“Аймар” ЖШС-ң ұйымдық-экономикалық сипаттамасы, есеп және қаржы жұмысын ұйымдастыру

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кiрiспе

Бөлiм 1. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлермен есеп айырысудың экономикалық мазмұны және оның есебiнiң қазiргi жағдайдағы жетiлдiру жолдары . . .

Нарық жағдайындағы сатып алушылар және тапсырыс берушiлермен есеп - айырысудың экономикалық мазмұны мен мәнi . . .
Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер есеп - айырысуының жетiлдiру жолдарын қазiргi заманғы ғалымдар мен тәжiрибешiлердiң еңбектерiнде қарастыру . . .
Сатып алушылар және тапсырыс берушiлердің есебінің міндеті

Бөлім 2. “АйМар” ЖШС-ң ұйымдық-экономикалық сипаттамасы, есеп және қаржы жұмысын ұйымдастыру . . .

2. 1. Кәсіпорынның ұйымдық-экономикалық сипаттамасы . . .

2. 2. “АйМар” ЖШС-ң есеп және қаржы жұмысын ұйымдастыру . . .

Бөлiм 3. “АйМар” ЖШС -да қазiргi жағдайдағы сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң есеп - айырысу есебiн ұйымдастыру . . .

3. 1. Алынуға тиісті шоттардың аналитикалық және синтетикалық есебі . . .

3. 2. Факторингтiк операциялардың және талап қою құқықтарын табыстау келiсiм шарты бойынша операциялардың ерекшеліктері . . .

3. 3. Алынған вексельдердің синтетикалық және аналитикалық есебі

3. 4. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлермен басқалай есеп айырысулар . . .

3. 5. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң есеп - айырысуларының есебiнiң компьютерлендiрiлуi . . .

3. 6. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң есеп - айырысуының аудитi . . .

Қортынды мен ұсыныстар . . .

Қолданылған әдебиеттер . . .

Кiрiспе

Бухгалтерлік есеп бүгінгі күні басқару жүйесінде ең басты орын алады. Ол өндіру, айналым, тарату және тұтыну процесстерін бейнелейді, кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және басқарушылық шешімдерді қабылдауға негіз болады. Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп Бухгалтерлік есеп стандарттарымен және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебінің шоттардың Типтік жоспарымен бекітілген жалпы қағидалары және негіздері негізінде құрылады, бұл ұйымның ерекшелігіне, нысандарына қойылатын талаптарға сәйкес келетіндей ұйымдастырылуы керек.

Дебиторлық бережақ қаржылық есеп берудің негізгі көрсеткіші болып табылады деуге болады, себебі дебиторлық бережақ есебі арқылы шаруашылық субъектінің қаржылық жағдайын, оның рентабельділігін, сонымен қатар сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен есеп айырысуы арқылы бұл кәсіпорынның белсенділігін, бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін анықтауға болады.

Қазiргi кәсiпкерлiктi дамытуды қолға алу жағдайында дебиторлық бережақтарда азайту мен жою үшiн төлем уақыты өтiп кеткендерiн қайтаруға әрекеттер жасау, есептеудiң вексель арқылы жүргiзiлуi мен талап беру құқығын сату, сақтандыру орындарында, сақтандыру сияқты шаралар жүргiзiлуi тиiс. Соған байланысты осы тақырыпты, яғни сатып алушылармен және тапсырыс берушiлермен есеп-айырысудың есебiн таңдауымның маңыздылығы жоғарда көрсетiлген дебиторлармен есеп-айырысу шараларын анықтап, оның жүргiзiлуiн көрсетуде.

Осы диплом жұмысының зерттеу объектiсi болып “ АйМар ” ЖШС - ның жағдайы, экономикалық үйымдастыру жағдайы, есеп-қаржысының жағдайы табылады.

Бұл алынған кәсiпорын, негiзiнен, алып-сату, жөндеу, көмек көрсету қызметiмен айналысады. Осыған байланысты бұл кәсiпорынның өзiндiк тұрақты тараптары бар.

Диплом жұмысын жазу барысында мынадай мiндеттер қойылды:

Сатып-алушылар және тапсырыс берушiлердiң мазмұнын анықтау.

Жетiлдiру мақсатындағы ғалымдар мен тәжрибешiлердiң еңбектерiне шолу жасау .

-“АйМар” ЖШС -ның экономикалық үйымдастыру жағдайына зерттеу жасау.

-“ АйМар” ЖШС -да сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң бухгалтерлiк есебi қалай және дұрыс үйымдастырылуы, керек жағдайларын ашу.

-“ АйМар ” ЖШС ішкi бақылау жағдайларына тоқталу.

Кәсiпорынның есебiн жүргiзудегi кемшiлiктер мен жетiспеушiлiктерiн тауып өз ұсыныстарымды жасау.

Осы диплом жұмысын жазу барысында салыстыру, айырмашылықты табу, калькуляциялау әдiстерiн қолдандым және де бухгалтерлiк есептiң заңдары мен стандарттарына сүендiм. Сонымен қатар, “ АйМар ” ЖШС -ның есеп-саясаты мен 3 жылдық (2004 жыл, 2005жыл, 2006 жыл) бухгалтерлiк балансты қолдандым.

Дипломдық жұмыс 3 бөлімнен 78 беттен, 8 кестеден және 1 схемадан тұрады.

Бөлiм 1. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң есеп айырысуының экономикалық мазмұны және оның есебiнiң қазiргi жағдайдағы жетiлдiру жолдары.

Нарық жағдайындағы сатып алушылармен және тапсырыс берушiлеррмен есеп айырысудың экономикалық мазмұны мен мәнi.

Қазiргi нарықық экономика жағдайында сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң есебiнiң дұрыс жүргiзiлуiнiң маңызы зор болып келедi. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң бережағы дебиторлық бережақ болып табылады және жалпы дебиторлық бережақтағы үлесi жоғары болып келедi. Жалпы, кәсiпорын балансында кредиторлық және дебиторлық бережақтың орналуы алаңдатушылық тудырады. Өйткенi, дебиторлық бережақ кәсіпорынға басқа заңды тұлғалар мен азаматтардың тауарлар мен қызмет, жұмыстарды сатып алған үшiн бережақ сомасын көрсетсе де, оның алдағы уақытта кешiктiрiлiп төленуi немесе мөлдем төленбеу қаупы бар. Бұл кезде кәсiпорынның шаруашылық iс-әрекетiн жүргiзуде қаражат тапшылығы орын алып кәсiпорынның қаржы жағдайында коптеген қиыншылықтар тудыратыны сөзсiз.

Сатып алушы немесе тапсырыс берушi әр түрлi кәсiпорындар, ұйымдар, физикалық тұлғалардың тауарды немесе қызыметтi сатып алуына байланысты сатушы кәсiпорынға бережағы дебиторлық бережақ болып саналады.

“Бухгалтерлiк баланс және қаржы есептерiндегi негiзгi ашылымдар” атты 2 Бухгалтерлiк есеп стандартына сәйкес дебиторлық бережақ есептi күннен кейiн бiр жыл iшiнде алынуы мүмкiн баптың бiрi болып табылады, яғни оған:

ағымдағы активтердi сатып алғаны үшiн аванстық төлемдер;

алынуға тиiс шоттар;

негiзгi шаруашылық серiктестiгi мен оның еншiлес серiктестiктерi арасындағы iшкi топтың операциялар нәтижесiнде туындаған бережақ;

акционерлiк қоғамның лауазымды тұлғаларының дебиторлық бережағы;

өзге де дебиторлық бережақтар жатады.

Алынуға тиiс шоттар бойынша дебиторлық бережақтың туындауы табысты табыстың алынуы емес, мойындаудың қабылданған әдiсi - есептеу әдiсiмен байланысты, мұндай кезде оларғадеген құқтың туындауы табыс болып табылады. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнiң 1-шi бөлiмiндегi 178-шi бапқа сәйкес талап ету мерзiмiнiң жалпы ұзақтығы үш жыл болып белгiленген. Үш жыл өткеннен кейiн бухгалтерлiк есептегi ұзақ мерзiмдi дебиторлық бережақ шығыстарға жатқызылып, екi жыл бойы баланстан тыс шоттарда ескерiлуi мүмкiн.

Қазақстан эканомикасының шаруашылық қызметiнiң нарық жағдайына көшуiне байланысты коммерциялық ұйымдардың алдында өздерiнiң партнерлерiнiң қаржылық жағдайын, төлем қабiлеттiлiгiн және сенiмдiлiгiн объективтi бағалау қажеттiлiгi туындайды. Өнiмдi сату нарығын таңдауда, қаржыландыру көздерiн iздеуде эканомикалық субъектiлерге толық еркiндiк беру әр түрлi контрагенттермен есеп - айырысуға көп көңiл бөлуге мәжбүр етедi. Кәсiпорын балансында сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң бережағы, яғни дебиторлық бережақтың немесе кредиторлық бережақтың болуы алаңдаушылық тудырады. Баланыс валютасы артқан кезде бұл бережақтар сонымен бiрге кәсiпорын қызметiнiң өтiмдiлiк, тәуелсiздiк және төлем қабiлеттiлiгi сияқты көрсеткiштерiн нашарлатады. Сонымен дебиторлық бережақ ұғымының кәсiпорынның қаржылық жағдайын анықтауда, ағымдағы және копиталдық шығындарды қаржыландыру көздерiнiң жағдайын анықтауда, сондай-ақ қабылданған басқару шешiмдерiнiң дұрыстығы мен негiзделген бағалауда маңызы зор. Дебиторлық бережақтың көлемiне олардың төленуiнiң ықтимал мерзiмiне, сондай - ақ төленбеу жағдайын анықтау арқылы кәсiпорын немесе ұйымның айналым құралдары мен даму тенденциясы жөнiнде қорытынды жасауға болады.

Бүгiнгi таңда өнiм өндiретiн және сататын бiрде -бiр кәсiпорын өз сатып алушыларының төлем қабiлетiне сенiмдi бола алмайды. Әр түрлi объективтiк және субъективтiк себептерге байланысты сатып алушы - ұйымдардың қайсыбiрi жеткiзiлген өнiм үшiн ақы төлемейтiн жағдайлар да болады. Мұндай оқиғалардың болу мүмкiндiгiн көздей отырып, жабдықтаушы - кәсiпорын шығындардан сақтанып оны болғазбоу үшiн шаралар қолдана алады, мысалы: жеткiзiлiмдi сақтандыру ұйымында сақтандырады, талап қою құқығын табыстайды (цессия), ал сенiмсiз клиенттерге өнiмдi коммисия шарты бойынша сатуға бере алады. Талап қою құқығын табыстаудың әлде қайда кең тараған түрi дебиторлық бережақты факторингтiк компанияға сату болып табылады. Факторингтiк компания - бұл белгiлi бiр сый ақыға кәсiпорыннан дебиторлық борышты сатып алатын, содан кейiн тiкелеи тауар (жұмыстар, қызiметтер) сатып алушылардың борыштарын жинайтын қаржы компаниялары немесе банктер. Яғни факторинг - бұл төлемнiң көп бөлiгiн, борыштың толық өтелу кепiлдiгiн дереу алу, шоттарды жүргiзу жөнiнде шығындарды кемiту мақсатымен тауар сатушы (жабдықтаушы) тауар мәмiлелерi бойынша қысқа мерзiмдi талаптарды қайта табыстайтын қаржыландыру жүйесi. Әлбетте, өз қызметтерiне факторингiлiк компаниялар несие мен комиссия үшiн пайыздар өндiрiп алады.

Бұл орайда дебиторлық борыш керi талап қою құқығымен не керi талап қою құқығынсыз сатылуы мүмкiн. Керi талап қою (регресс) - бұл мынадай жағдайда дебиторлық борышты жинау жөнiнде құқық беретiн тұлғадан (жабдықтаушыдан) төлемдердi алуға арналған дебиторлық борышты жинау жөнiндегi құқық ауысатын тұлғаның құқығы (факторингтiк құқығы) :

1. Дебиторлар борышты белгiленген уақытта өтемесе;

2. Мерзiмнен бұрын төлесе;

3. Аударылған дебиторлық борыштың қолайсыз болуы салдарынан туындаған түзетулер енгiзсе.

Кредитор құқықтарының басқа тұлғаға ауысуы туралы ережелер керi қойылатын талаптарға қолданылмайды.

Дебиторлық бережақты керi талап қою құқығынсыз сатқан кезде сатып алушы ақшалай қаражатты (инкасацияны) жинау жөнiндегi тәуекелдi өз мойнына алады және қарыз бойынша кез - келген зиянды қабылдайды. Бұл жағдайда алынуға тиiстi борыштар - бұл нысаны бойынша да (бақылауды беру ) дебиторлық борышты түпкiлiктi (тiкелей) сату.

Керi талап қою құқығымен дебиторлық борышты сатқан кезде:

дебитор борышты өтемеген жағдайда, сатушы сатып алушыға ақы төлеуге кепiлдiк бередi;

тараптардан әр қайсысы осы операция кезiнде операция жасал - ғаннан кейiн өзi бақылайтын активтер мен мiндеттемелердi мойындаиды және сатылған немесе өтелмеген активтер мен мiн - деттемелердi бұдан әрi мойындамайды.

Таза түсiмдер айқындалады - бұл, пайда болған мiндеттеме - лердi қоспағанда, сату нәтижесiнде алынған ақшалайқаражаттар немесе басқа активтер;

нәтижесiнде сатудан болған зиян анықталады.

Сондай - ақ қазiргi нарықтық жағдайда сатып алушылармен, тап - сырыс берушiлермен есеп айырысу вексель көмегiмен де жүзеге асыры- лады, яғни сатылған тауарлар (қызыметтер, жұмыстар) үшiн вексель алынады. Вексель дегенiмiз - вексель берушi вексель ұстаушыға беретiн белгiленген нысандағы жазбаша қарыздық мiндеттеме, ол вексель ұстаушыға вексельде көрсетiлген соманы белгiленген мерзiмде төлеудi вексель берушiден талап етуге құқық бередi.

Векселдердiң шығарылу тәртiбi мен айналысы “Қазақстан Республикасындағы вексель айналысытуралы” Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 28 сәуiрдегi № 97 - 1 заңмен реттеледi. Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы жай және аударым коммерциялық (тауарлық) вексельдердi шығарудан, олар бойынша талап ету құқығын беруден, вексельдiк мiндеттемелердi және сонымен байланысты , сондай - ақ есеп кеңселерiнiң вексель операцияларын жүргiзуiнен және вексельдердi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнiң қайта есептеуiнен тұрады.

Вексельде мынадай деректемелер болуға тиiс:

-құжат мәтiнiнiң өзiне енгiзiлген және осы құжат жасалған тiлде айтылған “вексель” атауы;

-белгiлi бiр ақша сомасын төлеуге ешқандай шарт қойылмаған бұйрық (аударым вексельiнде) немесе ешқандай шарт қойылмаған уәде (жай вексельдi)

-төлем төлеуге тиiс тұлғаның (аударым векселiь бойынша төлеушiнiң) атауы;

-төлем мерзiмiн көрсету;

-төлем жасалуға тиiс орынды көрсету;

-кiмге немесе кiмнiң бұйрығымен төлен төлеуге тиiс тұлғаның атауы;

-вексель жасалатын уақыт пен орынды көрсету;

-құжат беретiн тұлғаның (вексель берушiнiң) қолы.

Қорыта айтқанда, вексель тауар жеткiзу туралы мәмiлелер бойынша төлемдi кейiнге қалдыру үшiн берiледi. Вексельдiк мiндеттеме вексель берушi тиiстi түрде ресiмделген вексельдi берген сәттен бастап туындайды.

Тауарлар мен қызыметтердi сату - айналым құралдарының соңғы және маңызды сатысы болып табылады. Осы сатының табысты болып, пайда әкелуiне көптеген iшкi және сыртқы факторларға, соның iшiнде өндiрiлетiн өнiмнiң сапасы мен эвалюциясына, өндiрiс процесi мен оның дұрыс жүргiзiлуiне, саясатының оңды және терiс нәтижелерiн бағалау дебиторлық бережақты басқарудың құрамдас бөлiгi болуы тиiс. Қойылған мақсатқа сай, жоғары пайда мен жоғары сату көлемiн қамтамассыз ететiн оптималды, тиiмдi деп санауға болатын несие саясаты жоқ емес, әрқашан да мiндеттi түрде бар болады.

Қазiргi кезде шаруашылық тәжiрибеде дебиторлық бережақты есептеу және бақылауда дебиторлық бережақтың айналымдылығы мен айналым периоды көрскткiштерiн қолданады. Бұл көрсеткiштердi анықтау жолдары төменде көрсетiлген:

Дебиторлық бережақтың айналымдылығы (ДБА) - белгiленген мерзiм iшiнде дебиторлық бережақтың жасайтын айналым санын көрсетедi:

ДБА = несиеге сату / дебиторлық бережақ

Бұл көрсеткiштiң өсуi дебиторлық бережақ сферасындағы оңды тенденциялардың болуын куәландырады.

Дебиторлық бережақтың айналым периоды (ДБАП) шот фактура ұсынылған және төлем жүргiзiлген күн арасындағы орташа күн санын көрсетедi;

ДБАП = Дебиторлықбережақ / күндiк несиеге сату

Бұл көрсеткiштiң төмендеуi оңды нәтижелер бередi. Ол кезде сату мен дебиторлық беркжақтың ара қатынасы жақсарады, яғни дебитор- лық бережақты өтеу жылдамдығаның артқаны жөнiнде айтуға болады.

1. 2. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер есеп - айырысуының жетiлдiру жолдарын қазiргi заманғы ғалымдар мен тәжiрибешiлердiң еңбектерiнде қарастыру

Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер есеп - айырысуының жетiлдiру жолдарын қазiргi заманғы ғалымдар мен тәжiрибешiлердiң еңбектерiнде көп көтеретін мәселе. Мысалы, аудитор Соколова Т. А. (38) көзқараыс бойынша: «Кәсіпорындар резидент еместер мен жасақан шарттардың негізінде транзиттік жабдықтаулар арқылы нақты сатып алушылар үшін түскен товарларды баланстан тыс шоттарда есептеп жүрді. Осындай келісім шарттарда кәсіпорынның міндетіне барлық кедендік процедуралар және тауарды соңғы нүктеге дейін жеткізу кірді. Осындай кәсіпорындарға салықтық тексеру жүгізген кезде оны негізсіз деп тапты. Тауарлар түскен кезде салық инспекторларының пікірі бойынша кіріс ретінде қарастырылып, ол тауарларды сатып алушыға сатқан кезде шығын ретінде көрсетілуі тиіс. Осының негізінде салық органының қызметкерлері барлық түскен тауардың құнына ҚҚС салығын салып, және штраф салды. Осы операция бойынша бюджетке Салық кодексінің 163-3 ст-ң 1 тармағына сәйкес 10 АЕК көлемінде штраф түсетін болды. »

Келесі қазіргі кездегі аудитор З. П. Дружинина (9) өзінің еңбектерінде: «Сатып алушылармен есеп айырысу кезінде сатып алушылардың шот-фактуралары бойынша алдын-ала төлеген шоттарына берілген праводкалар бойынша кеткен қателер жиі кездесіп тұрады. Мысалы тауарлармен жабдықтаушы кәсіпорын сатып алушы кәсіпорынға шот ұыснған кезде тауардың 1 данасының нақты құн сомасынан аз сома көрсеткен. Және бұл сома тауардың жалпы құнын азайтқан. Соңынан сатып алушы кәсіпорын жетпеген соманы нақты ақшамен кассаға төлеп, кассалық чек алды. »

Тараз Мемлекеттiк Университетiнiң “ Бухгалтерлiк есеп және аудит” кафедрасының аға оқытушысы Жұмабекова Г. Ж. “ Өнiм- өндiрушiлер мен сатып алушылар, тапсырыс берушiлер арасындағы бухгалтерлiк есептi қалыптастыру” мақаласында . (34) Агробиржа қызметiнiң басты бағыты тұтынушылар қажеттiлiктерiн қанағаттандыру және нарық заңына сәйкес бағаларды анықтау үшiн ауыл шаруашылық өнiмдерiнiң көтерме саудасын үйымдастыру болып табылады. Көтерме сауда тауарлардың өндiрiс сферасының айналыс сферасына түсетiн байланыс формасын көрсетедi. Көтерме сауданың негiгi қызметi-тұтынушыларды өндiрiс техника қызметпен және тапсырыстарға сәйкес халық тұтынатын тауарлармен бiрқалыпты және үздiксiз қамтамасыз ету. Сатушы мен сатып алушы биржалық комитет тұлғалары болып табылады. Биржалық дәнекер өзiнiң тұрақты клиентiн топтастыру бойынша өнiмдердi сату, сатып алу, айырбастау арқылы жүзеге асыратын келiсiм бойынша жұмыс атқарады. Биржалық дәнекердiң жұмысының негiзгi функциялары:

-биржа арқылы өткiзiлетiн, сатылатын өнiмдердiң сұранысы мен ұсыныстарын талдау және зерiттеу;

-биржадағы өнiмдердi айырбастау, сату немесе сатып алуларға дәнекерлiк;

-биржаның өз қажеттiлiгiне өнiмдердi сатып алу;

-жасалған келiсiмдер бойынша құжаттарды толтыру.

Тараз қаласындағы “Әулие - ата”агробиржасында және Шымкент қаласындағы “Жiбек - Жолы” тауар биржасында дәнекерлер - брокерлер осы биржалардағы негiзгi тұлға болып табылады.

Өнiм өндiрушiлер мен тапсырыс берушiлердi қандай да бiр өнiм түрiн сату немесе сатып алу қызықтыратын болса, онда биржа мүшесi болыптабылатын брокерлiк фирмаға немесе өздерi биржа мүшелерiнiң қатарына енедi. Тұрақты өнiмдi сол биржадан сатуды немесе сатып алуды, дәнекерлiк қызметпен шұғылдануды көздейтiн сатушы немесе сатып алушы, тапсырыс берушi биржа мүшесi бола алады. биржа мүше- сi болу үшiн биржадағы “орны” құны көрсететiн жарна төлеуi қажет.

Брокерлер сатып алу, сату келiсiмдерiн жасап, қызмет көрсетедi. Олар нарық коньюктурасын, жан- жақты өнiмдердiң сатылуы мен мүмкiндiгiн бiледi, шағын тауарлар ассортиментiне маманданған. Брокердiң мiндетi -тауарды нарық айналымына түсiруге көмектесу болып табылады. Брокер де биржаға келiсiм сомасынан белгiлi бiр пайыз көлемiндегi қызмет көрсеткiшiне байланысты биржа жарнасын төлеуi қа жет.

Қазiргi кезде брокерлiк қызметтерге тиiстi дәрежеде көңiл ауда рылмай отыр. Осыған байланысты бұл мәселенi тезiрек шешу, жаңа бағыттарды iздену жолында өз қызметтерiн жалғастырушы кәсiпор- ындар үшiн өте қолайлы болар едi. Себебi, мемлекеттiк бюджет қазынасына түсетiн табыс көлемiне бiрден-бiр әсер етушi фактор болып табылады.

“Хегай и К” фирмасының директоры (Өскемен қаласы И. В. Хегай “Шетелдiк валютадағы дебиторлық бережақ мақаласында. (39) Бiздiң республикадағы кiсiпкерлiк кызмет барған сайын кұрделi әрi көп жақты болып ұлттық шекарадан өтiп кетедi. Шетелдiк әрiптестермен мәмле бүгiнгi күндерi коптеген қазақстандық кәсiпорындар үшiн кәдiмгi құбылысқа айналды. Егер валюталық операциялар бойынша кедендiк және заңдық рәсiмдердiң механизмi бiр арнаға түскен болса, оларды бухгалтерлiк есепке көрсетудiң тәртiбi күрделi болып қалуда. Кез-келген кәсiпорының кызметiндегi басқа операцияларға тиiспейтiн, тек шетелдiк валютадағы дебиторлық бережағы турасында талдау жасап кетейiк.

Шетелдiк валютадағы дебиторлық бережақ шетелдiк әрiптестермен мәмлелер жасағанда :экспорттық операциялар бойынша, кәсiпорын қызметкерлерiнiң iссапарлары бойынша және тағы баска туындайды.

Экспорттық операцияларға салық салу механизiмiнiң өзiндiк ерек шелiктерi бар:

- салық салудың тәртiбi келiсiлген халықаралық шарттар бар жағдайларды қоспағанда, тауар экспортына нөлдiк ставка бойынша салық салынады;

- Қазақстан республикасымен халықаралық шарттар жасасқан ТМД елдерiне тауарлар экспортына нөлдiк ставка бойынша қосымша құн салығы (ққс) салынуға тиiс;

- нөлдiк ставка бойынша қосымша құнсалығын (ққс) салуды көздейтiн халықаралық шарттарды Қазақстан Республикасымен жасаспаған ТМД елдерiне тауар экспортына “ салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы “ Қазақстан Республикасының Салық кодексiнiң 207 - шi бабындағы жалпы ережелер бойынша қосымша құн салығы салынады.

Валюталық операцияларды бухгалтерлiк есепте көрсетудiң ерекшелiгi “ Шетелдiк валютадағы операцияларды еспке алу “ атты 9-шы Бухгалтерлiк есеп стандартымен реттеледi. Шетелдiк валютадағы операциялар бойынша осы стандарттың негiзгi талабы болып табылатыны: валюталық операциялар, қаржылық есептемелердi жасау және өткiзу кезiнде қолданылатын ұлттық валютамен көрсетiлуi тиiс. Бұл үшiн валютаны айырбастау бағаны - операциялар жасалған күнгi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнiң ресми бағамы қолданылады. Операциянiң жасалған күнiн анықтау- операция түрiне байланысты. Олардың тiзiмi 9-шы Бухгалтерлiк есеп стандартында мазмұндалған. Сонымен, әрбiр мәлiм бойынша екi бақылау күнi болады:

тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi ) жеткiзу күнi;

ол бойынша есеп айырысу күнi.

Кедендiк рәсiмдеу күнi, тауарларды жеткiзу күнi, ал субъектiнiң валюталық шоты бойынша ақша қаражаттарын есептеу немесе есептен шығару күнi - есеп айырысу күнi болып табылады. өз мәнi бойынша бақылау күнi - дебиторлық бережақтың қалыптасқан күнi мен оларды өтеу күнi. Ал осы күндер аралығында валюта бағамы жие өзгеретiн болса, онда бағамдық айырма туындайды. 9-шi Бухгалтерлiк есеп стандартына сәйкес әрбiр есептi кеземiнiң соңында шетелдiк валютадағы дебиторлық бережақты Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiсiнiң ресми бағамы бойынша қайта есептеу керек. Мұндай жағдайда iске аспаған бағамдық айырма, яғни қаржылық есептеменi жасайтын күн басталған сәтте аяқталмаған операциялар бойынша бағамдық айырма туындайды. Шетелдiк валютадағы дебиторлық бережақ бойынша әрбiр есептi кезеңнiң соңындағы бағам - айырмашылықты көрсетудiң тәртiбi, мiндетi болып табылады, өйткенi, ол кәсiпорынның қаржылық жағдайына және субъектiнiң өтiмдiлiк және төлем қабiлетiнiң талдамалы көрсеткiштерiне әсер етедi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.