Оқу үрдісін жүргізуде MS Excel бағдарламасын қолданудың тиімділігі
Кіріспе.
І. ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ КОМПЬЮТЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
1.1. Бастауыш сынып оқушыларының білімін, біліктіліктерін, дағдыларын бақылауда компьютерді қолданудың маңызы
1.2. Оқу үдерісін жүргізуде компьютерді пайдаланудың жолдары
ІІ. ОҚУ ҮРДІСІН ЖҮРГІЗУДЕ MS EXCEL БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
2.1. MS Excel бағдарламасы жайлы мағлұмат
2.2. MS Excel бағдарламасын оқу үдерісін жүргізуде қолданудың тиімділігі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
І. ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ КОМПЬЮТЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
1.1. Бастауыш сынып оқушыларының білімін, біліктіліктерін, дағдыларын бақылауда компьютерді қолданудың маңызы
1.2. Оқу үдерісін жүргізуде компьютерді пайдаланудың жолдары
ІІ. ОҚУ ҮРДІСІН ЖҮРГІЗУДЕ MS EXCEL БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
2.1. MS Excel бағдарламасы жайлы мағлұмат
2.2. MS Excel бағдарламасын оқу үдерісін жүргізуде қолданудың тиімділігі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
2004 жылғы жолдауда ел Президенті: «...реформалаудың нәтижелерінің бірі жаңа сатыдағы педагогтың өмірге келуі болуға тиіс» деп, ал 2005 жылғы жолдауында: «ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғары технологиялық және ғылыми қамтымды өндірістері үшін кадрлар қорын жасақтауымыз қажет. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымда ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық экономика құра алмаймыз.
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру»,- деген еді. Сонымен бірге 2004 жылы 12 қазанда білім беру қызметкерлерінің ІІІ съезінде елбасы мұғалім дайындау мәселесін қоғамдық қажеттілік деп атап көрсеткен еді. Осыған байланысты мұғалім дайындау мәселесі жан-жақты талдау, талқылау нысанына алынды [1; 2].
Жалпы, қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістер білім беру ісіне тәуелді болатыны белгілі. Сондықтан мемлекеттің басым бағыты ретінде, бәсекелестікке қабілеттікті қалыптастыратын басты құрал ретінде білім берудің орын алуы заңды. Қайта құру кезіндегі өзгерістер, тәуелсіздік алғаннан кейінгі өзгерістер мұғалім профессиограммасына да өзінің ықпалын тигізіп отырды. Қоғамның дамуымен бірге білім беруді ақпараттандыру мәселесінің өзектілігі артып отырғаны соңғы жылдары анық байқалады. Өркениеттің постиндустриалды кезеңіне ұйымдастыру, іс-әрекеттік және ақпараттық технологиялар маңызының арта түсуі тән.
Компьютерлік техниканы білім беру мен ғылыми-педагогикалық қызметте, педагогикалық болжалдау мен басқару жүйесінде тиімді қолдану. [5].
Білім беруді ақпараттандыру мәселелері педагогикалық, психологиялық ғылыми зерттеулерде С.М.Кеңесбаев жоғары педагогикалық білім беруде болашақ мұғалімдерді жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана білуге даярлаудың педагогикалық негіздерін қарастырды [24].
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру»,- деген еді. Сонымен бірге 2004 жылы 12 қазанда білім беру қызметкерлерінің ІІІ съезінде елбасы мұғалім дайындау мәселесін қоғамдық қажеттілік деп атап көрсеткен еді. Осыған байланысты мұғалім дайындау мәселесі жан-жақты талдау, талқылау нысанына алынды [1; 2].
Жалпы, қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістер білім беру ісіне тәуелді болатыны белгілі. Сондықтан мемлекеттің басым бағыты ретінде, бәсекелестікке қабілеттікті қалыптастыратын басты құрал ретінде білім берудің орын алуы заңды. Қайта құру кезіндегі өзгерістер, тәуелсіздік алғаннан кейінгі өзгерістер мұғалім профессиограммасына да өзінің ықпалын тигізіп отырды. Қоғамның дамуымен бірге білім беруді ақпараттандыру мәселесінің өзектілігі артып отырғаны соңғы жылдары анық байқалады. Өркениеттің постиндустриалды кезеңіне ұйымдастыру, іс-әрекеттік және ақпараттық технологиялар маңызының арта түсуі тән.
Компьютерлік техниканы білім беру мен ғылыми-педагогикалық қызметте, педагогикалық болжалдау мен басқару жүйесінде тиімді қолдану. [5].
Білім беруді ақпараттандыру мәселелері педагогикалық, психологиялық ғылыми зерттеулерде С.М.Кеңесбаев жоғары педагогикалық білім беруде болашақ мұғалімдерді жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана білуге даярлаудың педагогикалық негіздерін қарастырды [24].
1 ҚР мұғалім даярлаудың үздіксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы. Жоба. 2005 жылғы 18 тамыз.
2 Проект концепции высшего педагогического образования РК, Астана, 2005. //Казправда, 18.08.2005, С.5.
3 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы. ҚР Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы №80 Жарлығымен бекітілген. //Егемен Қазақстан. 2006, 1 сәуір. 5-7 бб.
4 Гершунский Б.С. Компьютеризация в сфере образования: проблемы и перспективы. –М.: Педагогика, 1987. -264 с.
5 Лапчик П.М. Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. –М., 1988.
6 Монахов В.М. Компьютеризация образования. М., 1991.
7 Караев Ж.А. Активизация познавательной деятельности учащихся в условиях применения компьютерной технологии обучения. АДД. –А., 1994.
8 Джусубалиева Д.М. Теоретические основы формирования культуры студентов в условиях дистанционного обучения. АДД. –Алматы,1997. 46с.
9 Мәлібекова М.С. Жаңа ақпараттық технологияны математика және информатика пәндері байланысында қолданудың педагогикалық негіздері. АКД. –Қарағанды, 1999. 26 б.
10 Беркімбаев К.М. Болашақ экология мамандарын кәсіби даярлаудағы информатикалық пәндерді оқыту үрдісінің педагогикалық жүйесі. Түркістан, 2006.
11 Аймукатов А.Т. Методика обучения компьютерной графике и геометрическому моделированию в курсе информаики политехнического колледжа. Алматы, 2007.
12 Әбішева Л.П. ЖОО студенттерінің оқу іс-әрекеттін компьютер көмегімен дараландыру. Түркістан, 2007.
13 Изтлеуова Г.К. Методические основы использования сетевых технологий в дистанционном обучении информатике. Алматы, 2003.
14 Халықова Қ.З. Оқушыны компьютер негізінде дербес оқытудың педагогикалық мүмкіндіктері. Алматы, 1995.
15 Омарова С.А. Методика обучения курсу информатики экономической ориентации на основе использования системы упражнений и задач. Алматы, 2007.
16 Муховиков А.Л. Методика обучения работе с информационным наполнением телекоммуникационных систем (на примере модели казахстанского сегмента интернет). Алматы, 2004.
17 Санай Г.Е. Педагогические условия формирования готовности учителя к реализации инновационных технологий обучения. АКД. –Шымкент, 2005. -29 с.
18 Коккоз М.М. Формирование познавательной активности студентов дистанционной формы обучения на основе рейтинговой системы оценки знаний. АКД. –Караганды, 2005. -27 с.
19 Бидайбеков Е.Ы. Информатизация образования в Казахстане. –А.: изд. АГУ, 1998. 26 с.
20 Семенова М.В. Педагогические условия формирования профессиональной компетентности будущих педагогов в вузе. АКД. –Караганды, 2005. -27 с.
21 Криворучко В.А. Инновационные технологии переподготовки учителей информатики. АКД. –Караганды, 2004. -28 с.
22 Турсынбаев А.З. Особенности формирования готовности будущих учителей к использованию компьютерных технологий для успешной деятельности учащихся. АКД. –Алматы, 2005. 27 с.
23 Кеңесбаев С.М. Жоғары педагогикалық білім беруде болашақ мұғалімдерді жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана білуге даярлаудың педагогикалық негіздері. АДД. –Түркістан, 2006. -47 б.
24 Есбосынов М.Б. Дидактические условия организации дистанционного обучения в средней школе. 13.00.02.- Тараз: КАО им.Ы.Алтынсарина, 1999. 29 с.
25 Исабек Н.Е. Студенттерді компьютерлік графиканы кәсіби іс-әрекеттерде пайдалануға даярлау. 13.00.08. –Алматы, 2005. 29 б.
26 Илеуова А.К. Педагогический мониторинг управления в системе общего среднего образования в условиях применения информационных технологий обучения. –Шымкент, 2004. 28 с.
27 Комментарии по основным положениям Послания Президента РК Н.А.Назарбаева народу Казахстана «Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации» по вопросам образования и науки. Астана, 2005, С. 4.
28 Сарыбеков М.Н. Каким быть стандарту? //Казахстанская правда, 06.08.2005. С. 3.
29 Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. Информатика: ЖОО студенттеріне арналған оқу құралы. –Астана, 2004. 7-б.
30 Кравченя Э.М. Основы информатики, компьютерной графики и педагогические программные средства: Учебное пособие. –Минск: ТетраСистемс, 2004. С.5.
31 Дейт К. Введение в системы баз данных. –М.: Диалектика, 1998.
32 Толковый словарь по искусственному интеллекту. –М.: Радио и связь, 1996.
33 Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Информатика және компьютерлік технология. –Алматы, 2002.
34 Балдин К.В., Уткин В.Б. Информатика. Учебник для вузов. –М.: Проект, 2003. С.12.
35 Құсайынов А., Сарыбеков М.Н. Мұғалім және уақыт тынысы. //ЕҚ, 17.09.2005, 4-б.
36 Сорока-Росинский В.Н. Пед. соч. –М., 1991. –С.214
37 Әділов Қ. Мұғалімдер даярлау – уақыт талабы // Ақ жол, 2006, 20 маусым. 4-б.
38 www.google.kz. О проведении областного дистанционного конкурса «Учитель новой формации».
39 Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образования: научный фонд и перспективы развития (Книга 1). –Алматы, Ғылым, 2001. -296 с.
40 Лельчицкий И.Д., Лукацкий М.А. «Идеал учителя» как научное понятие: историко- педагогический аспект. //Педагогика, 2005, №1, С.82
41 Сластенин В.А. Формирование личности учителя советской школы в процессе профессиональной подготовки. М., 1976, С.28-31
42 Вартанян Г.В. Формирование и развитие педагога новой формации //www.google.kz.
43 Сластенин В.А. Профессионализм педагога: акмеологический контекст // Педагогическое образование и наука. -2002. №4. с.4-9.
44 Құсайынов А. Ұстаз биігі: қазіргі заман мұғалімінің кәсіби шеберлігі туралы толғаныс. //Егемен Қазақстан. 2002, 30 тамыз. 6-б.
45 Р.И.Миттельман. К вопросу о профессиограмме учителя начальной школы. Профессиональная ориентация и консультация молодежи. -Киев, «Радьянска школа», 1966
46 Ю.С.Алферов, Е.Г.Осовский. К вопросу о профессиограмме советского учителя. //«Советская педагогика», 1971, №2
47 В.А.Сластенин. К вопросу о профессиограмме учителя общеобразовательной школы. //«Советская педагогика», 1973, №5, С.72-80.
48 Е.П.Белозерцев. Подготовка учителя в условиях перестройки. -М., 1989.
49 В.А.Сластенин. Формирование профессиональной культуры учителя. -М., 1993.
50 Никитина Н.Н. Введение в педагогическую деятельность: Теория и практика: Учебное пособие для студентов высших педагогических учебных заведений /Н.Н.Никитина, Н.В.Кислинская.- М.: Изд. центр «Академия», 2004.- 224 с.
51 А.А.Орлов пен А.С.Агафонова. Введение в педагогическую деятельность: Практикум: Учебно- метод пособие для студ выс пед уч заведений /Под ред А.А.Орлова.- М.: «Академия», 2004.- 256 с.
52 Гребенкина Л.К. Формирование профессионализма учителей в системе непрерывного педагогического образования. –Рязань, 2000.-С.108-109.
53 Федотенко И.Л. Становление профессионально-ценностных ориентаций будущего учителя в процессе педагогической подготовки в вузе. – Тула, 1998. с. 143-145.
54 Комаров А.П., Емец Н.П. Педагогические условия формирования способностей профессионально важных качеств будущего специалиста. «Высшая школа: проблемы гуманизации и информатизации образования в государственных образовательныз стандартах высшего профессионального образования второго поколения». Хабаровск, 2002. Материалы регион. межвуз. научно-метод. конференции, -280 с., С.136.
55 Марсел Хету. Инновационная модель профессиональных качеств субъекта образовательной деятельности. С.178.
56 Абрамян Г.В. Теоретические основы профессионального становления педагога в информационной среде. 13.00.08. СПб, 2002.
57 Везиров Г.Г. Теория и практика использования информационных и коммуникуактивных технологий в педагогическом образовании. 13.00.08. СГУ, 2002.
58 Романченко Т.Н. Электронный учебник как средство формирования информационной культуры студентов. 13.0.01. Ставрополь, 2005.
59 Осьминин Е.П. Использование метода проектов для подготовки будущих учителей к работе в условиях информатизации образования. 13.00.08. Калуга, 2004.
60 Каппушева Ш.Ш. Формирование коммуникационнй культуры студентов в условиях информатизации образовательного процесса вуза. 13. 00.08. Ставрополь, 2004.
61 Ганин Е.А. Современные информационные и коммуникацонные технологии как средство самообразования будущих учителей. 13 00 01. Чита, 2004.
62 Стародубцев Е.А. Проектирование и реализация комплексов мультимедийых дидактических средств в педагогическом процессе вуза. 13.00.08. Барнаул, 2004.
63 Сикоева М.Т. Развитие дистанционного обучения в гуманитарной образовательной системе современного регионального вуза. 13.00.01. Владикавказ, 2004.
64 Аксенова М.В. Подготовка студентов педагогических специальностей к реализации информационных процессов. 13.00.08. Оренбург, 2003.
65 Гущин А.В. Моделирование информационных технологий образования педагогическим дисциплинам студентов вуза. 13.00.08. Н.Новгород, 2003.
66 Благов М.В. Формирование готовности студентов к использованию информационных технологий в педагогической деятельности. Саратов, 2004.
67 Сенцова Т.М. Управление качеством образования на сонове информационных технологий. М., 2004. 20 с.
68 Сарбасова Қ.А. Инновациялық педагогикалық технологиялар негізінде бастауыш сынып мұғалімдерінің даярлығын жетілдіру. 13.00.08. –Қарағанды, 2005. 29 б.
69 Есбосынов М.Б. Дидактические условия организации дистанционного обучения в средней школе. –Тараз: КАО им.Ы.Алтынсарина, 1999. 29 с.
70 Байдыбекова А.Ө. Бастауыш сыныптағы математиканы оқытуда компьютерді пайдалану. –Шымкент, 2000. 29 б.
71 Мәлібекова М.С. Жаңа ақпараттық технологияны математика және информатика пәндері байланысында қолданудың педагогикалық негіздері. –Қарағанды, 1999. 28 б.
72 Керімбаев Н.Н. Орта мектепте жоғары сынып оқушыларын физика сабағында компьютерлік оқытудың әдістемлік ерекшеліктері. –Алматы, 2000. 27 б.
73 Икренникова Ю.Б. Компьютерный лабораторный практикум по физике как средство применения компьютерных технологий в учебном процессе. М., 2004. 23 с.
74 Бортко Т.Г. Применение НИТ как средство повышения эффективности трудовой подготовки старшеклассников. –Алматы, 2000. 27 с.
75 Алферьева Т.И. Компьютерное сопровождение в обучении математическим дисциплинам студентов колледжа. М.,2004. 20 с.
76 Плясунова И.В. Использование компьютерных математических систем в обучении математике студентов специальности «Информатика» педагогических вузов. Ярославль, 2004. 23 с.
77 Капустина Т.В. Теория и практика создания и использования в педагогическом вузе новых информационных технологий на основе компьютерной системы Mathematica (физ мат факультет). 13.00.08. М., 2001.
78 Иванникова Л.В. Методика конструирования учебного модуля «компьютерная графика» для студентов ФТиП педагогических вузов специализации «Графика и дизайн». –М., 2005. -16 с.
79 Мединцева И.П. Методика обучения математике с использованием электроных учебников в гуманитарном вузе. 13.00.02.М., 2005.
80 Шкутина Л.А. Подготовка педагога профессионального обучения на основе интегрированной педагогической и информационной технологий. 13.00.08. Киров: ВГПУ, 2002.
81 Марков А.И. Педагогические условия использования информационных компьютерных техологий в музыкальном образовании. 13.00.08. Ставрополь, 2004.
82 Спирин И.С. Электронный учебный курс как средство актуализации учебно-познавательной деятельности при обучении программированию будущих учителей информатики. 13.00.02. Екатеринбург, 2004.
83 Кулакова И.А. Управление учебно-познавательной деятельностью студентов в процессе предметной подготовки по информатике в условиях информационно-образовательной среды. Красноярск, 2004. 21 с.
84 Демин Е.В. Методика использования новых информационных технологий в процессе преподавания квантативной физики в педагогических вузах (нефизические специальности). 13.00.02. М., 2004.
85 Писаренко Е.А. Информационные технологии в экологическом образовании студентов экономических специальностей вузов. 13.00.08. Ставрополь, 2004.
86 Колесова Т.В. Мультимедиа как средство интенсификации самостоятельной работы студентов ы неязыковом вузе (на примере дисциплины «Английский язык»). Йошкарола, 2004. 25 с.
87 Угольков В.В. Компьютерные технологии как средство обучения иностранному языку в вузе. 13.0.01. М., 2004.
88 Опрышко А.А. Индивидуализация обучения средствами новых информационных технологий (на примере обучения иностранному языку).
89 Гречихин И.Е. Методические подходы к комплексному использованию средств информационно-коммуникационных технологий в прцессе подготовки студентов неязыковых специальностей университета (на примере образовательной информационно-коммуникационной среды обучения иностранному языку). 13.00.01. Ставрополь, 2004.
90 Никаноринков Д.В. Применение информационных технологий при обучении студентов педвуза разделам прикладной экономики. 13.00.02. Спб, 2003.
91 Щукина И.В. Курсы по выбору в области информатизации как средство формирования информационной культуры студентов филологических факультетов. 13.00.08. Ставрополь, 2003.
92 Тульбасова Б.Е. Дидактические условия подготовки учителей в институте повышения квалификации к использованию информационных технологий обучения. АКД. –Алматы, 2000. 27 с.
93 Петров А.В. Методологические основы моделирования ситемы подготовки учителя информатики. 13.00.03. М., 2001.
94 Шапошникова Т.Л. Научно-методические основы поектирования и использования информационно-коммуникационных технологий в обучении студентов вуза. 13.00.08. Ставрополь, СГУ, 2002.
95 Данильчук Е.В. Методическая система формирования информационной культуры у будущего педагога. 13.00.02. М., 2003.
96 Батенова Ю.В. Особенности развития личности будущего учителя в условиях применения информационно-коммуникационных технологий. 19.00.07. М., 2004. 18 с.
97 Шендерей Е.Э. Формирование содержания подготовки студентов негосударственных вузов в области информационных технологий. Саратов, 2004. 21 с.
98 Зайцева И.И. Активизация учебно-познавательной деятельности студентов педагогического вуза средствами вербально-графического моделирования информатизации. Воронеж, 2004. 22 с.
99 Вихман В.В. Оценка и анализ эффективности применения информационных технологий в образовании. Новосибирск, 2004. 21 с.
100 Иванова Е.Н. Педагогические условия подготовки будущих учителей к использованию новых информационных технологий как инструмент познания. 13.00.01. Иркутск, 2002.
101 Блинова Е.Е. Педагогические условия оптимизации информационной подготовки студентов педагогических вузов. 13.00.08. Ставрополь, 2005. 23 с.
102 Дубровская Ю.А. Педагогическое сопровождение самообразования студентов в условиях дистанционного образования.13.00.08. Ставрополь, 2005.
103 Ельмикеев О.Р Педагогические основы применения компьютерных игр в образовательном пространстве. 13.00.01. Йошкар ола, 2004.
104 Декина А.П. Методические подходы к обеспечению преемственности в информационной подготовке. 13.00.02. М., 2004. 20 с.
105 Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1989.
106 Философская энциклопедия: В 5 т. -М.: Советская энциклопедия, 1964.
107 Штофф В.А. Моделирование и философия. М.: Наука, 1966.
108 Могилев А.В., Пак Н.И., Хеннер Е.К.Информатика: Учеб. пособие для студентов педагогических вузов. М., 2003.
109 Горстко А.Б. Познакомьтесь с математическим моделированием. М.: Знание, 1991.
110 Щадриков В.Д. Новая модель специалиста: инновационная подготовка и компетентностный подход. //Высшее образование сегодня, 2004, №8. С. 28.
111 Болотов В.А., Сериков В.В. Компетентностная модель: от идеи к образовательной программе. // Педагогика, 2003, №10. С.17.
112 Андреев А.Л. Компетентностная парадигма в образовании: опыт философско-методологического анализа. // Педагогика, 2005, №4, 19-27 с.
113 Найденова Н.Ю. Методы повышения эффективности управления познавательной деятелностью учащихся в условиях дистанционного обучения. Ставрополь, 2005. 19 с.
114 Осьминин Е.П. Использование метода проектов для подготовки будущих учителей к работе в условиях информатизации образования. Калуга, 2004. 20 с.
115 Базванова Т.Н. Обучение иностранных студентов и специалистов нефилологического профиля деловому письму с использованием дистанционных технологий. –М., 2005. 24 с.
116 Глазырина И.Б. Совершенствование информационной подготовки студентов в высшем учебном заведении в условиях дистанционного обучения. –М., 2004. 20 с.
