастырушы жән
байқаушы ретінде қатысады;
- ақшалы ұтыс бар ойын автоматы;
- тотализатор кассасы;
- букмекерлік кеңсе кассасы;
Тіркелген жиынтық салықтың мөлшері ойын бизнесінің әрбір обьектісіне
ағымдағы жылдағы Қ.Р. республикалық бюджет заңы бойынша тағайындалатын
а.е.к. мөлшерінде болады. ТЖС келесі түрде есептеліп бөлінеді ТЖС – нан
ҚҚС – 20% ТЖС – нан ҚҚС – ты алып тастағаннан кейін ойып бизнесінен акциз –
20%. ТЖС – нан ҚҚС – ты, акцизді азайтқаннан кейін – табыс салығы
есептеледі. Кодексте кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлерімен айналысушы
кәсіпкерлер, яғни арнайы салық режимі қолданушылар жеке кәсіпкерлер,заңды
тұлғалар, олардың филиалдары, қызмет көрсетуші басқа да өкілдері:
- ойын бизнесі саласында;
- ақшалай ұтысы жоқ ойын автоматтары;
- боулинг (кегельбан) бойынша;
- бильярд бойынша;
- лото ойындарын ұйымдастыруы бойынша.
4-кесте
Алматы қаласы бойынша 2002 дейін және 01.01.2002 жылдан бастап ойын
бизнесі (казино) обьектілеріне салықты орналастыру (бөлу ) кестесі.
Жыл Бюджетпен Акциз Жылына а.е.к –А.е.к ҚҚС Табыс
есеп - пен ТЖС –тегі жылына салығы
айрысу акциз а.е.к - жылына
жылына те а.е.к –
те
2002 жылғапатент ТЖС - 3600 немесе 576 немесе720 2304
дейін тан 2790,0 мың 446,4 мың немесе немесе
20 % ҚҚСтеңге теңге 558,0 мың1785,6
алғаннан теңге мың теңге
кейін
2002 декларацияЖылына 3600,0 мың 474,0 мың 2520,0 1080,0
жылдан 576 теңге теңге мың теңгемың
а.е.к теңге.
Жоғарыда айтылғандарға арнайы салық режимінің қарапайым түрі:
1. ТЖС түріндегі ҚҚС және жеке табыс салығы немесе КТС есептеу және төлеу.
2. Жоғарыда аталғандар бойынша салық декларациясы және оңайлатылған
декларация түріндегі акцизді (Ф. 940.00) ұсыну. Бұл жерде төлем көзінен
және мүлік табысы және басқа табыстардан және төлем көзінен салық
салынбайтын табыс, ЖТС – на аталған тәртіп жүргізілмейді.Айта кету қажет К
(ЖТС) ТС ТЖС – тың 30 %, ҚҚС ТЖС – тің 70 % құрайды. ТЖС – ті төлеумен
қатар ойын бизнесі саласында қызмет атқарушылар акцизді төлейді
Компьютерлік ойын саласында қызмет көрсетуші салық төлеушілер (желілік
ойын, интернет бойынша ойын) арнайы құрал жабдықтарына (механикалық,
электрлі, электронды және өзге техникалық жабдық), және құмар ойындар
өткізу үшін пайдаланатын арнайы жабдық үшін салық төлейді.
26.04.2002 жылы Қ.Р. Үкіметі № 476 қаулысынан 28 қаңтар 2000 жылғы №
137 қаулысымен акциз өнімдерін Қ.Р. кеден территориясына енгізу және Қ.Р.
іске асатын және ойын бизнесінің акциздің базалық ставкамен акциз ставкасы
туралы қабылданды. Жоғарыда айтылғандай Салық Кодексінің 258 бабының 4
бөліміне сәйкес Салық және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz