Бухгалтерлік есеп шоттарындағы екіжақты жазу

Жоспар
Кіріспе

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Бухгалтерлік есеп шоттарындағы екіжақты жазу
2. Екіжақты жазудың мәні, қажеттілігі
3. Қосарлы жазудың бақылаудағы маңызы
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Заңды тұлға болып танылған, кез-келген ұйымдар өрісінде атқарылатын қызметтерді - шаруашылық фактілерінің біртұтас жиынтығы дейді. Шаруашылық фактілері әр түрлі әрекеттерден, жекелеген шаруашылық фактілерінен қүралған оқиғаларды есепке алудан тұрады. Жекелеген шаруашылық фактілерінің орындалу нәтижесінде шаруашылық үрдісі жөніндегі ақпараттар қалыптасып, әрбір шаруашылық фактісшің мазмұны есепке алынады. Есеп ақпараттарына байқау мен өлшеуге түсетін ақпараттар ғана жатады. Өлшенген немесе байқалған объектіні бағалау шаруашылык фактілерінің орындалғандығын растайтын бастапқы құжаттарда ғана көрсетіледі.
Бухгалтерлік ақпараттар жүйесін жинақтау және ақпараттарға жазылған әрбір жекелеген есеп объектілерінің жағдайы мен қозғалысын, сондай-ақ бухгалтерлік байқау мен бақылау үшін арнайы әдіс - бухгалтерлік есеп шоттары қолданылады.
Бухгалтерлік есеп шоттары байқауға (көзге көрінетін) түсетін бухгалтерлік есеп объектілері өрісіндегі жекелеген шаруашылық фактілерінің мазмұнын тіркеп, тіркелген фактілердің сандық және сомалық нәтижесін шығаруға арналған.
Бухгалтерлік есеп шоттарын жүргізу екіжақтылық принципке нггізделген. Бұл түрғыда біздер экономикалық қүбылыстардың екі аспектіден тұратындығын: көбею мен азаю, беру мен алу, пайда болуы мен жойылуынан және экономикалық қатынастардың барлығы да екіжақтылық жазуға түсетіндігін білуіміз керек.
Екіжақты жазу деп - ақшалай өлшеммен өлшенген бірдей сомадағы шаруашылық фактілерін (операцияларды) бухгалтерлік есеп счеттарына тіркеу әдісін айтамыз. Әрбір шаруашылық фактісі коммуникациялық принципке қарай тиісті тұлғаларға хабарлауны керек. Хабарланған (орын алған) бухгалтерлік есеп әдісіндегі (проводка) бір фактінің мазмұны екіжақты жазуға түседі. Факті деп - өз қасиетіне қарай ұйымдардың шаруашылық қызметі жөніндегі жекелеген мәліметтерді ресмилендіруді айтамыз. Фактісіз екіжақты жазудың орындалуы мүмкін емес.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Бухгалтерлік есеп шоттарындағы екіжақты жазу
2. Екіжақты жазудың мәні, қажеттілігі
3. Қосарлы жазудың бақылаудағы маңызы
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Заңды тұлға болып танылған, кез-келген ұйымдар өрісінде атқарылатын
қызметтерді - шаруашылық фактілерінің біртұтас жиынтығы дейді. Шаруашылық
фактілері әр түрлі әрекеттерден, жекелеген шаруашылық фактілерінен қүралған
оқиғаларды есепке алудан тұрады. Жекелеген шаруашылық фактілерінің орындалу
нәтижесінде шаруашылық үрдісі жөніндегі ақпараттар қалыптасып, әрбір
шаруашылық фактісшің мазмұны есепке алынады. Есеп ақпараттарына байқау мен
өлшеуге түсетін ақпараттар ғана жатады. Өлшенген немесе байқалған объектіні
бағалау шаруашылык фактілерінің орындалғандығын растайтын бастапқы
құжаттарда ғана көрсетіледі.
Бухгалтерлік ақпараттар жүйесін жинақтау және ақпараттарға жазылған
әрбір жекелеген есеп объектілерінің жағдайы мен қозғалысын, сондай-ақ
бухгалтерлік байқау мен бақылау үшін арнайы әдіс - бухгалтерлік есеп
шоттары қолданылады.
Бухгалтерлік есеп шоттары байқауға (көзге көрінетін) түсетін
бухгалтерлік есеп объектілері өрісіндегі жекелеген шаруашылық фактілерінің
мазмұнын тіркеп, тіркелген фактілердің сандық және сомалық нәтижесін
шығаруға арналған.
Бухгалтерлік есеп шоттарын жүргізу екіжақтылық принципке нггізделген.
Бұл түрғыда біздер экономикалық қүбылыстардың екі аспектіден тұратындығын:
көбею мен азаю, беру мен алу, пайда болуы мен жойылуынан және экономикалық
қатынастардың барлығы да екіжақтылық жазуға түсетіндігін білуіміз керек.
Екіжақты жазу деп - ақшалай өлшеммен өлшенген бірдей сомадағы
шаруашылық фактілерін (операцияларды) бухгалтерлік есеп счеттарына тіркеу
әдісін айтамыз. Әрбір шаруашылық фактісі коммуникациялық принципке қарай
тиісті тұлғаларға хабарлауны керек. Хабарланған (орын алған) бухгалтерлік
есеп әдісіндегі (проводка) бір фактінің мазмұны екіжақты жазуға түседі.
Факті деп - өз қасиетіне қарай ұйымдардың шаруашылық қызметі жөніндегі
жекелеген мәліметтерді ресмилендіруді айтамыз. Фактісіз екіжақты жазудың
орындалуы мүмкін емес.
Екіжақты жазу принципі (жүйесі) экономикалық заңдылықпен үйлеседі.
Мысалға, экономикалық құбылыс не көбейеді, не азайады, не бересің, не
аласың, не пайда болады, не жоғалады. Мұның барлығы да бірімен бірі тығыз
байланыста болатың, бірінің орнын бірі толтыратын екі жақтылық құбылыстарға
жатады.

1. Бухгалтерлік есеп шоттарындағы екіжақты жазу.
Екіжақты жазу жүйесі Ренессанс дәуірінде пайда болған. Екіжақты жазу
жүйесі шамамен XIII - XIV ғасырда Солтүстік Италияның кейбір қалаларында
пайда болыпты-мыс. Тарихи деректерге қарағанда екіжақтылық бухгалтерия 1340
жылы Генунада жүргізіле бастаған. Екіжақтылық принципті ойлап тапқан, ең
бірінші рет кітапқа түсірген францискан монахы Леонардо да Ванчидің жақын
досы Лука Пачоли болған. Мұндай жазу 1494 жылдан басталған.
Екі жақты жазу жүйесі қосарлық принципке негізделген. Өйткені, барлық
экономикалық құбылыстар екі аспектіден құралады: көбею мен азаю, пайда болу
мен жоғалу, бұлар бірін-бірі толықтырып тұрады.
Екі жақты жазу жүйесінде іс жүзіндегі шаруашылық операциялар екі
тіркеледі: бір шоттың дебеті, екінші шоттың кредиті бойынша; дебеттің жалпы
сомасы кредиттің жалпы сомасын теңестіреді. Сондықтан да баланстың
активінің жиыны пассив жиынына тең.
Шаруашылық операцияға қатысатын шоттар корреспонденттелетін шоттар деп
аталады. Шаруашылық операцияны шоттарға жазу бухгалтерлік жазба (проводка)
деп аталады.
Екі бухгалтерлік жазбада екі шоттың балансы болса қарапайым жазба, ал,
бірнеше шот қатысатын болса, күрделі жазба деп аталады.
Әрбір шаруашылық операциясы бухгалтерлік есептің шоттарында екі рет
(екіжақты жазу әдісімен): бір шоттың дебеті және екінші шоттың кредиті
бойынша көрсетіледі.
Екіжақты жазу — бұл шаруашылық операциясын әр түрлі шоттардың дебеті
мен кредиті бойынша бірдей сомамен бір мезгілде көрсету әдісі.
Екіжақты жазу үшін арнайы бухгалтерлік шоттар қолданылады. Оларды
дүкенде тауарларды сату кезінде жазылатын шоттармен шатастыруға болмайды.
Бухгалтерлік шоттар есепті регистрлар болып санала- ды. Оларда шаруашылық
операциялар жазылады. Құралдар мен олардың көздерінің әрбір түрі үшін жеке
шот қарастырылған. Өзінің тәсілі бойынша — бұл сол жағы дебет деп, ал оң
жағы кредит деп аталатын кесте түрінде көрсетіледі. Сызба түрінде оны
төмендегіше көрсету қалыптасқан.

Дебет Шоттың атауы Кредит

Сол жағында жазылған кез-келген жазба шотты дебеттеуді, оң жағындағы
жазба шотты кредиттеуді білдіреді. Дебет және Кредит сөздері шоттың оң
және сол бөліктерін бейнелеуге арналған бухгалтерлік терминдер. Бұл атаулар
ежелден қалыптасқан. Шоттың әрбір жағы сомалардың азайғаны мен көбейгенін
бейнелеуге арналған.
Дебеттелетін және кредиттелетін шоттарды көрсету шоттар
корреспонденциясы немесе бухгалтерлік жазу (бухгалтерлік жазба) деп, ал
шоттар корреспонденцияланатын деп аталынады.
Шоттар корреспонденциясын жасау типтік және жалпылама сипатқа ие
болатын қарапайым шаруашылық, операцияларының мысалында қарастырылатынын
атай кету керек. Олардың мағынасы: шаруашылық операциясы бір шоттың
дебетіне және екінші шоттың кредитіне әсерін тигізеді, яғни оған тек екі
шот қана катысады.
Алайда тәжірибе жүзінде көрсеткендей, қаржы-шаруашылық қызметте бір
шоттың дебеті бойынша және бірнеше шоттардың кредиті бойынша көрсетілетін,
сондай-ақ бір шоттың кредиті бойынша және бірнеше шоттардың дебеті бойынша
көрсетілетін операциялар да кездеседі. Сондықтан бухгалтерлік жазулар
қарапайым және күрделі болып бөлінеді.
Бір шоттың дебеті екінші шоттың кредитімен корреспонденцияланатын жазу
қарапайым деп аталынады.
Мысалы, жеткізушіден 30000 теңге сомасындағы материалдар келіп түсті.
Материалдардың келіп түсуі нәтижесінде активтік Шикізат пен материал дар
шотындағы сомалар артады, сондықтан Шикізат пен материалдар шоты
дебеттеледі, сонымен бірге жеткізушілерге берешек өсті, сондықтан
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу шоты бойынша бұл сома
кредитте көрсетіледі. Жалпы жазу мынадай түрге ие болады: Шикізат пен
материалдар шотының дебеті, Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп
айырысу шотының кредиті — 30 000 теңге.
Бір шоттың дебеті екі немесе одан да көп шоттардың кредитімен
корреспонденцияланатын, бір шоттың кредиті екі немесе одан да көп шоттардың
дебетімен корреспонденцияланатын бухгалтерлік жазу күрделі жазу деп
аталынады.
Мысалы, 50 000 теңге жалақы есептелген, соның ішінде, негізгі
өндірістің жұмысшыларына — 30 000 теңге, көмекші өндірістің жұмысшыларына —
20000 теңге.
Келтірілген шаруашылық операциясы былай көрсетіледі:
Д-т Негізгі өндіріс шоты — 30 000 теңге.
Көмекші өндіріс шоты — 20 000 теңге.
К-т Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу шоты — 50 000
теңге.
Шаруашылық операцияларын бухгалтерлік есептің шоттарына жазу
құжаттардың негізінде жүргізіледі. Шаруашылық операциясының пайда болу
мөлшеріне қарай жүргізілетін жазу және олардың құжаттармен ресімделуі
хронологиялық деп аталынады. Мұндай жазулар шаруашылық операцияларын тіркеу
журналында жүргізіледі.
Деректерді экономикалық біртектес объектілер бойынша жүйелендіретін
жазулар жүйелік деп аталынады. Шаруашылық операциясының бұл жазулары
шоттарда (шоттар схемасында) жүргізіледі. Есеп практикасында
хронологиялық және жүйелік жазулардың бір кестеге бірігуі сирек емес (№1
журнал-ордер, Кассадағы ұлттық валютамен қолға берілетін ақшалар шоты
бойынша № 1 ведомость, № 2 журнал-ордер, Есеп айырысу шотындағы қолма-кол
ақшалар шоты бойынша № 2 ведомость).
Экономикалық мағынасына қарай әрбір шаруашылық операциясы есептің екі
объектісіне, яғни екі шотқа әсерін тигізеді, өйткені екіжақты сипатқа ие
болады. Іс жүзінде, егер кәсіпорынға материалдар келіп түссе, онда бір
жағынан, материалдар көбейеді, ал екінші жағынан, оны сатып алатын
қаражаттар азаяды, яғни олардың қандай көздердің есебінен келіп түскені
міндетті түрде көрсетіледі: қолма-қол ақшаға сатып алынған ба, әлде оларды
сатып алуға несие пайдаланылды ма немесе жеткізушілерге берешек қалыптасты
ма?
Шаруашылық операциясын екіжақты көрсетудің мәні — ол бір шоттың дебеті
бойынша және екінші шоттың кредиті бойынша бірдей сомамен жазылуға тиіс.
Демек, екіжақты жазу әдісін пайдаланып шоттар корреспонденциясын жасаған
кезде үш құраушы қатысады: шаруашылық операциясының мазмұны; дебеттелетін
шот; кредиттелетін шот.

2. Екіжақты жазудың мәні, қажеттілігі
Екіжақты жазудың мәні кәсіпорын балансының құрылымымен түсіндіріледі.
Онда оның мүлкі екі тұрғыдан қарастырылады: құрамы мен орналасуы бойынша
(баланс активі); осы мүліктің қалыптасу көздері бойынша (баланс пассиві).
Сондықтан баланстың активі мен пассивінің жиындары әрқашан тең.
Демек, екіжақты жазу әдісінің қажеттілігі кәсіпорынның мүлкін баланстың
топтау әдісінен туындайды. Екіжақты жазу әдісінің үлкен қадағалаушылық мәні
бар, өйткені сол бір ғана шаруашылық операциясы бірдей сомамен екі рет
көрсетіледі. Сондықтан осы операция бойынша сома айырмашылығы болса,
жіберілген қателік пен оған жауапкер де анықталады.
Бухгалтерлік есептің шоттары жинақтамалы және талдамалы болып бөлінеді.
Шаруашылық қорларын немесе олардың көздерін жалпылама түрде көрсетуге
арналған шоттар жинақтамалы шоттар деп аталады. Осындай шоттармен
жүргізілетін есеп жинақтамалы есеп деп аталынады.
Жинактамалы есептің ерекшелігі — ол тек ақшалай бірлікпен жүргізіледі
және кәсіпорында бар материалдық құндылықтардың сомасы қандай, берешектің
сомасы қандай екендігін көрсетеді. Жинақтамалы шоттар бухгалтерлік балансты
жасауға қажет. Алайда кәсіпорынды басқару және қаржы-шаруашылық қызметіне
басшылық ету үшін, бәсекелес кәсіпорындармен есеп айырысуды ұйымдастыру,
нарықтық экономикада оның алатын орнын бағалау үшін материалдарды
жеткізушілердің әрқайсысы бойынша, әрбір сатып алушы бойынша және т.с.с.
бойынша егжей-тегжейлі деректер болу керек. Яғни кәсіпорынның қаржы-
шаруашылық қызметінің барлыңқ жақтарына тек ақшалай түрде ғана емес, сондай-
ақ натуралды түрде де сипаттама беретін нақты, жеке мәліметтер талап
етіледі. Сондықтан жинақтамалы шоттарды экономикалық жағынан топтастыруды
дамыту үшін талдамалы шоттар ашылады.
Қорлардың және оның көздерінің жекелеген түрлерінің құрамдас бөліктерін
есепке алуға арналған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.