117 Ардеев Н.Х. Образовательно-информационная среда как средство повышения эффективности обучения в университете. АКД. Ставрополь, 2004. 20 с.
118 Вострокнутов И.Е. Тоерия и технология оценки качества программных средств образовательного назначения. 13.00.02 (информатизация образования). М.: ИИО РАО, 2002.47 с.
119 Кларин М.В. Интерактивное обучение – инструмент освоения нового опыта (Из опыта внутрифирменного обучающего тренинга и бизнес консультирования) // Педагогика. 2000. №7. с.12-18.
120 Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Создание и использование образовательных электронных изданий и ресурсов. –Алматы: Білім, 2006. С.40.
121 Сластенин В.А. Инновационность – один из принципов педагогики (в контексте развития высшего педагогического образования). // Педагогическое образование и наука. 2000. №1. С. 38-44.
122 Никофорова С.Ю. Повышение качества и доступности дополнительного профессионального образования на основе использования модульно-информационной технологии. 13.00.08. АКД. Ставрополь, 2005. 24 с.
123 Чурилов А.Н. Развитие умений самоконтроля результатов пофессиональной подготовки у будущих учителей с использованием компьютерных технологий обучения (на материале программного комплекса «Репетитор»). 13.00.08. –Курск, 2005. 23 с.
124 Кайнина Л.Л. Метамодель непрерывного обучения информатике в адаптивной виртуальной среде профессиональной деятельности работников управления образованием. 13.00.02. –СПб., 2005. 43 с.
125 Безруков А.А., Безрукова Н.П. Формирование информационной культуры студентов естественнонаучных факультетов педагогического вуза. // Информатика и образование. 2004. №2. С.86-94.
126 Зимняя И.А. Ключевые компетентности как результативно-целевая основа компетентностного подхода в образовании. –М.,2004. С.21.
127 Сластенин В.А. Современные подходы к подготовке учителя (в вузе). // Педагогическое образование и наука. 2000. №1. С. 44-51.
128 Муканова С.Д. Государственные общеобразовательные стандарты среднего общего образования в Казахстане: состояние и перспективы. // Философия образования. 2005. №1(12). С. 116.
129 Жадрина М.Ж. Образование, ориентированное на результат, как новая модель школьного образования. // Открытая школа. 2003. №12. С. 3-6.
130 Курманалина Ш.Х. Информатизация системы образования Республики Казахстан. // Педагогика. 2002. №9. С.98-101.
131 Сластенин В.А., Артамонова Е.И. Аксиологический аспект содержания современного педагогического образования. // Педагогическое образование и наука. 2002. №3. С.4-9.
132 Сластенин В.А. О проектировании содержания высшего педагогического образования. // Преподаватель. 1999. №5. С.3-9.
133 Зимняя И.А., Алексеева О.Ф., Князев А.М., Кривченко Т.А., Лаптева М.Д., Морозова Н.А. Отражение содержания ключевых социальных компетентностей в текстах действующих ГОС ВПО (теоретико-эмпирический анализ). // Проблемы качества образования: Кн.2. Ключевые социальные компетентности студента. –М.; Уфа, 2004. С.7-14.
134 Зимняя И.А., Алексеева О.Ф., Князев А.М., Кривченко Т.А., Лаптева М.Д. Отражение содержания ключевых социальных компетентностей в текстах действующих ГОС ВПО (теоретико-эмпирический анализ). // Проблемы качества образования: Кн. 2. Ключевые социальные компетентности студента: М.; Уфа, 2004.
135 Матросов В.П. Педагогическое образование: стратегия и развитие. //Высшее образование сегодня. 2004. №9. 7-11 с.
136 Данильчук Е.В. Методологическая система формирования информационной культуры будущего педагога. –М., МГОПУ, 2003. 354 с.
137 Буланчиев В.А., др. Инновационное образование в информационно-образовательной среде вуза. // Качество, инновации, образование. 2005. №2. С.6.
138 Лебедева, Шилова. Что такое компетентность студентов педагогического университета и как ее формировать? // ИиО,2004, № 3. С.95-98.
139 В.П.Беспалько. Образование и обучение с использованием компьютеров. Педагогика третьего тысячилетия. -М.,2002.
140 Бордовский Г.А. Предложения по корректировке государственных образовательных стандартов высшего профессионального обвазования по направлениям педагогического образования (подготовоены в рамках реализации проекта ФПРО) //Преподаватель. 2004. №2. 7-12 с.
141 Гридина Е.В. Подготовка будущих учителей к использованию автоматизированных информационных технологий в педагогической диагностике. Магнитогорск, 2004. 19 с.
142 Ваграменко Я.А., др. Основные направления информатизации педагогического образования. // Педагогическая информатика. 2004. №1. С.19-30.
143 Роберт И.В., др. Специализация 030119 – Организация информатизации образования. // Информатика и образование. 2002. №4. С.5-11.
144 Роберт И.В., др. Основные понятия Единого информационного образовательного пространства. / Ученые записки. Вып. 6. Информационные и коммуникационные технологии в общем, профессиональном и дополнительном образовании. –М.: ИИО РАО, 2002. -198. С.5.
145 Захарова И.Г. Информационные технологии ы образовании: Учеб. пособие для студентов выс учеб заведений. –М.: Академия, 2003. С.21.
146 Лавина Т.А. Структура и содержание инвариантной подготовки студентов в области использования информационных технологий в профессиональной деятельности. // Ученые записки. Вып. 12. Информационные и коммуникационные технологии в общем, профессиональном и дополнительном образовании. –М.: ИИО РАО, 2004. С.8.
147 С.А.Жданов, С.Д.Каракозов. Состояние информатизации общего образования / Аналитический образ. – М: 000 «Аллана», 2003, -317 с.
148 Кукушин В.В. Педагогические технологии. –Ростов н/Д: МарТ, 2005. -326 с.
149 Сарбасова Қ.А. Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудағы жаңа педагогикалық технологиялар. //Бастауыш сынып. 2004.№2. 7-б.
150 Зверева М.И. Организационно-педагогические условия использования информационных компьютерных технологий в образовательном процесссе гимназии. 13.00.01. М., 1999.
151 Рынгач В.Д., др. Автоматизированные системы для обучения программированию: проектирование и реализация. /Под ред. А.М.Довгялло. –Кишинев: ШТИИ НЦА, 1989. С.8-9.
152 Михеев В.А. Моделирование и методы теории измерений в педагогике. –М.: УРСС, 2004. -200 с.
153 Овчинникова И.Г. Подготовка учителей киспользованию ИКТ в преподавании русского языка. // Информатика и образование. 2004.№ 12. С.35-38.
154 Осадчий И.Г. Сетевые модели в образовании: основы теории «систем без границ». // Школьные технологии. 2002. №5. С.27-32
155 Городецкий Ю. Компьютерная лингвистика. –М.,1989.
156 Щукина И.В. Курсы по выбору в области информатизации как средство формирования информационной культуры студентов филологических факультетов. 13.00.08. Ставрополь, 2003.
157 Нагаев Л.В. Педагогические условия освоения НИТ учащимися общеобразовательных школ. 13.00.01. СПб, 2003.
158 Э.И.Кузнецов. Общеобразовательные и профессионально–прикладные аспекты изучения информатики и вычислительной техники в пед. институте // АДПН. М., 1990.
159 050117- Қазақ тілі мен әдебиеті (бакалавриат) мамандығының ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Енгізу күні 2006.09.01.
160 Адлер Ю.П. Предпланирование эксперимента. М., 1978.
161 Архангельский С.И., Михеев В.И. Теоретические основы научной организации педагогических исследований. М., 1976.
162 Кричевец А.Н., др. Математика для психологов: Учебник. /Под ред. А.Н.Кричевца. М.: Флинта, Московский психолого-социальный институт, 2003. -376 с.
163 Кузьмина Н.В. Методы системного педагогического иследования. Л.: Изд. ЛГУ, 1981 ;
164 Скаткин М.Н. Методология и методика педагогических исследований. –М.: Высшая школа, 1991.
165 Фазылжанова А., Оразбаева Ф. Компьютерлік лингвистика. Қазақ тілі мен әдебиеті магистранттарына арналған типтік бағдарламалар жинағы. Алматы, Абай ат. АлМУ, 2002. 86-96 б.б.
2 Проект концепции высшего педагогического образования РК, Астана, 2005. //Казправда, 18.08.2005, С.5.
3 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы. ҚР Президентінің 2006 жылғы 30 наурыздағы №80 Жарлығымен бекітілген. //Егемен Қазақстан. 2006, 1 сәуір. 5-7 бб.
4 Гершунский Б.С. Компьютеризация в сфере образования: проблемы и перспективы. –М.: Педагогика, 1987. -264 с.
5 Лапчик П.М. Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. –М., 1988.
6 Монахов В.М. Компьютеризация образования. М., 1991.
7 Караев Ж.А. Активизация познавательной деятельности учащихся в условиях применения компьютерной технологии обучения. АДД. –А., 1994.
8 Джусубалиева Д.М. Теоретические основы формирования культуры студентов в условиях дистанционного обучения. АДД. –Алматы,1997. 46с.
9 Мәлібекова М.С. Жаңа ақпараттық технологияны математика және информатика пәндері байланысында қолданудың педагогикалық негіздері. АКД. –Қарағанды, 1999. 26 б.
10 Беркімбаев К.М. Болашақ экология мамандарын кәсіби даярлаудағы информатикалық пәндерді оқыту үрдісінің педагогикалық жүйесі. Түркістан, 2006.
11 Аймукатов А.Т. Методика обучения компьютерной графике и геометрическому моделированию в курсе информаики политехнического колледжа. Алматы, 2007.
12 Әбішева Л.П. ЖОО студенттерінің оқу іс-әрекеттін компьютер көмегімен дараландыру. Түркістан, 2007.
13 Изтлеуова Г.К. Методические основы использования сетевых технологий в дистанционном обучении информатике. Алматы, 2003.
14 Халықова Қ.З. Оқушыны компьютер негізінде дербес оқытудың педагогикалық мүмкіндіктері. Алматы, 1995.
15 Омарова С.А. Методика обучения курсу информатики экономической ориентации на основе использования системы упражнений и задач. Алматы, 2007.
16 Муховиков А.Л. Методика обучения работе с информационным наполнением телекоммуникационных систем (на примере модели казахстанского сегмента интернет). Алматы, 2004.
17 Санай Г.Е. Педагогические условия формирования готовности учителя к реализации инновационных технологий обучения. АКД. –Шымкент, 2005. -29 с.
18 Коккоз М.М. Формирование познавательной активности студентов дистанционной формы обучения на основе рейтинговой системы оценки знаний. АКД. –Караганды, 2005. -27 с.
19 Бидайбеков Е.Ы. Информатизация образования в Казахстане. –А.: изд. АГУ, 1998. 26 с.
20 Семенова М.В. Педагогические условия формирования профессиональной компетентности будущих педагогов в вузе. АКД. –Караганды, 2005. -27 с.
21 Криворучко В.А. Инновационные технологии переподготовки учителей информатики. АКД. –Караганды, 2004. -28 с.
22 Турсынбаев А.З. Особенности формирования готовности будущих учителей к использованию компьютерных технологий для успешной деятельности учащихся. АКД. –Алматы, 2005. 27 с.
23 Кеңесбаев С.М. Жоғары педагогикалық білім беруде болашақ мұғалімдерді жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана білуге даярлаудың педагогикалық негіздері. АДД. –Түркістан, 2006. -47 б.
24 Есбосынов М.Б. Дидактические условия организации дистанционного обучения в средней школе. 13.00.02.- Тараз: КАО им.Ы.Алтынсарина, 1999. 29 с.
25 Исабек Н.Е. Студенттерді компьютерлік графиканы кәсіби іс-әрекеттерде пайдалануға даярлау. 13.00.08. –Алматы, 2005. 29 б.
26 Илеуова А.К. Педагогический мониторинг управления в системе общего среднего образования в условиях применения информационных технологий обучения. –Шымкент, 2004. 28 с.
27 Комментарии по основным положениям Послания Президента РК Н.А.Назарбаева народу Казахстана «Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации» по вопросам образования и науки. Астана, 2005, С. 4.
28 Сарыбеков М.Н. Каким быть стандарту? //Казахстанская правда, 06.08.2005. С. 3.
29 Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. Информатика: ЖОО студенттеріне арналған оқу құралы. –Астана, 2004. 7-б.
30 Кравченя Э.М. Основы информатики, компьютерной графики и педагогические программные средства: Учебное пособие. –Минск: ТетраСистемс, 2004. С.5.
31 Дейт К. Введение в системы баз данных. –М.: Диалектика, 1998.
32 Толковый словарь по искусственному интеллекту. –М.: Радио и связь, 1996.
33 Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Информатика және компьютерлік технология. –Алматы, 2002.
34 Балдин К.В., Уткин В.Б. Информатика. Учебник для вузов. –М.: Проект, 2003. С.12.
35 Құсайынов А., Сарыбеков М.Н. Мұғалім және уақыт тынысы. //ЕҚ, 17.09.2005, 4-б.
36 Сорока-Росинский В.Н. Пед. соч. –М., 1991. –С.214
37 Әділов Қ. Мұғалімдер даярлау – уақыт талабы // Ақ жол, 2006, 20 маусым. 4-б.
38 www.google.kz. О проведении областного дистанционного конкурса «Учитель новой формации».
39 Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образования: научный фонд и перспективы развития (Книга 1). –Алматы, Ғылым, 2001. -296 с.
40 Лельчицкий И.Д., Лукацкий М.А. «Идеал учителя» как научное понятие: историко- педагогический аспект. //Педагогика, 2005, №1, С.82
41 Сластенин В.А. Формирование личности учителя советской школы в процессе профессиональной подготовки. М., 1976, С.28-31
42 Вартанян Г.В. Формирование и развитие педагога новой формации //www.google.kz.
43 Сластенин В.А. Профессионализм педагога: акмеологический контекст // Педагогическое образование и наука. -2002. №4. с.4-9.
44 Құсайынов А. Ұстаз биігі: қазіргі заман мұғалімінің кәсіби шеберлігі туралы толғаныс. //Егемен Қазақстан. 2002, 30 тамыз. 6-б.
45 Р.И.Миттельман. К вопросу о профессиограмме учителя начальной школы. Профессиональная ориентация и консультация молодежи. -Киев, «Радьянска школа», 1966
46 Ю.С.Алферов, Е.Г.Осовский. К вопросу о профессиограмме советского учителя. //«Советская педагогика», 1971, №2
47 В.А.Сластенин. К вопросу о профессиограмме учителя общеобразовательной школы. //«Советская педагогика», 1973, №5, С.72-80.
48 Е.П.Белозерцев. Подготовка учителя в условиях перестройки. -М., 1989.
49 В.А.Сластенин. Формирование профессиональной культуры учителя. -М., 1993.
50 Никитина Н.Н. Введение в педагогическую деятельность: Теория и практика: Учебное пособие для студентов высших педагогических учебных заведений /Н.Н.Никитина, Н.В.Кислинская.- М.: Изд. центр «Академия», 2004.- 224 с.
51 А.А.Орлов пен А.С.Агафонова. Введение в педагогическую деятельность: Практикум: Учебно- метод пособие для студ выс пед уч заведений /Под ред А.А.Орлова.- М.: «Академия», 2004.- 256 с.
52 Гребенкина Л.К. Формирование профессионализма учителей в системе непрерывного педагогического образования. –Рязань, 2000.-С.108-109.
53 Федотенко И.Л. Становление профессионально-ценностных ориентаций будущего учителя в процессе педагогической подготовки в вузе. – Тула, 1998. с. 143-145.
54 Комаров А.П., Емец Н.П. Педагогические условия формирования способностей профессионально важных качеств будущего специалиста. «Высшая школа: проблемы гуманизации и информатизации образования в государственных образовательныз стандартах высшего профессионального образования второго поколения». Хабаровск, 2002. Материалы регион. межвуз. научно-метод. конференции, -280 с., С.136.
55 Марсел Хету. Инновационная модель профессиональных качеств субъекта образовательной деятельности. С.178.
56 Абрамян Г.В. Теоретические основы профессионального становления педагога в информационной среде. 13.00.08. СПб, 2002.
57 Везиров Г.Г. Теория и практика использования информационных и коммуникуактивных технологий в педагогическом образовании. 13.00.08. СГУ, 2002.
58 Романченко Т.Н. Электронный учебник как средство формирования информационной культуры студентов. 13.0.01. Ставрополь, 2005.
59 Осьминин Е.П. Использование метода проектов для подготовки будущих учителей к работе в условиях информатизации образования. 13.00.08. Калуга, 2004.
60 Каппушева Ш.Ш. Формирование коммуникационнй культуры студентов в условиях информатизации образовательного процесса вуза. 13. 00.08. Ставрополь, 2004.
61 Ганин Е.А. Современные информационные и коммуникацонные технологии как средство самообразования будущих учителей. 13 00 01. Чита, 2004.
62 Стародубцев Е.А. Проектирование и реализация комплексов мультимедийых дидактических средств в педагогическом процессе вуза. 13.00.08. Барнаул, 2004.
63 Сикоева М.Т. Развитие дистанционного обучения в гуманитарной образовательной системе современного регионального вуза. 13.00.01. Владикавказ, 2004.
64 Аксенова М.В. Подготовка студентов педагогических специальностей к реализации информационных процессов. 13.00.08. Оренбург, 2003.
65 Гущин А.В. Моделирование информационных технологий образования педагогическим дисциплинам студентов вуза. 13.00.08. Н.Новгород, 2003.
66 Благов М.В. Формирование готовности студентов к использованию информационных технологий в педагогической деятельности. Саратов, 2004.
67 Сенцова Т.М. Управление качеством образования на сонове информационных технологий. М., 2004. 20 с.
68 Сарбасова Қ.А. Инновациялық педагогикалық технологиялар негізінде бастауыш сынып мұғалімдерінің даярлығын жетілдіру. 13.00.08. –Қарағанды, 2005. 29 б.
69 Есбосынов М.Б. Дидактические условия организации дистанционного обучения в средней школе. –Тараз: КАО им.Ы.Алтынсарина, 1999. 29 с.
70 Байдыбекова А.Ө. Бастауыш сыныптағы математиканы оқытуда компьютерді пайдалану. –Шымкент, 2000. 29 б.
71 Мәлібекова М.С. Жаңа ақпараттық технологияны математика және информатика пәндері байланысында қолданудың педагогикалық негіздері. –Қарағанды, 1999. 28 б.
72 Керімбаев Н.Н. Орта мектепте жоғары сынып оқушыларын физика сабағында компьютерлік оқытудың әдістемлік ерекшеліктері. –Алматы, 2000. 27 б.
73 Икренникова Ю.Б. Компьютерный лабораторный практикум по физике как средство применения компьютерных технологий в учебном процессе. М., 2004. 23 с.
74 Бортко Т.Г. Применение НИТ как средство повышения эффективности трудовой подготовки старшеклассников. –Алматы, 2000. 27 с.
75 Алферьева Т.И. Компьютерное сопровождение в обучении математическим дисциплинам студентов колледжа. М.,2004. 20 с.
76 Плясунова И.В. Использование компьютерных математических систем в обучении математике студентов специальности «Информатика» педагогических вузов. Ярославль, 2004. 23 с.
77 Капустина Т.В. Теория и практика создания и использования в педагогическом вузе новых информационных технологий на основе компьютерной системы Mathematica (физ мат факультет). 13.00.08. М., 2001.
78 Иванникова Л.В. Методика конструирования учебного модуля «компьютерная графика» для студентов ФТиП педагогических вузов специализации «Графика и дизайн». –М., 2005. -16 с.
79 Мединцева И.П. Методика обучения математике с использованием электроных учебников в гуманитарном вузе. 13.00.02.М., 2005.
80 Шкутина Л.А. Подготовка педагога профессионального обучения на основе интегрированной педагогической и информационной технологий. 13.00.08. Киров: ВГПУ, 2002.
81 Марков А.И. Педагогические условия использования информационных компьютерных техологий в музыкальном образовании. 13.00.08. Ставрополь, 2004.
82 Спирин И.С. Электронный учебный курс как средство актуализации учебно-познавательной деятельности при обучении программированию будущих учителей информатики. 13.00.02. Екатеринбург, 2004.
83 Кулакова И.А. Управление учебно-познавательной деятельностью студентов в процессе предметной подготовки по информатике в условиях информационно-образовательной среды. Красноярск, 2004. 21 с.
84 Демин Е.В. Методика использования новых информационных технологий в процессе преподавания квантативной физики в педагогических вузах (нефизические специальности). 13.00.02. М., 2004.
85 Писаренко Е.А. Информационные технологии в экологическом образовании студентов экономических специальностей вузов. 13.00.08. Ставрополь, 2004.
86 Колесова Т.В. Мультимедиа как средство интенсификации самостоятельной работы студентов ы неязыковом вузе (на примере дисциплины «Английский язык»). Йошкарола, 2004. 25 с.
87 Угольков В.В. Компьютерные технологии как средство обучения иностранному языку в вузе. 13.0.01. М., 2004.
88 Опрышко А.А. Индивидуализация обучения средствами новых информационных технологий (на примере обучения иностранному языку).
89 Гречихин И.Е. Методические подходы к комплексному использованию средств информационно-коммуникационных технологий в прцессе подготовки студентов неязыковых специальностей университета (на примере образовательной информационно-коммуникационной среды обучения иностранному языку). 13.00.01. Ставрополь, 2004.
90 Никаноринков Д.В. Применение информационных технологий при обучении студентов педвуза разделам прикладной экономики. 13.00.02. Спб, 2003.
91 Щукина И.В. Курсы по выбору в области информатизации как средство формирования информационной культуры студентов филологических факультетов. 13.00.08. Ставрополь, 2003.
92 Тульбасова Б.Е. Дидактические условия подготовки учителей в институте повышения квалификации к использованию информационных технологий обучения. АКД. –Алматы, 2000. 27 с.
93 Петров А.В. Методологические основы моделирования ситемы подготовки учителя информатики. 13.00.03. М., 2001.
94 Шапошникова Т.Л. Научно-методические основы поектирования и использования информационно-коммуникационных технологий в обучении студентов вуза. 13.00.08. Ставрополь, СГУ, 2002.
95 Данильчук Е.В. Методическая система формирования информационной культуры у будущего педагога. 13.00.02. М., 2003.
96 Батенова Ю.В. Особенности развития личности будущего учителя в условиях применения информационно-коммуникационных технологий. 19.00.07. М., 2004. 18 с.
97 Шендерей Е.Э. Формирование содержания подготовки студентов негосударственных вузов в области информационных технологий. Саратов, 2004. 21 с.
98 Зайцева И.И. Активизация учебно-познавательной деятельности студентов педагогического вуза средствами вербально-графического моделирования информатизации. Воронеж, 2004. 22 с.
99 Вихман В.В. Оценка и анализ эффективности применения информационных технологий в образовании. Новосибирск, 2004. 21 с.
100 Иванова Е.Н. Педагогические условия подготовки будущих учителей к использованию новых информационных технологий как инструмент познания. 13.00.01. Иркутск, 2002.
101 Блинова Е.Е. Педагогические условия оптимизации информационной подготовки студентов педагогических вузов. 13.00.08. Ставрополь, 2005. 23 с.
102 Дубровская Ю.А. Педагогическое сопровождение самообразования студентов в условиях дистанционного образования.13.00.08. Ставрополь, 2005.
103 Ельмикеев О.Р Педагогические основы применения компьютерных игр в образовательном пространстве. 13.00.01. Йошкар ола, 2004.
104 Декина А.П. Методические подходы к обеспечению преемственности в информационной подготовке. 13.00.02. М., 2004. 20 с.
105 Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1989.
106 Философская энциклопедия: В 5 т. -М.: Советская энциклопедия, 1964.
107 Штофф В.А. Моделирование и философия. М.: Наука, 1966.
108 Могилев А.В., Пак Н.И., Хеннер Е.К.Информатика: Учеб. пособие для студентов педагогических вузов. М., 2003.
109 Горстко А.Б. Познакомьтесь с математическим моделированием. М.: Знание, 1991.
110 Щадриков В.Д. Новая модель специалиста: инновационная подготовка и компетентностный подход. //Высшее образование сегодня, 2004, №8. С. 28.
111 Болотов В.А., Сериков В.В. Компетентностная модель: от идеи к образовательной программе. // Педагогика, 2003, №10. С.17.
112 Андреев А.Л. Компетентностная парадигма в образовании: опыт философско-методологического анализа. // Педагогика, 2005, №4, 19-27 с.
113 Найденова Н.Ю. Методы повышения эффективности управления познавательной деятелностью учащихся в условиях дистанционного обучения. Ставрополь, 2005. 19 с.
114 Осьминин Е.П. Использование метода проектов для подготовки будущих учителей к работе в условиях информатизации образования. Калуга, 2004. 20 с.
115 Базванова Т.Н. Обучение иностранных студентов и специалистов нефилологического профиля деловому письму с использованием дистанционных технологий. –М., 2005. 24 с.
116 Глазырина И.Б. Совершенствование информационной подготовки студентов в высшем учебном заведении в условиях дистанционного обучения. –М., 2004. 20 с.
117 Ардеев Н.Х. Образовательно-информационная среда как средство повышения эффективности обучения в университете. АКД. Ставрополь, 2004. 20 с.
118 Вострокнутов И.Е. Тоерия и технология оценки качества программных средств образовательного назначения. 13.00.02 (информатизация образования). М.: ИИО РАО, 2002.47 с.
119 Кларин М.В. Интерактивное обучение – инструмент освоения нового опыта (Из опыта внутрифирменного обучающего тренинга и бизнес консультирования) // Педагогика. 2000. №7. с.12-18.
120 Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Создание и использование образовательных электронных изданий и ресурсов. –Алматы: Білім, 2006. С.40.
121 Сластенин В.А. Инновационность – один из принципов педагогики (в контексте развития высшего педагогического образования). // Педагогическое образование и наука. 2000. №1. С. 38-44.
122 Никофорова С.Ю. Повышение качества и доступности дополнительного профессионального образования на основе использования модульно-информационной технологии. 13.00.08. АКД. Ставрополь, 2005. 24 с.
123 Чурилов А.Н. Развитие умений самоконтроля результатов пофессиональной подготовки у будущих учителей с использованием компьютерных технологий обучения (на материале программного комплекса «Репетитор»). 13.00.08. –Курск, 2005. 23 с.
124 Кайнина Л.Л. Метамодель непрерывного обучения информатике в адаптивной виртуальной среде профессиональной деятельности работников управления образованием. 13.00.02. –СПб., 2005. 43 с.
125 Безруков А.А., Безрукова Н.П. Формирование информационной культуры студентов естественнонаучных факультетов педагогического вуза. // Информатика и образование. 2004. №2. С.86-94.
126 Зимняя И.А. Ключевые компетентности как результативно-целевая основа компетентностного подхода в образовании. –М.,2004. С.21.
127 Сластенин В.А. Современные подходы к подготовке учителя (в вузе). // Педагогическое образование и наука. 2000. №1. С. 44-51.
128 Муканова С.Д. Государственные общеобразовательные стандарты среднего общего образования в Казахстане: состояние и перспективы. // Философия образования. 2005. №1(12). С. 116.
129 Жадрина М.Ж. Образование, ориентированное на результат, как новая модель школьного образования. // Открытая школа. 2003. №12. С. 3-6.
130 Курманалина Ш.Х. Информатизация системы образования Республики Казахстан. // Педагогика. 2002. №9. С.98-101.
131 Сластенин В.А., Артамонова Е.И. Аксиологический аспект содержания современного педагогического образования. // Педагогическое образование и наука. 2002. №3. С.4-9.
132 Сластенин В.А. О проектировании содержания высшего педагогического образования. // Преподаватель. 1999. №5. С.3-9.
133 Зимняя И.А., Алексеева О.Ф., Князев А.М., Кривченко Т.А., Лаптева М.Д., Морозова Н.А. Отражение содержания ключевых социальных компетентностей в текстах действующих ГОС ВПО (теоретико-эмпирический анализ). // Проблемы качества образования: Кн.2. Ключевые социальные компетентности студента. –М.; Уфа, 2004. С.7-14.
134 Зимняя И.А., Алексеева О.Ф., Князев А.М., Кривченко Т.А., Лаптева М.Д. Отражение содержания ключевых социальных компетентностей в текстах действующих ГОС ВПО (теоретико-эмпирический анализ). // Проблемы качества образования: Кн. 2. Ключевые социальные компетентности студента: М.; Уфа, 2004.
135 Матросов В.П. Педагогическое образование: стратегия и развитие. //Высшее образование сегодня. 2004. №9. 7-11 с.
136 Данильчук Е.В. Методологическая система формирования информационной культуры будущего педагога. –М., МГОПУ, 2003. 354 с.
137 Буланчиев В.А., др. Инновационное образование в информационно-образовательной среде вуза. // Качество, инновации, образование. 2005. №2. С.6.
138 Лебедева, Шилова. Что такое компетентность студентов педагогического университета и как ее формировать? // ИиО,2004, № 3. С.95-98.
139 В.П.Беспалько. Образование и обучение с использованием компьютеров. Педагогика третьего тысячилетия. -М.,2002.
140 Бордовский Г.А. Предложения по корректировке государственных образовательных стандартов высшего профессионального обвазования по направлениям педагогического образования (подготовоены в рамках реализации проекта ФПРО) //Преподаватель. 2004. №2. 7-12 с.
141 Гридина Е.В. Подготовка будущих учителей к использованию автоматизированных информационных технологий в педагогической диагностике. Магнитогорск, 2004. 19 с.
142 Ваграменко Я.А., др. Основные направления информатизации педагогического образования. // Педагогическая информатика. 2004. №1. С.19-30.
143 Роберт И.В., др. Специализация 030119 – Организация информатизации образования. // Информатика и образование. 2002. №4. С.5-11.
144 Роберт И.В., др. Основные понятия Единого информационного образовательного пространства. / Ученые записки. Вып. 6. Информационные и коммуникационные технологии в общем, профессиональном и дополнительном образовании. –М.: ИИО РАО, 2002. -198. С.5.
145 Захарова И.Г. Информационные технологии ы образовании: Учеб. пособие для студентов выс учеб заведений. –М.: Академия, 2003. С.21.
146 Лавина Т.А. Структура и содержание инвариантной подготовки студентов в области использования информационных технологий в профессиональной деятельности. // Ученые записки. Вып. 12. Информационные и коммуникационные технологии в общем, профессиональном и дополнительном образовании. –М.: ИИО РАО, 2004. С.8.
147 С.А.Жданов, С.Д.Каракозов. Состояние информатизации общего образования / Аналитический образ. – М: 000 «Аллана», 2003, -317 с.
148 Кукушин В.В. Педагогические технологии. –Ростов н/Д: МарТ, 2005. -326 с.
149 Сарбасова Қ.А. Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудағы жаңа педагогикалық технологиялар. //Бастауыш сынып. 2004.№2. 7-б.
150 Зверева М.И. Организационно-педагогические условия использования информационных компьютерных технологий в образовательном процесссе гимназии. 13.00.01. М., 1999.
151 Рынгач В.Д., др. Автоматизированные системы для обучения программированию: проектирование и реализация. /Под ред. А.М.Довгялло. –Кишинев: ШТИИ НЦА, 1989. С.8-9.
152 Михеев В.А. Моделирование и методы теории измерений в педагогике. –М.: УРСС, 2004. -200 с.
153 Овчинникова И.Г. Подготовка учителей киспользованию ИКТ в преподавании русского языка. // Информатика и образование. 2004.№ 12. С.35-38.
154 Осадчий И.Г. Сетевые модели в образовании: основы теории «систем без границ». // Школьные технологии. 2002. №5. С.27-32
155 Городецкий Ю. Компьютерная лингвистика. –М.,1989.
156 Щукина И.В. Курсы по выбору в области информатизации как средство формирования информационной культуры студентов филологических факультетов. 13.00.08. Ставрополь, 2003.
157 Нагаев Л.В. Педагогические условия освоения НИТ учащимися общеобразовательных школ. 13.00.01. СПб, 2003.
158 Э.И.Кузнецов. Общеобразовательные и профессионально–прикладные аспекты изучения информатики и вычислительной техники в пед. институте // АДПН. М., 1990.
159 050117- Қазақ тілі мен әдебиеті (бакалавриат) мамандығының ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Енгізу күні 2006.09.01.
160 Адлер Ю.П. Предпланирование эксперимента. М., 1978.
161 Архангельский С.И., Михеев В.И. Теоретические основы научной организации педагогических исследований. М., 1976.
162 Кричевец А.Н., др. Математика для психологов: Учебник. /Под ред. А.Н.Кричевца. М.: Флинта, Московский психолого-социальный институт, 2003. -376 с.
163 Кузьмина Н.В. Методы системного педагогического иследования. Л.: Изд. ЛГУ, 1981 ;
164 Скаткин М.Н. Методология и методика педагогических исследований. –М.: Высшая школа, 1991.
165 Фазылжанова А., Оразбаева Ф. Компьютерлік лингвистика. Қазақ тілі мен әдебиеті магистранттарына арналған типтік бағдарламалар жинағы. Алматы, Абай ат. АлМУ, 2002. 86-96 б.б.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
оқу үрдісін жүргізуде ms excel бағдарламасын қолданудың тиімділігі
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.
І. ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ КОМПЬЮТЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
1.1. Бастауыш сынып оқушыларының білімін, біліктіліктерін, дағдыларын
бақылауда компьютерді қолданудың маңызы
1.2. Оқу үдерісін жүргізуде компьютерді пайдаланудың жолдары
ІІ. ОҚУ ҮРДІСІН ЖҮРГІЗУДЕ MS EXCEL БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
2.1. MS Excel бағдарламасы жайлы мағлұмат
2.2. MS Excel бағдарламасын оқу үдерісін жүргізуде қолданудың тиімділігі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі. 2004 жылғы жолдауда ел Президенті:
...реформалаудың нәтижелерінің бірі жаңа сатыдағы педагогтың өмірге келуі
болуға тиіс деп, ал 2005 жылғы жолдауында: ХХІ ғасырда білімін дамыта
алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғары
технологиялық және ғылыми қамтымды өндірістері үшін кадрлар қорын
жасақтауымыз қажет. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап,
кең ауқымда ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық
экономика құра алмаймыз.
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар
деңгейінде білім беру,- деген еді. Сонымен бірге 2004 жылы 12 қазанда
білім беру қызметкерлерінің ІІІ съезінде елбасы мұғалім дайындау мәселесін
қоғамдық қажеттілік деп атап көрсеткен еді. Осыған байланысты мұғалім
дайындау мәселесі жан-жақты талдау, талқылау нысанына алынды [1; 2].
Жалпы, қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістер білім беру ісіне тәуелді
болатыны белгілі. Сондықтан мемлекеттің басым бағыты ретінде,
бәсекелестікке қабілеттікті қалыптастыратын басты құрал ретінде білім
берудің орын алуы заңды. Қайта құру кезіндегі өзгерістер, тәуелсіздік
алғаннан кейінгі өзгерістер мұғалім профессиограммасына да өзінің ықпалын
тигізіп отырды. Қоғамның дамуымен бірге білім беруді ақпараттандыру
мәселесінің өзектілігі артып отырғаны соңғы жылдары анық байқалады.
Өркениеттің постиндустриалды кезеңіне ұйымдастыру, іс-әрекеттік және
ақпараттық технологиялар маңызының арта түсуі тән.
Компьютерлік техниканы білім беру мен ғылыми-педагогикалық қызметте,
педагогикалық болжалдау мен басқару жүйесінде тиімді қолдану. [5].
Білім беруді ақпараттандыру мәселелері педагогикалық, психологиялық
ғылыми зерттеулерде С.М.Кеңесбаев жоғары педагогикалық білім беруде
болашақ мұғалімдерді жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана білуге
даярлаудың педагогикалық негіздерін қарастырды [24].
2005 жылы 18 тамызда жарияланған Қазақстан Республикасындағы мұғалім
даярлаудың үзіліссіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы [1] және
Қазақстан Республикасында жоғары педагогикалық білім беру
тұжырымдамасының [2] екі жобаның біріншісінде мұғалімге - рухани жетілген,
шығармашылық қабілеті жоғары, өзіне сын көзбен қарай алатын, кәсіби
дағдылары, педагогикалық дарыны бар, жаңашылдыққа ұмтылатын тұлға ретінде
анықтама берілген. Мұғалім идеалы - білімнің құндылығын айқын түсінетін,
мәдениеті жоғары адам, өз пәнінің жетік шебері, педагогика мен
психологияны терең меңгерген, жеке тұлғаға бағытталған педагогикалық
әдістерді қолдана алатын, өзін жеке тұлға ретінде дамытып, рухани өсуге
деген қажеттілігі мол болуы тиіс делінеді [1].
Кәсіпқой мұғалім өз пәнін жетік біліп қана қоймай, әрбір қатынасушының
педагогикалық үрдістегі орнын білуі керек. Оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын
ұйымдастыра алуға қабілетті болып, оның нәтижелерін алдын-ала болжалдап
көре білуге тиіс, болуы мүмкін ауытқушылықтарды дер кезінде түзете алуы,
яғни құзыретті тұлға болуы керектігіне назар аударылады.
Білім беру мекемелерінде мұғалімдердің ақпараттық технологияларды
қолдану деңгейі төмен.
Білім берудегі мұғалім дәстүрлі оқыту формаларын ақпараттық-
коммуникациялық, басқа да жаңашыл технологиялармен үйлестіріп жүргізе алуға
қабілетті болуы керек деп есептейміз.
Ведь учитель новой формации - специалист, владеющий системой средств
и методов, необходимых для того, чтобы подготовить учащихся к жизни в
обществе, где, можно сказать, правит информация. И одна из задач при
подготовке учителя - научить его современным технологиям поиска, хранения и
обработки информации. Такими технологиями должен владеть любой учитель-
предметник [29].
Қазіргі білім беру жүйесіндегі педагогикалық мамандық түлектері мен
бастауыш білім беретін мектеп қажеттілігі арасындағы үйлестіктің
жеткіліксіз болуы, мұғалімдердің оқушыларды оқыту, тәрбиелеу үрдісінде
компьютерді пайдалануда дайындығының төмен болуы сияқты мәселелерге
байланысты зерттеу жұмысымның тақырыбын ОҚУ ҮРДІСІН ЖҮРГІЗУДЕ MS EXCEL
БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ деп алуға негіз болды.
Зерттеу мақсаты: Оқу үрдісін жүргізуде MS Excel бағдарламасын
қолданудың тиімділігін анықтау.
Зерттеу нысанасы: бастауыш сынып оқу-тәрбие үрдісі.
Зерттеу пәні: Оқу үрдісін жүргізуде MS Excel бағдарламасын қолдану
шарттары
Зерттеу міндеттері:
- Жаңа тұрпатты мұғалім ұғымының мәнін айқындау;
- мұғалім қалыптастырудың педагогикалық негіздерін теориялық тұрғыда
анықтау;
- ақпараттық технологиялар негізінде мұғалім қалыптастырудың мүмкіндіктері
мен жолдарын айқындау;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдаланудың
педагогикалық шарттарын анықтау;
- тәжірибе-эксперименттік жұмыстар жүргізіп, тиімділігін бағалау, қажетті
ұсыныстар дайындау.
Зерттеу көздері: Зерттеу әдістері: педагогикалық жоғары білім беру
және білім беру мәселелері бойынша нормативті құжаттарды зерттеу,
психологиялық- педагогикалық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді теориялық
талдау, бақылау, мұғалімдермен, оқытушылармен және студенттермен
әңгімелесу, олардың орындаған жұмыстарын талдау, сауалнама жүргізу,
тестілеу, ақпараттық технологиялар саласында халықаралық зерттеулердің
статистикалық мәліметтерін салыстыру, нобайлау, сынақ тәжірибесін талдау
және жалпылау, математикалық статистика әдістері.
Зерттеу кезеңдері:
Бірінші кезеңде (1998 – 2001 ж.ж.) – зерттеудің теориялық негізін
анықтау, ақпараттық және компьютерлік технологияларға байланысты
психологиялық-педагогикалық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерттеу,
теориялық тұрғыда талдау, зерттеудің ғылыми аппаратын анықтау жүзеге
асырылды.
Екінші кезеңде (2002 – 2006 ж.ж.) – оқу жоспарлары, бағдарламалары,
педагогикалық, оқу-әдістемелік құралдар талданды, зерттелініп отырған
проблема сұрақтары нақтыланды, тәжірибелік-эксперименттік жұмыс мазмұны
негізделді, жоғары оқу орнындағы қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының
Нормативті қазақ тілі, Орфография және пунктуация пәндері және Қазақ
тілін оқытуда ақпараттық технологияларды қолдану арнайы курсы бойынша
жасалған бағдарламалар, электронды оқулықтар құрастырылды. Ұсынылып отырған
ақпараттық технологиялар негізінде мұғалім қалыптастырудың педагогикалық
шарттарының тиімділігін анықтау мақсатында тәжірибе-эксперименттік жұмыс
жүргізілді.
Үшінші кезеңде (2007 – 2008 ж.ж.) – тәжірибе–эксперименттік жұмыс
нәтижелерін қорытындыланды.
Зерттеудің тәжірибе-эксперименталдық базасы ретінде М.Х.Дулати
атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Тараз мемлекеттік педагогикалық
институты алынды. Экспериментке 488 білімгер қатысты.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
- мұғалім семантикасы айқындалып, анықтама берілді;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалану
көрсеткіштері, пән мұғаліміне тән ақпараттық құзырлылық деңгейлері
айқындалды;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолданудың
педагогикалық шарттар жүйесі құрастырылып негізделді;
- ақпараттық технологияларды қолдануға оқытушылардың дайындығын
қалыптастыруға қажетті әдістеме жасалды;
- студенттердің ақпараттық құзырлығын қалыптастыруға қажетті арнайы
курстар мазмұны, әдістемелік ұсыныстар жасалды.
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияны қолдану әдістемесі
белсенді, шығармашылық әрекетке негізделген педагогикалық технологиялар
арқылы жүргізілетіні;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолданудың
тиімділігін арттыру үшін компьютерлік технологияларды пайдалану жолдарын
оқытушыларға үйрету мақсатында арнайы семинар ұйымдастырылуы керек, пәндер
электронды оқулықтармен қамтамасыз етіліп, сол арқылы аудиторияда да,
аудиториядан тыс жұмыс кезінде де ақпараттық технологияларды қолдануға
мүмкіндік жасалу қажеттігі;
Зерттеу нәтижелерінің дәлелдігі мен негізділігі зерттеу мәселесін
талдаудағы әдіснамалық көзқарас, зерттеу пәні мен міндеттеріне сәйкес
келетін кешенді әдістемені жүзеге асыру арқылы, сынақ-тәжірибелік
жұмыстардың жақсы нәтиже беруімен қамтамасыз етілді.
Мұғалімді қалыптастырудың теориялық негіздері деп аталатын бірінші
бөлімде мұғалім ұғымының семантикасы айқындалды, мемлекеттік білім беру
стандарттарының мұғалімді қалыптастыру негізі екені көрсетілді, мұғалімді
қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық шарттар
жүйесі жасалып, теориялық тұрғыда негізделді.
1 ЖАҢА ТҰРПАТТЫ МҰҒАЛІМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мұғалім ұғымының мәні
Ақпараттық технологияға берілетін анықтамаларды қарастырмас бұрын
ақпарат түсініктемелеріне назар аударайық.
Ақпарат – бұл ақпараттық процесс барысында түзілетін қозғалыстағы
объект [47, 7].
Сонымен қатар, ақпарат дегеніміз қоршаған орта құбылыстары мен
нысандарының қасиеттері мен қалпы туралы мәліметтер. Ақпарат деп жалпы
тұрғыда нақты деректер мен олардың арасындағы тәуелділіктер жиынын
ұғынамыз. Сонда қоғам сол арқылы өзін-өзі танып, біртұтас жүйе ретінде
қызмет атқара алады [48, 5].
Жан-жақты және үйлесімді дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру қоғам
қажеттілігіне сәйкес жүргізілетіні белгілі. Қазақстан халқына жолдауында
(2004 ж.), білім беру саласы қызметкерлерінің ІІІ республикалық съезінде
Н.Ә.Назарбаев қоғамымызда мұғалімге қажеттілік туындағанын айтқан еді.
Мұғалім ұғымының мәні қандай? Оған қандай талаптар қойылады? Осы
сұрақтарға педагогика теориясында анықтама берілді ме? Соған қысқаша
тоқталып өтейік.
Сонымен мұғалім – ақпараттық технологияларды меңгеруі тиіс. ...жаңа
дәуір педагогі - бұл пәндік білімнің жүйесін, ғылыми білімнің әр саласы
бойынша білік пен дағдыны игеріп қана қоймай, сонымен бірге оқыту
технологиясының жүйесін, оқушылардың оқу қызметінің біліктілік пен өмірлік
дағдыларды игеруіне бағытталған құралдары мен әдістерін игерген маман
[53].
Педагогтің ақпараттық процестерді қолдану іскерліктерін бес топқа
бөлуімізге болады (кесте 1). Осыған байланысты педагогикалық қызметтің әр
түрі бойынша мұғалім іскерлігі конструктивті, зерттеу, ұйымдастыру және
коммуникативтік аспектілерді қамтуы тиіс (кесте 2).
Мұғалімді қалыптастырудың мазмұндық жағы өзара тығыз байланыстағы
төрт құрамдастан тұратыны байқалады:
-теориялық білім (соның ішінде педагогикалық қызметті жүзеге асыру
тәсілдері де),
- іскерлік пен дағдылар,
- шығармашылық қызмет тәжірибесі,
- педагогикалық қызмет пен мұғалім мамандығына деген эмоционалдық-
еріктік қарым-қатынас тәжірибесі.
Кесте 1 - Ақпараттық процестерді қолдану іскерліктері
Ақпаратты алуАқпаратты Ақпаратты Ақпаратты Ақпаратты
өңдеу сақтау пайдалану беру
Ақпарат алу Ақпараттағы Ақпаратты Қойылған Ақпаратты
үшін әр түрлібасты ойды дәстүрлі мақсатқа ауызекі
дереккөздердіажырата білу, тәсілмен сәйкес сөйлеу
пайдалана жалпылау, сақтай білу; ақпаратты арқылы беру
білу жүйелеу ЭЕМ негізінде іріктей білу;іскерлігі;
іскерлігі; іскерлігі; өз мәліметтер іріктелген ақпаратты
әр түрлі талдау, қорын құра ақпаратты жазбаша түрде
деректерден синтездеу, білу; локальдібағалай білу
ақпарат жүйелеу және глобальдііскерлігі; беру
іріктеп, іскерлігі; желі ақпаратты іскерлігі;
библиография-логикалық мәліметтер өңдей білу ақпаратты
лық іздеу байланыстарды қорынан іскерлігі; мимика, ым,
жүргізе білу таба білу, ақпарат ала алынған пантомимика
іскерлігі; ақпаратты білу іскерлігіақпаратты арқылы беру
өнімді оқи өңдеу үшін педагогикалықіскерлігі;
білу компьютерлік тапсырмалар-дақпаратты
іскерлігі; бағдарламалар ы шешу үшін компьютерлік
коммуникация-пакетін қолдана білу технологиялар
ның қолдана білу іскерлігі көмегімен
электронды іскерлігі беру
құралдарын іскерлігі
пайдалана
білу
іскерлігі
Кесте 2 - Педагогикалық қызметтің әр түрі бойынша мұғалім іскерлігі
Конструктивті Зерттеу іскерлігі Ұйымдастыру Коммуникативтік
іскерлік іскерлігі іскерлік
Аналитикалық Эвристикалық іздеу Топтай білу Перцептивті
іскерліктер; іскерліктері, іскерліктері; іскерліктері;
болжалдау зерттеу әдістерін ақпараттық педагогикалық
іскерлігі; қолдану іскерлігі; іскерліктері; қарым-қатынас
жобалау өз тәжірибесі мен дамыта білу іскерліктері;
іскерлігі; өзге мұғалімдер іскерліктері; педагогикалық
рефлексивті тәжірибесін талдау бағдарлай білу техника
іскерлігі іскерліктері іскерліктері іскерліктері
Ұйымдастыру жағын алып қарағанда, мұғалімнің қызметі, оқушы қызметі,
педагогикалық білім мазмұны мен материалдық база өзара тығыз байланыста
болып отырады.
Оқу үрдісін ұйымдастыру тұтастығына:
- жеке оқушының танымдық белсенділігін басқару,
- мұғалім – оқулық - компьютер – оқушы жүйесі ретінде оқу қызметін
басқару,
- білім мазмұнын толықтыру, жетілдіруге ықпал етеді.
Сонымен, компьютерлік технологияларға теориялық талдау жасай отырып
технологияларды бастапқы жүйелеуге, бағдарламалық жасақтамаларды
классификациялауға, солардың негізінде педагогикалық ықпалдастық түріне
ажыратуға мүмкіндік берді. Осыған сүйене отырып және техникалық,
аппараттық, бағдарламалық деңгей мен мұғалімдерді КТ негізінде оқыту
бағдарламаларына қарай студенттер мен оқытушылардың ақпараттық мәдениетін
дамытуды үш нобай негізінде жүргізу керек:
1) компьютерлік технологиялар мен компьютерлік орта нысан ретінде;
2) компьютерлік технологиялар оқыту құралы ретінде;
3) компьютерлік технологиялар компьютерлік орта ретінде.
Ақпараттық технологияларды меңгерген мұғалімді дайындаудың
жалпыпедагогикалық және пәндік құрамын ажыратуға болады. Жалпы
педагогикалық құрамы жалпы оқу мен тәрбие процесінде ақпараттық
технологияларды қолданудың жалпы бағыттары; пәндік құрамы оқу пәндерінің
(қазақ тілі, тарих, математика, физика т.б.) ерекшеліктерін көрсететін
арнайы бағыттар [136; 130].
Компьютердің адам әрекетінің құрал-сайманы ретінде қолданады..
Мұғалім заман талабына сай өзінің еңбегін ғылыми негізде ұйымдастыра
алуы, компьютерді теру тәсілдерін меңгеруі, кәсіптік қызметі аясында
қолданылатын ақпаратты сақтай және өңдей алуы, техникалық құрастыру
элементтері мен оқытудың жаңа ақпаратты техникасын білуі және техникалық
құралдарды, есептеу техникасын мектептердегі оқыту процесінде пайдалана
білуі керек.
6-схема. Мұғалім қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолдану
нобайы
1.3 Мұғалімнің ақпараттық технологияларды пайдаланудың педагогикалық
шарттары
Мұғалім ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық шарттарын
анықтау педагогикалық заңдылықтар мен педагогикалық принциптерді талдаудан
туындайды. Педагогикалық заңдылықтар, біріншіден, оқытудың қоғамның
мұқтажына, қажеттілігіне және жағдайына байланысты, екіншіден, оқытудың,
білім берудің және дамудың өзара байланысына; үшіншіден, оқу үрдісінің
міндеттері, мазмұны, формалары және әдістерінің өзара байланысына қатысты
болып келеді. Бұл заңдылықтар педагогикалық принциптерді ажыратуға негіз
болады. Педагогикалық принциптер бірінен кейін екіншісі орындалатындай
реттілікте немесе тізбектілікте жүзеге аспайды, ол бір кешенді түрде
орындалады. Педагогикалық принциптердің мақсаттылық және ғылымилық,
жүйелілік және бірізділік, саналылық пен белсенділік, педагогикалық
үрдістің бағыттылық принципі, пәндердің өзара байланыс принципі деген
түрлері белгілі. Принциптердің негізгісін немесе қосалқысын ажыратуға
болмайды, дегенмен, олардың арасындағы пәнаралық байланыс принципіне
басымдық беру арқылы біз алға қойған мақсатты шешудің тиімді жолын
іздемекпіз.
Педагогикалық шарт оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруға
бағытталады. Осы уақытқа дейін оқу-тәрбие процесі мұғалім – оқулық - білім
алушы үшбұрышымен сипатталса, қазіргі білім парадигмасының өзгеруі
мұғалім – оқулық – компьютер – білім алушы қатынастарының объектілі-
субъектілі, субъектілі-объектілі байланысына негіз болуда. Өйткені, білім
берудің көптеген мәселелері ақпараттық және коммуникациялық
технологиялармен (мұғалімнің кәсіби деңгейін жоғарылату, жаңа білім беру
технологияларын меңгеру, өмір бойы білім алу принципінің пайда болуы)
тікелей байланысты болып отыр. Сондықтан қазір мұғалімдердің ақпараттық
технологияларды білмеуі немесе үстірт деңгейде білуі шешімін неғұрлым
жылдам табуға тиісті мәселенің бірі. Мұғалімдердің, оқытушылардың
біліктілігін жоғарылату, сонымен бірге болашақ әрбір пән мұғалімін
ақпараттық технологияларды пайдалануға дайындаудың мәні зор әрі шешімін
қазір табуға тиіс. Мұғалімдерді білім берудегі ақпараттандыру процесіне
тарту педагогикалық ұжым құзырлығына қойылатын талап секілді жылдам
қарқынмен өсіп келе жатқан жоқ. Сонда да қазіргі ақпараттық
технологияларды оқу үрдісіне енгізу неге баяу жүруде, мұғалімдердің
ақпаратттық технологияларды өзінің кәсіби қызметінде қолдануы немесе
пайдаланбауы немен байланысты, оларға қандай мотивтер мен қажеттіліктер
әсер етеді, ақпараттық технологияларды қолдануға педагог мамандарды
дайындаудың тиімділігін жоғарылату үшін қандай мәселелерді шешу керек
деген сияқты сұрақтар білім парадигмасының өзгеруіне байланысты заңды түрде
туындап отыр.
Мұғалімнің ақпараттық құзыреттілігі ретінде біз оның өз пәнін оқытуда
жоғарырақ нәтижелерге жету үшін ақпараттық технологиялар көмегімен
педагогикалық инновацияларды пайдалану қабілетін ұғынамыз. Ақпараттық
құзыреттілік технологиялық ойлаудың жалпыланған іскерлігі арқылы көрініп,
мұғалім бойында аналитикалық, болжау, жобалау мен рефлексивті
іскерліктерінің болуын байқатады. Технологиялық ойлау дегеніміз –
педагогикалық қызметте туындап отыратын мәселе негізін ажырата отырып,
мультимедиалық технологиялар көмегімен оны шешудің тиімді жолдарын таба
білу.
Педагог мамандарды қайта даярлау мен біліктілігін жоғарылату
институттарының маңызын ұғына отырып, ондағы қысқа мерзімді курстарда
алынатын білім тек үйретумен шектеліп, жұмыс орнына қайта келгенде ол білім
жабық қазына секілді қалып қоюы мүмкін. Сондықтан мектептерде, басқа да
білім беру мекемелерінде осы білімді үнемі толықтырып отыруға қажетті
жағдайлар, атап айтқанда, үйретуден білім беруге, өз бетінше білім алуға,
ақпараттық технологияларды пайдалану қажеттілігін саналы да тұрақты ету
керек. Бұл жүйе мұғалімдердің шығармашылық қабілеттерін дамытуға,
педагогикалық қызметте ақпараттық және коммуникациялық технологияларды
қолдану дағдысын қалыптастыруға бағытталып, жаңа педагогикалық
технологияларды меңгеруге ықпал етуі керек. Мұндай көзқарас нәтижесінде
компьютерлік технологияға негізделген сабақтарды өткізу әдістемесі, қажетті
ғылыми-әдістемелік материалдарды құру, сонымен бірге педагогикалық процес,
сабақ құрылымы, мотивтері өзгеріп, салдары ретінде мұғалімнің кәсіби
сапалары молығады, артады. Оқытудың мұндай жүйесі сырттан танылмауы керек,
ол мектептегі, жоғары оқу орнындағы жалпы әдістемелік жұмыс нәтижесі бола
отырып, мұғалімнің кәсіби сұраныстарына сай келуі керек.
Педагогикалық технология терминінің анықтамаларын әр авторлар өз
түсінігі тұрғысынан берді:
- Технология – қандай да бір істе, өнерде қолданылытын тәсілдер жиынтығы
(Түсіндірме сөздік) [148].
- Технология - қалыпты өзгерту, өңдеу әдістері, өнері, шеберлігі,
іскерліктер жиынтығы (В.М.Шепель).
- Педагогикалық технология – оқыту, тәрбиелеу құралдары түрлерін, әдістері,
тәсілдерін үйлестіретін әрі анықтайтын арнайы жинақ, психологиялық-
педагогикалық ұстанымдар жиынтығы; ол педагогикалық процестің құралы болып
табылады (Б.Т.Лихачев).
- Педагогикалық технология – оқу үрдісін жүзеге асырудың мазмұндық
техникасы (В.П.Беспалько).
- Педагогикалық технология - жоспарланған оқыту нәтижелеріне жету процесін
сипаттау болып табылады (И.П.Волков).
- Педагогикалық технология – барлық алдыңғы қатарлы авторлардың бүткіл
анықтамаларының мағыналарының мағыналарын өзіне сыйдыратын мазмұндық мәнін
жалпылау (Г.К.Селевко).
Педагогикалық технологиялардың даму сатылары туралы жүргізілген тарихи-
педагогикалық зерттеулерді талдай отырып, педагогикалық технология көптеген
ғасырлар бойында ғылыми пікірсайыстардың тақырыбы болғанына көз жеткіземіз.
Бір де бір атақты педагог бұл мәселені айналып өте алмады. Әрбір мұғалімді
педагогикалық құралдарды қолдануға үйретуге болады, әрі үйрету керек те,-
деген еді Я.А.Коменский, - сонда ғана оның еңбегі жоғары нәтижелі болып,
мұғалімнің орны күн астындағы ең артық орын болар еді [148].
Мұғалім дегеніміз – пәндік салаға қатысты білім мазмұнын үздіксіз
игеріп отыратын, ұйымдастыру, жобалау қабілетімен бірге жеке тұлғалық және
кәсіби маңызды қасиеттер иесі болып табылатын, ақпараттық технологияларды
меңгерген құзыретті тұлға деп беруді ұсынамыз.
Мұғалім білім парадигмасының өмір бойы білім алу, мұғалім – оқулық
– компьютер – білім алушы болып өзгеруіне байланысты ең алдымен ақпараттық
құзыреттілікке ие болуы тиіс деп есептейміз. Соңғы кездері
профессиограммалардың өзгеруі, білім берудегі өзгерістер жаңа мұғалім
нобайын қажетсінгендіктен, маман нобайын жасаудың кейбір жолдарына
тоқталдық, оны білім беру стандарттарымен тығыз байланыста қарастыру
керектігі көрсетілді.
Мектептерді компьютерлендіруге байланысты оқу тәрбие жұмыстарын
ұйымдастыруда компьютерлік техниканы барлық ғылым саласы өз қажетіне қарай
пайдалану мүмкіндіктері пайда болды. Сондықтан оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыруда компьютерді қолдану, компьютерді техникалық оқу құралы
ретінде, компьютерді көрнекі оқу құралы ретінде пайдалану, білім
алушылардың алгоритмдік мәдениетін көтеру, компьютермен тілдесе алу
дағдысын қалыптастыру, ақпараттық қоғамда компьютерде жұмыс істеудің озық
дағдыларын қалыптастыру үшін оқу және сабақтан тыс уақытта компьютерді
қолдану формаларын белсенді пайдалану қажеттігі анық. Оқыту процесінің
тиімділігін арттыруда компьютердің қолдану аясын толығымен пайдалануға
мүмкіндіктер уақыт өткен сайын көбеюде.
Сондықтан, жаңа педагогикалық ақпараттық технологияны бастауыш сыныпта
барлық пәндерді оқытуда, ұлттық педагогика негіздеріне, белсенді
педагогикалық технологияларға сүйене отырып, зерттеу, талдау және қолдану
деңгейіне жеткізу өзекті болып табылады.
Компьютер көмегімен көрнекілікті арттыру.
Оқыту тиімділігін компьютер көмегімен арттыру.
Мұғалім дегеніміз – пәндік салаға қатысты білім мазмұнын үздіксіз
игеріп отыратын, ұйымдастыру, жобалау қабілетімен бірге жеке тұлғалық және
кәсіби маңызды қасиеттері бар, ақпараттық технологияларды меңгерген
құзыретті тұлға деп беруді ұсынамыз.
Мұғалім білім парадигмасының өмір бойы білім алу, мұғалім – оқулық
– компьютер – білім алушы болып өзгеруіне байланысты ең алдымен ақпараттық
құзыреттілікқа ие болуы тиіс деп есептейміз.
1.1. Оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыруда компьютерді қолдану
Қазіргі жаңа педагогикалық ойлауға орай оқыту мен тәрбие үдерісінде де
елеулі өзгерістер орнығуда. Мұндай өзгерістер мектепке, оқыту мен тәрбие
үдерісін ұйымдастыруға жаңаша талаптар қоюда. Бүгінгі таңда әрбір сыныптың,
әрбір педагогикалық ұжымның өзіндік келбеті, өз оқушысы, өзіндік тәрбиелік
жүйесін құру қажеттілігі мұғалім іс-әрекетін тиімді ұйымдастыруды талап
етеді.
Ғылым - әлемді танудың қайнар көзі болса, негізі –білім. Ал білімнің
ірге тасы бастауыш мектепте қалыптасады. Бастауыш мектеп –бұл жалпы білім
беретін мектептің оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту және өзін--өзі іске
асыруына қолайлы жағдай туғызатын негізгі буын. Сондықтан мектептегі тұтас
педагогикалық үдеріс заман талаптарын қанағаттандыратындай деңгейде
ұйымдастырылуы, ғылыми негізделуі және әдістемелік қамтамасыз етілуі тиіс.
Бастауыш сатыдағы оқу-тәрбие жұмысын бөліп, жарып қарау мүмкін емес.
Бастауыш саты оқушыларының оқу-тәрбие үдерісіне жетекшілік ететін бірден-
бір адам ол бастауыш сынып мұғалымы, әрі сынып жетекшісі.
Қазіргі таңда компьютерді кеңінен пайдалану сол немесе өзге елдердің
экономикасы мен технологиясын дамыту көрсеткіштерінің бірі болып табылады.
Компьютердің үдемелі, қарқынды дамуына байланысты қоғамның ақпараттану
үдерісі дамудың материалдық, энергетикалық және т.б. көздеріне қарағанда
маңызды факторға айналуда. Сондықтан мектеп алдына оқытудың оқытудың
дәстүрлі әдістемелерінің қайта қаралуын талап ететін жаңа міндеттер
қойылады: ол өсер ұрпақты қоғамның толық компьютерлендіру шартындағы
жұмысқа, өмірге дайындау.
Бастауыш мектептің білім саласындағы компьютеризация мәселесі
біріншіден, компьютерлік оқудың тиісті материалдық базасын, яғни техникалық
күнделіліктерден хабары жоқ пайдаланушыға қажетті операцияларды жүргізуге
мүмкіндік беретін сенімді, кеңінен таралған компьютерлерді жасау,
екіншіден, оқушыларды информатикп мен есептеу техникалары негіздерімен
таныстыру, үшіншіден, компьютерді оқу үдерісінде қолданудың бағдарламалық,
оқу-әдістемелік және ұйымдық қамтамасыз етілуін етілуін әзірлеу және
пайдалану болып табылады.
Мектептік білімді компьютеризациялаудың маңызды аспектілерінің бірі
сапалы компьютерлік бағдарламаны қамтамасыз ету болып табылады. Себебі
кәсіби бағдарламашылар жасаған бағдарламалар техникалық сауатты болғанымен,
олар әдістемелік, диагностикалық, психологтық- педагогикалық бірқатар
аспектілерді ескермейді.
Педагогикалық бағдарламалық құралдарды әзірлеу үдерісі мақсатсыз
өтеді, бұл оқудың бағдарламалық құралдарын жасау және пайдалану бойынша
ғылыми негізделген әдістемелік ұсынымдар жүйесінің жоқтығымен байланысты.
Сондықтан, қазіргі бастауыш мектеп қажеттілігіне сәйкес бағдарламалық
қамтамасыз етуді құру компьютерлік бағдарлама құрылымы туралы мәселелердің
қаралуын талап етеді. ЭЕМ бастауыш сыныптарының оқушыларының сабақтардан
алынатын білімді бақылау үшін қолдануға тиімді. Оның себептері:
Оқушылардың білімі мен дағдыларын бақылау үшін ЭЕМ-ді қолдану
бақылаудың дәстүрлі әдістерімен мен құралдарында табылатын көптеген
кемшіліктерді жояды. Бұл компьютердің бақылаулық дәстүрлі құралдарының
алдында келесі артықшылықтары негізінде мүмкін болып табылады:
Ол оқу ақпаратының ұсыну мүмкіндігін елеулі түрде кеңейтеді. Түстерді,
суреттерді, мултипликацияларды, дыбысты, бейнетехниканың барлық заманалы
құралдарын қолдану қызметтің іс жүзіндегі жағдаятын жасауға мүмкіндік
береді.
Компьютер оқу мотивациясын күшейтуге мүмкіндік береді. Дұрыс
шешімдерді кеңейтіп, сонымен қатар педагогтардың оқушыға жиі қолданатын
насихаты мен сөгіс жариялауын қолданбай отырып, оқу есептерінің
ұсыныстарын реттеуге мүмкіндік береді.
Оқу материалдарын ұсынумен бірге жауаптарды тіркеп қана емес,
оқушылардың жауаптары мен сұраныстарын талдау мүмкіндігі.
Жұмыс барысында оқушылар тарапынан жасалатын қателерге, диагностика
жүргізу мүмкіндігімен кері байланыстың болуы – оқытудың дәстүрлі түрлерінің
негізгі кемшіліктерінің бірі мұғалімнің оқу қызметінің аса маңызды сәттерін
бақылауға алуына мүмкіндіктерінің жоқтығынан болады. Сыныппен жұмыс жасай
отырып, мұғалім оқушылардың жеке орындаған тапсырмаларын тексеріп шығуы
мүмкін емес. Ал, дер кезінде байқалып, табылмаған қателер білімді
меңгерудің дұрыс көрінісін бермейді. Бұл жағдайда оның салдарын жою қиынға
соғады. Компьютер барлық жауаптарды тексеруге мүмкіндік береді, көп
жағдайда ол қателерді тіркеп қана емес, оның сипатын да анықтайды, бұл оның
пайда болуына себеп болған шарттарды жоюға көмектеседі.
Қателерді диагностикалау мүмкіндіктерінен бейімдік сияқты компьютерлік
бағдарламаның ерекшеліктері шығады. Компьютерленген сабақ оқушылардың жеке
ерекшеліктерін ескеру арқылы өтеді. Сол материалдың өзін бақылау жеке
қарқынмен, сонымен қатар бірыңғай оқушының өзінің таңдауымен толық және
терең өтеді.
Оқу үдерісінде алынатын статистикалық ақпараттың көп факторлары
жинағы мен талдауын автоматтық тәртіпте жүргізу мүмкіндігі. Бұл жағдайда
компьютер параметрларінің жеткілікті түрдегі санын тіркеуге қабілетті:
-оқушылардың бақылау жұмысына кеткен уақыты;
-жауаптардың саны мен сапасы;
-қателердің түрлері мен жіктелуі; соымен қатар жиі сұранатын көмек;
-анықтамалық ақпаратқа жолдау саны;
-тапсырманы орындау кезіндегі әрекет саны.
Оқушылардың білімдері мен біліктіліктерін бақылау мақсатында
компьютерді қолданудың яғни, компьютерлік бақылаудың тиімділігін арттыру.
Білім беруді ақпараттандыру үдерісі пән мұғалімдеріне,
әдіскерлерге, білім мекемелерін басқарушыларға компьютерді өз
қызметтеріне жан-жақты пайдалану саласына үлкен талап қояды.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламаларының негізгі міндеттерінің бірі ретінде
мамандардың осы сала бойынша біліктілігін көтеру және қайта
даярлау қарастырылған. Аталған міндеттерді жүзеге асыру мақсатында
мамандардың біліктілігін көтеру және қайта даярлау бойынша
жетілдіруге, басқаша айтқанда білім беруді ақпараттандыруға сай
мамандарды жан-жақты даярлауға бағытталған.
Тәжірибе жүзінде дәлелелденгендей, кез-келген мұғалім мен
әкімшіліктің өз қызметтерін компьютерді пайдалануы олардың
әлемдік ақпараттық кеңістікке енуде ақпараттық мәдениетінің
қалыптасатынымен өлшенеді. Сонымен бірге, бұл жағдайда, инновациялық
әдістер мен құралдарды оқу үдерісін жүргізуде пайдалану оқушылардың
оқу пәндерінен алған білімдерін бақылау, талдау және болжау жүргізуде
мұғалімге үлкен бір көмек, мұғалім өзінің уақытын тиімді пайдаланады.
Компьютерді оқу-тәрбие үдерісінде пайдалануда педагогикалық
мүмкіндіктерді жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
- әр оқушының дайындық деңгейін, ынтасын және қабылдау
жылдамдығын ескеру арқылы жан-жақты материалды меңгертуге байланысты
оқытуды ұйымдастыру және оқыту үдерісіндегі жаңа мүмкіндіктерін
пайдалану;
Мұғалімдердің оқу үдерісінде компьютерді пайдалануда арқылы оқу
іс қағаздарын жүргізу қажеттіліктерін қанағаттандырады.
Өйткені, эргономикалық – нақтылы мәселелерді жүргізуде қажетті
уақыттың мөлшері талап етіледі, ал компьютерді қолдану арқылы бұл
мәселені шешуге болады. ;
Мұғалім өз қызметтерінде компьютердің мүмкіндіктерін пайдалану:
жаңа ақпараттық технологияны мүмкіндіктері туралы білім;
коммуникациялық қызметтерді пайдалану дағдысы; білім беру үдерісінің
ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық бағлдарламалық құралдарды
қолдану және оларды өз қызметтерімізге сәйкес бейімдеп пайдалану.
Оќушылардыњ б±рынѓы білімдерін ќайта жањѓырту жєне іске асыру єдісі-
оќушылардыњ б±рынѓы алѓан білімдерін еске т‰сіру ѓана емес, сонымен ќатар
ол жања білім алуда, танымдылыѓын арттыруда жєне м±ѓалімніњ оќушы білімініњ
ќандай дєрежеде екендігін тексеруде компьютердің мұғалімге бірден-бір
көмекші құрал екендігін байқауға болады.
Бастауыш сыныптағы оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыруда
компьютерді қолдану арқылы мұғалім өзінің жұмысын жеңілдетіп, уақытын
орынды пайдалана алады.
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен, білімнің
ғылыми интеграцияға ұмтылуымен, қоғамда жинақталып және үнемі өсіп отыратын
ақпарат көлемінің әртүрлі тенгімен анықталады.
Білім беру процесі – ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді
жан-жақты даярлайтын процесс болуы қажет. Сондықтан білім беру жүйесінде
комппьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандарының ақпараттық мәдениеті негізін қалыптастыру оқушылардың
компьютерге жұмыс жасауды игеруімен тығыз байланысты.
Компьютерді мектепте оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік,
экономикалық, теориялық және практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол
ашып отыр. Атап айтқанда, ғылыми – техникалық прогрестің тез өсу қарқыны
жоғары деңгейлі мамандар даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға
қоюда. Бұл мәселелерді шешудің бірден бір жолы – оқу үдерісін
компьютерлендіру. Компьютерді оқу үдерісінде тиімді пайдалану үшін оны
қолданудың әдістемелік жүйесін жасау керек.
Білім беруді ақпараттандыру мәселесінің ауқымы өте кең және көп
салалы. Бұл мәселе төңірегінде кейінгі жылдары көптеген ғалымдар мен
әдіскерлер зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды – құнды еңбектер шығарды.
Қазіргі кезде информатика курсын мектептерде оқытудың айтарлықтай
тәжірибелері жинақталды. Атап айтқанда мектеп оқушыларын алгоритмдік және
компьютерлік сауаттылыққа үйрету әдістемесі жасалынды. 1960 – 1970 жылдарда
ьжалпы білім беру саласында информатика және есептеуіш техникаларын оқытуды
мектеп бағдарламасына еңгізуге мүмкіндік болмады. 80 жылдардың аяғына қарай
программалау элементтерін пайдаланып алгебра курсын мектеп оқушыларына
таныстыру әдістемесі, компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз етудің
әдістемелік жүйесі жасалынды. Компьютерлік мәдениеттілікті қалыптастырудың
бір бағыты ЛОГО оқыту ортасының қазақ мектептері үшін қазақша варианты
жасалып, орта мектептерде оқытыла бастады. 90 жылдардың бас кезінде
оқытудың компьютерлік технологиясы жасалынды.
Теориялық, ғылыми - әдістемиелік әдебиеттерді оқып, талдау нәтижесінде
мынадай тұжырымға келіп отырмыз. Біріншіден, көптеген жаратылыс тану
пәндерәнде компьютерді пайдалану мәселесі іске асырылуда, бірақ бұл мәселе
физика пәнінде кең өріс ала – алмай отыр. Екіншіден, көптеген пәндерде
компьютерді пайдалану қалыптасқан психологиялық – педагогикалық талаптарға
онша сай келмейді. Себебі, бұрынғы қалыптасқан оқыту үдерісінде қарым –
қатынас тек мұғалім мен оқушы арасында ғана болса, ал оқу үдерісінде
компьютерді пайдалану кезінде мұғалім мен оқушы арасында компьютерлік
мұғалімика пайда болғаны мәлім. Сондықтан да мектепте жалпы білім беретін
пәндер циклында, соның ішінде матеметика және дүниетану сияқты негізгі
пәндерде, компьютерлік технологияны пайдаланып оқыту мақсатында түбегейлі
зерттеулер жүргізілуі керек.
Білім беру мәселесінде компьютерлік оқыту оқушыларды информатика және
есептеуіш техникалары негіздерімен таныстырумен ұштасады. Бұл компьютерді
қолдану жайында комплексті зерттеу жүргізуге және оны бағдарламалық,
техникалық, сондай-ақ оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз етуде үлкен
роль атқарады. Компьютерлік оқытудың біртұтас әдістемелік жүйесін жасау–
оқу-тәрбие үдерісін жетілдірудің көкейкесті мәселелерінің бірі болып отыр.
Қоғамды ақпараттар жағдайында үздіксіз білім беру жүйесі мыналарға
сүйенеді:
1. білім берудің сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту және
дербестендіру есебінен қоғам мүшелерінің ой - өрісінің деңгейін
көтеру;
2. өз бетінше білім алу мүмкіндіктерін кеңейту және міндетті емес білім
беру жүйесінде қоғам мүшелерінің өз мамандықтарын қайта өзгерте
алатындай жағдай туғызу.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:
-Методологиясын жетілдіру мен стратегиялық мазмұнын таңдау;
-әдістері мен формаларын ұйымдастыру;
-қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында тұлғаны тәрбиелеу мен дамыту;
-оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
- оқушының интеллектуалдық потенциалын дамытуға бағыттау;
- өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
- информациялық- оқу, эксперименттік- зерттеу қызметінің өз бетімен
түрлі іс- әрекеттерін жүзеге асыру;
- тестілік, диагностикалық бақылау әдістері мен оқушылардың білім
деңгейін бағалау.
Алдымен жаңа ақпараттық технологияға көшпей тұрып оқу-тәрбие
үдерісінде білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес.
Білім берудегі жаңа ақпараттық технология– оқу мен оқу-тәрбие
материалдарын үйретуге арналған есептеуіш техника мен сайман-құралдардың
жиынтығы, сол сияқты ол есептеуіш техника құралдарының оқу үдерісіндегі
рөлі мен орны, мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін жеделдетуде оларды
пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі. Оқытудағы
жаңа ақпараттық технологияда қажетті педагогикалық көкейтесті мәселелердің
шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу үдерісін тиімді басқаруды
қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологиялардың негізгі ерекшелігі ол
мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс
жасауға көп мүмкіндік береді және оны педагогикалық мақсатта пайдалану
оқушылардың зердесіне, сезіміне, мүддесіне, көзқарасына әсер ете отырып
оның интеллектілік мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі. Жаңа ақпарттық
технологиялардың білім беру саласына енуі мұғалімтарға оқытудың мазмұнын,
әдістері мен ұйымдық түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру
телекоммуникациялық желілерді жасау дәне дамытумен ұштасады. Ал білім беру
жүйесінің негізгі міндеттері біртұтас телекоммуникациялық желіні құру және
дамыту арқылы шешіледі. Олар:
- ақпараттық мәдениетті ұйымдастыру мен жеделдету үдерісін жоғары
деңгейге жеткізу;
- жасалынған және дамып келе жатқан телекоммуникациялық желілерді
біртұтас бүкіләлемдік информациялық кеңістікке интеграциялау;
- біртұтас ақпараттық кеңістікте әртүлі деңгейдегі ақпараттармен
алмасуды қамтамасыз ету;
- білім беруді дербестендіруді қамтамасыз ету, дистанциялық оқытуға
мүмкіндік жасау.
Оқытудың дистанциялық формасы оқушыларды даярлауда және білім беруден
маңызды формасына айналып отыр.
Білім беру жүйесінде телекоммуникациялық желілерін жасау Қазақстан
Республикасының орта білім беруді, практикалық жүзеге асыруды қамтамасыз
ете алатын негізгі құрал брлып табылады. Біртұтас телекоммуникациялық
желіні білім беру жүйесінде пайдалану басты ақпарат ағыны мен жұмысшы
ақпараттық ағынды әдеттегі іс-әрекетке сәйкес пәндік аумақта деректер қорын
таратуға пайдалануы қажет. Бұл жүйені дамытудың бастауы мектепте
информатика курсын оқытудан басталады.
Ғылыми-техникалық ілгерлеудің қарқында даму жағдайында мектептегі
информатика курсы ерекше дүниетанымдық мәнге ие бола бастады. Ол жас
ұрпақты ғылыми-техникалық революцияға қатысты сезімге, оның табиғатын
түсінуге, жаңа технологияның қазіргі қоғамдық өндірісте қажет екеніне көз
жеткізуге тәрбиелейді.
Бүгінгі таңда оқушылардың компьютерлік сауаттылықты меңгеріп алуы
оларға танымның жаңа құралын сонымен қатар қазіргі кездегі барлық мамандар
бірдей меңгере бермейтін көптеген мүмкіндіктер береді.
Есептеуіш техникасын информатика пәнінде ғана пайдаланып қоймай, оны
бастауыш сыныптан бастап барлық пәндерге енгізген кезде ғана оқушылардың
компьютерлік сауаттылығы қалыптасады. Сондықтан информатика курсының
мақсаты, басқа пәндердегідей, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
сияқты білім берудің жалпы міндеттерін шешетін потенциалдық мүмкіндіктері
бар. Сол мүмкіндіктерді ескере отырып, информатиканың базалық курсын
оқытудың мақсаттарына мыналарды жатқызуға болады:
- оқушылардың білім негіздері туралы түсініктерін тереңдету;
- ақпаратты тарату және қолдана білу арқылы әлемнің қазіргі ғылыми
бейнесін қалыптастыру;
- оқушыларға ақпараттық үдерістердің мәнін ашып көрсету;
- қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен есептеу
техникасның ролін айқындау;
- компьютерді оқу үдерісінде де, кәсіби қызметте де ұтымды пайдалану.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде оқушылардың қалыптасуға тиісті әрекеті мен
операциясын нақты суреттеу керек. Оқу қызметінің ұйымдастыру жағын
қарастырғанда, қандай болса да, компьютерді пайдалануды орнықтыру қажет.
Компьютер бұған орасан зор мүмкіндік береді. Біріншіден, ол кез-келген
әрекетті көрнекті түрде елестетуге және оның орындалу жағдайын көрсетуге
мүмкіндік береді. Екіншіден, компьютер оқу материалына сүйене отырып,
интеллектуалдық әрекетті елеулі түрде өзгертетін құрал. Сондықтан да
зерттеу барысында біліктіліктің негізгі операциялық құрылымындағы
өзгерістерді ерекше бөліп көрсетіп, жекелеген операциялар компьютерге
жүктеледі.
Оқу қызметінде құрал ретінде компьютердің мүмкіндіктері әлі толық
ашылған жоқ. Сондықтанда бүгінгі таңда ол тек қана алгоритмді орындаушы
құрал болып қалмай, қабілетіне қарай үйлесімді шешім іздейтін құрал болып
табылады.
Қазіргі уақытта оқу үдерісін жоғары сатыға көтеруге арналған
программалар жеткілікті түрде жасалынған. Бірақта, бүгінгі негізгі
міндеттің бірі оның қызығушылығы компьютерді пайдалану факторынан басым
түсе алмайтындығымен, шындығын айтқанда оқу мақсатын жақсарта алмауы мен
қорытындыланады.
Біздің ойымызша компьютерді оқу үдерісінде пайдалану комплексті түрде
болуы тиіс. Сондықтан мұғалім компьютерлік техникалар негізінде оқушыларға
жаңа білімді меңгерту немесе оны бекіту үшін, мұғалім- компьютер жүйесі
арқылы компьютерлендірілген оқыту ортасын құру жолдарын ұсынады.
Оқытудың компьютерлік технологиясы көптеген зерттеушілердің пікіріне
сүйенсек оқушылардың өз бетімен дербес жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше
қолайлы жағдай туғызады екен.
Оқытуда компьютерді қолдануды енгізу оқу- тәрбие қызметін басқаруды
интенсивтендіру мен оптималдандырудың жаңа принципті мүмкіндіктерін ашады.
Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясын жүзеге асыру оқушының
шығармашылық потенциалын дамытуға мүмкіндік береді, өз бетімен танымдық
және эксперименттік-зерттеушілік қызметін меңгереді, оқушылардың өз бетімен
оқу қызметінің мәдениеті қалыптасады.
Қазіргі таңда компьютерді барлық салада қолдана, мұғалім оқушы білімін
бақылау мен талдау жасауда, мұғалім өзінің күнделікті, тоқсандық, жылдық іс-
жоспары мен есебін жасауда, ата-аналар жиналысында сынып оқушыларының білім
сапасын көрсетуде мұғалімге бірден-бір көмекші құрал.
1.2. MS EXCEL БАҒДАРЛАМАСЫ ЖӨНІНДЕГІ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
Қазіргі таңда компьютер адам қызметінің барлық саласында еңбек
өнімділігін арттырудың маңызды рөл атқаратындығы бәрімізге мәлім.
Ақпарттық қоғамның дұрыс дамуы ақпараттық технологияларды және дербес
компьютерлерді тиімді пайдалумен тығыз байланысты. Кәсіби мамандардыңн
білгірлігі –дербес компьютердің ақпараттық бөлшектері мен техникалық
мінездемесін, дербес компьютердің жұмыс істеуін қамтамасыз ете білуімен
бағаланады, ал мұғалім қазіргі заманға компьютерлік техниканы тәжірибе
жүзінде тиімді пайдалып, оны оқу үрдісін басқаруда қолдана білуі қажет.
Қоғамымыздың жаңа қарқынмен жылдам алға басу динамикасы білім беру
жүйесін ақпараттандырудың мақсаттары мен мәселелеріне сәйкес білім берудің
бұрын болмаған басқаша парадигмасынқалыптастыруды талап ете бастады.
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың мақсаты – заман талаьына
байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес студенттерді тұрмыстық
қоғамдық және кәсіатік өмір салаларына толық әрі тиімді түрде араластыру
болып табылады.
Көп жағдайда ақпараттарды кесте түрінде өрнектеу қажет болады. Мұндай
мәліметтер өңдеуге, талдауға жеңілірек келеді. Кесте түрінде келтіруге
болатын есептерді шешуге электрондық кестелер немесе кестелік процессорлар
деп аталатын арнайы бағдарламалар пакеті құрастырылған.
Электрондық кестелер негізінде әр түрлі мәселелерді шешуге
негізделген. Экономистер өз саласында қаржы мәселесінде, инженерлер
инженерлік есептерді шешуге, мұғалімдер оқушының білім сапасын анықтауда
және формула бойынша математикалық, физикалық есептеулер жүргізу,
графиктер, диаграммалар тұрғызу, және т.б.
Электрондық кестенің жұмысын меңгеру бағдарламашылардың қызметіне
сүйенбей-ақ, өз бетінше әртүрлі есептерді шешу мүмкіндіктерін қамтамасыз
етеді. Әртүрлі кестелер құру арқылы қолданушы бір мезгілде алгоритм
құрушының, бағдарламашының және тұтынушының қызметтерін атқарады.
Электрондық кестелерді қолдану саласы өте көп. Кестелер әртүрлі
қаржылық және бухгалтерлік есептерді шешуде, мысалы, мекемелердің еңбек
ақысын есептеуде пайдаланылады. Сонымен қатар, кестелерді түрлі техника-
экономикалық есептеулер жүргізгенде қолдануға және де күнделікті өмірде
(азық-түлік және шаруашылық тауарларын сатып алу, есепке түскен шығындарды
төлеу және т.б.) есеп жүргізу және талдау жасауда пайдалануға болады.
Электронды кестелер компьютер технологиясында 15 жыл көлемінде
пайдаланылуда. 1980 жылдары MS-DOS -тың мәтіндік режимінде жұмыс істейтін
Lotus development фирмасының Lotus 1-2-3 кестелік процессоры және Computer
Assocіates фирмасының Super Calc кестелік процессоры кең пайдаланылды. Әлі
күнге дейін қуаты аз машиналарда “Тагра” деп аталатын Super Calc-4 версиясы
қолданылады. Ал қазіргі деңгейдегі машиналарда Wіndows режимінде жұмыс
істейтін электрондық кестелер пайдаланылады. Соның бірі - Mіcrosoft Excel.
Excel құжатына (яғни, өңделу объектісіне) кезкелген атпен және *.xls
кеңейтпесімен берілген файл жатады. Excel термині бойынша мұндай файл
жұмысшы кітабы деп аталады. Әрқайсысы жұмысшы парағы деп аталатын әрбір
*.xls файлына 1-ден 255-ке дейінгі электрондық кестелер сияды.
Excel 97 электрондық кестесі 65536 қатардан және 256 бағанадан тұрады.
Қатарлар 1-ден 65536-ға дейінгі бүтін сандармен нөмірленген, ал бағаналар
A, B, ..., Z, AA, AB, ... ІV латын әріптерімен белгіленген. Бағана мен
қатардың қиылысуында кестенің негізгі элементі ұяшық орналасқан. Оған
негізгі мәліметтерді - сандар немесе мәтін, сонымен қатар есептеу
формулаларын енгізуге болады. Бағана енін және қатар биіктігін өзгертуге
болады. Парақтағы ұяшықтардың жалпы саны – 16 777 216-ға тең. Әрбір ұяшыққа
32000 символ енгізуге мүмкіндік бар. Электрондық кестеде ағымдағы ұяшықты
көрсетіп тұратын ерекше тіктөртбұрыш кестелік курсор деп аталады. Кестелік
курсор орналасқан ұяшық екпінді ұяшық деп аталады. Соңғы бағана атауының ІV
және соңғы қатар нөмірінің 65536 екеніне көз жеткізу үшін сәйкес түрде
Ctrl+( және Ctrl+( пернелер комбинациясын қолдану жеткілікті.
Кестенің ұяшығынa сілтеу жасау үшін біз бағана әрпі мен қатар
нөмірінен құралған адресті пайдаланамыз (Мысалы A1, F7, AA3 және т.б.).
Жоғарыда А1 ұяшығын қайтадан екпінді ету үшін Ctrl+Home қос пернесін
басамыз. Кейбір кестелік процессорда ұяшық - тор деп, ал адрес - тордың
координатасы деп аталады.
Excel бағдарламасын жүктеу жолдарын қарастырайық.
Іске қосу (Пуск) батырмасы арқылы жүктеу:
Іске қосу батырмасын шертіңіз. Бағдарламалар (Программы) жолындағы
Mіcrosoft Offіce бөлігін, оның ішінен Mіcrosoft Excel қатарын таңдаңыз:
Менің компьютерім (Мой компьютер) шартбелгісі арқылы жүктеу:
Жұмыс столындағы Менің компьютерім шартбелгісін (пиктограмма)
шертіңіз. Ашылған терезедегі С: дискісінің белгісін екі рет шертіңіз.
С: дискісі терезесінде орналасқан Excel папкасын ашып, excel.exe файлы
арқылы кестені іске қосыңыз:
Excel-дің жалпы терезе қажетті барлық стандарт элементтерден тұрады.
Жоғарғы қатар - басқару батырмалары (кнопка) орналасқан терезе
тақырыбы.
Екінші қатар - меню қатары.
Үшінші және төртінші қатарлар - Стандартты және Форматтау құралдар
панелі.
Бесінші қатар - енгізу-түзету қатары немесе формулалар қатары.
Бесінші қатардан терезе соңына дейін электронды кестенің жұмыс парағы
(беті) орналасқан.
Терезенің ең төменгі қатары - қалып-күй қатары. Төменгі қатардың сол
жағында Excel жұмыс режимдерінің индикаторы орналасқан.
Енді Excel терезесінің тек өзіне тән элементтерін атаймыз:
Форматтау панелінің төменгі тұсында формула қатары орналасқан, мұнда
ұяшыққа енгізілген мәліметтер мен формулаларды теруге және өңдеуге болады.
Бұл қатардың сол жағында белгіленген ұяшықтың адресін көрсетіп тұратын атау
жиегі орналасқан. Excel бағдарламасының терезесі
Сұр түспен жиектелген кесте ұяшығы ағымдағы ұяшық болып табылады.
Мәліметтерді енгізу кезінде атау жиегінің оң жағында енгізу процесін
басқарудың 3 тетігі пайда болады.
Формула қатарынан төмен бағана аты, ал экранның сол жағында қатар аты
орналасқан.
Экранның оң жағында жұмыс қағазын жоғары-төмен, оңға-солға жылжытуға
арналған жылжыту жолы орналасқан. Осы жолда орналасқан қара тіктөртбұрыштың
көмегімен кестені 2-ге немесе 4-ке (горизонталь, вертикаль) бөлуге болады.
Қағаз жарлығының қатары жұмыс кітабының шеңберінде бір жұмыс
қағазынан екінішісіне көшуге мүмкіндік береді.
Горизонталь мәзір (Анықтама-Справка мәзірін қоспағанда) 8 бөліктен
тұрады. Excel және Word горизонталь мәзірлері сәйкес келеді:
Бұл сәйкестік Wіndows технологиясына байланысты. Мысалы, Excel-дің
Файл, Түр (Вид) және Терезе (Окно) мәзірлерінің Word-тың сәйкес
мәзірлерінен айырмашылығы жоқ. Басқа пунктерде кішкене айырмашылықтар бар.
Енді сол айырмашылықтармен танысалық.
Мысалы, Түзету (Правка) пунктінде Толтыру (Заполнить), Тазарту (Очистить)
командалары; Енгізу (Вставка) пунктінде Ұяшықтар (Ячейки), Қатарлар
(Строки), Функция , Атау (Имя) командалары бар.
Word - тағы Кесте (Таблица) пунктінің орнына Excel-де Деректер
(Данные) пункті қосылған. Бұл пункт кесте ұяшығының құрамындағы күрделі
амалдарға арналған.
Excel-мен жұмыс істеу барысында негізінен Стандартты және Форматтау
панельдері қолданылады:
Құралдар панелінің Стандартты бөлігіндегі 1-ші топтың 6 тетігінің
қызметі:
Жаңа жұмыс кітабын құру;
Файлды ашу;
Құжатты сақтау;
Құжатты баспаға беру;
Баспа алдында қарап шығу;
Емле ережесін (дұрыс жазу ережесін) тексеру.
2-ші топтың 4 тетігінің қызметі:
Фрагментті қиып алу (Вырезать);
Фрагментті көшіру (Копировать);
Фрагментті қою (Вставить);
Форматты көшіру (Форматная кисть).
3-ші топтың тетігі соңғы орындалған әрекетті жою немесе қайталау
мүмкіндігін береді. 4-ші топтың қос тетігінің көмегімен электрондық
кесте ұяшығына функцияларды жеңілдете енгізу әрекеттері орындалады.
5-ші топ тетіктері белгіленіп алынған бағаналарды қатар бойынша
өсу ретімен (A-Z) немесе кему ретімен (Z-A) сұрыптауға мүмкіндік береді.
6-ші топтың 3 тетігі Excel-дің графикалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.
І. ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ КОМПЬЮТЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
1.1. Бастауыш сынып оқушыларының білімін, біліктіліктерін, дағдыларын
бақылауда компьютерді қолданудың маңызы
1.2. Оқу үдерісін жүргізуде компьютерді пайдаланудың жолдары
ІІ. ОҚУ ҮРДІСІН ЖҮРГІЗУДЕ MS EXCEL БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
2.1. MS Excel бағдарламасы жайлы мағлұмат
2.2. MS Excel бағдарламасын оқу үдерісін жүргізуде қолданудың тиімділігі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі. 2004 жылғы жолдауда ел Президенті:
...реформалаудың нәтижелерінің бірі жаңа сатыдағы педагогтың өмірге келуі
болуға тиіс деп, ал 2005 жылғы жолдауында: ХХІ ғасырда білімін дамыта
алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғары
технологиялық және ғылыми қамтымды өндірістері үшін кадрлар қорын
жасақтауымыз қажет. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап,
кең ауқымда ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық
экономика құра алмаймыз.
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар
деңгейінде білім беру,- деген еді. Сонымен бірге 2004 жылы 12 қазанда
білім беру қызметкерлерінің ІІІ съезінде елбасы мұғалім дайындау мәселесін
қоғамдық қажеттілік деп атап көрсеткен еді. Осыған байланысты мұғалім
дайындау мәселесі жан-жақты талдау, талқылау нысанына алынды [1; 2].
Жалпы, қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістер білім беру ісіне тәуелді
болатыны белгілі. Сондықтан мемлекеттің басым бағыты ретінде,
бәсекелестікке қабілеттікті қалыптастыратын басты құрал ретінде білім
берудің орын алуы заңды. Қайта құру кезіндегі өзгерістер, тәуелсіздік
алғаннан кейінгі өзгерістер мұғалім профессиограммасына да өзінің ықпалын
тигізіп отырды. Қоғамның дамуымен бірге білім беруді ақпараттандыру
мәселесінің өзектілігі артып отырғаны соңғы жылдары анық байқалады.
Өркениеттің постиндустриалды кезеңіне ұйымдастыру, іс-әрекеттік және
ақпараттық технологиялар маңызының арта түсуі тән.
Компьютерлік техниканы білім беру мен ғылыми-педагогикалық қызметте,
педагогикалық болжалдау мен басқару жүйесінде тиімді қолдану. [5].
Білім беруді ақпараттандыру мәселелері педагогикалық, психологиялық
ғылыми зерттеулерде С.М.Кеңесбаев жоғары педагогикалық білім беруде
болашақ мұғалімдерді жаңа ақпараттық технологияларды пайдалана білуге
даярлаудың педагогикалық негіздерін қарастырды [24].
2005 жылы 18 тамызда жарияланған Қазақстан Республикасындағы мұғалім
даярлаудың үзіліссіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы [1] және
Қазақстан Республикасында жоғары педагогикалық білім беру
тұжырымдамасының [2] екі жобаның біріншісінде мұғалімге - рухани жетілген,
шығармашылық қабілеті жоғары, өзіне сын көзбен қарай алатын, кәсіби
дағдылары, педагогикалық дарыны бар, жаңашылдыққа ұмтылатын тұлға ретінде
анықтама берілген. Мұғалім идеалы - білімнің құндылығын айқын түсінетін,
мәдениеті жоғары адам, өз пәнінің жетік шебері, педагогика мен
психологияны терең меңгерген, жеке тұлғаға бағытталған педагогикалық
әдістерді қолдана алатын, өзін жеке тұлға ретінде дамытып, рухани өсуге
деген қажеттілігі мол болуы тиіс делінеді [1].
Кәсіпқой мұғалім өз пәнін жетік біліп қана қоймай, әрбір қатынасушының
педагогикалық үрдістегі орнын білуі керек. Оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын
ұйымдастыра алуға қабілетті болып, оның нәтижелерін алдын-ала болжалдап
көре білуге тиіс, болуы мүмкін ауытқушылықтарды дер кезінде түзете алуы,
яғни құзыретті тұлға болуы керектігіне назар аударылады.
Білім беру мекемелерінде мұғалімдердің ақпараттық технологияларды
қолдану деңгейі төмен.
Білім берудегі мұғалім дәстүрлі оқыту формаларын ақпараттық-
коммуникациялық, басқа да жаңашыл технологиялармен үйлестіріп жүргізе алуға
қабілетті болуы керек деп есептейміз.
Ведь учитель новой формации - специалист, владеющий системой средств
и методов, необходимых для того, чтобы подготовить учащихся к жизни в
обществе, где, можно сказать, правит информация. И одна из задач при
подготовке учителя - научить его современным технологиям поиска, хранения и
обработки информации. Такими технологиями должен владеть любой учитель-
предметник [29].
Қазіргі білім беру жүйесіндегі педагогикалық мамандық түлектері мен
бастауыш білім беретін мектеп қажеттілігі арасындағы үйлестіктің
жеткіліксіз болуы, мұғалімдердің оқушыларды оқыту, тәрбиелеу үрдісінде
компьютерді пайдалануда дайындығының төмен болуы сияқты мәселелерге
байланысты зерттеу жұмысымның тақырыбын ОҚУ ҮРДІСІН ЖҮРГІЗУДЕ MS EXCEL
БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ деп алуға негіз болды.
Зерттеу мақсаты: Оқу үрдісін жүргізуде MS Excel бағдарламасын
қолданудың тиімділігін анықтау.
Зерттеу нысанасы: бастауыш сынып оқу-тәрбие үрдісі.
Зерттеу пәні: Оқу үрдісін жүргізуде MS Excel бағдарламасын қолдану
шарттары
Зерттеу міндеттері:
- Жаңа тұрпатты мұғалім ұғымының мәнін айқындау;
- мұғалім қалыптастырудың педагогикалық негіздерін теориялық тұрғыда
анықтау;
- ақпараттық технологиялар негізінде мұғалім қалыптастырудың мүмкіндіктері
мен жолдарын айқындау;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдаланудың
педагогикалық шарттарын анықтау;
- тәжірибе-эксперименттік жұмыстар жүргізіп, тиімділігін бағалау, қажетті
ұсыныстар дайындау.
Зерттеу көздері: Зерттеу әдістері: педагогикалық жоғары білім беру
және білім беру мәселелері бойынша нормативті құжаттарды зерттеу,
психологиялық- педагогикалық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді теориялық
талдау, бақылау, мұғалімдермен, оқытушылармен және студенттермен
әңгімелесу, олардың орындаған жұмыстарын талдау, сауалнама жүргізу,
тестілеу, ақпараттық технологиялар саласында халықаралық зерттеулердің
статистикалық мәліметтерін салыстыру, нобайлау, сынақ тәжірибесін талдау
және жалпылау, математикалық статистика әдістері.
Зерттеу кезеңдері:
Бірінші кезеңде (1998 – 2001 ж.ж.) – зерттеудің теориялық негізін
анықтау, ақпараттық және компьютерлік технологияларға байланысты
психологиялық-педагогикалық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерттеу,
теориялық тұрғыда талдау, зерттеудің ғылыми аппаратын анықтау жүзеге
асырылды.
Екінші кезеңде (2002 – 2006 ж.ж.) – оқу жоспарлары, бағдарламалары,
педагогикалық, оқу-әдістемелік құралдар талданды, зерттелініп отырған
проблема сұрақтары нақтыланды, тәжірибелік-эксперименттік жұмыс мазмұны
негізделді, жоғары оқу орнындағы қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының
Нормативті қазақ тілі, Орфография және пунктуация пәндері және Қазақ
тілін оқытуда ақпараттық технологияларды қолдану арнайы курсы бойынша
жасалған бағдарламалар, электронды оқулықтар құрастырылды. Ұсынылып отырған
ақпараттық технологиялар негізінде мұғалім қалыптастырудың педагогикалық
шарттарының тиімділігін анықтау мақсатында тәжірибе-эксперименттік жұмыс
жүргізілді.
Үшінші кезеңде (2007 – 2008 ж.ж.) – тәжірибе–эксперименттік жұмыс
нәтижелерін қорытындыланды.
Зерттеудің тәжірибе-эксперименталдық базасы ретінде М.Х.Дулати
атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Тараз мемлекеттік педагогикалық
институты алынды. Экспериментке 488 білімгер қатысты.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
- мұғалім семантикасы айқындалып, анықтама берілді;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалану
көрсеткіштері, пән мұғаліміне тән ақпараттық құзырлылық деңгейлері
айқындалды;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолданудың
педагогикалық шарттар жүйесі құрастырылып негізделді;
- ақпараттық технологияларды қолдануға оқытушылардың дайындығын
қалыптастыруға қажетті әдістеме жасалды;
- студенттердің ақпараттық құзырлығын қалыптастыруға қажетті арнайы
курстар мазмұны, әдістемелік ұсыныстар жасалды.
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияны қолдану әдістемесі
белсенді, шығармашылық әрекетке негізделген педагогикалық технологиялар
арқылы жүргізілетіні;
- мұғалімді қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолданудың
тиімділігін арттыру үшін компьютерлік технологияларды пайдалану жолдарын
оқытушыларға үйрету мақсатында арнайы семинар ұйымдастырылуы керек, пәндер
электронды оқулықтармен қамтамасыз етіліп, сол арқылы аудиторияда да,
аудиториядан тыс жұмыс кезінде де ақпараттық технологияларды қолдануға
мүмкіндік жасалу қажеттігі;
Зерттеу нәтижелерінің дәлелдігі мен негізділігі зерттеу мәселесін
талдаудағы әдіснамалық көзқарас, зерттеу пәні мен міндеттеріне сәйкес
келетін кешенді әдістемені жүзеге асыру арқылы, сынақ-тәжірибелік
жұмыстардың жақсы нәтиже беруімен қамтамасыз етілді.
Мұғалімді қалыптастырудың теориялық негіздері деп аталатын бірінші
бөлімде мұғалім ұғымының семантикасы айқындалды, мемлекеттік білім беру
стандарттарының мұғалімді қалыптастыру негізі екені көрсетілді, мұғалімді
қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық шарттар
жүйесі жасалып, теориялық тұрғыда негізделді.
1 ЖАҢА ТҰРПАТТЫ МҰҒАЛІМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мұғалім ұғымының мәні
Ақпараттық технологияға берілетін анықтамаларды қарастырмас бұрын
ақпарат түсініктемелеріне назар аударайық.
Ақпарат – бұл ақпараттық процесс барысында түзілетін қозғалыстағы
объект [47, 7].
Сонымен қатар, ақпарат дегеніміз қоршаған орта құбылыстары мен
нысандарының қасиеттері мен қалпы туралы мәліметтер. Ақпарат деп жалпы
тұрғыда нақты деректер мен олардың арасындағы тәуелділіктер жиынын
ұғынамыз. Сонда қоғам сол арқылы өзін-өзі танып, біртұтас жүйе ретінде
қызмет атқара алады [48, 5].
Жан-жақты және үйлесімді дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру қоғам
қажеттілігіне сәйкес жүргізілетіні белгілі. Қазақстан халқына жолдауында
(2004 ж.), білім беру саласы қызметкерлерінің ІІІ республикалық съезінде
Н.Ә.Назарбаев қоғамымызда мұғалімге қажеттілік туындағанын айтқан еді.
Мұғалім ұғымының мәні қандай? Оған қандай талаптар қойылады? Осы
сұрақтарға педагогика теориясында анықтама берілді ме? Соған қысқаша
тоқталып өтейік.
Сонымен мұғалім – ақпараттық технологияларды меңгеруі тиіс. ...жаңа
дәуір педагогі - бұл пәндік білімнің жүйесін, ғылыми білімнің әр саласы
бойынша білік пен дағдыны игеріп қана қоймай, сонымен бірге оқыту
технологиясының жүйесін, оқушылардың оқу қызметінің біліктілік пен өмірлік
дағдыларды игеруіне бағытталған құралдары мен әдістерін игерген маман
[53].
Педагогтің ақпараттық процестерді қолдану іскерліктерін бес топқа
бөлуімізге болады (кесте 1). Осыған байланысты педагогикалық қызметтің әр
түрі бойынша мұғалім іскерлігі конструктивті, зерттеу, ұйымдастыру және
коммуникативтік аспектілерді қамтуы тиіс (кесте 2).
Мұғалімді қалыптастырудың мазмұндық жағы өзара тығыз байланыстағы
төрт құрамдастан тұратыны байқалады:
-теориялық білім (соның ішінде педагогикалық қызметті жүзеге асыру
тәсілдері де),
- іскерлік пен дағдылар,
- шығармашылық қызмет тәжірибесі,
- педагогикалық қызмет пен мұғалім мамандығына деген эмоционалдық-
еріктік қарым-қатынас тәжірибесі.
Кесте 1 - Ақпараттық процестерді қолдану іскерліктері
Ақпаратты алуАқпаратты Ақпаратты Ақпаратты Ақпаратты
өңдеу сақтау пайдалану беру
Ақпарат алу Ақпараттағы Ақпаратты Қойылған Ақпаратты
үшін әр түрлібасты ойды дәстүрлі мақсатқа ауызекі
дереккөздердіажырата білу, тәсілмен сәйкес сөйлеу
пайдалана жалпылау, сақтай білу; ақпаратты арқылы беру
білу жүйелеу ЭЕМ негізінде іріктей білу;іскерлігі;
іскерлігі; іскерлігі; өз мәліметтер іріктелген ақпаратты
әр түрлі талдау, қорын құра ақпаратты жазбаша түрде
деректерден синтездеу, білу; локальдібағалай білу
ақпарат жүйелеу және глобальдііскерлігі; беру
іріктеп, іскерлігі; желі ақпаратты іскерлігі;
библиография-логикалық мәліметтер өңдей білу ақпаратты
лық іздеу байланыстарды қорынан іскерлігі; мимика, ым,
жүргізе білу таба білу, ақпарат ала алынған пантомимика
іскерлігі; ақпаратты білу іскерлігіақпаратты арқылы беру
өнімді оқи өңдеу үшін педагогикалықіскерлігі;
білу компьютерлік тапсырмалар-дақпаратты
іскерлігі; бағдарламалар ы шешу үшін компьютерлік
коммуникация-пакетін қолдана білу технологиялар
ның қолдана білу іскерлігі көмегімен
электронды іскерлігі беру
құралдарын іскерлігі
пайдалана
білу
іскерлігі
Кесте 2 - Педагогикалық қызметтің әр түрі бойынша мұғалім іскерлігі
Конструктивті Зерттеу іскерлігі Ұйымдастыру Коммуникативтік
іскерлік іскерлігі іскерлік
Аналитикалық Эвристикалық іздеу Топтай білу Перцептивті
іскерліктер; іскерліктері, іскерліктері; іскерліктері;
болжалдау зерттеу әдістерін ақпараттық педагогикалық
іскерлігі; қолдану іскерлігі; іскерліктері; қарым-қатынас
жобалау өз тәжірибесі мен дамыта білу іскерліктері;
іскерлігі; өзге мұғалімдер іскерліктері; педагогикалық
рефлексивті тәжірибесін талдау бағдарлай білу техника
іскерлігі іскерліктері іскерліктері іскерліктері
Ұйымдастыру жағын алып қарағанда, мұғалімнің қызметі, оқушы қызметі,
педагогикалық білім мазмұны мен материалдық база өзара тығыз байланыста
болып отырады.
Оқу үрдісін ұйымдастыру тұтастығына:
- жеке оқушының танымдық белсенділігін басқару,
- мұғалім – оқулық - компьютер – оқушы жүйесі ретінде оқу қызметін
басқару,
- білім мазмұнын толықтыру, жетілдіруге ықпал етеді.
Сонымен, компьютерлік технологияларға теориялық талдау жасай отырып
технологияларды бастапқы жүйелеуге, бағдарламалық жасақтамаларды
классификациялауға, солардың негізінде педагогикалық ықпалдастық түріне
ажыратуға мүмкіндік берді. Осыған сүйене отырып және техникалық,
аппараттық, бағдарламалық деңгей мен мұғалімдерді КТ негізінде оқыту
бағдарламаларына қарай студенттер мен оқытушылардың ақпараттық мәдениетін
дамытуды үш нобай негізінде жүргізу керек:
1) компьютерлік технологиялар мен компьютерлік орта нысан ретінде;
2) компьютерлік технологиялар оқыту құралы ретінде;
3) компьютерлік технологиялар компьютерлік орта ретінде.
Ақпараттық технологияларды меңгерген мұғалімді дайындаудың
жалпыпедагогикалық және пәндік құрамын ажыратуға болады. Жалпы
педагогикалық құрамы жалпы оқу мен тәрбие процесінде ақпараттық
технологияларды қолданудың жалпы бағыттары; пәндік құрамы оқу пәндерінің
(қазақ тілі, тарих, математика, физика т.б.) ерекшеліктерін көрсететін
арнайы бағыттар [136; 130].
Компьютердің адам әрекетінің құрал-сайманы ретінде қолданады..
Мұғалім заман талабына сай өзінің еңбегін ғылыми негізде ұйымдастыра
алуы, компьютерді теру тәсілдерін меңгеруі, кәсіптік қызметі аясында
қолданылатын ақпаратты сақтай және өңдей алуы, техникалық құрастыру
элементтері мен оқытудың жаңа ақпаратты техникасын білуі және техникалық
құралдарды, есептеу техникасын мектептердегі оқыту процесінде пайдалана
білуі керек.
6-схема. Мұғалім қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолдану
нобайы
1.3 Мұғалімнің ақпараттық технологияларды пайдаланудың педагогикалық
шарттары
Мұғалім ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық шарттарын
анықтау педагогикалық заңдылықтар мен педагогикалық принциптерді талдаудан
туындайды. Педагогикалық заңдылықтар, біріншіден, оқытудың қоғамның
мұқтажына, қажеттілігіне және жағдайына байланысты, екіншіден, оқытудың,
білім берудің және дамудың өзара байланысына; үшіншіден, оқу үрдісінің
міндеттері, мазмұны, формалары және әдістерінің өзара байланысына қатысты
болып келеді. Бұл заңдылықтар педагогикалық принциптерді ажыратуға негіз
болады. Педагогикалық принциптер бірінен кейін екіншісі орындалатындай
реттілікте немесе тізбектілікте жүзеге аспайды, ол бір кешенді түрде
орындалады. Педагогикалық принциптердің мақсаттылық және ғылымилық,
жүйелілік және бірізділік, саналылық пен белсенділік, педагогикалық
үрдістің бағыттылық принципі, пәндердің өзара байланыс принципі деген
түрлері белгілі. Принциптердің негізгісін немесе қосалқысын ажыратуға
болмайды, дегенмен, олардың арасындағы пәнаралық байланыс принципіне
басымдық беру арқылы біз алға қойған мақсатты шешудің тиімді жолын
іздемекпіз.
Педагогикалық шарт оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруға
бағытталады. Осы уақытқа дейін оқу-тәрбие процесі мұғалім – оқулық - білім
алушы үшбұрышымен сипатталса, қазіргі білім парадигмасының өзгеруі
мұғалім – оқулық – компьютер – білім алушы қатынастарының объектілі-
субъектілі, субъектілі-объектілі байланысына негіз болуда. Өйткені, білім
берудің көптеген мәселелері ақпараттық және коммуникациялық
технологиялармен (мұғалімнің кәсіби деңгейін жоғарылату, жаңа білім беру
технологияларын меңгеру, өмір бойы білім алу принципінің пайда болуы)
тікелей байланысты болып отыр. Сондықтан қазір мұғалімдердің ақпараттық
технологияларды білмеуі немесе үстірт деңгейде білуі шешімін неғұрлым
жылдам табуға тиісті мәселенің бірі. Мұғалімдердің, оқытушылардың
біліктілігін жоғарылату, сонымен бірге болашақ әрбір пән мұғалімін
ақпараттық технологияларды пайдалануға дайындаудың мәні зор әрі шешімін
қазір табуға тиіс. Мұғалімдерді білім берудегі ақпараттандыру процесіне
тарту педагогикалық ұжым құзырлығына қойылатын талап секілді жылдам
қарқынмен өсіп келе жатқан жоқ. Сонда да қазіргі ақпараттық
технологияларды оқу үрдісіне енгізу неге баяу жүруде, мұғалімдердің
ақпаратттық технологияларды өзінің кәсіби қызметінде қолдануы немесе
пайдаланбауы немен байланысты, оларға қандай мотивтер мен қажеттіліктер
әсер етеді, ақпараттық технологияларды қолдануға педагог мамандарды
дайындаудың тиімділігін жоғарылату үшін қандай мәселелерді шешу керек
деген сияқты сұрақтар білім парадигмасының өзгеруіне байланысты заңды түрде
туындап отыр.
Мұғалімнің ақпараттық құзыреттілігі ретінде біз оның өз пәнін оқытуда
жоғарырақ нәтижелерге жету үшін ақпараттық технологиялар көмегімен
педагогикалық инновацияларды пайдалану қабілетін ұғынамыз. Ақпараттық
құзыреттілік технологиялық ойлаудың жалпыланған іскерлігі арқылы көрініп,
мұғалім бойында аналитикалық, болжау, жобалау мен рефлексивті
іскерліктерінің болуын байқатады. Технологиялық ойлау дегеніміз –
педагогикалық қызметте туындап отыратын мәселе негізін ажырата отырып,
мультимедиалық технологиялар көмегімен оны шешудің тиімді жолдарын таба
білу.
Педагог мамандарды қайта даярлау мен біліктілігін жоғарылату
институттарының маңызын ұғына отырып, ондағы қысқа мерзімді курстарда
алынатын білім тек үйретумен шектеліп, жұмыс орнына қайта келгенде ол білім
жабық қазына секілді қалып қоюы мүмкін. Сондықтан мектептерде, басқа да
білім беру мекемелерінде осы білімді үнемі толықтырып отыруға қажетті
жағдайлар, атап айтқанда, үйретуден білім беруге, өз бетінше білім алуға,
ақпараттық технологияларды пайдалану қажеттілігін саналы да тұрақты ету
керек. Бұл жүйе мұғалімдердің шығармашылық қабілеттерін дамытуға,
педагогикалық қызметте ақпараттық және коммуникациялық технологияларды
қолдану дағдысын қалыптастыруға бағытталып, жаңа педагогикалық
технологияларды меңгеруге ықпал етуі керек. Мұндай көзқарас нәтижесінде
компьютерлік технологияға негізделген сабақтарды өткізу әдістемесі, қажетті
ғылыми-әдістемелік материалдарды құру, сонымен бірге педагогикалық процес,
сабақ құрылымы, мотивтері өзгеріп, салдары ретінде мұғалімнің кәсіби
сапалары молығады, артады. Оқытудың мұндай жүйесі сырттан танылмауы керек,
ол мектептегі, жоғары оқу орнындағы жалпы әдістемелік жұмыс нәтижесі бола
отырып, мұғалімнің кәсіби сұраныстарына сай келуі керек.
Педагогикалық технология терминінің анықтамаларын әр авторлар өз
түсінігі тұрғысынан берді:
- Технология – қандай да бір істе, өнерде қолданылытын тәсілдер жиынтығы
(Түсіндірме сөздік) [148].
- Технология - қалыпты өзгерту, өңдеу әдістері, өнері, шеберлігі,
іскерліктер жиынтығы (В.М.Шепель).
- Педагогикалық технология – оқыту, тәрбиелеу құралдары түрлерін, әдістері,
тәсілдерін үйлестіретін әрі анықтайтын арнайы жинақ, психологиялық-
педагогикалық ұстанымдар жиынтығы; ол педагогикалық процестің құралы болып
табылады (Б.Т.Лихачев).
- Педагогикалық технология – оқу үрдісін жүзеге асырудың мазмұндық
техникасы (В.П.Беспалько).
- Педагогикалық технология - жоспарланған оқыту нәтижелеріне жету процесін
сипаттау болып табылады (И.П.Волков).
- Педагогикалық технология – барлық алдыңғы қатарлы авторлардың бүткіл
анықтамаларының мағыналарының мағыналарын өзіне сыйдыратын мазмұндық мәнін
жалпылау (Г.К.Селевко).
Педагогикалық технологиялардың даму сатылары туралы жүргізілген тарихи-
педагогикалық зерттеулерді талдай отырып, педагогикалық технология көптеген
ғасырлар бойында ғылыми пікірсайыстардың тақырыбы болғанына көз жеткіземіз.
Бір де бір атақты педагог бұл мәселені айналып өте алмады. Әрбір мұғалімді
педагогикалық құралдарды қолдануға үйретуге болады, әрі үйрету керек те,-
деген еді Я.А.Коменский, - сонда ғана оның еңбегі жоғары нәтижелі болып,
мұғалімнің орны күн астындағы ең артық орын болар еді [148].
Мұғалім дегеніміз – пәндік салаға қатысты білім мазмұнын үздіксіз
игеріп отыратын, ұйымдастыру, жобалау қабілетімен бірге жеке тұлғалық және
кәсіби маңызды қасиеттер иесі болып табылатын, ақпараттық технологияларды
меңгерген құзыретті тұлға деп беруді ұсынамыз.
Мұғалім білім парадигмасының өмір бойы білім алу, мұғалім – оқулық
– компьютер – білім алушы болып өзгеруіне байланысты ең алдымен ақпараттық
құзыреттілікке ие болуы тиіс деп есептейміз. Соңғы кездері
профессиограммалардың өзгеруі, білім берудегі өзгерістер жаңа мұғалім
нобайын қажетсінгендіктен, маман нобайын жасаудың кейбір жолдарына
тоқталдық, оны білім беру стандарттарымен тығыз байланыста қарастыру
керектігі көрсетілді.
Мектептерді компьютерлендіруге байланысты оқу тәрбие жұмыстарын
ұйымдастыруда компьютерлік техниканы барлық ғылым саласы өз қажетіне қарай
пайдалану мүмкіндіктері пайда болды. Сондықтан оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыруда компьютерді қолдану, компьютерді техникалық оқу құралы
ретінде, компьютерді көрнекі оқу құралы ретінде пайдалану, білім
алушылардың алгоритмдік мәдениетін көтеру, компьютермен тілдесе алу
дағдысын қалыптастыру, ақпараттық қоғамда компьютерде жұмыс істеудің озық
дағдыларын қалыптастыру үшін оқу және сабақтан тыс уақытта компьютерді
қолдану формаларын белсенді пайдалану қажеттігі анық. Оқыту процесінің
тиімділігін арттыруда компьютердің қолдану аясын толығымен пайдалануға
мүмкіндіктер уақыт өткен сайын көбеюде.
Сондықтан, жаңа педагогикалық ақпараттық технологияны бастауыш сыныпта
барлық пәндерді оқытуда, ұлттық педагогика негіздеріне, белсенді
педагогикалық технологияларға сүйене отырып, зерттеу, талдау және қолдану
деңгейіне жеткізу өзекті болып табылады.
Компьютер көмегімен көрнекілікті арттыру.
Оқыту тиімділігін компьютер көмегімен арттыру.
Мұғалім дегеніміз – пәндік салаға қатысты білім мазмұнын үздіксіз
игеріп отыратын, ұйымдастыру, жобалау қабілетімен бірге жеке тұлғалық және
кәсіби маңызды қасиеттері бар, ақпараттық технологияларды меңгерген
құзыретті тұлға деп беруді ұсынамыз.
Мұғалім білім парадигмасының өмір бойы білім алу, мұғалім – оқулық
– компьютер – білім алушы болып өзгеруіне байланысты ең алдымен ақпараттық
құзыреттілікқа ие болуы тиіс деп есептейміз.
1.1. Оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыруда компьютерді қолдану
Қазіргі жаңа педагогикалық ойлауға орай оқыту мен тәрбие үдерісінде де
елеулі өзгерістер орнығуда. Мұндай өзгерістер мектепке, оқыту мен тәрбие
үдерісін ұйымдастыруға жаңаша талаптар қоюда. Бүгінгі таңда әрбір сыныптың,
әрбір педагогикалық ұжымның өзіндік келбеті, өз оқушысы, өзіндік тәрбиелік
жүйесін құру қажеттілігі мұғалім іс-әрекетін тиімді ұйымдастыруды талап
етеді.
Ғылым - әлемді танудың қайнар көзі болса, негізі –білім. Ал білімнің
ірге тасы бастауыш мектепте қалыптасады. Бастауыш мектеп –бұл жалпы білім
беретін мектептің оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту және өзін--өзі іске
асыруына қолайлы жағдай туғызатын негізгі буын. Сондықтан мектептегі тұтас
педагогикалық үдеріс заман талаптарын қанағаттандыратындай деңгейде
ұйымдастырылуы, ғылыми негізделуі және әдістемелік қамтамасыз етілуі тиіс.
Бастауыш сатыдағы оқу-тәрбие жұмысын бөліп, жарып қарау мүмкін емес.
Бастауыш саты оқушыларының оқу-тәрбие үдерісіне жетекшілік ететін бірден-
бір адам ол бастауыш сынып мұғалымы, әрі сынып жетекшісі.
Қазіргі таңда компьютерді кеңінен пайдалану сол немесе өзге елдердің
экономикасы мен технологиясын дамыту көрсеткіштерінің бірі болып табылады.
Компьютердің үдемелі, қарқынды дамуына байланысты қоғамның ақпараттану
үдерісі дамудың материалдық, энергетикалық және т.б. көздеріне қарағанда
маңызды факторға айналуда. Сондықтан мектеп алдына оқытудың оқытудың
дәстүрлі әдістемелерінің қайта қаралуын талап ететін жаңа міндеттер
қойылады: ол өсер ұрпақты қоғамның толық компьютерлендіру шартындағы
жұмысқа, өмірге дайындау.
Бастауыш мектептің білім саласындағы компьютеризация мәселесі
біріншіден, компьютерлік оқудың тиісті материалдық базасын, яғни техникалық
күнделіліктерден хабары жоқ пайдаланушыға қажетті операцияларды жүргізуге
мүмкіндік беретін сенімді, кеңінен таралған компьютерлерді жасау,
екіншіден, оқушыларды информатикп мен есептеу техникалары негіздерімен
таныстыру, үшіншіден, компьютерді оқу үдерісінде қолданудың бағдарламалық,
оқу-әдістемелік және ұйымдық қамтамасыз етілуін етілуін әзірлеу және
пайдалану болып табылады.
Мектептік білімді компьютеризациялаудың маңызды аспектілерінің бірі
сапалы компьютерлік бағдарламаны қамтамасыз ету болып табылады. Себебі
кәсіби бағдарламашылар жасаған бағдарламалар техникалық сауатты болғанымен,
олар әдістемелік, диагностикалық, психологтық- педагогикалық бірқатар
аспектілерді ескермейді.
Педагогикалық бағдарламалық құралдарды әзірлеу үдерісі мақсатсыз
өтеді, бұл оқудың бағдарламалық құралдарын жасау және пайдалану бойынша
ғылыми негізделген әдістемелік ұсынымдар жүйесінің жоқтығымен байланысты.
Сондықтан, қазіргі бастауыш мектеп қажеттілігіне сәйкес бағдарламалық
қамтамасыз етуді құру компьютерлік бағдарлама құрылымы туралы мәселелердің
қаралуын талап етеді. ЭЕМ бастауыш сыныптарының оқушыларының сабақтардан
алынатын білімді бақылау үшін қолдануға тиімді. Оның себептері:
Оқушылардың білімі мен дағдыларын бақылау үшін ЭЕМ-ді қолдану
бақылаудың дәстүрлі әдістерімен мен құралдарында табылатын көптеген
кемшіліктерді жояды. Бұл компьютердің бақылаулық дәстүрлі құралдарының
алдында келесі артықшылықтары негізінде мүмкін болып табылады:
Ол оқу ақпаратының ұсыну мүмкіндігін елеулі түрде кеңейтеді. Түстерді,
суреттерді, мултипликацияларды, дыбысты, бейнетехниканың барлық заманалы
құралдарын қолдану қызметтің іс жүзіндегі жағдаятын жасауға мүмкіндік
береді.
Компьютер оқу мотивациясын күшейтуге мүмкіндік береді. Дұрыс
шешімдерді кеңейтіп, сонымен қатар педагогтардың оқушыға жиі қолданатын
насихаты мен сөгіс жариялауын қолданбай отырып, оқу есептерінің
ұсыныстарын реттеуге мүмкіндік береді.
Оқу материалдарын ұсынумен бірге жауаптарды тіркеп қана емес,
оқушылардың жауаптары мен сұраныстарын талдау мүмкіндігі.
Жұмыс барысында оқушылар тарапынан жасалатын қателерге, диагностика
жүргізу мүмкіндігімен кері байланыстың болуы – оқытудың дәстүрлі түрлерінің
негізгі кемшіліктерінің бірі мұғалімнің оқу қызметінің аса маңызды сәттерін
бақылауға алуына мүмкіндіктерінің жоқтығынан болады. Сыныппен жұмыс жасай
отырып, мұғалім оқушылардың жеке орындаған тапсырмаларын тексеріп шығуы
мүмкін емес. Ал, дер кезінде байқалып, табылмаған қателер білімді
меңгерудің дұрыс көрінісін бермейді. Бұл жағдайда оның салдарын жою қиынға
соғады. Компьютер барлық жауаптарды тексеруге мүмкіндік береді, көп
жағдайда ол қателерді тіркеп қана емес, оның сипатын да анықтайды, бұл оның
пайда болуына себеп болған шарттарды жоюға көмектеседі.
Қателерді диагностикалау мүмкіндіктерінен бейімдік сияқты компьютерлік
бағдарламаның ерекшеліктері шығады. Компьютерленген сабақ оқушылардың жеке
ерекшеліктерін ескеру арқылы өтеді. Сол материалдың өзін бақылау жеке
қарқынмен, сонымен қатар бірыңғай оқушының өзінің таңдауымен толық және
терең өтеді.
Оқу үдерісінде алынатын статистикалық ақпараттың көп факторлары
жинағы мен талдауын автоматтық тәртіпте жүргізу мүмкіндігі. Бұл жағдайда
компьютер параметрларінің жеткілікті түрдегі санын тіркеуге қабілетті:
-оқушылардың бақылау жұмысына кеткен уақыты;
-жауаптардың саны мен сапасы;
-қателердің түрлері мен жіктелуі; соымен қатар жиі сұранатын көмек;
-анықтамалық ақпаратқа жолдау саны;
-тапсырманы орындау кезіндегі әрекет саны.
Оқушылардың білімдері мен біліктіліктерін бақылау мақсатында
компьютерді қолданудың яғни, компьютерлік бақылаудың тиімділігін арттыру.
Білім беруді ақпараттандыру үдерісі пән мұғалімдеріне,
әдіскерлерге, білім мекемелерін басқарушыларға компьютерді өз
қызметтеріне жан-жақты пайдалану саласына үлкен талап қояды.
Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламаларының негізгі міндеттерінің бірі ретінде
мамандардың осы сала бойынша біліктілігін көтеру және қайта
даярлау қарастырылған. Аталған міндеттерді жүзеге асыру мақсатында
мамандардың біліктілігін көтеру және қайта даярлау бойынша
жетілдіруге, басқаша айтқанда білім беруді ақпараттандыруға сай
мамандарды жан-жақты даярлауға бағытталған.
Тәжірибе жүзінде дәлелелденгендей, кез-келген мұғалім мен
әкімшіліктің өз қызметтерін компьютерді пайдалануы олардың
әлемдік ақпараттық кеңістікке енуде ақпараттық мәдениетінің
қалыптасатынымен өлшенеді. Сонымен бірге, бұл жағдайда, инновациялық
әдістер мен құралдарды оқу үдерісін жүргізуде пайдалану оқушылардың
оқу пәндерінен алған білімдерін бақылау, талдау және болжау жүргізуде
мұғалімге үлкен бір көмек, мұғалім өзінің уақытын тиімді пайдаланады.
Компьютерді оқу-тәрбие үдерісінде пайдалануда педагогикалық
мүмкіндіктерді жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
- әр оқушының дайындық деңгейін, ынтасын және қабылдау
жылдамдығын ескеру арқылы жан-жақты материалды меңгертуге байланысты
оқытуды ұйымдастыру және оқыту үдерісіндегі жаңа мүмкіндіктерін
пайдалану;
Мұғалімдердің оқу үдерісінде компьютерді пайдалануда арқылы оқу
іс қағаздарын жүргізу қажеттіліктерін қанағаттандырады.
Өйткені, эргономикалық – нақтылы мәселелерді жүргізуде қажетті
уақыттың мөлшері талап етіледі, ал компьютерді қолдану арқылы бұл
мәселені шешуге болады. ;
Мұғалім өз қызметтерінде компьютердің мүмкіндіктерін пайдалану:
жаңа ақпараттық технологияны мүмкіндіктері туралы білім;
коммуникациялық қызметтерді пайдалану дағдысы; білім беру үдерісінің
ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық бағлдарламалық құралдарды
қолдану және оларды өз қызметтерімізге сәйкес бейімдеп пайдалану.
Оќушылардыњ б±рынѓы білімдерін ќайта жањѓырту жєне іске асыру єдісі-
оќушылардыњ б±рынѓы алѓан білімдерін еске т‰сіру ѓана емес, сонымен ќатар
ол жања білім алуда, танымдылыѓын арттыруда жєне м±ѓалімніњ оќушы білімініњ
ќандай дєрежеде екендігін тексеруде компьютердің мұғалімге бірден-бір
көмекші құрал екендігін байқауға болады.
Бастауыш сыныптағы оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыруда
компьютерді қолдану арқылы мұғалім өзінің жұмысын жеңілдетіп, уақытын
орынды пайдалана алады.
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен, білімнің
ғылыми интеграцияға ұмтылуымен, қоғамда жинақталып және үнемі өсіп отыратын
ақпарат көлемінің әртүрлі тенгімен анықталады.
Білім беру процесі – ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді
жан-жақты даярлайтын процесс болуы қажет. Сондықтан білім беру жүйесінде
комппьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандарының ақпараттық мәдениеті негізін қалыптастыру оқушылардың
компьютерге жұмыс жасауды игеруімен тығыз байланысты.
Компьютерді мектепте оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік,
экономикалық, теориялық және практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол
ашып отыр. Атап айтқанда, ғылыми – техникалық прогрестің тез өсу қарқыны
жоғары деңгейлі мамандар даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға
қоюда. Бұл мәселелерді шешудің бірден бір жолы – оқу үдерісін
компьютерлендіру. Компьютерді оқу үдерісінде тиімді пайдалану үшін оны
қолданудың әдістемелік жүйесін жасау керек.
Білім беруді ақпараттандыру мәселесінің ауқымы өте кең және көп
салалы. Бұл мәселе төңірегінде кейінгі жылдары көптеген ғалымдар мен
әдіскерлер зерттеу жұмыстарын жүргізіп, құнды – құнды еңбектер шығарды.
Қазіргі кезде информатика курсын мектептерде оқытудың айтарлықтай
тәжірибелері жинақталды. Атап айтқанда мектеп оқушыларын алгоритмдік және
компьютерлік сауаттылыққа үйрету әдістемесі жасалынды. 1960 – 1970 жылдарда
ьжалпы білім беру саласында информатика және есептеуіш техникаларын оқытуды
мектеп бағдарламасына еңгізуге мүмкіндік болмады. 80 жылдардың аяғына қарай
программалау элементтерін пайдаланып алгебра курсын мектеп оқушыларына
таныстыру әдістемесі, компьютерлік сауаттылықты қамтамасыз етудің
әдістемелік жүйесі жасалынды. Компьютерлік мәдениеттілікті қалыптастырудың
бір бағыты ЛОГО оқыту ортасының қазақ мектептері үшін қазақша варианты
жасалып, орта мектептерде оқытыла бастады. 90 жылдардың бас кезінде
оқытудың компьютерлік технологиясы жасалынды.
Теориялық, ғылыми - әдістемиелік әдебиеттерді оқып, талдау нәтижесінде
мынадай тұжырымға келіп отырмыз. Біріншіден, көптеген жаратылыс тану
пәндерәнде компьютерді пайдалану мәселесі іске асырылуда, бірақ бұл мәселе
физика пәнінде кең өріс ала – алмай отыр. Екіншіден, көптеген пәндерде
компьютерді пайдалану қалыптасқан психологиялық – педагогикалық талаптарға
онша сай келмейді. Себебі, бұрынғы қалыптасқан оқыту үдерісінде қарым –
қатынас тек мұғалім мен оқушы арасында ғана болса, ал оқу үдерісінде
компьютерді пайдалану кезінде мұғалім мен оқушы арасында компьютерлік
мұғалімика пайда болғаны мәлім. Сондықтан да мектепте жалпы білім беретін
пәндер циклында, соның ішінде матеметика және дүниетану сияқты негізгі
пәндерде, компьютерлік технологияны пайдаланып оқыту мақсатында түбегейлі
зерттеулер жүргізілуі керек.
Білім беру мәселесінде компьютерлік оқыту оқушыларды информатика және
есептеуіш техникалары негіздерімен таныстырумен ұштасады. Бұл компьютерді
қолдану жайында комплексті зерттеу жүргізуге және оны бағдарламалық,
техникалық, сондай-ақ оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз етуде үлкен
роль атқарады. Компьютерлік оқытудың біртұтас әдістемелік жүйесін жасау–
оқу-тәрбие үдерісін жетілдірудің көкейкесті мәселелерінің бірі болып отыр.
Қоғамды ақпараттар жағдайында үздіксіз білім беру жүйесі мыналарға
сүйенеді:
1. білім берудің сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту және
дербестендіру есебінен қоғам мүшелерінің ой - өрісінің деңгейін
көтеру;
2. өз бетінше білім алу мүмкіндіктерін кеңейту және міндетті емес білім
беру жүйесінде қоғам мүшелерінің өз мамандықтарын қайта өзгерте
алатындай жағдай туғызу.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:
-Методологиясын жетілдіру мен стратегиялық мазмұнын таңдау;
-әдістері мен формаларын ұйымдастыру;
-қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында тұлғаны тәрбиелеу мен дамыту;
-оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
- оқушының интеллектуалдық потенциалын дамытуға бағыттау;
- өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
- информациялық- оқу, эксперименттік- зерттеу қызметінің өз бетімен
түрлі іс- әрекеттерін жүзеге асыру;
- тестілік, диагностикалық бақылау әдістері мен оқушылардың білім
деңгейін бағалау.
Алдымен жаңа ақпараттық технологияға көшпей тұрып оқу-тәрбие
үдерісінде білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес.
Білім берудегі жаңа ақпараттық технология– оқу мен оқу-тәрбие
материалдарын үйретуге арналған есептеуіш техника мен сайман-құралдардың
жиынтығы, сол сияқты ол есептеуіш техника құралдарының оқу үдерісіндегі
рөлі мен орны, мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін жеделдетуде оларды
пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі. Оқытудағы
жаңа ақпараттық технологияда қажетті педагогикалық көкейтесті мәселелердің
шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу үдерісін тиімді басқаруды
қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологиялардың негізгі ерекшелігі ол
мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс
жасауға көп мүмкіндік береді және оны педагогикалық мақсатта пайдалану
оқушылардың зердесіне, сезіміне, мүддесіне, көзқарасына әсер ете отырып
оның интеллектілік мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі. Жаңа ақпарттық
технологиялардың білім беру саласына енуі мұғалімтарға оқытудың мазмұнын,
әдістері мен ұйымдық түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Болашақта Қазақстанда білім беру жүйесін ақпараттандыру
телекоммуникациялық желілерді жасау дәне дамытумен ұштасады. Ал білім беру
жүйесінің негізгі міндеттері біртұтас телекоммуникациялық желіні құру және
дамыту арқылы шешіледі. Олар:
- ақпараттық мәдениетті ұйымдастыру мен жеделдету үдерісін жоғары
деңгейге жеткізу;
- жасалынған және дамып келе жатқан телекоммуникациялық желілерді
біртұтас бүкіләлемдік информациялық кеңістікке интеграциялау;
- біртұтас ақпараттық кеңістікте әртүлі деңгейдегі ақпараттармен
алмасуды қамтамасыз ету;
- білім беруді дербестендіруді қамтамасыз ету, дистанциялық оқытуға
мүмкіндік жасау.
Оқытудың дистанциялық формасы оқушыларды даярлауда және білім беруден
маңызды формасына айналып отыр.
Білім беру жүйесінде телекоммуникациялық желілерін жасау Қазақстан
Республикасының орта білім беруді, практикалық жүзеге асыруды қамтамасыз
ете алатын негізгі құрал брлып табылады. Біртұтас телекоммуникациялық
желіні білім беру жүйесінде пайдалану басты ақпарат ағыны мен жұмысшы
ақпараттық ағынды әдеттегі іс-әрекетке сәйкес пәндік аумақта деректер қорын
таратуға пайдалануы қажет. Бұл жүйені дамытудың бастауы мектепте
информатика курсын оқытудан басталады.
Ғылыми-техникалық ілгерлеудің қарқында даму жағдайында мектептегі
информатика курсы ерекше дүниетанымдық мәнге ие бола бастады. Ол жас
ұрпақты ғылыми-техникалық революцияға қатысты сезімге, оның табиғатын
түсінуге, жаңа технологияның қазіргі қоғамдық өндірісте қажет екеніне көз
жеткізуге тәрбиелейді.
Бүгінгі таңда оқушылардың компьютерлік сауаттылықты меңгеріп алуы
оларға танымның жаңа құралын сонымен қатар қазіргі кездегі барлық мамандар
бірдей меңгере бермейтін көптеген мүмкіндіктер береді.
Есептеуіш техникасын информатика пәнінде ғана пайдаланып қоймай, оны
бастауыш сыныптан бастап барлық пәндерге енгізген кезде ғана оқушылардың
компьютерлік сауаттылығы қалыптасады. Сондықтан информатика курсының
мақсаты, басқа пәндердегідей, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
сияқты білім берудің жалпы міндеттерін шешетін потенциалдық мүмкіндіктері
бар. Сол мүмкіндіктерді ескере отырып, информатиканың базалық курсын
оқытудың мақсаттарына мыналарды жатқызуға болады:
- оқушылардың білім негіздері туралы түсініктерін тереңдету;
- ақпаратты тарату және қолдана білу арқылы әлемнің қазіргі ғылыми
бейнесін қалыптастыру;
- оқушыларға ақпараттық үдерістердің мәнін ашып көрсету;
- қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен есептеу
техникасның ролін айқындау;
- компьютерді оқу үдерісінде де, кәсіби қызметте де ұтымды пайдалану.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде оқушылардың қалыптасуға тиісті әрекеті мен
операциясын нақты суреттеу керек. Оқу қызметінің ұйымдастыру жағын
қарастырғанда, қандай болса да, компьютерді пайдалануды орнықтыру қажет.
Компьютер бұған орасан зор мүмкіндік береді. Біріншіден, ол кез-келген
әрекетті көрнекті түрде елестетуге және оның орындалу жағдайын көрсетуге
мүмкіндік береді. Екіншіден, компьютер оқу материалына сүйене отырып,
интеллектуалдық әрекетті елеулі түрде өзгертетін құрал. Сондықтан да
зерттеу барысында біліктіліктің негізгі операциялық құрылымындағы
өзгерістерді ерекше бөліп көрсетіп, жекелеген операциялар компьютерге
жүктеледі.
Оқу қызметінде құрал ретінде компьютердің мүмкіндіктері әлі толық
ашылған жоқ. Сондықтанда бүгінгі таңда ол тек қана алгоритмді орындаушы
құрал болып қалмай, қабілетіне қарай үйлесімді шешім іздейтін құрал болып
табылады.
Қазіргі уақытта оқу үдерісін жоғары сатыға көтеруге арналған
программалар жеткілікті түрде жасалынған. Бірақта, бүгінгі негізгі
міндеттің бірі оның қызығушылығы компьютерді пайдалану факторынан басым
түсе алмайтындығымен, шындығын айтқанда оқу мақсатын жақсарта алмауы мен
қорытындыланады.
Біздің ойымызша компьютерді оқу үдерісінде пайдалану комплексті түрде
болуы тиіс. Сондықтан мұғалім компьютерлік техникалар негізінде оқушыларға
жаңа білімді меңгерту немесе оны бекіту үшін, мұғалім- компьютер жүйесі
арқылы компьютерлендірілген оқыту ортасын құру жолдарын ұсынады.
Оқытудың компьютерлік технологиясы көптеген зерттеушілердің пікіріне
сүйенсек оқушылардың өз бетімен дербес жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше
қолайлы жағдай туғызады екен.
Оқытуда компьютерді қолдануды енгізу оқу- тәрбие қызметін басқаруды
интенсивтендіру мен оптималдандырудың жаңа принципті мүмкіндіктерін ашады.
Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясын жүзеге асыру оқушының
шығармашылық потенциалын дамытуға мүмкіндік береді, өз бетімен танымдық
және эксперименттік-зерттеушілік қызметін меңгереді, оқушылардың өз бетімен
оқу қызметінің мәдениеті қалыптасады.
Қазіргі таңда компьютерді барлық салада қолдана, мұғалім оқушы білімін
бақылау мен талдау жасауда, мұғалім өзінің күнделікті, тоқсандық, жылдық іс-
жоспары мен есебін жасауда, ата-аналар жиналысында сынып оқушыларының білім
сапасын көрсетуде мұғалімге бірден-бір көмекші құрал.
1.2. MS EXCEL БАҒДАРЛАМАСЫ ЖӨНІНДЕГІ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
Қазіргі таңда компьютер адам қызметінің барлық саласында еңбек
өнімділігін арттырудың маңызды рөл атқаратындығы бәрімізге мәлім.
Ақпарттық қоғамның дұрыс дамуы ақпараттық технологияларды және дербес
компьютерлерді тиімді пайдалумен тығыз байланысты. Кәсіби мамандардыңн
білгірлігі –дербес компьютердің ақпараттық бөлшектері мен техникалық
мінездемесін, дербес компьютердің жұмыс істеуін қамтамасыз ете білуімен
бағаланады, ал мұғалім қазіргі заманға компьютерлік техниканы тәжірибе
жүзінде тиімді пайдалып, оны оқу үрдісін басқаруда қолдана білуі қажет.
Қоғамымыздың жаңа қарқынмен жылдам алға басу динамикасы білім беру
жүйесін ақпараттандырудың мақсаттары мен мәселелеріне сәйкес білім берудің
бұрын болмаған басқаша парадигмасынқалыптастыруды талап ете бастады.
Бүгінгі күні білім беру жүйесін ақпараттандырудың мақсаты – заман талаьына
байланысты ақпараттық қоғамның шарттарына сәйкес студенттерді тұрмыстық
қоғамдық және кәсіатік өмір салаларына толық әрі тиімді түрде араластыру
болып табылады.
Көп жағдайда ақпараттарды кесте түрінде өрнектеу қажет болады. Мұндай
мәліметтер өңдеуге, талдауға жеңілірек келеді. Кесте түрінде келтіруге
болатын есептерді шешуге электрондық кестелер немесе кестелік процессорлар
деп аталатын арнайы бағдарламалар пакеті құрастырылған.
Электрондық кестелер негізінде әр түрлі мәселелерді шешуге
негізделген. Экономистер өз саласында қаржы мәселесінде, инженерлер
инженерлік есептерді шешуге, мұғалімдер оқушының білім сапасын анықтауда
және формула бойынша математикалық, физикалық есептеулер жүргізу,
графиктер, диаграммалар тұрғызу, және т.б.
Электрондық кестенің жұмысын меңгеру бағдарламашылардың қызметіне
сүйенбей-ақ, өз бетінше әртүрлі есептерді шешу мүмкіндіктерін қамтамасыз
етеді. Әртүрлі кестелер құру арқылы қолданушы бір мезгілде алгоритм
құрушының, бағдарламашының және тұтынушының қызметтерін атқарады.
Электрондық кестелерді қолдану саласы өте көп. Кестелер әртүрлі
қаржылық және бухгалтерлік есептерді шешуде, мысалы, мекемелердің еңбек
ақысын есептеуде пайдаланылады. Сонымен қатар, кестелерді түрлі техника-
экономикалық есептеулер жүргізгенде қолдануға және де күнделікті өмірде
(азық-түлік және шаруашылық тауарларын сатып алу, есепке түскен шығындарды
төлеу және т.б.) есеп жүргізу және талдау жасауда пайдалануға болады.
Электронды кестелер компьютер технологиясында 15 жыл көлемінде
пайдаланылуда. 1980 жылдары MS-DOS -тың мәтіндік режимінде жұмыс істейтін
Lotus development фирмасының Lotus 1-2-3 кестелік процессоры және Computer
Assocіates фирмасының Super Calc кестелік процессоры кең пайдаланылды. Әлі
күнге дейін қуаты аз машиналарда “Тагра” деп аталатын Super Calc-4 версиясы
қолданылады. Ал қазіргі деңгейдегі машиналарда Wіndows режимінде жұмыс
істейтін электрондық кестелер пайдаланылады. Соның бірі - Mіcrosoft Excel.
Excel құжатына (яғни, өңделу объектісіне) кезкелген атпен және *.xls
кеңейтпесімен берілген файл жатады. Excel термині бойынша мұндай файл
жұмысшы кітабы деп аталады. Әрқайсысы жұмысшы парағы деп аталатын әрбір
*.xls файлына 1-ден 255-ке дейінгі электрондық кестелер сияды.
Excel 97 электрондық кестесі 65536 қатардан және 256 бағанадан тұрады.
Қатарлар 1-ден 65536-ға дейінгі бүтін сандармен нөмірленген, ал бағаналар
A, B, ..., Z, AA, AB, ... ІV латын әріптерімен белгіленген. Бағана мен
қатардың қиылысуында кестенің негізгі элементі ұяшық орналасқан. Оған
негізгі мәліметтерді - сандар немесе мәтін, сонымен қатар есептеу
формулаларын енгізуге болады. Бағана енін және қатар биіктігін өзгертуге
болады. Парақтағы ұяшықтардың жалпы саны – 16 777 216-ға тең. Әрбір ұяшыққа
32000 символ енгізуге мүмкіндік бар. Электрондық кестеде ағымдағы ұяшықты
көрсетіп тұратын ерекше тіктөртбұрыш кестелік курсор деп аталады. Кестелік
курсор орналасқан ұяшық екпінді ұяшық деп аталады. Соңғы бағана атауының ІV
және соңғы қатар нөмірінің 65536 екеніне көз жеткізу үшін сәйкес түрде
Ctrl+( және Ctrl+( пернелер комбинациясын қолдану жеткілікті.
Кестенің ұяшығынa сілтеу жасау үшін біз бағана әрпі мен қатар
нөмірінен құралған адресті пайдаланамыз (Мысалы A1, F7, AA3 және т.б.).
Жоғарыда А1 ұяшығын қайтадан екпінді ету үшін Ctrl+Home қос пернесін
басамыз. Кейбір кестелік процессорда ұяшық - тор деп, ал адрес - тордың
координатасы деп аталады.
Excel бағдарламасын жүктеу жолдарын қарастырайық.
Іске қосу (Пуск) батырмасы арқылы жүктеу:
Іске қосу батырмасын шертіңіз. Бағдарламалар (Программы) жолындағы
Mіcrosoft Offіce бөлігін, оның ішінен Mіcrosoft Excel қатарын таңдаңыз:
Менің компьютерім (Мой компьютер) шартбелгісі арқылы жүктеу:
Жұмыс столындағы Менің компьютерім шартбелгісін (пиктограмма)
шертіңіз. Ашылған терезедегі С: дискісінің белгісін екі рет шертіңіз.
С: дискісі терезесінде орналасқан Excel папкасын ашып, excel.exe файлы
арқылы кестені іске қосыңыз:
Excel-дің жалпы терезе қажетті барлық стандарт элементтерден тұрады.
Жоғарғы қатар - басқару батырмалары (кнопка) орналасқан терезе
тақырыбы.
Екінші қатар - меню қатары.
Үшінші және төртінші қатарлар - Стандартты және Форматтау құралдар
панелі.
Бесінші қатар - енгізу-түзету қатары немесе формулалар қатары.
Бесінші қатардан терезе соңына дейін электронды кестенің жұмыс парағы
(беті) орналасқан.
Терезенің ең төменгі қатары - қалып-күй қатары. Төменгі қатардың сол
жағында Excel жұмыс режимдерінің индикаторы орналасқан.
Енді Excel терезесінің тек өзіне тән элементтерін атаймыз:
Форматтау панелінің төменгі тұсында формула қатары орналасқан, мұнда
ұяшыққа енгізілген мәліметтер мен формулаларды теруге және өңдеуге болады.
Бұл қатардың сол жағында белгіленген ұяшықтың адресін көрсетіп тұратын атау
жиегі орналасқан. Excel бағдарламасының терезесі
Сұр түспен жиектелген кесте ұяшығы ағымдағы ұяшық болып табылады.
Мәліметтерді енгізу кезінде атау жиегінің оң жағында енгізу процесін
басқарудың 3 тетігі пайда болады.
Формула қатарынан төмен бағана аты, ал экранның сол жағында қатар аты
орналасқан.
Экранның оң жағында жұмыс қағазын жоғары-төмен, оңға-солға жылжытуға
арналған жылжыту жолы орналасқан. Осы жолда орналасқан қара тіктөртбұрыштың
көмегімен кестені 2-ге немесе 4-ке (горизонталь, вертикаль) бөлуге болады.
Қағаз жарлығының қатары жұмыс кітабының шеңберінде бір жұмыс
қағазынан екінішісіне көшуге мүмкіндік береді.
Горизонталь мәзір (Анықтама-Справка мәзірін қоспағанда) 8 бөліктен
тұрады. Excel және Word горизонталь мәзірлері сәйкес келеді:
Бұл сәйкестік Wіndows технологиясына байланысты. Мысалы, Excel-дің
Файл, Түр (Вид) және Терезе (Окно) мәзірлерінің Word-тың сәйкес
мәзірлерінен айырмашылығы жоқ. Басқа пунктерде кішкене айырмашылықтар бар.
Енді сол айырмашылықтармен танысалық.
Мысалы, Түзету (Правка) пунктінде Толтыру (Заполнить), Тазарту (Очистить)
командалары; Енгізу (Вставка) пунктінде Ұяшықтар (Ячейки), Қатарлар
(Строки), Функция , Атау (Имя) командалары бар.
Word - тағы Кесте (Таблица) пунктінің орнына Excel-де Деректер
(Данные) пункті қосылған. Бұл пункт кесте ұяшығының құрамындағы күрделі
амалдарға арналған.
Excel-мен жұмыс істеу барысында негізінен Стандартты және Форматтау
панельдері қолданылады:
Құралдар панелінің Стандартты бөлігіндегі 1-ші топтың 6 тетігінің
қызметі:
Жаңа жұмыс кітабын құру;
Файлды ашу;
Құжатты сақтау;
Құжатты баспаға беру;
Баспа алдында қарап шығу;
Емле ережесін (дұрыс жазу ережесін) тексеру.
2-ші топтың 4 тетігінің қызметі:
Фрагментті қиып алу (Вырезать);
Фрагментті көшіру (Копировать);
Фрагментті қою (Вставить);
Форматты көшіру (Форматная кисть).
3-ші топтың тетігі соңғы орындалған әрекетті жою немесе қайталау
мүмкіндігін береді. 4-ші топтың қос тетігінің көмегімен электрондық
кесте ұяшығына функцияларды жеңілдете енгізу әрекеттері орындалады.
5-ші топ тетіктері белгіленіп алынған бағаналарды қатар бойынша
өсу ретімен (A-Z) немесе кему ретімен (Z-A) сұрыптауға мүмкіндік береді.
6-ші топтың 3 тетігі Excel-дің графикалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz