Болашақ педагог маман тұлғасын заманауи ақпараттық құралдар көмегімен дамытудың психологиялық-педагогикалық негіздері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 БӨЛІМ. ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.1 Ақпараттық мәдениетті дамытудағы педагогтың ақпараттық құзырлығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.2 Болашақ педагог мамандарды даярлауда ақпараттық технология мүмкіндіктерін пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
19
2 БӨЛІМ. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ.ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
2.1 Білім беру жүйесін ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалық көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
2.2 Оқыту жүйесінде ақпараттық технологиялардың қолданылуын психологиялық тұрғыдан эксперименттік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
38
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 52
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 59
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 БӨЛІМ. ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.1 Ақпараттық мәдениетті дамытудағы педагогтың ақпараттық құзырлығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.2 Болашақ педагог мамандарды даярлауда ақпараттық технология мүмкіндіктерін пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
19
2 БӨЛІМ. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ.ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
2.1 Білім беру жүйесін ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалық көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
28
2.2 Оқыту жүйесінде ақпараттық технологиялардың қолданылуын психологиялық тұрғыдан эксперименттік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
38
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 52
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 59
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының көкейтестілігі. Қазақстан қоғамының қазіргі заманғы даму кезеңінде ғылымның және білім берудің дамуы әлеуметтік-экономикалық жүйенің бәсекелі маманды даярлау жағдайында алдыңғы қатарлы мемлекеттің қатарына енді. Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға арналған білім берудің дамуының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес прогрессивті технологияларды және оқыту жүйелерін жасау және енгізу жоғары білім берудің даму шарттарының ажырамас бөлігі болып табылады.
Өмірімізде болып жатқан түбегейлі өзгерістер қоғамымызға жаңа талаптар қойып отыр. Осыған орай бүгінгі жаңа технологияны оқып-үйрену, болашақ ұстаздардың шығармашылық ойлауын дамыту, кәсіби білімін, шеберлігін жетілдіру, үнемі ізденіс үстінде жүруіне жол ашу ерекше орын алады.
Қазіргі кезеңде білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас, жаңаша қарым-қатынас, жаңаша ойлау қалыптасуда.
Тиімді оқыту жолдарын бүкіл әлем педагогтары қарастыруда. Нәтижелі оқыту мәселесі педагогика мен психологияның соңғы жаңалықтарын қолдану негізінде жүргізілуде.
Мемлекеттікті нығайту және ұлттық қызығушылықтардың дамуы мәселелерінде ақпараттық технологияларды енгізуді қолдану және кеңейтуде үлкен қажеттілік туындап отыр.
Сонымен бірге білім беруді ақпараттандыру жағдайында болашақ педагог мамандардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Ал, қазіргі таңда жоғарыдағы аталған мәселе қалай жүзеге асырылып жатыр деген сауал туындайды. Әсіресе, мемлекеттік тілде осы бағыттағы мәселелер әлі де жеткілікті деңгейде емес.
Психологиялық-педагогикалық ғылымда өңделген қызмет принципіне сәйкес болашақ педагогтардың жеке тұлғаларының шығармашылық қасиеттерінің дамуы тек қоғамдық тәжірибені меңгеру, болашақ педагог мамандардың өздерінің белсене қызмет ету арқылы жүзеге асатын меңгеру негізінде ғана жүре алады. Адамзат мәдениетінің қол жеткізулеріне ие болу үшін әр жаңа ұрпақ осы қол жеткізулер үшін істелген қызметке ұқсас қызметті жүзеге асыруы керек. Осыған байланысты болашақ педагог мамандардың мамандандырылған қызметіне сәйкес оқу қызметін ұйымдастыру маман даярлау жүйесінің қажетті кешені болып табылады.
Сондықтан ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік, педагогикалық, психологиялық қызметтің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл үшін әрбір оқытушының инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық, психологиялық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Инновациялық технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Қоғамда ақпараттандыру, есептеу техникасы құралдары кеңінен таралуымен байланысты, оқу процесін ұйымдастыруға, сол сияқты білім берудің мазмұнын өзгертуге де елеулі ықпал етеді. Білім беру жүйесіндегі қайта құрулардың негізгі субъектісі - мұғалім. Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан мұғалімдер қажет. Ол бір уақытта болашақ педагог- психолог және оқу процесін ұйымдастырушы технолог бола білуі керек.
Сондықтан мектептің педагогикалық процесіне ақпараттық технологияларды енгізу жолдарын іздестіру мен жетілдіру мәселерінің көкейкестілігі ерекше орынға ие.
Берілген зерттеуді қарастыру барысында білім берудің маңызы жөнінде А.А.Әбдікәрімұлы, В.В.Егоров, Ж.Ж.Наурызбай, М.Н.Сарыбеков және т.б. ғалымдардың еңбектерінің орны ерекше. Білім беруді ақпараттандыру, компьютерлік техниканы оқу процесінде пайдалану, оны қолдану Е.А.Батешовтың, Р.М.Дұзбаеваның, Д.М.Жүсібалиеваның, Ж.А.Қараевтың, М.С.Мәлібекованың, Ә.К.Мыңбаеваның және т.б. авторлардың еңбектерінде кеңінен қарастырылған.
Оқыту технологиясын оқу процесіне енгізу мәселесімен В.П.Беспалько, И.Ф.Исаев, И.Я.Лернер, В.А.Сластенин, Н.Ф.Талызина, Е.Н.Шиянов және т.с.с. сынды ғалымдар айналысқан.
Кәсіби білім беру проблемасын зерттеуге З.А.Исаева, С.Т.Каргин, Қ.А.Кертаева, А.П.Сейтешев, Қ.А.Сарбасова, М.В.Семенова, Н.Д.Хмель, Л.А.Шкутина тәрізді авторлар өз үлестерін қосқан.
Педагогикалық, психологиялық, философиялық және ғылыми зерттеулерді талдау нәтижесінде зерттеліп отырған тақырып бойынша ақпараттық технологиялар арқылы оқыту жөнінде арнайы зерттеудің жоқтығы анықталды. Ақпараттық технологияларды қолдану бойынша бірқатар ғылыми жұмыстардың бар екендігіне қарамастан, жоғарыда келтірілген мағлұматтар берілген мәселенің жеткілікті дәрежеде қарастырылмағанын аңғартады. Сондықтан ақпараттық технологиялар арқылы оқыту қажеттілігінің арасында объективті түрде қалыптасқан шешімдерді шешу үшін және осы сұрақтың жоғары оқу орнының теориясында және практикасында жеткіліксіз деңгейде өңделгені қарама-қайшылықты қалыптастырды.
Осы қарама-қайшылық зерттеудің проблемасын тудырып, яғни - ақпараттық технологиялар арқылы оқыту, ғылыми түрде негізделген және бәсекеге қабілетті маманды даярлау, «Болашақ педагог маман тұлғасын
Зерттеу тақырыбының көкейтестілігі. Қазақстан қоғамының қазіргі заманғы даму кезеңінде ғылымның және білім берудің дамуы әлеуметтік-экономикалық жүйенің бәсекелі маманды даярлау жағдайында алдыңғы қатарлы мемлекеттің қатарына енді. Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға арналған білім берудің дамуының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес прогрессивті технологияларды және оқыту жүйелерін жасау және енгізу жоғары білім берудің даму шарттарының ажырамас бөлігі болып табылады.
Өмірімізде болып жатқан түбегейлі өзгерістер қоғамымызға жаңа талаптар қойып отыр. Осыған орай бүгінгі жаңа технологияны оқып-үйрену, болашақ ұстаздардың шығармашылық ойлауын дамыту, кәсіби білімін, шеберлігін жетілдіру, үнемі ізденіс үстінде жүруіне жол ашу ерекше орын алады.
Қазіргі кезеңде білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас, жаңаша қарым-қатынас, жаңаша ойлау қалыптасуда.
Тиімді оқыту жолдарын бүкіл әлем педагогтары қарастыруда. Нәтижелі оқыту мәселесі педагогика мен психологияның соңғы жаңалықтарын қолдану негізінде жүргізілуде.
Мемлекеттікті нығайту және ұлттық қызығушылықтардың дамуы мәселелерінде ақпараттық технологияларды енгізуді қолдану және кеңейтуде үлкен қажеттілік туындап отыр.
Сонымен бірге білім беруді ақпараттандыру жағдайында болашақ педагог мамандардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Ал, қазіргі таңда жоғарыдағы аталған мәселе қалай жүзеге асырылып жатыр деген сауал туындайды. Әсіресе, мемлекеттік тілде осы бағыттағы мәселелер әлі де жеткілікті деңгейде емес.
Психологиялық-педагогикалық ғылымда өңделген қызмет принципіне сәйкес болашақ педагогтардың жеке тұлғаларының шығармашылық қасиеттерінің дамуы тек қоғамдық тәжірибені меңгеру, болашақ педагог мамандардың өздерінің белсене қызмет ету арқылы жүзеге асатын меңгеру негізінде ғана жүре алады. Адамзат мәдениетінің қол жеткізулеріне ие болу үшін әр жаңа ұрпақ осы қол жеткізулер үшін істелген қызметке ұқсас қызметті жүзеге асыруы керек. Осыған байланысты болашақ педагог мамандардың мамандандырылған қызметіне сәйкес оқу қызметін ұйымдастыру маман даярлау жүйесінің қажетті кешені болып табылады.
Сондықтан ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік, педагогикалық, психологиялық қызметтің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл үшін әрбір оқытушының инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық, психологиялық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Инновациялық технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Қоғамда ақпараттандыру, есептеу техникасы құралдары кеңінен таралуымен байланысты, оқу процесін ұйымдастыруға, сол сияқты білім берудің мазмұнын өзгертуге де елеулі ықпал етеді. Білім беру жүйесіндегі қайта құрулардың негізгі субъектісі - мұғалім. Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан мұғалімдер қажет. Ол бір уақытта болашақ педагог- психолог және оқу процесін ұйымдастырушы технолог бола білуі керек.
Сондықтан мектептің педагогикалық процесіне ақпараттық технологияларды енгізу жолдарын іздестіру мен жетілдіру мәселерінің көкейкестілігі ерекше орынға ие.
Берілген зерттеуді қарастыру барысында білім берудің маңызы жөнінде А.А.Әбдікәрімұлы, В.В.Егоров, Ж.Ж.Наурызбай, М.Н.Сарыбеков және т.б. ғалымдардың еңбектерінің орны ерекше. Білім беруді ақпараттандыру, компьютерлік техниканы оқу процесінде пайдалану, оны қолдану Е.А.Батешовтың, Р.М.Дұзбаеваның, Д.М.Жүсібалиеваның, Ж.А.Қараевтың, М.С.Мәлібекованың, Ә.К.Мыңбаеваның және т.б. авторлардың еңбектерінде кеңінен қарастырылған.
Оқыту технологиясын оқу процесіне енгізу мәселесімен В.П.Беспалько, И.Ф.Исаев, И.Я.Лернер, В.А.Сластенин, Н.Ф.Талызина, Е.Н.Шиянов және т.с.с. сынды ғалымдар айналысқан.
Кәсіби білім беру проблемасын зерттеуге З.А.Исаева, С.Т.Каргин, Қ.А.Кертаева, А.П.Сейтешев, Қ.А.Сарбасова, М.В.Семенова, Н.Д.Хмель, Л.А.Шкутина тәрізді авторлар өз үлестерін қосқан.
Педагогикалық, психологиялық, философиялық және ғылыми зерттеулерді талдау нәтижесінде зерттеліп отырған тақырып бойынша ақпараттық технологиялар арқылы оқыту жөнінде арнайы зерттеудің жоқтығы анықталды. Ақпараттық технологияларды қолдану бойынша бірқатар ғылыми жұмыстардың бар екендігіне қарамастан, жоғарыда келтірілген мағлұматтар берілген мәселенің жеткілікті дәрежеде қарастырылмағанын аңғартады. Сондықтан ақпараттық технологиялар арқылы оқыту қажеттілігінің арасында объективті түрде қалыптасқан шешімдерді шешу үшін және осы сұрақтың жоғары оқу орнының теориясында және практикасында жеткіліксіз деңгейде өңделгені қарама-қайшылықты қалыптастырды.
Осы қарама-қайшылық зерттеудің проблемасын тудырып, яғни - ақпараттық технологиялар арқылы оқыту, ғылыми түрде негізделген және бәсекеге қабілетті маманды даярлау, «Болашақ педагог маман тұлғасын
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
2. Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн 2010 жылға дейiн дамытудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
3. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы
4. Бiлiм беру жүйесiн 2003-2005 жылға дейiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
5. Информатика (Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм стандарты) Алматы, 2003 ж.
6. Информатика мұғалiмiнiң мамандығына қойылатын талаптар. Алматы, 1998ж.
7. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. Информатика 7, 8 класс. - Алматы:Жазушы, 2000, -192 стр.
8. «Әдіскер жаршысы» №5, 2006 ж 44, 45 бет
9. «Информатика негіздері» №4 2005 ж 2, 30, бет
10. «Информатика негіздері» №2 2004 ж 2 бет
11. «Информатика негіздері» №5 2004 ж 4,6 бет
12. «Информатика негіздері» №1 2004 ж 14,16 бет
13. «Информатика негіздері» №4 2004 ж 2 бет
14. Морева Н. А. Педагогика среднего профессионального образования: Учеб. пособие для студентов высш. пед. учеб, заведений. М.: Академия, 2001. С. 26.
15. Введение в педагогическую деятельность: Учеб. пособие для студ. высш. пед. Учеб.заведений. М.: Академия, 2002. С. 66.
16. Захарова И. Г. Информационные технологии е образовании: Учеб. пособие для студ.высш. учеб, заведений. М.: Академия, 2003.
17. Грин А.А. Зоопарк творческих задач.//Школьные технологии 2000 г № 5, С.218-226
18. Гузеев В.В. Образовательная технология: от приема до философии. М.: Сентябрь, 1996. С.112.
19. Джакупов М.С.Управление познавательной деятельностью студентов в процессе обучения. – Алматы, 2002
20. Зинкевич-Евстигнеева Т.Д. Как помочь особенному ребенку. СПб.: 2001
21. Кларин М.В. Интерактивное обучение – инструмент освоения нового опыта// Магистр. 1999. С.85-95
22. Шоманбаева А.О., Кабылбекова З.Б. Теория и практика инновационных технологий. Шымкент, 2004
23. Нестеренко А.А Страна загадок //Школьные технологии, 2000г №5, С.208-214
24. Подласый И.П. Педагогика: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, - М.:, 1996
25. Полянский В.С.Теоретические основы психолого-педагогического сопровождения обучаемых.// Инновации в образовании. 2001, № 3
26. Смолкин А.М. Методы активного обучения. – М.: Высшая школа, 1997
27. Автономова Н.С. Современная западная философия: Словарь – М., 1991.
28. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы // Егемен Қазақстан, 1999, 7 маусым
29. Қазақстан Республикасында жалпы білім беретін мектептер білім мазмұнының тұжырымдамасы / жоба // Қазақстан мұғалімі, 1996, №7, 9 сәуір
30. Тәлім-тәрбие тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 1993, 5 ақпан
31. Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 1991, 14 қараша
32. Қазақстан бастауыш білім мемлекеттік стандарты // Алматы, 1998ж
33. Сардарова Ж. Оқыту әдістемесіндегі мәселелер. // Бастауыш мектеп, 1999, №8-9, 7-8 беттер
34. Қазақстан Республикасының 2005-2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы
35. Гоноблин Ф.Н. Книга об учителе // Мәскеу, Просвещение, 1965, 260-бет
36. Кузьмина Н.В. Психологическая структура деятельности учителя и формирование его личности // Ленинград, ЛГУ, 1967, 183-бет
37. Кудайкулов М.А. Дидактичесик проблемы формирования основ профессионально-методических умений у будущего учителя, Киев, 1977, 49-бет
38. Айтмамбетова Б.Р. Педагогика курсының лекциялары // Алматы, 1991, 21-бет
39. Луначарский О воспитании и образовании // Мәсеку, Педагогика, 1976, 223-бет
40. Андреев И.Д. Научная теория и методы познания // Мәскеу, Знание, 1975, 64-бет
41. Бабанский Ю.К. Методы обучения в современной общеобразовательной школе // Мәскеу, Прсвещение, 1985, 208-бет
42. Байтұрсынов А. Таңдамалы шығармалары // Алматы, Жазушы, 1989, 117-бет
43. Психолого-педагогический словарь для учителей и руководителей общеобразовательных учережденй, Ростов на Дону, 1998, 544-бет
44. Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалар // Алматы, 1955, 414-бет
45. Душков Б.А. Индустрально-педагогическая психология // Мәскеу, Просвещение, 1981, 208-бет
46. Буряк В.К. Самостоятельная работа учащихся // Мәчкеу, Просвещение, 1984, 64-бет
47. Аманкелдиев Ә. Педагогикаға да технология қажет // Зерде, 1994, №5, 3-4-бет
48. Паламарчук В.Ф. Школа учить мыслить // Мәскеу, Просвещение, 1987, 208-бет
49. Талызина Н.Ф. Управление процессом усвоения знаний // Мәскеу, МГУ, 1975, 320-бет
50. Абдукадирова С. Қазақстан педагогикалық газеттерінің оқушылардың білім сапасын арттырудағы ролі // Тараз, 1998, 28-бет
51. Махмутов М.И. Организация проблемного обучения в школе // Мәскеу, Просвещение, 1977, 240-бет
52. Беспалько В.П. Основы теории педагогических систем // Воронеж, 1977, 304-бет
53. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика // Астана, 1998
54. Баймұқанов Г. Оқушы шығармашылығын дамыту // Бастауыш мектеп, 1999, №8-9
55. Мұхаметсадықова Қ. Қазақстан болашағы – білімді ұрпағында // Бастауыш мектеп,, 2000, №3
1. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
2. Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн 2010 жылға дейiн дамытудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
3. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы
4. Бiлiм беру жүйесiн 2003-2005 жылға дейiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
5. Информатика (Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм стандарты) Алматы, 2003 ж.
6. Информатика мұғалiмiнiң мамандығына қойылатын талаптар. Алматы, 1998ж.
7. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. Информатика 7, 8 класс. - Алматы:Жазушы, 2000, -192 стр.
8. «Әдіскер жаршысы» №5, 2006 ж 44, 45 бет
9. «Информатика негіздері» №4 2005 ж 2, 30, бет
10. «Информатика негіздері» №2 2004 ж 2 бет
11. «Информатика негіздері» №5 2004 ж 4,6 бет
12. «Информатика негіздері» №1 2004 ж 14,16 бет
13. «Информатика негіздері» №4 2004 ж 2 бет
14. Морева Н. А. Педагогика среднего профессионального образования: Учеб. пособие для студентов высш. пед. учеб, заведений. М.: Академия, 2001. С. 26.
15. Введение в педагогическую деятельность: Учеб. пособие для студ. высш. пед. Учеб.заведений. М.: Академия, 2002. С. 66.
16. Захарова И. Г. Информационные технологии е образовании: Учеб. пособие для студ.высш. учеб, заведений. М.: Академия, 2003.
17. Грин А.А. Зоопарк творческих задач.//Школьные технологии 2000 г № 5, С.218-226
18. Гузеев В.В. Образовательная технология: от приема до философии. М.: Сентябрь, 1996. С.112.
19. Джакупов М.С.Управление познавательной деятельностью студентов в процессе обучения. – Алматы, 2002
20. Зинкевич-Евстигнеева Т.Д. Как помочь особенному ребенку. СПб.: 2001
21. Кларин М.В. Интерактивное обучение – инструмент освоения нового опыта// Магистр. 1999. С.85-95
22. Шоманбаева А.О., Кабылбекова З.Б. Теория и практика инновационных технологий. Шымкент, 2004
23. Нестеренко А.А Страна загадок //Школьные технологии, 2000г №5, С.208-214
24. Подласый И.П. Педагогика: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, - М.:, 1996
25. Полянский В.С.Теоретические основы психолого-педагогического сопровождения обучаемых.// Инновации в образовании. 2001, № 3
26. Смолкин А.М. Методы активного обучения. – М.: Высшая школа, 1997
27. Автономова Н.С. Современная западная философия: Словарь – М., 1991.
28. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы // Егемен Қазақстан, 1999, 7 маусым
29. Қазақстан Республикасында жалпы білім беретін мектептер білім мазмұнының тұжырымдамасы / жоба // Қазақстан мұғалімі, 1996, №7, 9 сәуір
30. Тәлім-тәрбие тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 1993, 5 ақпан
31. Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері тұжырымдамасы // Қазақстан мұғалімі, 1991, 14 қараша
32. Қазақстан бастауыш білім мемлекеттік стандарты // Алматы, 1998ж
33. Сардарова Ж. Оқыту әдістемесіндегі мәселелер. // Бастауыш мектеп, 1999, №8-9, 7-8 беттер
34. Қазақстан Республикасының 2005-2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы
35. Гоноблин Ф.Н. Книга об учителе // Мәскеу, Просвещение, 1965, 260-бет
36. Кузьмина Н.В. Психологическая структура деятельности учителя и формирование его личности // Ленинград, ЛГУ, 1967, 183-бет
37. Кудайкулов М.А. Дидактичесик проблемы формирования основ профессионально-методических умений у будущего учителя, Киев, 1977, 49-бет
38. Айтмамбетова Б.Р. Педагогика курсының лекциялары // Алматы, 1991, 21-бет
39. Луначарский О воспитании и образовании // Мәсеку, Педагогика, 1976, 223-бет
40. Андреев И.Д. Научная теория и методы познания // Мәскеу, Знание, 1975, 64-бет
41. Бабанский Ю.К. Методы обучения в современной общеобразовательной школе // Мәскеу, Прсвещение, 1985, 208-бет
42. Байтұрсынов А. Таңдамалы шығармалары // Алматы, Жазушы, 1989, 117-бет
43. Психолого-педагогический словарь для учителей и руководителей общеобразовательных учережденй, Ростов на Дону, 1998, 544-бет
44. Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалар // Алматы, 1955, 414-бет
45. Душков Б.А. Индустрально-педагогическая психология // Мәскеу, Просвещение, 1981, 208-бет
46. Буряк В.К. Самостоятельная работа учащихся // Мәчкеу, Просвещение, 1984, 64-бет
47. Аманкелдиев Ә. Педагогикаға да технология қажет // Зерде, 1994, №5, 3-4-бет
48. Паламарчук В.Ф. Школа учить мыслить // Мәскеу, Просвещение, 1987, 208-бет
49. Талызина Н.Ф. Управление процессом усвоения знаний // Мәскеу, МГУ, 1975, 320-бет
50. Абдукадирова С. Қазақстан педагогикалық газеттерінің оқушылардың білім сапасын арттырудағы ролі // Тараз, 1998, 28-бет
51. Махмутов М.И. Организация проблемного обучения в школе // Мәскеу, Просвещение, 1977, 240-бет
52. Беспалько В.П. Основы теории педагогических систем // Воронеж, 1977, 304-бет
53. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика // Астана, 1998
54. Баймұқанов Г. Оқушы шығармашылығын дамыту // Бастауыш мектеп, 1999, №8-9
55. Мұхаметсадықова Қ. Қазақстан болашағы – білімді ұрпағында // Бастауыш мектеп,, 2000, №3
БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАН ТҰЛҒАСЫН ЗАМАНАУИ АҚПАРАТТЫҚ ҚҰРАЛДАР КӨМЕГІМЕН
ДАМЫТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1 БӨЛІМ. ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ
МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1.1 Ақпараттық мәдениетті дамытудағы педагогтың ақпараттық
құзырлығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1.2 Болашақ педагог мамандарды даярлауда ақпараттық технология
мүмкіндіктерін 19
пайдалану ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ...
2 БӨЛІМ. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТІК
ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2.1 Білім беру жүйесін ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалық
көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2 8
... ... ...
2.2 Оқыту жүйесінде ақпараттық технологиялардың қолданылуын
психологиялық тұрғыдан эксперименттік 38
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .5 2
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН 56
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5 9
... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының көкейтестілігі. Қазақстан қоғамының қазіргі
заманғы даму кезеңінде ғылымның және білім берудің дамуы әлеуметтік-
экономикалық жүйенің бәсекелі маманды даярлау жағдайында алдыңғы қатарлы
мемлекеттің қатарына енді. Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға
арналған білім берудің дамуының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес
прогрессивті технологияларды және оқыту жүйелерін жасау және енгізу жоғары
білім берудің даму шарттарының ажырамас бөлігі болып табылады.
Өмірімізде болып жатқан түбегейлі өзгерістер қоғамымызға жаңа талаптар
қойып отыр. Осыған орай бүгінгі жаңа технологияны оқып-үйрену, болашақ
ұстаздардың шығармашылық ойлауын дамыту, кәсіби білімін, шеберлігін
жетілдіру, үнемі ізденіс үстінде жүруіне жол ашу ерекше орын алады.
Қазіргі кезеңде білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас,
жаңаша қарым-қатынас, жаңаша ойлау қалыптасуда.
Тиімді оқыту жолдарын бүкіл әлем педагогтары қарастыруда. Нәтижелі
оқыту мәселесі педагогика мен психологияның соңғы жаңалықтарын қолдану
негізінде жүргізілуде.
Мемлекеттікті нығайту және ұлттық қызығушылықтардың дамуы
мәселелерінде ақпараттық технологияларды енгізуді қолдану және кеңейтуде
үлкен қажеттілік туындап отыр.
Сонымен бірге білім беруді ақпараттандыру жағдайында болашақ педагог
мамандардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық
құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің
өзекті мәселесіне айналып отыр. Ал, қазіргі таңда жоғарыдағы аталған мәселе
қалай жүзеге асырылып жатыр деген сауал туындайды. Әсіресе, мемлекеттік
тілде осы бағыттағы мәселелер әлі де жеткілікті деңгейде емес.
Психологиялық-педагогикалық ғылымда өңделген қызмет принципіне сәйкес
болашақ педагогтардың жеке тұлғаларының шығармашылық қасиеттерінің дамуы
тек қоғамдық тәжірибені меңгеру, болашақ педагог мамандардың өздерінің
белсене қызмет ету арқылы жүзеге асатын меңгеру негізінде ғана жүре алады.
Адамзат мәдениетінің қол жеткізулеріне ие болу үшін әр жаңа ұрпақ осы қол
жеткізулер үшін істелген қызметке ұқсас қызметті жүзеге асыруы керек.
Осыған байланысты болашақ педагог мамандардың мамандандырылған қызметіне
сәйкес оқу қызметін ұйымдастыру маман даярлау жүйесінің қажетті кешені
болып табылады.
Сондықтан ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік, педагогикалық,
психологиялық қызметтің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру
қажеттігі туындайды. Бұл үшін әрбір оқытушының инновациялық іс-әрекеттің
ғылыми-педагогикалық, психологиялық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі.
Инновациялық технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді
қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Қоғамда ақпараттандыру, есептеу техникасы құралдары кеңінен таралуымен
байланысты, оқу процесін ұйымдастыруға, сол сияқты білім берудің мазмұнын
өзгертуге де елеулі ықпал етеді. Білім беру жүйесіндегі қайта құрулардың
негізгі субъектісі - мұғалім. Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс
қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген,
мамандық шеберлігі қалыптасқан мұғалімдер қажет. Ол бір уақытта болашақ
педагог- психолог және оқу процесін ұйымдастырушы технолог бола білуі
керек.
Сондықтан мектептің педагогикалық процесіне ақпараттық технологияларды
енгізу жолдарын іздестіру мен жетілдіру мәселерінің көкейкестілігі ерекше
орынға ие.
Берілген зерттеуді қарастыру барысында білім берудің маңызы жөнінде
А.А.Әбдікәрімұлы, В.В.Егоров, Ж.Ж.Наурызбай, М.Н.Сарыбеков және т.б.
ғалымдардың еңбектерінің орны ерекше. Білім беруді ақпараттандыру,
компьютерлік техниканы оқу процесінде пайдалану, оны қолдану
Е.А.Батешовтың, Р.М.Дұзбаеваның, Д.М.Жүсібалиеваның, Ж.А.Қараевтың,
М.С.Мәлібекованың, Ә.К.Мыңбаеваның және т.б. авторлардың еңбектерінде
кеңінен қарастырылған.
Оқыту технологиясын оқу процесіне енгізу мәселесімен В.П.Беспалько,
И.Ф.Исаев, И.Я.Лернер, В.А.Сластенин, Н.Ф.Талызина, Е.Н.Шиянов және т.с.с.
сынды ғалымдар айналысқан.
Кәсіби білім беру проблемасын зерттеуге З.А.Исаева, С.Т.Каргин,
Қ.А.Кертаева, А.П.Сейтешев, Қ.А.Сарбасова, М.В.Семенова, Н.Д.Хмель,
Л.А.Шкутина тәрізді авторлар өз үлестерін қосқан.
Педагогикалық, психологиялық, философиялық және ғылыми зерттеулерді
талдау нәтижесінде зерттеліп отырған тақырып бойынша ақпараттық
технологиялар арқылы оқыту жөнінде арнайы зерттеудің жоқтығы анықталды.
Ақпараттық технологияларды қолдану бойынша бірқатар ғылыми жұмыстардың бар
екендігіне қарамастан, жоғарыда келтірілген мағлұматтар берілген мәселенің
жеткілікті дәрежеде қарастырылмағанын аңғартады. Сондықтан ақпараттық
технологиялар арқылы оқыту қажеттілігінің арасында объективті түрде
қалыптасқан шешімдерді шешу үшін және осы сұрақтың жоғары оқу орнының
теориясында және практикасында жеткіліксіз деңгейде өңделгені қарама-
қайшылықты қалыптастырды.
Осы қарама-қайшылық зерттеудің проблемасын тудырып, яғни - ақпараттық
технологиялар арқылы оқыту, ғылыми түрде негізделген және бәсекеге
қабілетті маманды даярлау, Болашақ педагог маман тұлғасын заманауи
ақпараттық құралдар көмегімен дамытудың психологиялық-педагогикалық
негіздері тақырыбын таңдап алуға негіз болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты:
- ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу процесіне енгізу
жағдайында тұжырымдамалық негізін жасақтау және оны жүйелеу;
- мазмұндық, процессуальдық және бағалау компоненттері негізінде
мазмұны мен оған сәйкес таңдалынатын болашақ педагог мамандардың
категорияларын таңдауды болжау;
- білім беруді ақпараттандыру жағдайына болашақ педагог мамандардың
біліктілігін көтеру.
Бұл қойылған мақсаттарды шешу үшін келесі міндеттерді қарастырамыз:
- білім беруді ақпараттандыруды дамыту тенденцияларын зерттеу және
оған сәйкес мазмұнын анықтау;
- педагог мамандардың ақпараттық-коммуникациялық пайдалана алу
дайындығын анықтайтын белгілер мен көрсеткіштерді жасақтау және олардың
ақпараттық құзырлығын қалыптастыру мүмкіндіктерін зерттеу.
- болашақ педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технологияны
өз қызметтеріне енгізуге байланысты ұйымдастыру жүйесін жасақтау.
- ақпараттық-коммуникациялық технологияны білім мекемелерінің оқу
процесіне енгізу бойынша педагог мамандардың іс-тәжірибесін тарату.
Зерттеу пәні – ақпараттық технологиялар арқылы оқытуды ұйымдастыру.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері - тұлға дамуының жалпы
диалектикалық теориясы; таным теориясы; біртұтас педагогикалық процесс
теориясы; аксиологиялық және жүйелілілк қатынас теориясы; зерттеу
проблемасы бойынша философиялық, психологиялық-педагогикалық ілімдер,
педагогикалық технология, педагогикалық эксперимент жүргізу және
математикалық статистика тұжырымдамалары.
Зерттеудің базасы: Шымкент қаласындағы Парасат колледжі
студенттері.
Зерттеу кезеңдері:
Бірінші кезеңде зерттеу проблемасы бойынша философиялық,
психологиялық-педагогикалық әдебиеттер қарастырылды, жалпыланды, ғылыми-
әдістемелік жұмыстар талданды. Зерттеудің ғылыми аппараты (болжам,
мақсаты, міндеттері, нысаны, пәні) қалыптасты, базалы ұғымдар нақтыланды.
Екінші кезеңде оқытуды ұйымдастырудың педагогикалық шарттар жүйесін
қолдану және енгізу тиімділігі бойынша қалыптастырушы эксперимент
өткізілді, алынған эксперимент берінділері талданды және өңделді. Алынған
нәтижелер салыстырылды және жалпылама қорытындылар, ұсыныстар жасалды,
дипломдық зерттеу материалдары рәсімделді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1 БӨЛІМ. ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ
1.1 Ақпараттық мәдениеттi дамытудағы педагогтың ақпараттық құзырлығы
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында: “Жоғарғы білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар
даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, білім беру мен ақпараттық
технологияларды жетілдіру болып табылады”,- деп атап көрсетілген.
Бұл мәселе жалпы білім беретін оқу орындарына байланысты айтылып
тұрғандығы белгілі. Сол оқу орындарына толыққанды сапалы білім алған, оның
бағдарламасын толық меңгерген ұрпағымыздан, болашақта жақсы маман, білімді
азамат шығары анық.
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны
күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін,
талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол
бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас
ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Қазіргі кезде егемен
елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, Қазақстан әлемдік білім беру
кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі
өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді,
білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда
болуда.
Білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер түрлі ынталы
бастамалар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашуда. Осы тұрғыдан алғанда
ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қызметтің
тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл
үшін оқытушылардың инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті
деңгейдегі білімді қадыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Сондықтан оқытушының біліктілігін көтеру мен шығармашылық педагогикалық
әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық технологияларды меңгерудің
маңызы зор.
Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүние жүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Ал
білім беру саласындағы технологиялық идеялар бұдан 400 жыл бұрын пайда
болған. Бұл күнде оқыту технологиясы үлкен өзгеріске ұшырап отыр.
Оқытушылар мен студенттерге әртүрлі дидактикалық материалдармен қоса
оқытудың техникалық құралдары жәрдемге келеді.
Бiлiм берудi ақпараттандыру процесi пән мұғалiмдерiне, әдiскерлерге
жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне жан-жақты пайдалану саласына
үлкен талап қояды.
Мұғалiм – ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және
интеллектуальды дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалiмнен жоғары құзырлылықты,
ұйымдастырушылық қабiлеттiлiктi, оқушыларды қазiргi қоғамның түбегейлi
өзгерiстерiне лайық бейiмдеу, олардың зерттеушiлiк дағдыларын дамыту
бағыттарын талап етедi.
Білім беруді ақпараттандыру – бұл ақпараттық-коммуникациялық
технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және
тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық
және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі. Бұл
процесс мына бағыттар бойынша жетілдіріледі:
- білім беру жүйесінің басқару механизміндегі ғылыми-педагогикалық
ақпараттар мен ақпараттық-әдістемелік материалдарды автоматтандыру арқылы
оның қолданылу аясын жетілдіру және басқару ісіне коммуникациялық желілерді
қолдану;
- ақпараттық қоғам жағдайында жеке тұлғаның даму бағыттарының
міндеттерін негізге ала отырып, оқытудың мазмұнын, әдістері мен оны
ұйымдастыру формаларын таңдау мен оның методологиясын жетілдіру;
- үйренушінің интеллектуальдық қабілетін дамытуға, өздігінен білім
алуға, түрлі ақпараттарды өздігінен өңдеу сияқты әрекеттерге бағытталған
оқытудың әдістемелік жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы
құру;
- үйренушінің білім деңгейін бағалау мен бақылау әдістерін талдау
бағытында компьютерлік тестілеуді құру мен оны қолдану.
Білім беруді ақпараттандыру процесі жағдайында жеке тұлғаның
интеллектуальдық, қоғамдық, экономикалық, коммуникациялық және ақпараттық
сияқты іс-әрекеттерін түрлі салаларға қолдану арқылы құзырлықтарын
қалыптастыру негізгі талаптардың біріне айналады.
Жаңа технологиялар - болашақ педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал,
бірақ ол мұғалімді алмастыра алмайды. Компьютер мүмкіндіктері психология
мен дидактика тұрғысынан талданып, керек кезінде педагогикалық талаптарға
сай қолданылуы керек. Сырткы эффектіні қуып кетпей, оқыту программасының
тек сыртқы емес, ішкі тиімділігіне көп көніл бөлген дұрыс. Компьютердің
сызбалық мүмкіндігін молдығы дәрістік экспериментті бояулы суреттермен,
сызбалармен, кестелер мен байыта түсуге жол ашады, оларды есеп шарттарына
да пайдалануға болады.
Компьютерді мұғалім косымша материалдар, әртүрлі анықтамалық
мәліметтерден акпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Мұндай мәліметтерге физикалык формулалар, физикалық шамалардьң өлшем
бірліктері, графиктер, схемалар, иллюстрациялар, физикалық кұбылыстардың
динамикалық бейнесі, тәжірибеге арналған кұрылғылардың тізімі, аспаптардың
сипаттамалары және т.б. жатқызуға болады. Мұғалім араласпай-ақ, оқушылар
өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті акпараттарды
жинақтауда электрондық техникаларды енгізу уакыт үнемдейді, қарастырып
отырған кезеңде акпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық-аныктамалық
жүйе құрамында электрондық кұрырғылармен жұмыс істеу дағдысын
калыптастыруға мүмкіндік туғызады.
Жаңа ақпараттық технология кұралдарын сабақтарда пайдалану, оқушының
шығармашылык, интеллектуалдык қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде
пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Компьютерлік техниканың
дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалық мақсаттарға қолдану, білім
мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін
тигізеді. Есептеу техникасымен жұмыс жасату оқушылардың алгоритмдік
дүниетанымын қалыптастырады:
өз әрекетін саналы түрде жоспарлайды;
құбылыстарға модельдер кұра біледі.
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың
Мемлекеттiк бағдарламаларының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi ретiнде
мамандардың осы сала бойынша бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау
қарастырылған. Аталған мiндеттердi жүзеге асыру мақсатында мамандардың
бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау бойынша курс тақырыптарының мазмұны
өзгертiлiп, жаңаланды. Оның негiзгi мазмұны бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерiнiң кәсiби шеберлiгiн жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
бойынша жетiлдiруге, басқаша айтқанда, бiлiм берудi ақпараттандыруға сай
мамандарды жан-жақты даярлауға бағытталған.
Тәжiрибе жүзiнде дәлелденгенiндей, кез келген мұғалiмге өз
қызметтерiне компьютердi пайдалануы олардың әлемдiк ақпараттық кеңiстiкке
енуде ақпараттық мәдениетiнiң қалыптасатынымен өлшенедi. Сонымен бiрге, бұл
жағдайда, инновациялық әдiстер мен құралдарды оқу процесiне пайдалану
оқушылардың мектеп пәндерiн игеруде қызығушылықтарын арттыруда. Ақпараттық-
коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие процесiне пайдалану оның келесi
педагогикалық мүмкiндiктердi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi:
- студенттің дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын
ескеру арқылы жаңа материалды меңгертуге байланысты оқытуды ұйымдастыру
және оқыту процесiне жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн
пайдалану;
- оқытудың жаңа әдiстерi мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық-
iс-әрекеттiк компьютерлiк ойындар және т.б.);
- проблемалық, зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдiстерiн қолдану
арқылы классикалық әдiстердi жетiлдiру;
- жаңа ақпараттық технология құралдарын (жаңа типтi компьютерлер,
телекоммуникация, виртуальды орта және мультимедиа-технология) пайдалану
арқылы оқу процесiнiң материалдық-техникалық базасын жетiлдiру.
Мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру мiндеттерiн шешуде оқу процесiнде
ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдаланудың келесi
мүмкiндiктерi ұсынылады:
- ақпараттық мәдениет элементтерiн қалыптастыруда бiлiм мекемелерiнiң
мамандарының қажеттiлiгiн қанағаттандыру: желiлiк технологиялар саласы
бойынша жаңа бiлiмдер алу;
- пән мұғалiмдерiн жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге үйрету;
- қашықтықтан оқыту формаларына мұғалiмдердiң қызметiн бағыттау;
- облыстағы бiлiм беру мекемелерiн ақпараттандырудың ғылыми-
әдiстемелiк бағыт бойынша жетекшiлiк ету;
- оқу процесi мен ғылыми-әдiстемелiк жұмыстарға жаңа ақпараттық
технологияны қолдану негiзiнде олардың озық тәжiрибелерiн тарату.
Бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерiнiң жаңа ақпараттық технологияны
меңгерту саласы бойынша бiлiктiлiгiн көтерудің даярлау мiндеттерiн шешуде
осы сала бағытында өткiзiлетiн курстарды сабақтастыру процесi жүзеге
асырылуда.
Болашақ педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология
негiзiнде дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған:
- вариативтiлiк — әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған
материалдарына сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;
- болашаққа негiзделген — күтiлетiн нәтиженi анықтайтын кезеңдiк
бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға бағытталған курстың
жалпылама мақсатын анықтайды;
- рефлексивтi-креативтi — жаңа ақпараттық технологияларды меңгерту
бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-шығармашылық негiзге
бағытталуы қажет;
- эргономикалық — нақтылы мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт мөлшерi
талап етiледi;
- iзгiлiктiлiк — бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi,
бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нәтижесiн анықтау;
- тәжiрибеге бағытталған — оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде оқытушылардың
тәжiрибесi қолдану идеясы жүзеге асырылады және нақытлы iс-әрекеттер
бойынша тыңдаушылардың танымдық процестерiнiң өзара байланыстылығы мен
олардың жеке тұлға ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;
- жекелеген консультация беру - тыңдаушыларға консультация беру
ұсынылады. Ол мына бағытта жүргiзiледi: әрбiр тыңдаушының өзiндiк
ерекшелiгiн ескере отырып қойылған нәтижелерге жетуге байланысты игерiлетiн
мәселелердiң мазмұны мен оған қолданылатын тиiмдi әдiс-тәсiлдер.
Қолданылатын негізгі ұғымдар:
1. Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк
органдарда бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
2. Бiлiм берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және
оқыту мен тәрбиелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
3. Ақпараттық кеңiстiк - белгiлi бiр ереже мен қағидаға негiзделiп
ақпараттық субъектiлердiң өзара әрекетiн және ақпараттық
тұтынушылардың қызметiн толығымен қанағаттандыруды қамтамасыз ететiн
ақпараттық ресурстар мен жүйелер және телекоммуникациялық жүйелер мен
желiлердiң жиынтығы.
4. Ақпараттық ресурстар – ақпараттық жүйелердегi жекелеген құжаттардың
немесе құжаттар жиынтығы (кiтапханалардағы, архивтердегi, деректер
қорындағы және басқа да ақпараттық жүйелердегi).
5. Ақпараттық жүйе - ақпараттық процестердi жүзеге асыратын ақпараттық
технологиядағы реттелген құжаттар мен бiрнеше құжаттар жиынтығы.
6. Ақпараттық процестер – ақпаратты жинау, өңдеу, алу, сақтау, iздеу
және тарату процестерi.
7. Ақпараттық орта – ақпараттық процестермен қарым-қатынас кезiнде пайда
болатын ақпараттық ресурстар мен жүйелердiң жиынтығы.
8. Ақпараттық процестер субъектiсi – ақпараттық ресурстар иегерi және
меншiгi ретiнде ақпараттық процестерге қатысушы жеке және заңды
тұлғалар, ақпаратты қолданушылар, басқарудың инфрақұрылымына
қатысушылар.
9. Ақпараттық процестер объектiсi – ақпараттық ресурстар мен жүйелер,
технологиялар мен оларды қамтамасыз ету құралдары.
10. www (World Wide Web) – гипермәтiн құрылғысы көмегiмен мультимедиялық
құрылғыларға өту мүмкiндiгi мен iздеу навигациялар жүйесi.
Бұл ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану тәжiрибесi,
сабақты ақпараттық ортаға бейiмдеп, жобалау және т.б. жұмыстарды қамтиды.
Жаңа ақпараттық технологиясына дайындау мынадай екi негiзгi модуль
бойынша құрастырылған: “Педагогтың ақпараттық құзырлығы” және “Оқытудағы
ақпараттық технологиялар”.
Ақпараттық мәдениеттi дамыту қазiргi педагогтың ақпараттық құзырлығына
қойылатын талаптарына сай анықталады:
1. қазiргi бiлiм беру жүйесiндегi ақпараттық кеңiстiк туралы
бiртұтас түсiнiктi қалыптастыру (бүкiләлемдiк ақпараттық
ресурстарға бағдарлау, ақпараттарды iздеу алгоритмi мен
ақпараттарды аналитикалық-синтетикалық тұрғыдан өңдеу әдiстерiн
меңгерту).
2. ақпараттық (дербес жағдайда, компьютерлiк) сауаттылық: оқу-
әдiстемелiк, озық тәжiрибелердi зерттеу, ғылыми-зерттеу
нәтижелерiн түрлендiру мен технологияларды қолдану әдiстерiн
меңгерту; қолданбалы программалық құралдарды меңгерту; жаңа
программалық құралдарды меңгерту.
3. өз қызметтерiн жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн
пайдалану: жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерi туралы
бiлiм; коммуникациялық қызметтердi пайдалану дағдысы; бiлiм беру
процесiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, педагогикалық
программалық құралдарды қолдану және оларды өз қызметтерiмiзге
сәйкес бейiмдеп пайдалану.
Қазiргi кезеңде бiлiм берудегi ақпараттық және коммуникациялық
технологиялар мұғалiмдердiң бiлiктiлiгiн көтеру мен қайта даярлауда ерекше
роль атқарады.
Компьютерлік техниканың дидактикалык мүмкіндіктерін педагогикалық
мақсаттарға пайдалану, білім мазмұнын анықтауда, оқыту әдістері мен
формаларын жетілдіруде жақсы әсерін тигізеді. Оның оқыту үрдісінде даралап
және топтап оқыту тәсілдерінде, өзіндік танымдық зерттеу жұмыстарын
жүргізуге зор мүмкіндіктер жасайтындығы дәлелденген. Бірақ, бүгінгі таңда
информатика элементтерін пәнаралық байланыс негізінде оқытудың қажеттілігі
мен оны оқу үрдісінде жүргізуте тиімді оқу-әдістемелік құралдардың, оқыту
бағдарламаларының жеткілікті дәрежеде болмауының арасында қайшылық бар.
Енді біз ақпараттық-коммуникациялық құзырлық дегеніміз не? деген
сауалға жан-жақты тоқталайық. Құзырлылық ұғымы латын тілінен сотреію
аударғанда жасай алу деген мағынаны білдіреді. ЮНЕСКО глоссарийінде
мынадай анықтама берген: Құзырлылық – бұл күнделікті өмірдің нақты
жағдайларында пайда болатын проблемалар мен міндеттерді тиімді түрде шешуге
мүмкіндік беретін қабілеттілік. Стенфорд комиссиясының директоры Г.Вайнер
құзырлылықты адамның белгілі бір әрекеттер аймағына сәйкес бағыттылығы
ретінде қарастырады. Ал белгілі ғалым М.М.Чошанов құзырлылықты білім,
білік, дағдының өзара байланысы деп қарап, оның төмендегідей формуласын
ұсынады: білімді қолданудың жылдамдығы + әдістердің оралымдылығы + ойлаудың
сынаулығы. Аталған анықтамадан кейін біз ақпараттық құзырлылық дегеніміз
не? анықтамасына тоқталайық. Ақпараттық құзырлылық – бұл оқу, тұрмыс және
кәсіби бағыттағы міндеттерді шешуде ақпараттық-коммуникациялық
технологияның мүмкіндіктерін жан-жақты қолдану қабілеті.
Әдебиеттерде ақпараттық құзырлық, компьютерлік құзырлық терминдері
жиі кездеседі. Ақпараттық-коммуникациялық технологияның жеделдетіп дамуына
байланысты ақпараттық-коммуникациялық құзырлылық деген терминді қолдану
тиімді. Ақпараттық-коммуникациялық құзырлылық – бұл адамдардың кез келген
проблема мен міндеттерді компьютермен, ақпараттық құрылғылармен және
телекоммуникациямен шешу қабілеті.
Ақпараттық қоғам жағдайында педагог мамандардың ақпараттық-
коммуникациялық құзырлығын қалыптастыру көрсеткіштері төмендегідей:
- білім беру жүйесінің әлемдік ақпараттық кеңістікке саналы түрде
енуін қамтамасыз ету;
- ақпараттардың шексіз көлемі мен осы ақпараттарды аналитикалық түрде
өңдеуді қамтамасыз етуге даярлау;
- ақпараттық ортада жеке тұлғаның шығармашылық сапасын дамыту мен
қалыптастыру және өзіндік ақпараттық ортаны құру дағдыларын қалыптастыру;
- ақпараттық ортада коммуникативтік мәдениетті қалыптастыру;
- ақпараттық ортада өзара байланыс қызметтерін қалыптастыру;
- ақпараттық ортада ақпаратты алу, таңдау, сақтау, қабылдау,
түрлендіру, жіберу және бір-бірімен сабақтастыру мәдениеттерін
қалыптастыру;
- интерактивтік телекоммуникациялық технологияларды (Интернет,
қашықтықтан оқыту және т.б.) қолдануға даярлау;
- ақпараттық-білімдік ортаны модельдеу мен жобалау қабілетін
қалыптастыру және осы дағдыны өзіндік кәсіби қызметтеріне қолдануға
даярлау.
Педагог кадрлардың білімін жетілдіру жүйесiне қойылатын талаптарға
сәйкес оқу жұмыстарын ұйымдастыруға бағытталған педагог мамандардың келесi
құзырлықтарын қалыптастырудың деңгейлерi қарастырылады:
1. Пәндiк - мамандық қызметтерiне байланысты қойылатын проблемаларды
шешу қабiлеттiлiгi.
2. Аналитикалық бақылау - пәндiк iс-әрекеттерiн талдау мен бақылау
проблемаларын шешу қабiлеттiлiгi.
3. Ұйымдастырушылық – оқушылардың өзiндiк iс-әрекеттерiн ұйымдастыруға
бағытталған проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.
4. Коммуникативтiк - Мұғалiм-Оқушы, Оқушы-Оқушы, Мұғалiм – Ата-ана
және т.б. жүйелердегi қарым-қатынасты проблемаларды шешу қабiлетi.
5. Бейiмделген - қазiргi жағдайдың өзгерiстерi мен талаптарына сәйкес
проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.
6. Ынталы психологиялық – психологиялық, жекетұлғалық, жекетұлғалар
арасындағы өзара қарама-қайшылықты шешу проблемаларының қабiлеттiлiгi.
7. Жобалық – мектептi, мұғалiмдi және оқушыны дамыту жобаларын шешу
қабiлеттiлiгi.
8. Ғылыми-iзденiстiк – мектептiң, мұғалiмнiң және оқушының даму
нәтижелерiн зерттеудi ұйымдастыру және оны өткiзу проблемаларын шешу
қабiлеттiлiгi.
Мұғалiмнiң бiлiмi оқыту мен тәрбиелеудiң тұлғалық-бағдарлық
мәселелерi, оқушы деңгейiндегi ғылыми жобаларды жасақтап, оны жүзеге асыру
әдiстерi, оқушының жеке тұлғасын дамытуға бағытталған жаңа педагогикалық
технологияларды таңдау тәсiлдерi, мұғалiмнiң кәсiби шеберлiгiн дамытуға
бағытталған теориялық-методологиялық және әдiстемелiк проблемалар,
психологиялық-педагогикалық мәселелер курстың негiзгi бөлiмдерi ретiнде
қарастырылуы керек.
1.2 Болашақ педагог мамандарды даярлауда ақпараттық технология
мүмкіндіктерін пайдалану
Қазір республика оқу орындары ұсынып отырған көп нұсқалыққа байланысты
өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік
алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы,
ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар.
Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны әрбір білім алушының
жас және жеке дара психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде
сынап қараудың маңызы зор.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту
үрдісінің нәтижесін көретін әдіс-тәсілдері, түрлері көбіне жаңашыл,
инновациялық болып табылады.
ХХІ ғасырда болашақ мамандарды даярлау, олардың кәсіби бейімделуін
қалыптастыру мәселелері – кезек күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан
біз болашақ педагог маманның жаңа педагогикалық инновациялық
технологияларды қолдануға даярлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық
моделін жасадық. Болашақ мамандардың жаңа инновациялық педагогикалық
технологияларды қолдануға даярлықты қалыптастыру мына көрсеткіштерді
қамтиды:
Мотивациялық өлшемдеріне танымдыққызығуды қалыптастыру бейнесі жатады.
Оған болашақ мамандарды қалыптастыру, құндылық қарым-қатынас, болашақ
маманның өзінің кәсіби шеберлігін дамытуға талпынуы, болашақ мамандығын
ерекше жақсы көруі, ұрпақ тәрбиесінде ұстаздың жетекші орнын сезінуі,
кәсіби жеке біліктілік деңгейін көтеруге бағыттылығы, инновациялық іс-
әрекетке ұмтылыу әрекеттері кіреді.
Мазмұндық өлшемдеріне болашақ маманның жалпы мәдениеттілік дайындығы
мен пәндік әдіснамалық дайындығының деңгейі, мамандығы бойынша білімі,
педагогикалық біртұтас білім жүйесі, біртұтас педагогикалық үрдістің
заңдылықтары, мен қозғаушы күштерінің жалпы теориялық білім негіздерімен
қарулануы кіреді. Оған біртұтас педагогикалық үрдістің теориялық негіздерін
және жеке тұлға териясының ғылыми негіздерін меңгеруі, педагогикалық іс-
әрекет теориясының негіздерін білуі, білім алушылардың барлық
мүмкіндіктерін пайдаланғанда инновациялық іс-әрекеттің көбіне нәтижелі
болатындығын сезіне алуы жатады.
Бейімділік өлшемдеріне болашақ маманның барлық жағдайға бейімделе алу
қабілеті жатады: бейімділік жағдаятына бағдарлана алуы, микроорта
өзгерістеріне сай қолайлы инновациялық педагогикалық технологияларды таңдай
алуы. Бейімділік өлшемдері болашақ маманның білімгер мәртебесінен оқытушы,
ұстаз мәртебесіне ауысуының ерекшелігін сезіне білуімен, бейімділік іс-
әрекетті жүзеге асырудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалана алуларымен
ерекшеленеді.
Танымдық өлшемдері болашақ маманның әлеуметтік кәсіби қоршаған ортаны
жедел тани алуымен, өзін кәсіби жүзеге асырудың нәтижелі әдіс-тәсілдерн
пайдалануымен, инновациялық педагогикалық технологияларға қызығу танытумен
ерекшеленеді. Оған болашақ маманның әлеуметтік кәсіби қоршаған ортаны біліп
тануы, кәсіптік білімін өз әжірибесінде қолдана білуі, инновациялық
педагогикалық технологияларды оқып меңгеруі, үйренуі жатады.
Іс-әрекеттік өлшемдері болашақ маманның өзінің кәсіби іс-әрекетінің
мақсаты мен міндетін анықтай алуы және педагогикалық қарым-қатынастық
үрдісті тиімді жүзеге асыра алуымен өлшенеді. Оған болашақ маманның өз
пәнін жете меңгеруі, біртұтас оқу-тәрбие үрдісінің психологиялық,
педагогикалық негіздерін білуі, педагогикалық үрдісті жоспарлап, жүзеге
асыра алуымен өлшенеді.
Технологиялық өлшемдері оқытудың әдістемелік мақсаттары, оқыту үрдісі,
оның міндеттерін анықтай алуы, оқытудың нәтижесін болжай алуы және
психологиялық-педагогикалық білімдерді меңгерумен анықталады. Оған болашақ
маманның біртұтас оқу-тәрбие үрдісінде сабақты тиімді ұйымдастыра білуі,
оқушылармен ынтымақтастық қарым-қатынасты жүзеге асыра алуы, біртұтас
педагогикалық үрдісті диагностикалай алуы және сабақтың нәтижесі жоғары
болатындай ең тиімді педагогикалық технологияны таңдай алуы қажет.
Шығармашылық өлшемдеріне шығармашылық ептілікті, шығармашылық
белсенділікті, болашақ маманның шығармашылық-ізденушілік дамыту кіреді.
Оған болашақ маманның ғылыми-зерртеу жұмыстарына өзіндік талдау жасай алуы,
өз білімін көтеруге, жетілдіруге талпыныстың болуы мен иннновациялық әдіс-
тәсілдерді қолдануға өзіндік (авторлық) жаңалықтар, өзгерістер енгізумен
және жаңалықты шығармашылықпен қолдана алуымен сипатталады.
Қазіргі жағдайда мұғалімнің ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығы
кәсіби мамандықтың құрамды бөліктері болып табылады. Сондықтан бұл мәселе
мектепке болашақ мұғалімдерді даярлаудың көкейтесті мәселелерінің бірі
ретінде айқындалады. Ол мына мәселелерді қамту керек:
Педагогикалық жоғарғы оқу орындарында ақпараттық-коммуникациялық
құзырлылықты қалыптастыруды 3 кезеңге бөлуге болады.
Жалпы АКҚ-ты қалыптастырудың құрамына мына дағдылар енеді:
1. Ақпараттық бөлік:
- түрлі ақпарат көздерінде ақпараттарды іздеу;
- қажетті ақпараттарды табуда түрлі ресурстарды (кітап, журнал,
электрондық құралдар, Интернет) қолдану;
- табылған ақпараттарды сынау арқылы қажетті ақпараттарды сұрыптай
білу;
- кесте, диаграмма, кескін және т.б. тәсілдерді қолдану арқылы
ақпараттарды түрлендіру;
- ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың мүмкіндігін ескере
отырып, қолданушыға ақпараттарды жеткізу тәсілдерін таңдау.
2. Ақпараттық және коммуникациялық техника бөлігі
- арнаулы компьютердің құрылымын түсіндіру және оның негізгі
құрылғыларының мәнін негіздеу;
- нақтылы есептерді шешуде ақпараттық және коммуникациялық
технологияларды таңдау;
- ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және жеткізу әрекеттеріне ақпараттық
технология мен басқа технологиялардың мүмкіндігін пайдалана отырып, олардың
өзара байланыстық қызметтерін негіздеу.
3. Операциялық жүйе бөлігі:
- Windows операциялық жүйесінің қолданушылық интерфейсін баптау;
- файлдар мен бумаларды құру;
- файлдар мен бумаларды көшіру, өшіру және аттарын қалпына келтіру;
- Windows операциялық жүйесінің негізгі терминдерін қолдану: программа
терезесі, сұхбат терезе, меню, құралдар тақтасы, сұхбат терезелері мен
құралдар тақтасын басқару элементтері (батырма, есептегіш, жылжымалы тізім,
жалауша және т.б.)
4. Қолданбалы программалар бөлігі:
- Word мәтіндік редакторында қарапайым мәтіндерді құру мен оны
редакторлеу;
- құжаттарды жіберуді ұйымдастыру;
- құжаттарды өңдеуді автоматтандыру;
- Ехсеl-де формулалар мен функцияларды қолдану арқылы есептеулер
жүргізу: Ехсеl құралы арқылы диаграммалар мен графиктерді тұрғызу;
- түрлі іздеу жүйелері арқылы Интернетте ақпараттарды іздеу;
- электрондық хаттарды құру мен оны алу;
- компьютерлік презентацияларды құру мен оны қолдану.
Болашақ мұғалімдерді даярлауда кәсіптік АКҚ-ты қалыптастыру
жалпыпедагогикалық және пәндік құрама болып екіге бөлінеді.
Жалпыпедагогикалық құрама — бұл оқыту мен тәрбиелеу процестерінде
ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолданудың жалпы бағыты;
пәндік құрама — оқу пәндерінің (физика, математика, химия, биология және
т.б.) ерекшеліктерін бейнелейтін спецификалық бағыт.
Кәсіптік АКҚ-ты қалыптастыруды келесі бөліктерге бөлуге болады:
➢ Интернет-ресурстарды оқыту процесіне қолдану арқылы қосымша
ақпараттарды іздеу мен оны талдау;
➢ түрлі компьютерлік құралдарды қолдану арқылы білімдік ақпараттарды
түрлендіру;
➢ өздерінің кәсіптік деңгейін көтеру мақсатында оқытушыларды желілік
бірлестік жұмысына және интернет-конференцияға қатыстыру;
➢ ақпараттық компьютерлік үйрету программаларын құру және стандарттық
қосымшалар мен қолданбалы жүйелерді пайдалану арқылы ақпараттарды
түрлендіру;
➢ стандартты қосымшалар мен арнайы программаларды қолдану арқылы
компьютерлік тестілерді жасақтау;
➢ стандарттық қосымшаларды қолдану арқылы оқушылардың білімінің
рейтингілік бағалау жүйесін жасақтау;
➢ стандартты қосымшалар мен арнайы программаларды қолдану арқылы үйрету
бағытындағы деректер базасын құру;
➢ өзіндік интернет-ресурстарын құру және стандартты қосымшалар мен
арнайы программалары арқылы мультимедиялық электрондық оқу-әдістемелік
кешендерін жасақтау;
➢ дайын мультимедиялық жасақтамаларды оқыту мен тәрбиелеу мақсаттарына
қолдану;
➢ стандартты қосымшалар мен арнайы программаларды қолдану арқылы оқу-
тәрбие процесін автоматтандыруды ұйымдастыру.
АКҚ-ты қалыптастыруды В.С. Блум мен В.П.Беспалько идеяларын негізге
ала отырып, 3 деңгейге бөлуге болады:
- түсіндіру;
- үлгі бойынша қолдану;
- шығармашылық бағытта қолдану.
Сонымен, ақпараттық құзырлықты қалыптастыру келесі талаптарды
қанағаттандырады:
4. Қазiргi бiлiм беру жүйесiндегi ақпараттық кеңiстiк туралы
бiртұтас түсiнiктi қалыптастыру (бүкiләлемдiк ақпараттық
ресурстарға бағдарлау, ақпараттарды iздеу алгоритмi мен
ақпараттарды аналитикалық-синтетикалық тұрғыдан өңдеу әдiстерiн
меңгерту).
5. Ақпараттық (дербес жағдайда, компьютерлiк) сауаттылық: оқу-
әдiстемелiк, озық тәжiрибелердi зерттеу, ғылыми-зерттеу
нәтижелерiн түрлендiру мен технологияларды қолдану әдiстерiн
меңгерту; қолданбалы программалық құралдарды меңгерту; жаңа
программалық құралдарды меңгерту.
6. Өз қызметтерiн жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн
пайдалану: жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерi туралы
бiлiм; коммуникациялық қызметтердi пайдалану дағдысы; бiлiм беру
процесiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, педагогикалық
программалық құралдарды қолдану және оларды өз қызметтерiмiзге
сәйкес бейiмдеп пайдалану.
Қашықтықтан оқыту компьютерлiк техника мен телекоммуникациялық
желiлердi қолдану барысында ұйымдастырылады. Телекоммуникациялық желiлер
мұғалiм мен үйренушi арасында қашықтық проблемасын шешедi және жедел
байланысты ұйымдастырады. Қазiргi ақпараттық технология құралдары
материалдарды әр түрлi формада (графика, дыбыс, анимация, видео)
пайдалануға мүмкiндiк бередi. Компьютерлiк үйрету және бақылау
программалары тыңдаушыға, бiр жағынан, оқу материалын жедел меңгеруге
көмектессе, ал екiншi жағынан, оқу материалдарын қандай деңгейде жедел
меңгергенiн бақылауға көмектеседi.
Оқыту процесiн қашықтық режимiнде ұйымдастыру барысында барлық
ақпараттық қызмет типтерi пайдаланылады:
Электрондық пошта телеконференция:
• мәлiметтердi жiберу (FTP-сервер)
• гипермәтiндiк орта (WWW-сервер)
• Интернет желiсiнiң әлемдiк ресурстары (WWW кеңiстiгi, деректер қоры,
ақпараттық iздеу жүйелерi)
• видеоконференциялар
Аталған типтердiң көмегiмен тыңдаушы мен мұғалiм арасында оқыту мен
дидактикалық мiндеттер шешiледi. Бұл құралдар WWW-сервер арқылы хаттар мен
файлдарды жiберу мен телеконференция типi түрлi талқылауларды жүзеге
асырады.
Электрондық пошта көмегiмен мұғалiм мен тыңдаушы арасында оқу
материалдарын жiберу мен мұғалiмге өздерiне түсiнiксiз болған материалдар
бойынша сұрақтар жiберуiне мүмкiндiк алады. Бiр жағынан, ол мұғалiмнiң
жұмысын жеңiлдетедi. Бұл жағдайда, мұғалiмнiң жұмысы материалдар мен
тыңдаушылардың сұрақтарына жауаптарына жiберу қызметтерiн атқарумен
шектеледi.
Телеконференция оқу тақырыптары бойынша үйренушiлер арасында жалпы
пiкiрталасты ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi. Телеконференция мұғалiмнiң
басқаруымен өткiзiледi. Мұғалiм пiкiрталастың тақырыбын белгiлейдi,
конференция барысында өткiзiлетiн мазмұндарды бақылайды. Телеконференцияға
қатынасушылар түскен хабарламаларды қарап, конференцияға өзiнiң
хабарламаларын (хаттарын) жiбере отырып, пiкiрталасқа қатынасады.
FTP-серверлерiнiң қызметi өте үлкен көлемдегi файлдарды (ақпараттарды)
жiберуге мүмкiндiк бередi. Мұндай жiберулердi ұйымдастыру мен оны бақылауда
FTP-серверлерiнiң қызметiн атқаратын функциялар орналасады. Ал WWW-серверi
оқу материалдарын орналастыруға мүмкiндiк бередi. Бұл материалдар
гипермәтiн түрiнде ұйымдастырылатын болады. Гипермәтiн материалдарды
жүйелеп құруға, атап айтқанда, оқу материалдарының бөлiмдерiн гипербайланыс
арқылы бiр-бiрiмен байланыстыруға, материалдарды бiр-бiрiмен толықтырып
отыруға мүмкiндiк бередi. WWW-құжаттарында тек мәтiндiк ақпаратты ғана
емес, сонымен бiрге, графиктiк, дыбыстық және видеоақпараттарды да
орналастыруға болады.
WWW-желiсiнiң әлемдiк ресурсында гипермәтiн түрiнде көрнекi және
анықтамалық материалдар орналастырылады. Мұғалiм iздеу жүйелерiнiң
көмегiмен WWW-беттерiнде Интернет ресурстары бойынша анықтамалар арқылы
сiлтемелер жинағын дайындауға болады. Педагог мамандардың үйренетiн
материалдарын да осы құжатқа енгiзедi және ол жөнiнде оған хабарлама
берiледi. Егер олар Интернетке шыға алатындай мүмкiндiк алса, онда ол осы
берiлген материалдарды оқи алады.
Оқыту ортасын дамыту құралдары
Жаңа ақпараттық технология құралдары оқыту құралы қызметiн атқарады.
Дәстүрлi оқу құралдарынан басқа тыңдаушыға мына типтегi материалдар
ұсынылады:
• компьютерлiк үйрету бағдарламалары
• электрондық оқу құралдары
• компьютерлiк тестiлеу жүйесi мен бiлiмдi бақылау
• электрондық анықтамалар мен энциклопедиялар
• аудио және видеоматериалдар
• Интернет желiсiндегi ақпараттық материалдар
Аталған құралдар оқу материалдарын жеделдетiп меңгеруге және оқытудың
сапасын арттыруға игi әсерiн тигiзедi. Қашықтықтан оқыту материалдарын
жасақтаушылар осы құралдарды негiзге алуы қажет. Оқу құралдарын жасақтау
ұзақ процесс. Оқу құралдарын жасақтау қашықтықтан оқыту формасының
тиiмдiлiгiн арттырудың негiзгi көзi болып табылады.
Қашықтықтан оқытудың техникалық базасы (телефондық және
телекоммуникациялық арналар, телевидение және радио) ақпараттарды жiберу
жүйесiн құрайды. Интернеттiк ақпараттық ресурстар: E-Mail, WWW.
2 БӨЛІМ. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ
ҚОЛДАНУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТІК
ЗЕРТТЕУ
2.1 Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалық
көзқарастар
Ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерiнiң бiрi – мектепте компьютердi
оқыту құралы ретiнде қолдану: оның мүмкiндiктерiн жаңа материалды баяндауда
(бiлiмдi виртуальды өмiрде қолдану), үйрету программаларын қолдану арқылы
виртуальды лабораториялық жұмыстарды жүргiзу, баяндалған материалды бекiту
(тренинг), Интернет-технологияларды қолдану.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты Қазақстан
Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады.
Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға,
Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру
кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:
- ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап,
жүзеге асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық
технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм берудi
басқаруда ақпараттық жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн программалық-техникалық
құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық программаларды,
электрондық оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың қағидалары:
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн алынатын бiлiмдер мен мәлiметтердiң
түсiнiктiлiгi ;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық қабiлеттерiн дамыту;
- бiлiм мен тәрбиенiң бiрiздiлiгi;
- жалпы компьютерлiк сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудiң жылдамдығы (интенсификация).
Нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу
арқылы бiлiм беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың
мамандыққа баулу механизмiн құру;
- бiздiң елiмiздегi және шет елдердегi жинақталған ақпараттық
ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды
және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк
кеңiстiкке ену арқылы сабақтастыру;
- бiлiм берудiң телекоммуникациялық желiлерiн құру;
- республиканың бiлiм беру мекемелерiн басқарудың бiртұтас ақпараттық
желiсiн құруға негiздеп, бiлiм берудiң басқару салаларының
ақпараттық желiсiн құру.
Бiлiм берудi ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
I. нормативтiк-құқықтық қамтамасыз ету;
1. Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасы
(ҚР Президентiнiң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ДАМЫТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1 БӨЛІМ. ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ
МҮМКІНДІКТЕРІ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1.1 Ақпараттық мәдениетті дамытудағы педагогтың ақпараттық
құзырлығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1.2 Болашақ педагог мамандарды даярлауда ақпараттық технология
мүмкіндіктерін 19
пайдалану ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ...
2 БӨЛІМ. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТІК
ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2.1 Білім беру жүйесін ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалық
көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2 8
... ... ...
2.2 Оқыту жүйесінде ақпараттық технологиялардың қолданылуын
психологиялық тұрғыдан эксперименттік 38
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .5 2
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН 56
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5 9
... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының көкейтестілігі. Қазақстан қоғамының қазіргі
заманғы даму кезеңінде ғылымның және білім берудің дамуы әлеуметтік-
экономикалық жүйенің бәсекелі маманды даярлау жағдайында алдыңғы қатарлы
мемлекеттің қатарына енді. Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға
арналған білім берудің дамуының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес
прогрессивті технологияларды және оқыту жүйелерін жасау және енгізу жоғары
білім берудің даму шарттарының ажырамас бөлігі болып табылады.
Өмірімізде болып жатқан түбегейлі өзгерістер қоғамымызға жаңа талаптар
қойып отыр. Осыған орай бүгінгі жаңа технологияны оқып-үйрену, болашақ
ұстаздардың шығармашылық ойлауын дамыту, кәсіби білімін, шеберлігін
жетілдіру, үнемі ізденіс үстінде жүруіне жол ашу ерекше орын алады.
Қазіргі кезеңде білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас,
жаңаша қарым-қатынас, жаңаша ойлау қалыптасуда.
Тиімді оқыту жолдарын бүкіл әлем педагогтары қарастыруда. Нәтижелі
оқыту мәселесі педагогика мен психологияның соңғы жаңалықтарын қолдану
негізінде жүргізілуде.
Мемлекеттікті нығайту және ұлттық қызығушылықтардың дамуы
мәселелерінде ақпараттық технологияларды енгізуді қолдану және кеңейтуде
үлкен қажеттілік туындап отыр.
Сонымен бірге білім беруді ақпараттандыру жағдайында болашақ педагог
мамандардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық
құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің
өзекті мәселесіне айналып отыр. Ал, қазіргі таңда жоғарыдағы аталған мәселе
қалай жүзеге асырылып жатыр деген сауал туындайды. Әсіресе, мемлекеттік
тілде осы бағыттағы мәселелер әлі де жеткілікті деңгейде емес.
Психологиялық-педагогикалық ғылымда өңделген қызмет принципіне сәйкес
болашақ педагогтардың жеке тұлғаларының шығармашылық қасиеттерінің дамуы
тек қоғамдық тәжірибені меңгеру, болашақ педагог мамандардың өздерінің
белсене қызмет ету арқылы жүзеге асатын меңгеру негізінде ғана жүре алады.
Адамзат мәдениетінің қол жеткізулеріне ие болу үшін әр жаңа ұрпақ осы қол
жеткізулер үшін істелген қызметке ұқсас қызметті жүзеге асыруы керек.
Осыған байланысты болашақ педагог мамандардың мамандандырылған қызметіне
сәйкес оқу қызметін ұйымдастыру маман даярлау жүйесінің қажетті кешені
болып табылады.
Сондықтан ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік, педагогикалық,
психологиялық қызметтің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру
қажеттігі туындайды. Бұл үшін әрбір оқытушының инновациялық іс-әрекеттің
ғылыми-педагогикалық, психологиялық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі.
Инновациялық технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді
қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Қоғамда ақпараттандыру, есептеу техникасы құралдары кеңінен таралуымен
байланысты, оқу процесін ұйымдастыруға, сол сияқты білім берудің мазмұнын
өзгертуге де елеулі ықпал етеді. Білім беру жүйесіндегі қайта құрулардың
негізгі субъектісі - мұғалім. Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс
қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген,
мамандық шеберлігі қалыптасқан мұғалімдер қажет. Ол бір уақытта болашақ
педагог- психолог және оқу процесін ұйымдастырушы технолог бола білуі
керек.
Сондықтан мектептің педагогикалық процесіне ақпараттық технологияларды
енгізу жолдарын іздестіру мен жетілдіру мәселерінің көкейкестілігі ерекше
орынға ие.
Берілген зерттеуді қарастыру барысында білім берудің маңызы жөнінде
А.А.Әбдікәрімұлы, В.В.Егоров, Ж.Ж.Наурызбай, М.Н.Сарыбеков және т.б.
ғалымдардың еңбектерінің орны ерекше. Білім беруді ақпараттандыру,
компьютерлік техниканы оқу процесінде пайдалану, оны қолдану
Е.А.Батешовтың, Р.М.Дұзбаеваның, Д.М.Жүсібалиеваның, Ж.А.Қараевтың,
М.С.Мәлібекованың, Ә.К.Мыңбаеваның және т.б. авторлардың еңбектерінде
кеңінен қарастырылған.
Оқыту технологиясын оқу процесіне енгізу мәселесімен В.П.Беспалько,
И.Ф.Исаев, И.Я.Лернер, В.А.Сластенин, Н.Ф.Талызина, Е.Н.Шиянов және т.с.с.
сынды ғалымдар айналысқан.
Кәсіби білім беру проблемасын зерттеуге З.А.Исаева, С.Т.Каргин,
Қ.А.Кертаева, А.П.Сейтешев, Қ.А.Сарбасова, М.В.Семенова, Н.Д.Хмель,
Л.А.Шкутина тәрізді авторлар өз үлестерін қосқан.
Педагогикалық, психологиялық, философиялық және ғылыми зерттеулерді
талдау нәтижесінде зерттеліп отырған тақырып бойынша ақпараттық
технологиялар арқылы оқыту жөнінде арнайы зерттеудің жоқтығы анықталды.
Ақпараттық технологияларды қолдану бойынша бірқатар ғылыми жұмыстардың бар
екендігіне қарамастан, жоғарыда келтірілген мағлұматтар берілген мәселенің
жеткілікті дәрежеде қарастырылмағанын аңғартады. Сондықтан ақпараттық
технологиялар арқылы оқыту қажеттілігінің арасында объективті түрде
қалыптасқан шешімдерді шешу үшін және осы сұрақтың жоғары оқу орнының
теориясында және практикасында жеткіліксіз деңгейде өңделгені қарама-
қайшылықты қалыптастырды.
Осы қарама-қайшылық зерттеудің проблемасын тудырып, яғни - ақпараттық
технологиялар арқылы оқыту, ғылыми түрде негізделген және бәсекеге
қабілетті маманды даярлау, Болашақ педагог маман тұлғасын заманауи
ақпараттық құралдар көмегімен дамытудың психологиялық-педагогикалық
негіздері тақырыбын таңдап алуға негіз болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты:
- ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу процесіне енгізу
жағдайында тұжырымдамалық негізін жасақтау және оны жүйелеу;
- мазмұндық, процессуальдық және бағалау компоненттері негізінде
мазмұны мен оған сәйкес таңдалынатын болашақ педагог мамандардың
категорияларын таңдауды болжау;
- білім беруді ақпараттандыру жағдайына болашақ педагог мамандардың
біліктілігін көтеру.
Бұл қойылған мақсаттарды шешу үшін келесі міндеттерді қарастырамыз:
- білім беруді ақпараттандыруды дамыту тенденцияларын зерттеу және
оған сәйкес мазмұнын анықтау;
- педагог мамандардың ақпараттық-коммуникациялық пайдалана алу
дайындығын анықтайтын белгілер мен көрсеткіштерді жасақтау және олардың
ақпараттық құзырлығын қалыптастыру мүмкіндіктерін зерттеу.
- болашақ педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технологияны
өз қызметтеріне енгізуге байланысты ұйымдастыру жүйесін жасақтау.
- ақпараттық-коммуникациялық технологияны білім мекемелерінің оқу
процесіне енгізу бойынша педагог мамандардың іс-тәжірибесін тарату.
Зерттеу пәні – ақпараттық технологиялар арқылы оқытуды ұйымдастыру.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері - тұлға дамуының жалпы
диалектикалық теориясы; таным теориясы; біртұтас педагогикалық процесс
теориясы; аксиологиялық және жүйелілілк қатынас теориясы; зерттеу
проблемасы бойынша философиялық, психологиялық-педагогикалық ілімдер,
педагогикалық технология, педагогикалық эксперимент жүргізу және
математикалық статистика тұжырымдамалары.
Зерттеудің базасы: Шымкент қаласындағы Парасат колледжі
студенттері.
Зерттеу кезеңдері:
Бірінші кезеңде зерттеу проблемасы бойынша философиялық,
психологиялық-педагогикалық әдебиеттер қарастырылды, жалпыланды, ғылыми-
әдістемелік жұмыстар талданды. Зерттеудің ғылыми аппараты (болжам,
мақсаты, міндеттері, нысаны, пәні) қалыптасты, базалы ұғымдар нақтыланды.
Екінші кезеңде оқытуды ұйымдастырудың педагогикалық шарттар жүйесін
қолдану және енгізу тиімділігі бойынша қалыптастырушы эксперимент
өткізілді, алынған эксперимент берінділері талданды және өңделді. Алынған
нәтижелер салыстырылды және жалпылама қорытындылар, ұсыныстар жасалды,
дипломдық зерттеу материалдары рәсімделді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1 БӨЛІМ. ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ҚҰЗЫРЛЫҚТЫ
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ
1.1 Ақпараттық мәдениеттi дамытудағы педагогтың ақпараттық құзырлығы
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында: “Жоғарғы білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар
даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, білім беру мен ақпараттық
технологияларды жетілдіру болып табылады”,- деп атап көрсетілген.
Бұл мәселе жалпы білім беретін оқу орындарына байланысты айтылып
тұрғандығы белгілі. Сол оқу орындарына толыққанды сапалы білім алған, оның
бағдарламасын толық меңгерген ұрпағымыздан, болашақта жақсы маман, білімді
азамат шығары анық.
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны
күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін,
талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол
бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас
ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Қазіргі кезде егемен
елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, Қазақстан әлемдік білім беру
кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі
өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді,
білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда
болуда.
Білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер түрлі ынталы
бастамалар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашуда. Осы тұрғыдан алғанда
ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қызметтің
тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл
үшін оқытушылардың инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті
деңгейдегі білімді қадыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Сондықтан оқытушының біліктілігін көтеру мен шығармашылық педагогикалық
әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық технологияларды меңгерудің
маңызы зор.
Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүние жүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Ал
білім беру саласындағы технологиялық идеялар бұдан 400 жыл бұрын пайда
болған. Бұл күнде оқыту технологиясы үлкен өзгеріске ұшырап отыр.
Оқытушылар мен студенттерге әртүрлі дидактикалық материалдармен қоса
оқытудың техникалық құралдары жәрдемге келеді.
Бiлiм берудi ақпараттандыру процесi пән мұғалiмдерiне, әдiскерлерге
жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне жан-жақты пайдалану саласына
үлкен талап қояды.
Мұғалiм – ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және
интеллектуальды дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалiмнен жоғары құзырлылықты,
ұйымдастырушылық қабiлеттiлiктi, оқушыларды қазiргi қоғамның түбегейлi
өзгерiстерiне лайық бейiмдеу, олардың зерттеушiлiк дағдыларын дамыту
бағыттарын талап етедi.
Білім беруді ақпараттандыру – бұл ақпараттық-коммуникациялық
технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және
тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық
және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі. Бұл
процесс мына бағыттар бойынша жетілдіріледі:
- білім беру жүйесінің басқару механизміндегі ғылыми-педагогикалық
ақпараттар мен ақпараттық-әдістемелік материалдарды автоматтандыру арқылы
оның қолданылу аясын жетілдіру және басқару ісіне коммуникациялық желілерді
қолдану;
- ақпараттық қоғам жағдайында жеке тұлғаның даму бағыттарының
міндеттерін негізге ала отырып, оқытудың мазмұнын, әдістері мен оны
ұйымдастыру формаларын таңдау мен оның методологиясын жетілдіру;
- үйренушінің интеллектуальдық қабілетін дамытуға, өздігінен білім
алуға, түрлі ақпараттарды өздігінен өңдеу сияқты әрекеттерге бағытталған
оқытудың әдістемелік жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы
құру;
- үйренушінің білім деңгейін бағалау мен бақылау әдістерін талдау
бағытында компьютерлік тестілеуді құру мен оны қолдану.
Білім беруді ақпараттандыру процесі жағдайында жеке тұлғаның
интеллектуальдық, қоғамдық, экономикалық, коммуникациялық және ақпараттық
сияқты іс-әрекеттерін түрлі салаларға қолдану арқылы құзырлықтарын
қалыптастыру негізгі талаптардың біріне айналады.
Жаңа технологиялар - болашақ педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал,
бірақ ол мұғалімді алмастыра алмайды. Компьютер мүмкіндіктері психология
мен дидактика тұрғысынан талданып, керек кезінде педагогикалық талаптарға
сай қолданылуы керек. Сырткы эффектіні қуып кетпей, оқыту программасының
тек сыртқы емес, ішкі тиімділігіне көп көніл бөлген дұрыс. Компьютердің
сызбалық мүмкіндігін молдығы дәрістік экспериментті бояулы суреттермен,
сызбалармен, кестелер мен байыта түсуге жол ашады, оларды есеп шарттарына
да пайдалануға болады.
Компьютерді мұғалім косымша материалдар, әртүрлі анықтамалық
мәліметтерден акпараттар беру үшін көрнекі құрал ретінде пайдалана алады.
Мұндай мәліметтерге физикалык формулалар, физикалық шамалардьң өлшем
бірліктері, графиктер, схемалар, иллюстрациялар, физикалық кұбылыстардың
динамикалық бейнесі, тәжірибеге арналған кұрылғылардың тізімі, аспаптардың
сипаттамалары және т.б. жатқызуға болады. Мұғалім араласпай-ақ, оқушылар
өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті акпараттарды
жинақтауда электрондық техникаларды енгізу уакыт үнемдейді, қарастырып
отырған кезеңде акпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық-аныктамалық
жүйе құрамында электрондық кұрырғылармен жұмыс істеу дағдысын
калыптастыруға мүмкіндік туғызады.
Жаңа ақпараттық технология кұралдарын сабақтарда пайдалану, оқушының
шығармашылык, интеллектуалдык қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде
пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Компьютерлік техниканың
дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалық мақсаттарға қолдану, білім
мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін
тигізеді. Есептеу техникасымен жұмыс жасату оқушылардың алгоритмдік
дүниетанымын қалыптастырады:
өз әрекетін саналы түрде жоспарлайды;
құбылыстарға модельдер кұра біледі.
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың
Мемлекеттiк бағдарламаларының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi ретiнде
мамандардың осы сала бойынша бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау
қарастырылған. Аталған мiндеттердi жүзеге асыру мақсатында мамандардың
бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау бойынша курс тақырыптарының мазмұны
өзгертiлiп, жаңаланды. Оның негiзгi мазмұны бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерiнiң кәсiби шеберлiгiн жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
бойынша жетiлдiруге, басқаша айтқанда, бiлiм берудi ақпараттандыруға сай
мамандарды жан-жақты даярлауға бағытталған.
Тәжiрибе жүзiнде дәлелденгенiндей, кез келген мұғалiмге өз
қызметтерiне компьютердi пайдалануы олардың әлемдiк ақпараттық кеңiстiкке
енуде ақпараттық мәдениетiнiң қалыптасатынымен өлшенедi. Сонымен бiрге, бұл
жағдайда, инновациялық әдiстер мен құралдарды оқу процесiне пайдалану
оқушылардың мектеп пәндерiн игеруде қызығушылықтарын арттыруда. Ақпараттық-
коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие процесiне пайдалану оның келесi
педагогикалық мүмкiндiктердi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi:
- студенттің дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын
ескеру арқылы жаңа материалды меңгертуге байланысты оқытуды ұйымдастыру
және оқыту процесiне жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн
пайдалану;
- оқытудың жаңа әдiстерi мен формаларын (проблемалық, ұйымдастырушылық-
iс-әрекеттiк компьютерлiк ойындар және т.б.);
- проблемалық, зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдiстерiн қолдану
арқылы классикалық әдiстердi жетiлдiру;
- жаңа ақпараттық технология құралдарын (жаңа типтi компьютерлер,
телекоммуникация, виртуальды орта және мультимедиа-технология) пайдалану
арқылы оқу процесiнiң материалдық-техникалық базасын жетiлдiру.
Мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру мiндеттерiн шешуде оқу процесiнде
ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдаланудың келесi
мүмкiндiктерi ұсынылады:
- ақпараттық мәдениет элементтерiн қалыптастыруда бiлiм мекемелерiнiң
мамандарының қажеттiлiгiн қанағаттандыру: желiлiк технологиялар саласы
бойынша жаңа бiлiмдер алу;
- пән мұғалiмдерiн жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге үйрету;
- қашықтықтан оқыту формаларына мұғалiмдердiң қызметiн бағыттау;
- облыстағы бiлiм беру мекемелерiн ақпараттандырудың ғылыми-
әдiстемелiк бағыт бойынша жетекшiлiк ету;
- оқу процесi мен ғылыми-әдiстемелiк жұмыстарға жаңа ақпараттық
технологияны қолдану негiзiнде олардың озық тәжiрибелерiн тарату.
Бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерiнiң жаңа ақпараттық технологияны
меңгерту саласы бойынша бiлiктiлiгiн көтерудің даярлау мiндеттерiн шешуде
осы сала бағытында өткiзiлетiн курстарды сабақтастыру процесi жүзеге
асырылуда.
Болашақ педагог мамандарды ақпараттық-коммуникациялық технология
негiзiнде дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған:
- вариативтiлiк — әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған
материалдарына сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды;
- болашаққа негiзделген — күтiлетiн нәтиженi анықтайтын кезеңдiк
бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға бағытталған курстың
жалпылама мақсатын анықтайды;
- рефлексивтi-креативтi — жаңа ақпараттық технологияларды меңгерту
бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-шығармашылық негiзге
бағытталуы қажет;
- эргономикалық — нақтылы мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт мөлшерi
талап етiледi;
- iзгiлiктiлiк — бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi,
бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нәтижесiн анықтау;
- тәжiрибеге бағытталған — оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде оқытушылардың
тәжiрибесi қолдану идеясы жүзеге асырылады және нақытлы iс-әрекеттер
бойынша тыңдаушылардың танымдық процестерiнiң өзара байланыстылығы мен
олардың жеке тұлға ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады;
- жекелеген консультация беру - тыңдаушыларға консультация беру
ұсынылады. Ол мына бағытта жүргiзiледi: әрбiр тыңдаушының өзiндiк
ерекшелiгiн ескере отырып қойылған нәтижелерге жетуге байланысты игерiлетiн
мәселелердiң мазмұны мен оған қолданылатын тиiмдi әдiс-тәсiлдер.
Қолданылатын негізгі ұғымдар:
1. Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк
органдарда бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
2. Бiлiм берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және
оқыту мен тәрбиелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
3. Ақпараттық кеңiстiк - белгiлi бiр ереже мен қағидаға негiзделiп
ақпараттық субъектiлердiң өзара әрекетiн және ақпараттық
тұтынушылардың қызметiн толығымен қанағаттандыруды қамтамасыз ететiн
ақпараттық ресурстар мен жүйелер және телекоммуникациялық жүйелер мен
желiлердiң жиынтығы.
4. Ақпараттық ресурстар – ақпараттық жүйелердегi жекелеген құжаттардың
немесе құжаттар жиынтығы (кiтапханалардағы, архивтердегi, деректер
қорындағы және басқа да ақпараттық жүйелердегi).
5. Ақпараттық жүйе - ақпараттық процестердi жүзеге асыратын ақпараттық
технологиядағы реттелген құжаттар мен бiрнеше құжаттар жиынтығы.
6. Ақпараттық процестер – ақпаратты жинау, өңдеу, алу, сақтау, iздеу
және тарату процестерi.
7. Ақпараттық орта – ақпараттық процестермен қарым-қатынас кезiнде пайда
болатын ақпараттық ресурстар мен жүйелердiң жиынтығы.
8. Ақпараттық процестер субъектiсi – ақпараттық ресурстар иегерi және
меншiгi ретiнде ақпараттық процестерге қатысушы жеке және заңды
тұлғалар, ақпаратты қолданушылар, басқарудың инфрақұрылымына
қатысушылар.
9. Ақпараттық процестер объектiсi – ақпараттық ресурстар мен жүйелер,
технологиялар мен оларды қамтамасыз ету құралдары.
10. www (World Wide Web) – гипермәтiн құрылғысы көмегiмен мультимедиялық
құрылғыларға өту мүмкiндiгi мен iздеу навигациялар жүйесi.
Бұл ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану тәжiрибесi,
сабақты ақпараттық ортаға бейiмдеп, жобалау және т.б. жұмыстарды қамтиды.
Жаңа ақпараттық технологиясына дайындау мынадай екi негiзгi модуль
бойынша құрастырылған: “Педагогтың ақпараттық құзырлығы” және “Оқытудағы
ақпараттық технологиялар”.
Ақпараттық мәдениеттi дамыту қазiргi педагогтың ақпараттық құзырлығына
қойылатын талаптарына сай анықталады:
1. қазiргi бiлiм беру жүйесiндегi ақпараттық кеңiстiк туралы
бiртұтас түсiнiктi қалыптастыру (бүкiләлемдiк ақпараттық
ресурстарға бағдарлау, ақпараттарды iздеу алгоритмi мен
ақпараттарды аналитикалық-синтетикалық тұрғыдан өңдеу әдiстерiн
меңгерту).
2. ақпараттық (дербес жағдайда, компьютерлiк) сауаттылық: оқу-
әдiстемелiк, озық тәжiрибелердi зерттеу, ғылыми-зерттеу
нәтижелерiн түрлендiру мен технологияларды қолдану әдiстерiн
меңгерту; қолданбалы программалық құралдарды меңгерту; жаңа
программалық құралдарды меңгерту.
3. өз қызметтерiн жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн
пайдалану: жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерi туралы
бiлiм; коммуникациялық қызметтердi пайдалану дағдысы; бiлiм беру
процесiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, педагогикалық
программалық құралдарды қолдану және оларды өз қызметтерiмiзге
сәйкес бейiмдеп пайдалану.
Қазiргi кезеңде бiлiм берудегi ақпараттық және коммуникациялық
технологиялар мұғалiмдердiң бiлiктiлiгiн көтеру мен қайта даярлауда ерекше
роль атқарады.
Компьютерлік техниканың дидактикалык мүмкіндіктерін педагогикалық
мақсаттарға пайдалану, білім мазмұнын анықтауда, оқыту әдістері мен
формаларын жетілдіруде жақсы әсерін тигізеді. Оның оқыту үрдісінде даралап
және топтап оқыту тәсілдерінде, өзіндік танымдық зерттеу жұмыстарын
жүргізуге зор мүмкіндіктер жасайтындығы дәлелденген. Бірақ, бүгінгі таңда
информатика элементтерін пәнаралық байланыс негізінде оқытудың қажеттілігі
мен оны оқу үрдісінде жүргізуте тиімді оқу-әдістемелік құралдардың, оқыту
бағдарламаларының жеткілікті дәрежеде болмауының арасында қайшылық бар.
Енді біз ақпараттық-коммуникациялық құзырлық дегеніміз не? деген
сауалға жан-жақты тоқталайық. Құзырлылық ұғымы латын тілінен сотреію
аударғанда жасай алу деген мағынаны білдіреді. ЮНЕСКО глоссарийінде
мынадай анықтама берген: Құзырлылық – бұл күнделікті өмірдің нақты
жағдайларында пайда болатын проблемалар мен міндеттерді тиімді түрде шешуге
мүмкіндік беретін қабілеттілік. Стенфорд комиссиясының директоры Г.Вайнер
құзырлылықты адамның белгілі бір әрекеттер аймағына сәйкес бағыттылығы
ретінде қарастырады. Ал белгілі ғалым М.М.Чошанов құзырлылықты білім,
білік, дағдының өзара байланысы деп қарап, оның төмендегідей формуласын
ұсынады: білімді қолданудың жылдамдығы + әдістердің оралымдылығы + ойлаудың
сынаулығы. Аталған анықтамадан кейін біз ақпараттық құзырлылық дегеніміз
не? анықтамасына тоқталайық. Ақпараттық құзырлылық – бұл оқу, тұрмыс және
кәсіби бағыттағы міндеттерді шешуде ақпараттық-коммуникациялық
технологияның мүмкіндіктерін жан-жақты қолдану қабілеті.
Әдебиеттерде ақпараттық құзырлық, компьютерлік құзырлық терминдері
жиі кездеседі. Ақпараттық-коммуникациялық технологияның жеделдетіп дамуына
байланысты ақпараттық-коммуникациялық құзырлылық деген терминді қолдану
тиімді. Ақпараттық-коммуникациялық құзырлылық – бұл адамдардың кез келген
проблема мен міндеттерді компьютермен, ақпараттық құрылғылармен және
телекоммуникациямен шешу қабілеті.
Ақпараттық қоғам жағдайында педагог мамандардың ақпараттық-
коммуникациялық құзырлығын қалыптастыру көрсеткіштері төмендегідей:
- білім беру жүйесінің әлемдік ақпараттық кеңістікке саналы түрде
енуін қамтамасыз ету;
- ақпараттардың шексіз көлемі мен осы ақпараттарды аналитикалық түрде
өңдеуді қамтамасыз етуге даярлау;
- ақпараттық ортада жеке тұлғаның шығармашылық сапасын дамыту мен
қалыптастыру және өзіндік ақпараттық ортаны құру дағдыларын қалыптастыру;
- ақпараттық ортада коммуникативтік мәдениетті қалыптастыру;
- ақпараттық ортада өзара байланыс қызметтерін қалыптастыру;
- ақпараттық ортада ақпаратты алу, таңдау, сақтау, қабылдау,
түрлендіру, жіберу және бір-бірімен сабақтастыру мәдениеттерін
қалыптастыру;
- интерактивтік телекоммуникациялық технологияларды (Интернет,
қашықтықтан оқыту және т.б.) қолдануға даярлау;
- ақпараттық-білімдік ортаны модельдеу мен жобалау қабілетін
қалыптастыру және осы дағдыны өзіндік кәсіби қызметтеріне қолдануға
даярлау.
Педагог кадрлардың білімін жетілдіру жүйесiне қойылатын талаптарға
сәйкес оқу жұмыстарын ұйымдастыруға бағытталған педагог мамандардың келесi
құзырлықтарын қалыптастырудың деңгейлерi қарастырылады:
1. Пәндiк - мамандық қызметтерiне байланысты қойылатын проблемаларды
шешу қабiлеттiлiгi.
2. Аналитикалық бақылау - пәндiк iс-әрекеттерiн талдау мен бақылау
проблемаларын шешу қабiлеттiлiгi.
3. Ұйымдастырушылық – оқушылардың өзiндiк iс-әрекеттерiн ұйымдастыруға
бағытталған проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.
4. Коммуникативтiк - Мұғалiм-Оқушы, Оқушы-Оқушы, Мұғалiм – Ата-ана
және т.б. жүйелердегi қарым-қатынасты проблемаларды шешу қабiлетi.
5. Бейiмделген - қазiргi жағдайдың өзгерiстерi мен талаптарына сәйкес
проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.
6. Ынталы психологиялық – психологиялық, жекетұлғалық, жекетұлғалар
арасындағы өзара қарама-қайшылықты шешу проблемаларының қабiлеттiлiгi.
7. Жобалық – мектептi, мұғалiмдi және оқушыны дамыту жобаларын шешу
қабiлеттiлiгi.
8. Ғылыми-iзденiстiк – мектептiң, мұғалiмнiң және оқушының даму
нәтижелерiн зерттеудi ұйымдастыру және оны өткiзу проблемаларын шешу
қабiлеттiлiгi.
Мұғалiмнiң бiлiмi оқыту мен тәрбиелеудiң тұлғалық-бағдарлық
мәселелерi, оқушы деңгейiндегi ғылыми жобаларды жасақтап, оны жүзеге асыру
әдiстерi, оқушының жеке тұлғасын дамытуға бағытталған жаңа педагогикалық
технологияларды таңдау тәсiлдерi, мұғалiмнiң кәсiби шеберлiгiн дамытуға
бағытталған теориялық-методологиялық және әдiстемелiк проблемалар,
психологиялық-педагогикалық мәселелер курстың негiзгi бөлiмдерi ретiнде
қарастырылуы керек.
1.2 Болашақ педагог мамандарды даярлауда ақпараттық технология
мүмкіндіктерін пайдалану
Қазір республика оқу орындары ұсынып отырған көп нұсқалыққа байланысты
өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік
алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы,
ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар.
Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны әрбір білім алушының
жас және жеке дара психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде
сынап қараудың маңызы зор.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту
үрдісінің нәтижесін көретін әдіс-тәсілдері, түрлері көбіне жаңашыл,
инновациялық болып табылады.
ХХІ ғасырда болашақ мамандарды даярлау, олардың кәсіби бейімделуін
қалыптастыру мәселелері – кезек күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан
біз болашақ педагог маманның жаңа педагогикалық инновациялық
технологияларды қолдануға даярлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық
моделін жасадық. Болашақ мамандардың жаңа инновациялық педагогикалық
технологияларды қолдануға даярлықты қалыптастыру мына көрсеткіштерді
қамтиды:
Мотивациялық өлшемдеріне танымдыққызығуды қалыптастыру бейнесі жатады.
Оған болашақ мамандарды қалыптастыру, құндылық қарым-қатынас, болашақ
маманның өзінің кәсіби шеберлігін дамытуға талпынуы, болашақ мамандығын
ерекше жақсы көруі, ұрпақ тәрбиесінде ұстаздың жетекші орнын сезінуі,
кәсіби жеке біліктілік деңгейін көтеруге бағыттылығы, инновациялық іс-
әрекетке ұмтылыу әрекеттері кіреді.
Мазмұндық өлшемдеріне болашақ маманның жалпы мәдениеттілік дайындығы
мен пәндік әдіснамалық дайындығының деңгейі, мамандығы бойынша білімі,
педагогикалық біртұтас білім жүйесі, біртұтас педагогикалық үрдістің
заңдылықтары, мен қозғаушы күштерінің жалпы теориялық білім негіздерімен
қарулануы кіреді. Оған біртұтас педагогикалық үрдістің теориялық негіздерін
және жеке тұлға териясының ғылыми негіздерін меңгеруі, педагогикалық іс-
әрекет теориясының негіздерін білуі, білім алушылардың барлық
мүмкіндіктерін пайдаланғанда инновациялық іс-әрекеттің көбіне нәтижелі
болатындығын сезіне алуы жатады.
Бейімділік өлшемдеріне болашақ маманның барлық жағдайға бейімделе алу
қабілеті жатады: бейімділік жағдаятына бағдарлана алуы, микроорта
өзгерістеріне сай қолайлы инновациялық педагогикалық технологияларды таңдай
алуы. Бейімділік өлшемдері болашақ маманның білімгер мәртебесінен оқытушы,
ұстаз мәртебесіне ауысуының ерекшелігін сезіне білуімен, бейімділік іс-
әрекетті жүзеге асырудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалана алуларымен
ерекшеленеді.
Танымдық өлшемдері болашақ маманның әлеуметтік кәсіби қоршаған ортаны
жедел тани алуымен, өзін кәсіби жүзеге асырудың нәтижелі әдіс-тәсілдерн
пайдалануымен, инновациялық педагогикалық технологияларға қызығу танытумен
ерекшеленеді. Оған болашақ маманның әлеуметтік кәсіби қоршаған ортаны біліп
тануы, кәсіптік білімін өз әжірибесінде қолдана білуі, инновациялық
педагогикалық технологияларды оқып меңгеруі, үйренуі жатады.
Іс-әрекеттік өлшемдері болашақ маманның өзінің кәсіби іс-әрекетінің
мақсаты мен міндетін анықтай алуы және педагогикалық қарым-қатынастық
үрдісті тиімді жүзеге асыра алуымен өлшенеді. Оған болашақ маманның өз
пәнін жете меңгеруі, біртұтас оқу-тәрбие үрдісінің психологиялық,
педагогикалық негіздерін білуі, педагогикалық үрдісті жоспарлап, жүзеге
асыра алуымен өлшенеді.
Технологиялық өлшемдері оқытудың әдістемелік мақсаттары, оқыту үрдісі,
оның міндеттерін анықтай алуы, оқытудың нәтижесін болжай алуы және
психологиялық-педагогикалық білімдерді меңгерумен анықталады. Оған болашақ
маманның біртұтас оқу-тәрбие үрдісінде сабақты тиімді ұйымдастыра білуі,
оқушылармен ынтымақтастық қарым-қатынасты жүзеге асыра алуы, біртұтас
педагогикалық үрдісті диагностикалай алуы және сабақтың нәтижесі жоғары
болатындай ең тиімді педагогикалық технологияны таңдай алуы қажет.
Шығармашылық өлшемдеріне шығармашылық ептілікті, шығармашылық
белсенділікті, болашақ маманның шығармашылық-ізденушілік дамыту кіреді.
Оған болашақ маманның ғылыми-зерртеу жұмыстарына өзіндік талдау жасай алуы,
өз білімін көтеруге, жетілдіруге талпыныстың болуы мен иннновациялық әдіс-
тәсілдерді қолдануға өзіндік (авторлық) жаңалықтар, өзгерістер енгізумен
және жаңалықты шығармашылықпен қолдана алуымен сипатталады.
Қазіргі жағдайда мұғалімнің ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығы
кәсіби мамандықтың құрамды бөліктері болып табылады. Сондықтан бұл мәселе
мектепке болашақ мұғалімдерді даярлаудың көкейтесті мәселелерінің бірі
ретінде айқындалады. Ол мына мәселелерді қамту керек:
Педагогикалық жоғарғы оқу орындарында ақпараттық-коммуникациялық
құзырлылықты қалыптастыруды 3 кезеңге бөлуге болады.
Жалпы АКҚ-ты қалыптастырудың құрамына мына дағдылар енеді:
1. Ақпараттық бөлік:
- түрлі ақпарат көздерінде ақпараттарды іздеу;
- қажетті ақпараттарды табуда түрлі ресурстарды (кітап, журнал,
электрондық құралдар, Интернет) қолдану;
- табылған ақпараттарды сынау арқылы қажетті ақпараттарды сұрыптай
білу;
- кесте, диаграмма, кескін және т.б. тәсілдерді қолдану арқылы
ақпараттарды түрлендіру;
- ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың мүмкіндігін ескере
отырып, қолданушыға ақпараттарды жеткізу тәсілдерін таңдау.
2. Ақпараттық және коммуникациялық техника бөлігі
- арнаулы компьютердің құрылымын түсіндіру және оның негізгі
құрылғыларының мәнін негіздеу;
- нақтылы есептерді шешуде ақпараттық және коммуникациялық
технологияларды таңдау;
- ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және жеткізу әрекеттеріне ақпараттық
технология мен басқа технологиялардың мүмкіндігін пайдалана отырып, олардың
өзара байланыстық қызметтерін негіздеу.
3. Операциялық жүйе бөлігі:
- Windows операциялық жүйесінің қолданушылық интерфейсін баптау;
- файлдар мен бумаларды құру;
- файлдар мен бумаларды көшіру, өшіру және аттарын қалпына келтіру;
- Windows операциялық жүйесінің негізгі терминдерін қолдану: программа
терезесі, сұхбат терезе, меню, құралдар тақтасы, сұхбат терезелері мен
құралдар тақтасын басқару элементтері (батырма, есептегіш, жылжымалы тізім,
жалауша және т.б.)
4. Қолданбалы программалар бөлігі:
- Word мәтіндік редакторында қарапайым мәтіндерді құру мен оны
редакторлеу;
- құжаттарды жіберуді ұйымдастыру;
- құжаттарды өңдеуді автоматтандыру;
- Ехсеl-де формулалар мен функцияларды қолдану арқылы есептеулер
жүргізу: Ехсеl құралы арқылы диаграммалар мен графиктерді тұрғызу;
- түрлі іздеу жүйелері арқылы Интернетте ақпараттарды іздеу;
- электрондық хаттарды құру мен оны алу;
- компьютерлік презентацияларды құру мен оны қолдану.
Болашақ мұғалімдерді даярлауда кәсіптік АКҚ-ты қалыптастыру
жалпыпедагогикалық және пәндік құрама болып екіге бөлінеді.
Жалпыпедагогикалық құрама — бұл оқыту мен тәрбиелеу процестерінде
ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолданудың жалпы бағыты;
пәндік құрама — оқу пәндерінің (физика, математика, химия, биология және
т.б.) ерекшеліктерін бейнелейтін спецификалық бағыт.
Кәсіптік АКҚ-ты қалыптастыруды келесі бөліктерге бөлуге болады:
➢ Интернет-ресурстарды оқыту процесіне қолдану арқылы қосымша
ақпараттарды іздеу мен оны талдау;
➢ түрлі компьютерлік құралдарды қолдану арқылы білімдік ақпараттарды
түрлендіру;
➢ өздерінің кәсіптік деңгейін көтеру мақсатында оқытушыларды желілік
бірлестік жұмысына және интернет-конференцияға қатыстыру;
➢ ақпараттық компьютерлік үйрету программаларын құру және стандарттық
қосымшалар мен қолданбалы жүйелерді пайдалану арқылы ақпараттарды
түрлендіру;
➢ стандартты қосымшалар мен арнайы программаларды қолдану арқылы
компьютерлік тестілерді жасақтау;
➢ стандарттық қосымшаларды қолдану арқылы оқушылардың білімінің
рейтингілік бағалау жүйесін жасақтау;
➢ стандартты қосымшалар мен арнайы программаларды қолдану арқылы үйрету
бағытындағы деректер базасын құру;
➢ өзіндік интернет-ресурстарын құру және стандартты қосымшалар мен
арнайы программалары арқылы мультимедиялық электрондық оқу-әдістемелік
кешендерін жасақтау;
➢ дайын мультимедиялық жасақтамаларды оқыту мен тәрбиелеу мақсаттарына
қолдану;
➢ стандартты қосымшалар мен арнайы программаларды қолдану арқылы оқу-
тәрбие процесін автоматтандыруды ұйымдастыру.
АКҚ-ты қалыптастыруды В.С. Блум мен В.П.Беспалько идеяларын негізге
ала отырып, 3 деңгейге бөлуге болады:
- түсіндіру;
- үлгі бойынша қолдану;
- шығармашылық бағытта қолдану.
Сонымен, ақпараттық құзырлықты қалыптастыру келесі талаптарды
қанағаттандырады:
4. Қазiргi бiлiм беру жүйесiндегi ақпараттық кеңiстiк туралы
бiртұтас түсiнiктi қалыптастыру (бүкiләлемдiк ақпараттық
ресурстарға бағдарлау, ақпараттарды iздеу алгоритмi мен
ақпараттарды аналитикалық-синтетикалық тұрғыдан өңдеу әдiстерiн
меңгерту).
5. Ақпараттық (дербес жағдайда, компьютерлiк) сауаттылық: оқу-
әдiстемелiк, озық тәжiрибелердi зерттеу, ғылыми-зерттеу
нәтижелерiн түрлендiру мен технологияларды қолдану әдiстерiн
меңгерту; қолданбалы программалық құралдарды меңгерту; жаңа
программалық құралдарды меңгерту.
6. Өз қызметтерiн жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн
пайдалану: жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерi туралы
бiлiм; коммуникациялық қызметтердi пайдалану дағдысы; бiлiм беру
процесiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, педагогикалық
программалық құралдарды қолдану және оларды өз қызметтерiмiзге
сәйкес бейiмдеп пайдалану.
Қашықтықтан оқыту компьютерлiк техника мен телекоммуникациялық
желiлердi қолдану барысында ұйымдастырылады. Телекоммуникациялық желiлер
мұғалiм мен үйренушi арасында қашықтық проблемасын шешедi және жедел
байланысты ұйымдастырады. Қазiргi ақпараттық технология құралдары
материалдарды әр түрлi формада (графика, дыбыс, анимация, видео)
пайдалануға мүмкiндiк бередi. Компьютерлiк үйрету және бақылау
программалары тыңдаушыға, бiр жағынан, оқу материалын жедел меңгеруге
көмектессе, ал екiншi жағынан, оқу материалдарын қандай деңгейде жедел
меңгергенiн бақылауға көмектеседi.
Оқыту процесiн қашықтық режимiнде ұйымдастыру барысында барлық
ақпараттық қызмет типтерi пайдаланылады:
Электрондық пошта телеконференция:
• мәлiметтердi жiберу (FTP-сервер)
• гипермәтiндiк орта (WWW-сервер)
• Интернет желiсiнiң әлемдiк ресурстары (WWW кеңiстiгi, деректер қоры,
ақпараттық iздеу жүйелерi)
• видеоконференциялар
Аталған типтердiң көмегiмен тыңдаушы мен мұғалiм арасында оқыту мен
дидактикалық мiндеттер шешiледi. Бұл құралдар WWW-сервер арқылы хаттар мен
файлдарды жiберу мен телеконференция типi түрлi талқылауларды жүзеге
асырады.
Электрондық пошта көмегiмен мұғалiм мен тыңдаушы арасында оқу
материалдарын жiберу мен мұғалiмге өздерiне түсiнiксiз болған материалдар
бойынша сұрақтар жiберуiне мүмкiндiк алады. Бiр жағынан, ол мұғалiмнiң
жұмысын жеңiлдетедi. Бұл жағдайда, мұғалiмнiң жұмысы материалдар мен
тыңдаушылардың сұрақтарына жауаптарына жiберу қызметтерiн атқарумен
шектеледi.
Телеконференция оқу тақырыптары бойынша үйренушiлер арасында жалпы
пiкiрталасты ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi. Телеконференция мұғалiмнiң
басқаруымен өткiзiледi. Мұғалiм пiкiрталастың тақырыбын белгiлейдi,
конференция барысында өткiзiлетiн мазмұндарды бақылайды. Телеконференцияға
қатынасушылар түскен хабарламаларды қарап, конференцияға өзiнiң
хабарламаларын (хаттарын) жiбере отырып, пiкiрталасқа қатынасады.
FTP-серверлерiнiң қызметi өте үлкен көлемдегi файлдарды (ақпараттарды)
жiберуге мүмкiндiк бередi. Мұндай жiберулердi ұйымдастыру мен оны бақылауда
FTP-серверлерiнiң қызметiн атқаратын функциялар орналасады. Ал WWW-серверi
оқу материалдарын орналастыруға мүмкiндiк бередi. Бұл материалдар
гипермәтiн түрiнде ұйымдастырылатын болады. Гипермәтiн материалдарды
жүйелеп құруға, атап айтқанда, оқу материалдарының бөлiмдерiн гипербайланыс
арқылы бiр-бiрiмен байланыстыруға, материалдарды бiр-бiрiмен толықтырып
отыруға мүмкiндiк бередi. WWW-құжаттарында тек мәтiндiк ақпаратты ғана
емес, сонымен бiрге, графиктiк, дыбыстық және видеоақпараттарды да
орналастыруға болады.
WWW-желiсiнiң әлемдiк ресурсында гипермәтiн түрiнде көрнекi және
анықтамалық материалдар орналастырылады. Мұғалiм iздеу жүйелерiнiң
көмегiмен WWW-беттерiнде Интернет ресурстары бойынша анықтамалар арқылы
сiлтемелер жинағын дайындауға болады. Педагог мамандардың үйренетiн
материалдарын да осы құжатқа енгiзедi және ол жөнiнде оған хабарлама
берiледi. Егер олар Интернетке шыға алатындай мүмкiндiк алса, онда ол осы
берiлген материалдарды оқи алады.
Оқыту ортасын дамыту құралдары
Жаңа ақпараттық технология құралдары оқыту құралы қызметiн атқарады.
Дәстүрлi оқу құралдарынан басқа тыңдаушыға мына типтегi материалдар
ұсынылады:
• компьютерлiк үйрету бағдарламалары
• электрондық оқу құралдары
• компьютерлiк тестiлеу жүйесi мен бiлiмдi бақылау
• электрондық анықтамалар мен энциклопедиялар
• аудио және видеоматериалдар
• Интернет желiсiндегi ақпараттық материалдар
Аталған құралдар оқу материалдарын жеделдетiп меңгеруге және оқытудың
сапасын арттыруға игi әсерiн тигiзедi. Қашықтықтан оқыту материалдарын
жасақтаушылар осы құралдарды негiзге алуы қажет. Оқу құралдарын жасақтау
ұзақ процесс. Оқу құралдарын жасақтау қашықтықтан оқыту формасының
тиiмдiлiгiн арттырудың негiзгi көзi болып табылады.
Қашықтықтан оқытудың техникалық базасы (телефондық және
телекоммуникациялық арналар, телевидение және радио) ақпараттарды жiберу
жүйесiн құрайды. Интернеттiк ақпараттық ресурстар: E-Mail, WWW.
2 БӨЛІМ. БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ
ҚОЛДАНУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЭКСПЕРИМЕНТТІК
ЗЕРТТЕУ
2.1 Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыруды дамытудағы тұжырымдамалық
көзқарастар
Ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерiнiң бiрi – мектепте компьютердi
оқыту құралы ретiнде қолдану: оның мүмкiндiктерiн жаңа материалды баяндауда
(бiлiмдi виртуальды өмiрде қолдану), үйрету программаларын қолдану арқылы
виртуальды лабораториялық жұмыстарды жүргiзу, баяндалған материалды бекiту
(тренинг), Интернет-технологияларды қолдану.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты Қазақстан
Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады.
Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға,
Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру
кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:
- ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап,
жүзеге асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық
технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм берудi
басқаруда ақпараттық жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн программалық-техникалық
құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық программаларды,
электрондық оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың қағидалары:
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн алынатын бiлiмдер мен мәлiметтердiң
түсiнiктiлiгi ;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық қабiлеттерiн дамыту;
- бiлiм мен тәрбиенiң бiрiздiлiгi;
- жалпы компьютерлiк сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудiң жылдамдығы (интенсификация).
Нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу
арқылы бiлiм беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың
мамандыққа баулу механизмiн құру;
- бiздiң елiмiздегi және шет елдердегi жинақталған ақпараттық
ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды
және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк
кеңiстiкке ену арқылы сабақтастыру;
- бiлiм берудiң телекоммуникациялық желiлерiн құру;
- республиканың бiлiм беру мекемелерiн басқарудың бiртұтас ақпараттық
желiсiн құруға негiздеп, бiлiм берудiң басқару салаларының
ақпараттық желiсiн құру.
Бiлiм берудi ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
I. нормативтiк-құқықтық қамтамасыз ету;
1. Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасы
(ҚР Президентiнiң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz