Логопедиялық жұмыста тыныс алудың маңызы

1 Тыныс алу
2 Дәстүрлі тыныс жаттығуларының мақсаты
3 Баланың дұрыс сөйлеу тынысы
4 Дәстүрлі тыныс гимнастикасын сәтті игерудің негізгі ережелері

Тыныс алу – автоматты, рефлекторлы түрде өтетін аса маңызды физиологиялық үрдіс. Жүйке жүйесінің тыныстық орталығы арқылы жүзеге асатын тыныс алу үрдісі үш фазадан тұрады: тыныс шығару, үзіліс және тыныс. Олар үздіксіз және ритмикалық тұрғыда бірінен кейін бірі кезектен жүреді. Тыныстың алғашқы фазасы тыныс шығару болып табылады. Ағзаның қалыпты жұмысына қажет ауаның жаңа мөлшерін алу үшін тыныс алу жолдарында оған арнап орын босатып қою қажет, бұл тыныс шығару арқылы жүзеге асады [1].
Тыныс шығарудан кейін жүретін тыныштық үзіліс өтпелі бола отырып, тыныс шығарудың аяқталуы және импульстің тыныс алуды күтумен сипатталады. Үзіліс, тыныс алудың белсенді фазалары сонда маңызды болып табылады: ол өкпедегі газ алмасу мен ауа тазарудың тиімді болуын қамтамасыз ете отырып, оның жұмыс қабілетін жоғарылатады. Үзілістердің мөлшері физикалық жүк көлемі, жүйке жүйесінің жағдайы және басқа факторларға тәуелді. Сөйлеу тынысын дамытуда кинезотерапияның (қимыл - әрекет арқылы емдеу) элементтерінің бірі болып табылатын тыныс гимнастикасы маңызды роль атқарады [2,3].
Дәстүрлі тыныс жаттығуларының мақсаты – алынатын және шығарылатын ауа көлемін көбейтіп, тыныс шығаруды жергіліктендіріз. Тыныс гимнастикасы дизартрия, кекештену және басқа да сөйлеу ауытқуларынан зардап шегетін балалармен жүргізіледі. Жылжымалы нерв тыныс алу үрдісіне қатысады, сондықтан жылжымалы нервтің тыныстық ядролары зақымдалған уақытта жұту, дыбыс құралуы, артикуляция ғана емес тыныс алу да бұзылады. Тыныс алу бұлшықеттерінің иннервациясының бұзылуы есебінен сөйлеу тынысы бұзылады. Тыныс ритмі сөйлеудің мағыналық үйлесімділігімен реттелмейді, сөйлеу кезінде ол әдетте жиілейді, жекелеген сөздерді айту кезінде бала үстіртін дем алып, белсенді тыныс шығару қысқарады және үнемі ашық тұратын ауызға қарамастан әдетте мұрын арқылы іске асады [4].

1 Керімбекова Ж. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу қабілетінің тежелуі //Ұлағат. - 2007. - №5. Б.24-28
2 Өмірбекова Қ. Қ. Балалардың сөйлеу тілінің грамматикалық жағын тексеру әдістері/ //Хабаршы.- 2006. - №1. Б.31-36.
3 Ермағанбет Ә. Психикалық дамуы тежелген балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы. //Дефектология. - 2008. - №4. - Б.3-4
4 Лапшин В.А., Пузанов Б.П. Основы дефектологии. Учебное пособие для студ.пед.инст. М., 1990, 225 с.
5 Бадяева Н.Е. Волшебная поляна. //Логопед. - 2006. - №3. - С.71-75
6 Борисенко, Т. Н. Особенности логопедической работы в условиях стационара с младшими школьниками. //Логопед. - 2004. - №1. - C. 100-105
7 Козлов В. Свободное дыхание. М:. Издательство Московского трансперсонального центра, 1993, 250 с.
8 Тебенова К.С. Дети с отклонениями в развитии: Учеб.пособие/ Караганда: Изд-во КарГУ, 2003. - 104с.
http://www.rusnauka.com/6_NITSHB_2011/Philologia/4_80610.doc.htm